Informacja o PN-92/E-05009/41 +PN-88/E-04300 + Odbiorniki
POLSKA NORMA
Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych
Ochrona zapewniająca bezpieczeństwo
Ochrona przeciwporażeniowa
Zgłoszona przez Ministerstwo Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa
Ustanowiona przez Polski Komitet Normalizacyjny, Miar i Jakości dnia 19 marca 1992 r.
jako norma obowiązująca od dnia 1 stycznia 1993 r.
(Dz. Norm i Miar nr S/1992, poz. 11)
NORMA MI
DZYNARODOWA IEC 364-4-41 (1982)
Struktura ochrony przeciwporażeniowej
4.
Ochrona zapewniająca
bezpieczeństwo
41.
Ochona
przeciwporażeniowa
411.
Równoczesna ochrona przed
dotykiem
bezpośrednim i pośrednim
411.1.1. Ochrona przez 411.2. Ochrona przez 411.3. Obwody FELV
zastosowanie bardzo niskiego ograniczenie energii gdy w obwodach niskiego napięcia
napięcie bezpiecznego: SELV rozładowywania nie są spełnione wymagania lub nie
i PELV z spełnieniem warunków (w opracowaniu) jest konieczne ich stosowanie
a) napięcie znamionowe 411.3.2.
zakresi I Ochrona przed dotykiem
do 25V przeminn., 60V = bezpośrednim
lub 6V przemienn., 15V = (Ochrona podstawowa)
b) żródłó zasilania napięcia 411.3.3.
bezpiecznego: Trafo. bezp. Ochrona przed dotykiem
przetwornice bezp. baterie pośrednim
akum. zespoły prądotwórcze (Ochrona dodatkowa)
c) spełnione warunki
dla obwodów
SELV i PELV
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 2
Struktura ochrony przed dotykiem bezpośrednim
Struktura ochrony przed dotykiem bezpośrednim
(ochrona podstawowa)
412.
Ochrona przed dotykim bezpośrednim
(ochrona podstawowa)
412.1.
Ochrona przez zastosowanie
izolowania części czynnych
412.2.
Ochrona przy użyciu
ogrodzenia(przegrody)
lub obudowy (osłony)
412.3.
Ochrona przy użyciu
bariery (przeszkody)
412.4.
Ochrona przez umieszczenie
poza zasięgiem ręki
412.5.
Uzupełnienie ochrony przed dotykiem
bezpośrednim przy użyciu urządzeń
ochronnych różnicowoprądowych
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 3
Struktura ochrony przed dotykiem pośrednim
Struktura ochrony przed dotykiem pośrednim
(Ochrona dodatkowa)
413.
Ochrona przed dotykiem pośrednim
(Ochrona dodatkowa)
413.1.
Ochrona przez zastosowanie samoczynnego
wyłączenia zasilania
413.1.1
413.1.1.1.
Wyłączenie zasilania
413.1.1.2.
Uziemienie
413.1.2.
Połączenia wyrównawcze
413.1.2.1.
Połączenia wyrównawcze główne
413.1.2.2.
Połączenia wyrównawcze dodatkowe (miejscowe)
413.1.3.
Układ TN
413.1.4.
Układ TT
413.1.5.
Ukłąd IT
413.1.6.
Połączenia wyrównawcze dodatkowe (miejscowe)
413.2.
Ochrona przez zastosowanie urządzenia
II klasy ochronności lub izolacji równoważnej
413.3.
Ochrona pzez zastosowanie
izolowania stanowiska
413.4.
Ochrona przez zastosowanie nieuziemionych
połączeń wyrównawczych miejscowych
413.5.
Ochrona przez zastosowanie
separacji elektrycznej
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 4
4. OCHRONA ZAPEWNIAJ
CA BEZPIECZEC
STWO
400.1. Wprowadzenie
400.1.1. Arkusze 41 do 461
zawierają podstawowe wymagania dotyczące zapewnienia bezpieczeństwa
przeciwporażeniowego i ludzi, zwierząt domowych i dobytku. Arkusz 47 obejmuje
zastosowanie i koordynację tych wymagań, a Arkusz 48 odnosi te wymagania do
poszczególnych klas warunków środowiskowych. Wymagania dotyczące wyboru i
instalowania urządzeń są wyszczególnione w części 52, a wymagania dotyczące badań
odbiorczych  w części 63
400.1.2. Środki ochrony mogą dotyczyć całej instalacji,
jej części lub tylko jednego urządzenia.
Jeżeli zastosowanie jednego środka ochrony nie spełnia wymaganych warunków, należy
stosować zespół środków, które łącznie z tym środkiem ochrony zapewnią wymagany poziom
bezpieczeństwa.
Uwaga. Przykład zastosowania tej zasady jest podany w p. 411.3.
400.1.3. Kolejność, w jakiej są wymienione środki ochrony,
nie jest związana w jakikolwiek sposób ze sposobem ich ważności.
41. OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA
410.1. Postanowienia ogólne
Ochrona przeciwporażeniowa powinna być zapewniona przez zastosowanie odpowiednich
środków wyszczególnionych w punktach:
411 dla równoczesnej ochrony przed dotykiem bezpośrednim (ochrona podstawowa) i
przed dotykiem pośrednim (ochrona dodatkowa),
412 dla ochrony przed dotykiem bezpośrednim,
413 dla ochrony przed dotykiem pośrednim, zgodnie z wymaganiami podanymi w p. 471 i
arkuszu 484.
411. Równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim
(Równoczesna ochrona podstawowa i dodatkowa)
411.1. Ochrona przez zastosowanie bardzo niskiego napięcia bezpiecznego:
SELV i PELV5
411.1.1. Ochrona przed porażeniem elektrycznym
1
Patrz Informacje dodatkowe p. 5.
2
Patrz Informacje dodatkowe p. 5.
3
Aktualnie obowiązuje PN-88/E-04300 (od 1.01.1994r. PN-93/E-05009/61)
4
Patrz Informacje dodatkowe p. 5.
5
Patrz informacje dodatkowe p. 4. (Są to akronimy terminów angielskich  safety extra low voltage (SELV)
bardzo niskie napięcie bezpieczne,  protekt extra low voltage (PELV) ....................... niskie napięcie
bezpieczne.)
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 5
uważa się za zapewnioną, jeżeli:
napięcie znamionowe nie przekracza górnej granicy Zakresu I1,
z
ródło zasilania jest jednym, ze z
ródeł wymienionych w p. 411.1.2
oraz
są spełnione warunki p. 411.3. i dodatkowo również p. 411.1.4 dla obwodów (SELV)
lub p. 411.1.5 dla obwodów z uziemieniami (PELV).
Uwagi:
1. Jeżeli instalacja elektryczna jest zasilana z sieci wyższego napięcia przez takie urządzenie jak
autotransformatory, potencjometry, urządzenia półprzewodnikowe, itp., obwód wtórny (wyjściowy) uważa
się za przedłużenie obwodu pierwotnego (wejściowego) i powinien być chroniony przez środki ochrony
zastosowane w obwodzie pierwotnym ( wejściowym).
2. W szczególnie niekorzystnych warunkach środowiskowych mogą być wymagane niższe zakresy napięcia
(w opracowaniu)
Odbiorniki elektryczne
a) Odbiorniki elektryczne budowane są dla dwóch zakresów napięć:
zakres prąd przemienny prąd stały
I zakres U do 50 V U do 120 V
50, 25, 12 V 120, 60, 30 V
napięcie
bezpieczne (6 V) całkiem (15 V) całkiem
bezpieczne bezpieczne
II zakres od 50 do 1000 V od 120 do 1500 V
b) Odbiorniki dzielimy na następujące klasy ochronności:
Klasa 0 budowa  izolacja robocza (podstawowa) bez zacisku ochronnego
Klasa I budowa  izolacja robocza (podstawowa) oraz zacisk ochronny
E PE
E
PE
Klasa II budowa  izolacja ochronna (izolacja podwójna lub wzmocniona,
obudowa izolacyjna). Zalewana wtyczka nie może być
wymieniona na rozbieralną.
Klasa III budowa  izolacja robocza (podstawowa). Ochrona zapewniona przez
stosowanie napięć z zakresu I (napięcie bezpieczne).
Wtyczki tych odbiorników nie powinny pasować do gniazd
wtyczkowych innych napięć (ogólnie stosowanych).
411.1.2. y
ródła zasilania dla SELV i PELV
411.1.2.1. Transformator ochronny  wg IEC 7422
411.1.2.2. y
ródła prądu zapewniające stopień bezpieczeństwa
1
Patrz PN-91/E-05010.
2
PN-88/E-08105.
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 6
równoważny transformatorowi ochronnemu wymienionemu w p. 411.1.2.1. (np. przetwornice
dwumaszynowe z uzwojeniami zapewniającymi równoważną izolację).
411.1.2.3. y
ródła elektrochemiczne
(np. baterie akumulatorów) lub inne z
ródła niezależne od obwodu zasilającego o wyższym
napięciu (np. zespół prądotwórczy napędzany silnikiem Diesla)
411.1.2.4. Niektóre urządzenia elektroniczne
spełniające wymagania odpowiednich norm, w których zastosowano takie środki, aby w
przypadkach uszkodzenia wewnętrznego napięcie na zaciskach wyjściowych nie mogło
przekroczyć wartości podanych w p. 411.1.1. Na zaciskach wyjściowych dopuszcza się
napięcie o wartości wyższej, jeżeli w przypadku dotyku bezpośredniego lub pośredniego,
napięcie na tych zaciskach natychmiast obniża się do wartości podanych w p. 411.1.1. lub do
wartości niższych.
Uwagi:
1. Przykładem takich urządzeń są urządzenia do prób wytrzymałości elektrycznej izolacji.
2. W przypadku wystąpienia na zaciskach wyjściowych wyższego napięcia przyjmuje się, że wymaganie
niniejszego punktu jest spełnione, jeżeli przy pomiarze woltomierzem o rezystancji nie mniejszej niż 3000
&! napięcie na zaciskach wyjściowych mieści się w granicach podanych w p. 411.1.1.
411.1.2.5. Ruchome z
ródła,
takie jak np. transformatory ochronne lub zespoły prądotwórcze, powinny być dobierane i
instalowane zgodnie z wymaganiami stawianymi urządzeniom II klasy ochronności lub o
izolacji równorzędnej (patrz p. 413.2.).
411.1.3. Wykonanie obwodów
411.1.3.1. Części czynne obwodów SELV i PELV
powinny być elektrycznie oddzielone od obwodów wyższego napięcia. Sposób wykonania
instalacji powinien zapewniać oddzielenie elektryczne nie gorsze niż między obwodem
pierwotnym i wtórnym transformatora ochronnego.
Uwagi:
1. Wymaganie to nie wyklucza przyłączenia określonych części czynnych obwodu PELV do uziomu (patrz p.
411.1.5.).
2. W szczególności, oddzielenie elektryczne nie gorsze niż między uzwojeniem pierwotnym i wtórnym
transformatora ochronnego jest konieczne między częściami czynnymi w obwodach SELV i PELV takich
urządzeń elektrycznych, jak przekaz
niki. styczniki, łączniki pomocnicze, a każdą częścią czynną obwodu
wyższego napięcia.
411.1.3.2. Przewody każdego obwodu SELV i PELV
powinny być prowadzone oddzielnie od wszystkich innych obwodów. Jeżeli to wymaganie
nie jest możliwe do spełnienia, należy zastosować jedno z następujących rozwiązań:
przewody obwodu SELV i PELV powinny być umieszczone w osłonie izolacyjnej,
niezależnie od izolacji roboczej,
przewody obwodów o różnych napięciach powinny być oddzielone od siebie
uziemionymi metalowymi ekranami lub uziemionymi osłonami.
Uwaga: w omawianych wyżej przykładach, izolacja podstawowa każdego z przewodów musi być
dostosowana tylko do napięcia obwodu, którego jest częścią.
obwody o różnych napięciach mogą być prowadzone w przewodzie wielożyłowym lub w
oddzielnych przewodach ułożonych grupowo pod warunkiem, że przewody obwodów
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 7
SELV i PELV będą miały izolację indywidualną lub zbiorową na wyższe napięcie
występujące w tym przewodzie wielożyłowym lub grupie przewodów.
411.1.3.3. Wtyczki i gniazdka wtyczkowe obwodów SELV i PELV
powinny spełniać następujące wymagania:
wtyczki nie powinny dać się włożyć do gniazd wtyczkowych przyłączonych do obwodów
instalacji o różnych napięciach,
gniazda wtyczkowe powinny uniemożliwiać włożenie do nich wtyczek przyłączonych do
obwodów o innych napięciach,
gniazda wtyczkowe nie powinny mieć styków ochronnych.
411.1.4. Wymagania dotyczące obwodów nieuziemionych (SELV)
411.1.4.1. Części czynne obwodów SELV
nie powinny być połączone z uziomem ani z częściami czynnymi lub/i przewodami
ochronnymi wchodzącymi w skład innych obwodów.
411.1.4.2. Części przewodzące dostępne
nie powinny być połączone:
z uziomami
lub
z przewodami ochronnymi lub/i częściami przewodzącymi innych instalacji
lub
z częściami przewodzącymi obcymi, z wyjątkiem tych przypadków, gdy urządzenia
elektryczne są z założenia połączone z częściami przewodzącymi obcymi; musi być
jednak spełniony warunek, że na tych częściach nie wystąpi napięcie przekraczające
wartości napięć znamionowych określonych w p. 411.1.1.
Uwaga.
Jeżeli części przewodzące dostępne obwodów SELV są narażone na przypadkowe lub celowe zetknięcie się z
częściami przewodzącymi dostępnymi innych obwodów, ochrona przed porażeniem nie zależy tylko od ochrony
przez SELV, lecz również od środka ochrony zastosowanego dla części przewodzących dostępnych tych innych
obwodów.
411.1.4.3. Jeżeli napięcie znamionowe przekracza
25V wartości skutecznej prądu przemiennego lub 60V nietętniącego prądu stałego, ochronę
przed dotykiem bezpośrednim należy zapewnić przez:
ogrodzenie (przegrody) lub obudowy (osłony) o stopniu ochrony co najmniej IP2X
lub
izolację zdolną wytrzymać próbę napięciem probierczym 500V wartości skutecznej prądu
przemiennego w ciągu 1 min.
Jeżeli napięcie znamionowe nie przekracza 25V wartości skutecznej prądu przemiennego lub
60V nietętniącego prądu stałego ochrona przed dotykiem bezpośrednim nie jest konieczna,
jednakże w szczególnie niekorzystnych warunkach środowiskowych (w opracowaniu)
ochrona taka może być niezbędna.
Uwaga.
Prąd  nietętniący jest to umownie określony prąd zawierający sinusoidalną składową prądu przemiennego o
wartości skutecznej nie przekraczającej 10% wartości prądu stałego; maksymalna szczytowa wartość napięcia
nie może przekraczać 140V dla napięcia znamionowego 120V nietętniącego prądu stałego i 70V dla napięcia
znamionowego 60V nietętniącego prądu stałego.
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 8
411.1.5. Wymagania dotyczące obwodów z uziemieniem (PELV)
Jeżeli określone części czynne są uziemione i nie wymaga się stosowania SELV zgodnie z
p. 411.1.4, powinny być spełnione wymagania wg p. 411.1.5.1 i 411.1.5.2.
411.1.5.1. Ochronę przed dotykiem bezpośrednim
należy zapewnić przez:
ogrodzenia (przegrody) lub obudowy (osłony) o stopniu ochrony co najmniej IP2X
lub
izolację zdolną wytrzymać próbę napięciem probierczym 500V wartości skutecznej prądu
przemiennego w ciągu 1 min.
411.1.5.2. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim spełniająca wymagania
wg p.411.1.5.1 nie jest konieczna, jeżeli urządzenie znajduje się w strefie objętej wpływem
połączenia wyrównawczego, a napięcie znamionowe nie przekracza:
25V wartości skutecznej napięcia prądu przemiennego lub 60V napięcia nietętniącego
prądu stałego i jeśli urządzenie jest normalnie używane tylko w miejscach suchych oraz
nie przewiduje się wielkopowierzchniowych dotyków ciała ludzkiego,
6V wartości skutecznej napięcia prądu przemiennego lub 15V napięcia nietętniącego
prądu stałego, we wszystkich innych przypadkach.
Uwaga. Uziemienie w obwodzie może być wykonanie przez odpowiednie połączenie z ziemią
wewnątrz samego z
ródła zasilania.
411.2. Ochrona przez ograniczenie energii rozładowywania
(w opracowaniu)
411.3. Obwody FELV1
411.3.1. Postanowienia ogólne
jeżeli ze względów funkcjonalnych stosuje się napięcia Zakresu I, a nie są spełnione
wszystkie wymagania dotyczące SELV lub PELV wymienione w p. 411.1 oraz stosowanie
SELV lub PELV nie jest konieczne, w celu zapewnienia ochrony zarówno przed dotykiem
bezpośrednim jak i pośrednim, należy zastosować środki podane w p. 411.3.2 i 411.3.3.
Obwody z zastosowaniem tych środków określa się jako FELV.
Uwaga.
Z takimi warunkami należy się liczyć np. w przypadkach, kiedy obwód zawiera urządzenia (takie jak
transformatory, przekaz
niki, wyłączniki zdalnie sterowane, styczniki), które nie są dostatecznie izolowane w
stosunku do obwodów wyższego napięcia.
411.3.2. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim
Ochrona przed dotykiem bezpośrednim powinna być zapewniona przez:
ogrodzenia lub obudowy zgodnie z p. 412.2
lub
izolację spełniającą wymagania napięciowe obwodu pierwotnego (wejściowego)
Jeżeli izolacja urządzenia stanowiącego część obwodu FELV nie wytrzymuje próby
napięciem wymaganym dla obwodu pierwotnego (wejściowego), izolację części
nieprzewodzących dostępnych (np. obudowa izolacyjna) należy podczas montażu
1
Patrz informacje dodatkowe p. 4. (Jest to akronim terminu angielskiego  funkcjonal extra lov voltage (FELV)
bardzo niskie napięcie funkcjonalne.)
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 9
(instalowania) wzmocnić tak, aby mogła ona wytrzymać próbę napięciem probierczym
1500V wartości skutecznej prądu przemiennego w ciągu 1 min.
Uwaga.
Wartość tego napięcia może w przyszłości ulec zmianie w zależności od postanowień międzynarodowej
normalizacji (które są obecnie opracowywane) dotyczących koordynacji izolacji dla niskiego napięcia.
411.3.3. Ochrona przed dotykiem pośrednim
Ochrona przed dotykiem pośrednim powinna być zapewniona przez:
połączenie części przewodzących dostępnych urządzeń obwodu FELV z przewodem
ochronnym obwodu pierwotnego pod warunkiem, że obwód pierwotny jest wyposażony
w jeden za środków ochrony opisanych w p. 413.1, działających przez samoczynne
wyłączenie zasilania; postanowienie to nie wyklucza połączenia określonych części
czynnych (przewodu czynnego) obwodu FELV z przewodem ochronnym obwodu
pierwotnego
lub
połączenia części przewodzących dostępnych urządzeń obwodu FELV z nieuziemionym
przewodem połączenia wyrównawczego obwodu pierwotnego, gdy ochrona jest
wykonana przez separację elektryczną zgodnie z p. 413.5.
411.3.4. Wtyczki i gniazdka wtyczkowe
Wtyczki i gniazdka wtyczkowe FELV powinny być tak dobrane, aby włożenie wtyczek
FELV do gniazd wtyczkowych zasilanych innym napięciem było niemożliwe i aby wtyczki
innych obwodów nie mogły być włożone do gniazd wtyczkowych FELV.
412. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim (Ochrona bezpośrednia)
412.1. Ochrona przez zastosowanie izolowania części czynnych
Uwaga.
Izolacja jest przeznaczona do zapobiegania dotknięciu części czynnych.
Części czynne powinny być całkowicie pokryte izolacją, która może być usunięta tylko przez
jej zniszczenie.
W przypadku urządzeń produkowanych fabrycznie, izolacja powinna spełniać wymagania
odpowiednich norm dotyczących tych urządzeń.
W przypadku innych urządzeń ochronę należy zapewnić przez zastosowania izolacji, która
będzie mogła długotrwale wytrzymać obciążenia mechaniczne oraz wpływy chemiczne,
elektryczne i termiczne, na jakie może być narażona podczas eksploatacji.
Pokrycie farbą, pokostem i podobnymi produktami zastosowanie samodzielnie nie są na ogół
uznawane za środki mogące zapewnić odpowiednią izolację chroniącą przed porażeniem
prądem elektrycznym podczas eksploatacji.
Uwaga.
Jeżeli izolacja jest wykonana w trakcie montażu instalacji, to jej jakość powinna być potwierdzona próbami
analogicznymi od tych, którym poddaje się izolację podobnych urządzeń produkowanych fabrycznie.
412.2. Ochrona przez użycie ogrodzenia (przegrody) lub obudowy (osłony)
Uwaga.
Ogrodzenia lub obudowy są przeznaczone do zapobiegania jakiemukolwiek dotykowi części czynnych.
412.2.1. Części czynne powinny być umieszczone wewnątrz obudów
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 10
lub ogrodzeń zapewniających stopień ochrony co najmniej IP2X, z wyjątkiem przypadków,
gdy niższy stopień ochrony występuje podczas wymiany części, jak np. w przypadku opraw
oświetleniowych, gniazd wtyczkowych i bezpieczników lub gdy niższy stopień ochrony jest
konieczny dla właściwego funkcjonowania urządzenia zgodnie z obowiązującymi
wymaganiami dotyczącymi tego urządzenia. W takich przypadkach należy:
przedsięwziąć odpowiednie środki ostrożności w celu zapobieżenia przypadkowemu
dotknięciu części czynnych przez ludzi i zwierzęta
oraz
zapewnić ludziom należytą informację o możliwości dotknięcia części czynnych i
ostrzeżenie przed ich świadomym dotknięciem.
412.2.2. A
atwo dostępne górne poziome powierzchnie przegród
i obudów powinny mieć stopień ochrony co najmniej IP4X.
412.2.3. Ogrodzenia i obudowy
Powinny być trwale zamocowane, mieć dostateczną stabilność i trwałość, zapewniającą
utrzymanie wymaganego stopnia ochrony i dostateczne oddzielenie części czynnych w
określonych warunkach normalnej eksploatacji, biorąc pod uwagę warunki środowiskowe.
412.2.4. Jeżeli konieczne jest usunięcie ogrodzenia
lub otwarcie obudowy albo usunięcie części obudowy, to czynności te powinny być możliwe
do wykonania tylko:
przy użyciu klucza albo narzędzia
lub
po wyłączeniu zasilania części czynnych chronionych przez te ogrodzenia lub obudowy,
przy czym ponowne włączenie zasilania powinno być możliwe po ponownym założeniu
ogrodzeń lub zamknięciu obudów
lub
gdy istnieje osłona wewnętrzna o stopniu ochrony nie mniejszym niż IP2X
uniemożliwiająca dotknięcie części czynnych; usunięcie jej powinno być możliwe tylko
przy użycia klucza lub narzędzia.
412.3. Ochrona przy użyciu bariery (przeszkody)
Uwaga.
Bariera ma na celu zabezpieczenie przed przypadkowym dotknięciem części czynnych, lecz nie chroni przed
dotykiem bezpośrednim spowodowanym rozmyślnym dotknięciem.
412.3.1. Bariery powinny uniemożliwiać;
niezamierzone zbliżenie ciała do części czynnych
lub
niezamierzone dotknięcie części czynnych w trakcie obsługi urządzenia.
412.3.2. Bariery mogą być usuwane bez użycia klucza lub narzędzia,
lecz powinny być zabezpieczone przed niezamierzonym usunięciem.
412.4.Ochrona przez umieszczenie poza zasięgiem ręki
Uwaga.
Ochrona przez umieszczenie poza zasięgiem ręki ma na celu tylko zapobieżenie niezamierzonemu dotknięciu
części czynnych.
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 11
412.4.1. Części jednocześnie dostępne o różnych potencjałach
nie powinny znajdować się w zasięgu ręki.
Uwaga.
Dwie części uważa się za jednocześnie dostępne, jeżeli znajdują się w odległości od siebie nie większej niż 2,5
m (patrz rys. 41C).
412.4.2. Jeżeli przestrzeń, w której normalnie mogą przebywać ludzie,
jest ograniczona w kierunku poziomym przez barierę (np. poręcz, siatkę) zapewniającą
ochronę w stopniu mniejszym niż IP2X, to zasięg ręki powinien być mierzony od tej bariery.
W kierunku pionowym zasięg ręki wynosi 2,5 m od powierzchni stanowiska S, na której
może przebywać człowiek, przy czym nie uwzględnia się żadnych pośrednich barier
mających stopień ochrony mniejszy niż IP2X.
Uwaga.
Długość zasięgu ręki odnosi się do bezpośredniego dotknięcia gołą ręką bez uwzględnienia środków
pomocniczych (np. narzędzi lub drabin).
412.4.3. W miejscach, w których normalnie wykonuje się czynności
przy użyciu przedmiotów przewodzących o dużej objętości lub długości, odległości podane w
p.412.4.1 i 412.4.2 powinny być powiększone tak, aby zostały uwzględnione odpowiednie
wymiary tych przedmiotów.
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 12
412.5. Uzupełnienie ochrony przed dotykiem bezpośrednim przy użyciu
urządzeń ochronnych różnicowoprądowych
Uwaga.
Zastosowanie urządzeń ochronnych różnicowoprądowych ma na celu tylko zwiększenie skuteczności ochrony
przed dotykiem bezpośrednim.
412.5.1. Stosowanie urządzeń ochronnych różnicowoprądowych
w prądzie wyzwalającym nie przekraczającym 30 mA uważa się za uzupełnienie ochrony w
przypadku nieskuteczności działania innych środków ochrony przed dotykiem bezpośrednim
lub w przypadku nieostrożności użytkownika.
412.5.2. Urządzenia te nie mogą być jedynym środkiem ochrony
i użycie ich nie zwalnia od obowiązku zastosowania jednego ze środków wymienionych w
p.412.1 do 412.4.
413. Ochrona przed dotykiem pośrednim ( Ochrona dodatkowa)
413.1. Ochrona przez zastosowanie samoczynnego wyłączenia zasilania
Uwagi:
1. Samoczynne wyłączenie zasilania jest wymagane wtedy, gdy ze względu na wartość i czas utrzymywania
się napięcia dotykowego ( patrz norma IEC 4791 , wydanie 2) w wyniku uszkodzenia izolacji mogą
wystąpić niebezpieczne dla ludzi skutki patofizjolodiczne.
2. Ten środek ochrony wymaga koordynacji układu sieciowego, parametrów przewodów ochronnych i
zastosowanych zabezpieczeń.
Uzasadnienie przyjętych wymagań dotyczących środków ochrony oraz charakterystyki wyłączania
podanych w normie IEC 4792 przewiduje się w komentarzu (w opracowaniu).
413.1.1. Postanowienia ogólne
Uwaga.
Wymagania dotyczące środków wymienionych w p. 413.1.1.1 i 413.1.1.2 są podane w p. 413.1.3 do 413.1.5. w
zależności od typu układu sieciowego.
413.1.1.1. Wyłączenie zasilania
Urządzenie ochronne powinno samoczynnie wyłączyć zasilanie chronionego przed dotykiem
pośrednim obwodu lub urządzenia w taki sposób, aby następstwie zwarcia między częścią
czynną i częścią przewodzącą dostępną lub przewodem ochronnym tego obwodu albo
urządzenia, spodziewane napięcie dotykowe przekraczające 50V wartości skutecznej prądu
przemiennego lub 120V nietętniącego prądu stałego, powinno być wyłączone tak szybko,
żeby nie wystąpiły (przy jednoczesnym dotyku części przewodzących), niebezpieczne skutki
patofizjolodiczne dla człowieka.
W pewnych okolicznościach, zależnie od typu układu sieciowego, dopuszcza się czas
wyłączenia nie dłuższy niż 5 s, niezależnie od wartości napięcia dotykowego.
Uwagi:
1. W systemach wytwarzania i rozdziału energii mogą być dopuszczone wyższe niż wymagane w niniejszym
postanowieniu, wartości czasu wyłączenia i napięcia.
2. Dla specjalnych instalacji i ich lokalizacji mogą być wymagane niższe wartości czasu wyłączenia i napięcia,
zgodnie z odpowiednimi postanowieniami podanymi w części 73.
1
Patrz Informacje dodatkowe p. 3.
2
Patrz Informacje dodatkowe p. 3.
3
Patrz Informacje dodatkowe p. 5.
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 13
3. W układzie sieciowym IT zazwyczaj nie wymaga się samoczynnego wyłączenia w przypadku pojedynczego
zwarcia (patrz p. 413.1.5).
4. Wymagania niniejszego punktu stosuje się do prądu przemiennego o częstotliwości 15 do 1000 Hz oraz
nietętniącego prądu stałego.
5. Prąd  nietętniący  jest to umownie określony prąd zawierający sinusoidalną składową prądu przemiennego
o wartości skutecznej nie przekraczającej 10 % wartości prądu stałego: dla napięcia znamionowego 120V
nietętniącego prądu stałego maksymalna wartość napięcia nie może przekroczyć 140V.
413.1.1.2. Uziemienie
Dostępne części przewodzące powinny być przyłączone z przewodem ochronnym zgodnie z
wymaganiami określonymi dla każdego typu układu sieciowego.
Części przewodzące jednocześnie dostępne powinny być przyłączone do tego samego
uziemienia indywidualnie, grupowo lub zespołowo.
Uwaga.
Postanowienia dotyczące uziemień i przewodów ochronnych - patrz arkusz 541
413.1.2. Połączenia wyrównawcze
413.1.2.1. Połączenia wyrównawcze główne
Na każdym obiekcie budowlanym, połączenia wyrównawcze główne powinny łączyć ze sobą
następujące części przewodzące:
przewód ochronny obwodu rozdzielczego,
główną szynę (zacisk) uziemiającą,
rury i inne metalowe urządzenia zasilające instalacje wewnętrzne obiektów budowlanych,
np. gazu, wody itp.,
metalowe elementy konstrukcyjne, urządzeń centralnego ogrzewania i systemów
klimatyzacyjnych, jeżeli są one dostępne.
Jeżeli elementy przewodzące są dostępne z zewnątrz budynku, powinny być one połączone
połączeniami wyrównawczymi, możliwie jak najbliżej miejsca wprowadzenia do budynku.
Przewody połączeń wyrównawczych głównych powinny spełniać wymagania wg arkusza 542.
Połączenia wyrównawcze dla przewodów (kabli) telekomunikacyjnych powinny być
wykonane w porozumieniu z właścicielem i służbami eksploatacyjnymi tych przewodów
(kabli)
413.1.2.2. Połączenia wyrównawcze dodatkowe (miejscowe)
Jeżeli w instalacji lub jej części nie mogą być spełnione warunki samoczynnego wyłączenia
określone w p. 413.1.1.1, to powinny być wykonane miejscowe połączenia wyrównawcze
zwane połączeniami wyrównawczymi dodatkowymi (miejscowymi) (patrz p. 413.1.6).
Uwagi:
1. Zastosowanie połączenia wyrównawczego dodatkowego nie wyklucza konieczności wyłączenia zasilania z
innych przyczyn, np. ochrony przeciwpożarowej, zagrożenia termicznego udządzeń itp.
2. Połączenia wyrównawcze dodatkowe mogą obejmować całą instalację, część instalacji, jedno urządzenie
albo określone miejsce.
3. Dla pomieszczeń specjalnych mogą być konieczne dodatkowe wymagania  patrz część 73.
413.1.3. Układ TN
Oznaczenia identyfikacyjne systemów
1
Patrz Informacje dodatkowe p. 5.
2
Patrz Informacje dodatkowe p. 5.
3
Patrz informacje dodatkowe p. 5.
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 14
a) pierwsza litera  związek między układem sieci i ziemią:
T  bezpośrednie połączenie punktu neutralnego układu sieci z uziomem,
I  wszystkie części będące pod napięciem są izolowane od ziemi lub punkt neutralny układu sieci
połączony jest z uziomem poprzez impedancję,
b) druga litera  związek między dostępnymi częściami przewodzącymi a ziemią:
T  bezpośrednie połączenie z uziomem podlegających ochronie dostępnych części przewodzących,
niezależnie od uziemienia punktu neutralnego sieci,
N  bezpośrednie połączenie dostępnych części przewodzących z uziemionym punktem neutralnym
układu sieci,
c) następne litery  układ przewodów neutralnych (N) i ochronnych (PE) :
S  funkcję przewodów neutralnych i ochronnych spełniają oddzielne przewody,
C  funkcję przewodów neutralnych i ochronnych spełnia jeden przewód (PEN).
Na rysunkach 1-1 do 1-5 pokazano przykłady powszechnie stosowanych systemów ochrony od
porażeń elektrycznych.
Układ TN
Układ sieci ma punkt neutralny bezpośrednio uziemiony, a dostępne części przewodzące są
połączone z tym punktem przewodami ochronnymi PE lub przewodami ochronno - neutralnymi PEN.
W zależności od układu przewodów neutralnych i ochronnych wyróżnia się trzy następujące układy:
a) TN-S mający oddzielne przewody neutralne N i ochronne PE w całym układzie sieci (rys. 1-1),
b) TN-C-S mający przewód ochronno  neutralny PEN w części układu sieci (rys. 1-2),
c) TN-C mający przewód ochronno  neutralny PNE w całym układzie sieci (rys. 1-3).
L1
L2
L3
N
PE
Uziemienie PN-88/E-04300
robocze
układu
sieciowego
Dostępne części przewodzące
Rys. 1-1. Układ TN-S
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 15
L1
L2
L3
PEN
Uziemienie PN-88/E-04300
robocze
N PE N PE
układu
sieciowego
Dostępne części przewodzące
Rys. 1-2. Układ TN-C-S
L1
L2
L3
PEN
Uziemienie PN-88/E-04300
robocze
układu
sieciowego
Dostępne części przewodzące
Rys.1-3. Układ TN-C
Układ TT
Układ sieci ma punkt neutralny bezpośrednio uziemiony, a części przewodzące dostępne są
połączone przewodami ochronnymi PE z uziomami, niezależnie od uziemienia tego układu.
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 16
L1
L2
L3
N
PN-88/E-04300
Uziemienie
robocze
układu
PE
sieciowego
Dostępne części przewodzące
Rys. 1-4. Układ TT
Układ IT
Układ sieci jest odizolowany w stosunku do ziemi lub jego punkt neutralny jest uziemiony poprzez
impedancję, a dostępne części przewodzące są połączone przewodem ochronnym PE z uziomem.
L1
L2
L3
PN-88/E-04300
Uziemienie
robocze
układu
PE
sieciowego
Dostępne części przewodzące
Rys. 1-5. Układ IT
413.1.3.1. Wszystkie części przewodzące dostępne
instalacji powinny być połączone do uziemionego punktu zasilania za pomocą przewodów
ochronnych uziemionych na każdym transformatorze lub prądnicy albo w ich możliwie
najbliższym sąsiedztwie.
Uziemionym punktem układu zasilania powinien być punkt neutralny. Jeżeli punkt neutralny
jest niedostępny lub nie istnieje, to powinien być uziemiony przewód fazowy transformatora
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 17
lub prądnicy. Przewód fazowy w żadnym przypadku nie może być wykorzystany jako
przewód PEN (patrz p. 413.1.3.2).
Uwagi:
1. Jeżeli istnieją inne skuteczne połączenia z ziemią, zaleca się przyłączenie do nich przewodów ochronnych
wszędzie tam, gdzie jest to możliwe. Uziemienie w dodatkowych punktach rozmieszczonych, jeżeli jest to
możliwe, w regularnych odstępach, może być konieczne dla zapewnienia, aby potencjał przewodów
ochronnych w przypadku zwarcia był możliwie najbliższy potencjałowi ziemi.
W dużych obiektach, takich jak bardzo wysokie budynki, ze względów praktycznych nie możliwe jest
dodatkowe uziemienie przewodów ochronnych. Połączenia wyrównawcze między przewodami ochronnymi
i częściami przewodzącymi obcymi spełniają jednak podobną funkcję.
2. Z tej samej przyczyny zaleca się uziemianie przewodów ochronnych w punkcie wprowadzania ich do
każdego budynku lub obiektu.
413.1.3.2. W instalacjach stałych
ten sam przewód może służyć jako przewód ochronny i przewód neutralny (przewód
ochronno  neutralny PEN), pod warunkiem spełnienia wymagań wg 546.21.
413.1.3.3. W przypadku zwarcia
o pomijalnej impedancji między przewodem fazowym i przewodem ochronnym lub częścią
przewodzącą dostępną w jakimkolwiek miejscu instalacji, charakterystyki urządzeń
wyłączających (patrz p. 413.1.3.8) i impedancje obwodów powinny zapewnić samoczynne
wyłączenie zasilania w określonym czasie.
Będzie to zapewnione przy spełnieniu warunku:
ZS * Ia U0
gdzie:
ZS  impedancja pętli zwarciowej obejmującej z
ródło zasilania, przewód roboczy aż do
punktu zwarcia i przewód ochronny między punktem zwarcia a z
ródłem,
Ia  prąd powodujący samoczynne zadziałanie urządzenia wyłączającego w czasie
zależnym od napięcia znamionowego U0 określonym w tablicy 41A, lub w warunkach
określonych w p. 413.1.3.5 w czasie umownym nie dłuższym niż 5s.
U0  napięcie znamionowe względem ziemi.
Tablica 41A
Maksymalny czas wyłączenia w układzie TN
U0 (V)*) Czas wyłączenia (s)
120 0,8
230 0,4
277 0,4
400 0,2
> 400 >0,1
*)
Wartości wg Publikacji IEC 382
413.1.3.4. Maksymalne czasy wyłączenia określone w tabl. 41A
1
Patrz Informacje dodatkowe p. 5.
2
PN-88/E-02000.
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 18
uznaje się za spełniające wymagania p. 413.1.1.1 dla obwodów odbiorczych, zasilających
bezpośrednio lub za pośrednictwem gniazd wtyczkowych urządzenia I klasy ochronności
ręczne lub przenośne do ręcznego przemieszczania w czasie ich użytkowania.
413.1.3.5. Umowny czas wyłączenia nie dłuższy niż 5 s
może być przyjęty w obwodach rozdzielczych (tzn. wewnętrznych liniach zasilających).
Czas wyłączenia przekraczający wartości wg tabl. 41A, lecz nie dłuższy niż 5 s, dopuszcza się
w obwodach odbiorczych zasilających jedynie urządzenia stacjonarne, jeżeli inne obwody
odbiorcze, dla których czasy wyłączenia podano w tabl. 41A, są przyłączone do rozdzielnicy
lub do obwodu rozdzielczego (tzn. wewnętrznej linii zasilającej) w sposób spełniający jeden z
następujących warunków:
a) Impedancja przewodu ochronnego między rozdzielnicą i punktem, w którym przewód
ochronny jest przyłączony do głównej szyny uziemiającej, nie przekracza
50 * ZS &!
&!
&!
&!
U0
lub
b) w rozdzielnicy znajduję się połączenia wyrównawcze przyłączone do tych samych części
przewodzących obcych, co połączenia wyrównawcze główne i spełniają wymagania
dotyczące połączeń wyrównawczych podane w p. 413.1.2.1.
Uwaga. Patrz również uwagi do p. 413.1.3.9.
413.1.3.6. Jeżeli spełnienie wymagań
wg p. 413.1.3.3, 413.1.4.4 i 413.1.3.5 przez zastosowanie urządzeń zabezpieczających
przetężeniowych jest niemożliwe, należy wykonać dodatkowe połączenia wyrównawcze
zgodne z p. 413.1.2.2. Alternatywnie, ochrona powinna być zapewniona przez urządzenie
ochronne różnicowoprądowe.
413.1.3.7. W szczególnych przypadkach,
gdy może nastąpić bezpośrednie zwarcie przewodu fazowego z ziemią, np. w liniach
napowietrznych, aby napięcie między przewodem ochronnym i przyłączonymi do niego
częściami przewodzącymi dostępnymi a ziemią nie przekraczało wartości umownej 50 V,
powinien być spełniony warunek
RS 50
RE U0 - 50
w którym:
RS  wypadkowa rezystancja wszystkich połączonych równolegle uziomów,
RE  minimalna rezystancja styku z ziemią obcych części przewodzących nie połączonych
z przewodem ochronnym, przez które może nastąpić zwarcie między fazą a ziemią,
U0  napięcie znamionowe względem ziemi.
413.1.3.8. W układzie TN mogą być stosowane
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 19
następujące urządzenia ochronne:
urządzenia ochronne przetężeniowe (nadmiarowo prądowe)
urządzenia różnicowoprądowe z następującymi zastrzeżeniami:
urządzenie ochronne różnicowoprądowe nie powinno być stosowane w układzie TN-C,
jeżeli stosowane jest urządzenie ochronne różnicowoprądowe w układzie TN-C-S, to
przewód PEN nie może być używany po stronie odbioru; połączenie przewodu
ochronnego z przewodem PEN powinno być wykonane po stronie zasilania urządzenia
ochronnego różnicowoprądowego.
413.1.3.9. Jeżeli urządzenie ochronne różnicowoprądowe
jest stosowane do samoczynnego wyłączania zasilania obwodu poza strefą objętą
połączeniami wyrównawczymi głównymi, to części przewodzące dostępne muszą być
połączone do przewodów ochronnych układu TN pod warunkiem, że są przyłączone do
uziomu mającego rezystancję dostosowaną do prądu wyzwalającego urządzenia ochronnego
różnicowoprądowego. Obwód zabezpieczony w ten sposób jest zaliczany do układu TT i
stosuje się do niego postanowienia p. 413.1.4.
Uwaga.
Poza strefą objętą połączeniami wyrównawczymi głównymi mogą być stosowane inne środki, np.:
Separacja przez transformator ochronny (seperacyjny),
II klasa ochronności (p. 413.2).
413.1.4. Układ TT
413.1.4.1. Wszystkie części przewodzące dostępne chronione
wspólnie przez to samo urządzenie ochronne powinny być połączone ze sobą przewodami
ochronnymi i przyłączone do tego samego uziomu. Jeżeli stosuje się kilka urządzeń
ochronnych połączonych szeregowo, wymaganie to odnosi się oddzielnie do wszystkich
części przewodzących dostępnych, chronionych przez każde z tych urządzeń.
Punkt neutralny lub w przypadku jego braku jeden z przewodów fazowych powinien być
uziemiony w każdej stacji transformatorowej (generatorowej).
413.1.4.2. Powinien być spełniony następujący warunek:
RA * Ia 50 V
w którym:
RA  suma rezystancji uziomu i przewodu ochronnego części przewodzących dostępnych
Ia - prąd zapewniający samoczynne zadziałanie urządzenia ochronnego.
Jeżeli urządzeniem ochronnym jest urządzenie różnicowoprądowe, Ia jest znamionowym
prądem wyzwalającym Isam . Ze względu na wybiorczość urządzenia ochronne
różnicowoprądowe typu S mogą być stosowane w połączeniu szeregowym z urządzeniem
różnicowoprądowym ogólnego typu. Dla zapewnienia wybiorczości działania przy
stosowaniu urządzeń ochronnych różnicowoprądowych typu S w obwodach rozdzielczych
dopuszcza się zwłokę czasową zadziałania nie przekraczającą 1 s .
Jeżeli urządzeniem ochronnym jest zabezpieczenie prztężeniowe (nadmiarowoprądowe),
powinno być ono:
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 20
urządzeniem o charakterystyce czasowo  prądowej, a prąd Ia powinien być prądem
zapewniającym samoczynne zadziałanie w czasie nie dłuższym niż 5 s,
urządzeniem o działaniu natychmiastowym, a Ia powinien być minimalnym prądem
zapewniającym natychmiastowe wyłączenie.
413.1.4.3. Jeżeli nie może być spełniony warunek
p. 413.1.4.3, należy wykonać połączenia wyrównawcze dodatkowe (miejscowe) wg
p.413.1.6.
413.1.4.4. W układach TT
mogą być stosowane następujące urządzenia ochronne:
urządzenia ochronne różnicowoprądowe,
urządzenia ochronne przetężeniowe (nadmiarowoprądowe) .
Uwagi:
1. Urządzenia ochronne przetężeniowe w układzie TT są stosowane jako ochrona przed dotykiem pośrednim
tylko w tych przypadkach, gdy wartość RA jest bardzo mała.
2. Nie wyklucza się stosowania urządzeń ochronnych napięciowych w przypadkach, gdy nie mogą być
stosowane wymienione urządzenia ochronne.
413.1.5. Układ IT
413.1.5.1. W układzie IT
części czynne powinny być odizolowane od ziemi lub połączone z ziemią za pośrednictwem
impedancji o odpowiednio dużej wartości. Takie połączenie może być wykonane albo w
punkcie neutralnym układu, albo w sztucznym punkcie neutralnym. Ten ostatni może być
połączony bezpośrednio z ziemią, jeżeli wypadkowa impedancja dla składowej zerowej jest
dostatecznie duża. Jeżeli nie ma żadnego punktu neutralnego, do ziemi przez impedancję
może być połączony jeden z przewodów fazowych.
Prąd pojedynczego zwarcia z częścią przewodzącą dostępną lub z ziemią ma małą wartość i
nie musi być spełniony wymaganie wg p. 413.1.5.3. Jednak muszą być zapewnione środki dla
zapobieżenia niebezpieczeństwu zagrożenia patofizjologicznego dla ludzi w przypadku
równoczesnego dotknięcia części jednocześnie dostępnych podczas wystąpienia podwójnego
zwarcia.
413.1.5.2. Żaden przewód czynny instalacji nie powinien być bezpośrednio
połączony z ziemią.
Uwaga.
W celu ograniczenia wielkości przepięć lub stłumienia oscylacji napięcia może się okazać konieczne uziemienie
przez impedancję lub sztuczne punktu neutralne o impedancji dostosowanej do wymagań instalacji.
413.1.5.3. Części przewodzące dostępne
powinny być uziemione indywidualnie, grupowo lub zbiorowo.
Uwaga.
W dużych obiektach, takich jak bardzo wysokie budynki, bezpośrednie połączenie przewodów ochronnych do
uziomu może być praktycznie niemożliwe. Uziemione części przewodzących dostępnych może być wykonane
przez połączenie między przewodami ochronnymi, częściami przewodzącymi dostępnymi i częściami obcymi.
Powinien być spełniony następujący warunek
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 21
RA * Id 50 V
w którym:
RA  rezystancja uziemienia części przewodzących dostępnych,
Id  prąd pojedynczego zwarcia przy pomijalnie impedancji między przewodem fazowym
i częścią przewodzącą. Wartość Id musi uwzględniać prądy upływowe i całkowitą
impedancję uziemienia instalacji elektrycznej.
413.1.5.4. Jeżeli przewidywane jest zastosowane urządzenia
do stałej kontroli stanu izolacji wykazujące wystąpienie pojedynczego zwarcia między
częścią przewodzącą dostępną albo ziemią, to powinno ono uruchomić sygnał dz
więkowy
lub/i świetlny.
Uwagi:
1. Zaleca się, aby pierwsze zwarcie było usunięte w możliwie najkrótszym czasie.
2. Urządzenie do stałej kontroli stanu izolacji może być konieczne z innych przyczyn niż ochrona przez
dotykiem pośrednim.
413.1.5.5. Po wystąpieniu pojedynczego zwarcia
warunki wyłączenia zasilania przy podwójnym zwarciu zależą od tego, czy wszystkie części
przewodzące dostępne są połączone ze sobą przez przewód ochronny (uziemienie zbiorcze),
czy też są one uziemione grupowo lub indywidualnie.
a) Jeżeli części przewodzące dostępne są uziemione grupowo lub indywidualnie, warunki
ochrony są określone w p. 413.1.4. jak dla układu TT, z wyjątkiem trzeciego zdania
p.413.1.4.1, które nie dotyczy tego przypadku.
b) Jeżeli dostępne części przewodzące są uziemione zbiorowo, warunki ochrony są takie
same jak dla układu TN wg p. 513.1.3.61
413.1.5.6. Jeżeli nie jest stosowany przewód neutralny,
powinien być spełniony następujący warunek
3 U0
ZS
2 Ia
lub gdy jest stosowany przewód neutralny
U0
Z S
2 Ia
w którym:
ZS  impedancja pętli zwarcia obejmującej przewód fazowy i przewód ochronny obwodu,
Z S- impedancja pętli zwarcia obejmującej przewód neutralny i przewód ochrony obwodu,
Ia - prąd zapewniający zadziałanie urządzenia ochronnego w czasie określonym w
tabl.41B lub w czasie nie dłuższym niż 5 s w przypadku, gdy taki czas jest dopuszczalny
(patrz p.413.1.3.6).
1
W IEC 364-4-41 błędnie przywołano p. 413.1.5.6.
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 22
Tablica 41B
Maksymalny czas wyłączenia w układzie IT (przy podwójnym zwarciu)
Napięcie znamionowe Czas wyłączenia (s)
instalacji --------------------------------------------------------------------------------
U0/U (V) przy niestosowaniu przy stosowaniu
przewodu neutralnego przewodu neutralnego
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
120 do 240 0,8 5,0
230/400 0,4 0,8
400/690 0,2 0,4
580/1000 0,1 0,2
413.1.5.7. W układzie IT
Mogą być stosowane następujące środki ochrony:
stała kontrola stanu izolacji,
urządzenia ochronne przetężeniowe (nadmiarowoprądowe),
urządzenia ochronne różnicowoprądowe.
413.1.6. Połączenia wyrównawcze dodatkowe (miejscowe)
413.1.6.1. Połączenia wyrównawcze dodatkowe
(miejscowe) powinny obejmować wszystkie części przewodzące jednocześnie dostępne
urządzeń stałych i części przewodzące obce, a także, jeżeli to możliwe, głównie metalowe
zbrojenia konstrukcji żelbetowej. System połączeń wyrównawczych powinien być połączony
z przewodem ochronnym wszystkich urządzeń, w tym również gniazd wtyczkowych.
413.1.6.2. W przypadku wątpliwości
co do skuteczności połączeń wyrównawczych dodatkowych (miejscowych), należy
sprawdzić, czy rezystancja między częściami przewodzącymi jednocześnie dostępnymi i
częściami przewodzącymi obcymi spełnia następujący warunek:
50
R
Ia
w którym :
Ia - prąd zadziałania urządzenia ochronnego:
dla urządzeń ochronnych różnicowoprądowych, I"n ,
dla urządzeń ochronnych przetężeniowych (nadmiarowoprądowych), prąd zadziałania w
czasie nie dłuższym niż 5 s.
413.2.Ochrona przez zastosowanie urządzenia II klasy ochronności lub o
izolacji równoważnej
Uwaga.
Środek ten ma na celu zapobieżenie pojawieniu się niebezpiecznego napięcia na częściach przewodzących
dostępnych w przypadku uszkodzenia izolacji podstawowej.
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 23
413.2.1. Ochronę tę należy zapewnić przez zastosowanie:
413.2.1.1. urządzeń elektrycznych następujących typów
poddanych próbie i oznaczonych wg odpowiednich norm:
urządzeń mających podwójną lub wzmocnioną izolację (urządzenia II klasy ochronności),
zespół urządzeń elektrycznych wykonanych fabrycznie w pełni izolowanych (patrz IEC
439-11).
Uwaga.
Urządzenie tego rodzaju jest oznaczone symbolem
413.2.1.2. urządzeń o izolacji podstawowej
z wykonaną w czasie montażu instalacji elektrycznej izolacją dodatkową, zapewniającą
stopień bezpieczeństwa równoważny urządzeniom elektrycznym wg p.413.2.1.1 i spełniają
wymagania wg p. 413.2.2 do 413.2.6.
Uwaga.
Symbol powinien być umieszczony w widocznym miejscu na zewnątrz i wewnątrz
obudowy.
413.2.1.3. urządzeń o izolacji wzmocnionej
pokrywanej nieizolowane części czynne, wykonanej w czasie montażu instalacji,
zapewniającej stopień bezpieczeństwa równoważny urządzeniom elektrycznym wg p.413.2.3
do 413.2.6; taką izolację dopuszcza się tylko w tych miejscach, w których warunki
konstrukcyjne uniemożliwiające zastosowanie izolacji podwójnej.
Uwaga.
Symbol powinien być umieszczony w widocznym miejscu na zewnątrz i wewnątrz obudowy.
413.2.2. W urządzeniu elektryczny
nadającym się do pracy, wszystkie części przewodzące oddzielone od części czynnych tylko
izolację podstawową, powinny być osłonięte obudową izolowaną zapewniającą stopień
ochronny co najmniej IP2X.
413.2.3. Obudowa izolacyjna powinna być odporna
na spodziewane obciążenia mechaniczne, elektryczne i termiczne. Pokrycia farbą, pokostem i
podobnymi produktami nie uznaje się za spełnienie tego wymagania. Nie wyklucza to jednak
użycia obudowy mającej takie pokrycie, jeżeli są one dopuszczone do stosowania
odpowiednimi normami i zostały poddane odpowiednim próbom.
Uwaga.
Wymagania dotyczące odporności na pełzanie i odstępów izolacyjnych są w trakcie opracowania.
413.2.4. Jeżeli obudowa izolacyjna nie została poddana odpowiednim próbom
i istnieją wątpliwości co do jej skuteczności, należy przeprowadzić próbę wytrzymałości
elektrycznej zgodnie z warunkami podanymi w ark. 62
413.2.5. Przez obudowę izolacyjną
nie powinny przechodzić części przewodzące uniemożliwiające przenoszenie potencjału.
Obudowa izolacyjna nie powinna zawierać żadnych śrub z materiału izolacyjnego, których
zastąpienie przez śruby metalowe mogłoby pogorszyć izolację zapewnioną przez obudowę.
1
PN-91/E-05160/1.
2
PN-88/E-04300 (od 1.01.1994r. PN-93/E-05009/61)
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 24
Uwaga.
Jeżeli przez obudowę izolacyjną muszą przechodzić połączenia mechaniczne (np. dz
wignie do załączania
wbudowanych aparatów), powinny być one tak wykonane, aby nie pogarszać ochrony przed porażeniem w
przypadku uszkodzenia.
413.2.6. Jeżeli pokrywy lub drzwi obudowy izolacyjnej
mogą być otwierane bez użycia narzędzia lub klucza, wszystkie części przewodzące, które są
dostępne po ich otwarciu, powinny znajdować się za przegrodą izolacyjną zapewniającą
stopień ochrony co najmniej IP2X w celu zapobieżenia przypadkowemu dotknięciu tych
części przez ludzi. Usunięcie tej przegrody powinno być możliwe tylko przy użyciu narzędzi.
413.2.7. Części przewodzące zamknięte w obudowie izolacyjnej
nie powinny być połączone z przewodem ochronnym. Należy jednak przewidzieć możliwość
przyłączenia przewodów ochronnych, które muszą przechodzić przez obudowę dla obsługi
innych urządzeń elektrycznych, których obwód zasilający również przechodzi przez
obudowę. Wewnątrz obudowy każdy taki przewód i jego zacisk powinny być izolowane tak,
jak część czynna. Zacisk ten powinien być odpowiednio oznaczony. Części przewodzące
dostępne i części pośrednie nie powinny być połączone z przewodem ochronnym, chyba że
zostało to specjalnie przewidziane w opisie odnośnego urządzenia.
413.2.8. Obudowa nie powinna utrudniać działania
znajdujących się w niej urządzeń.
413.2.9. Instalowanie urządzenia
wymienionego w p. 413.2.1.1 (zamocowanie, połączenie przewodów itp.) powinno być
wykonane tak, aby nie mogła pogorszyć ochrony przewidzianej w opisie urządzenia.
413.2. Ochrona przez zastosowanie izolowania stanowiska
Uwaga.
Ten środek ochrony ma na celu zapobieżenie równoczesnemu dotknięciu części, które mogą mieć różne
potencjały w wyniku uszkodzenia izolacji podstawowej części czynnych. Dopuszcza się stosowanie urządzeń
klasy O , jeżeli jest spełniony następujący warunek:
413.3.1. Części przewodzące dostępne
powinny być tak rozmieszczone, aby w normalnych warunkach człowiek nie mógł dotknąć
równocześnie:
dwóch części przewodzących dostępnych
lub
jednej części przewodzącej dostępnej i jakiejkolwiek części przewodzącej obcej,
Jeżeli te części mogą znajdować się pod różnym potencjałem w przypadku uszkodzenia
izolacji podstawowej części czynnych.
413.3.2. Na izolowanym stanowisku nie wolno umieszczać przewodu
ochronnego
413.3.3. Wymaganie wg p. 413.3.1 jest spełnione,
jeżeli stanowisko ma podłogę i ściany izolowane oraz zastosowany jest jeden lub więcej z
następujących środków:
a) oddalenie części przewodzących dostępnych od części przewodzących obcych oraz
oddalenie od siebie części przewodzących dostępnych; oddalenie to jest wystarczające,
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 25
jeżeli odległości między dwoma częściami jest nie mniejsze niż 2 m; odległość ta może
być zmniejszona do 1,25 m poza strefę zasięgu ręki;
b) umieszczenie skutecznych barier (przeszkód) między częściami przewodzącymi
dostępnymi a częściami przewodzącymi obcymi; bariery takie można uznać za
zadawalająco skuteczne, jeżeli zwiększają one odległość na drodze równoczesnego
dotyku części do wartości podanych w poz. a), barier tych nie należy przyłączać do ziemi
ani do części przewodzących dostępnych; w miarę możliwości powinny być one
wykonane z materiałów izolacyjnych;
c) izolowanie lub zastosowanie środków izolujących części przewodzące obce; izolacja
powinna mieć dostateczną wytrzymałość mechaniczną i wytrzymywać próbę napięciem o
wartości co najmniej 2000 V; prąd upływu w normalnych warunkach nie powinien
przekraczać 1 mA.
413.3.4. Rezystancja izolacji podłóg i ścian
w każdym punkcie pomiarowym w warunkach określonych w ark. 61 nie powinna mniejsza
niż:
50 k&!, jeżeli napięcie znamionowe instalacji nie przekracza 500 V,
100 k&!, jeżeli napięcie znamionowe instalacji przekracza 500V.
Uwaga.
Jeżeli w jakimkolwiek punkcie rezystancja jest niższa od podanych wartości, to z punktu widzenia ochrony
przeciwporażeniowej te podłogi i ściany uważa się za części przewodzące obce.
413.3.5. Środki ochrony powinny stanowić wyposażenie stałe
i nie powinno być możliwe ograniczenie skuteczności ich działania. Powinny one również
zapewniać ochronę przy stosowaniu urządzeń ruchomych i przenośnych, jeżeli przewidziane
jest ich używanie.
Uwagi:
1. W przypadku braku skutecznego nadzoru nad instalacjami, w czasie eksploatacji mogą być wprowadzone
części przewodzące dostępne (np. ruchome lub przenośne urządzenia I klasy ochronności) lub części
przewodzące obce (np. rury wodociągowe), w wyniku czego może wystąpić niezgodność z wymaganiami
wg p. 413.3.5.
2. Izolacja podłogi i ścian nie powinna podlegać działaniu wilgoci.
413.3.6. Należy przewidzieć środki zapobiegające
przenoszeniu potencjału z zewnątrz na stanowisko przez części przewodzące obce.
413.4.Ochrona przez zastosowanie nieuziemionych połączeń wyrównawczych
miejscowych
Uwaga.
Nieuziemione połączenia wyrównawcze miejscowe mają na celu zapobieżenie pojawieniu się niebezpiecznych
napięć dotykowych.
413.4.1. Przewody połączeń wyrównawczych miejscowych
powinny łączyć między sobą wszystkie części przewodzące jednocześnie dostępne i części
przewodzące obce.
413.4.2. System połączeń wyrównawczych miejscowych
1
PN-88/E-04300 (od 1.01.1994r. PN-93/E-05009/61)
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 26
nie powinien mieć połączenia elektrycznego z ziemią przez części przewodzące dostępne lub
przez części przewodzące obce.
Uwaga.
Jeżeli wymaganie to nie może być spełnione, należy zastosować ochronę przez samoczynne wyłączenie zasilania
(patrz p. 413.1).
413.4.3. Należy przewidzieć środki ostrożności
zapobiegające narażeniu na niebezpieczną różnicę potencjałów osób wchodzących do
przestrzeni z połączeniami wyrównawczymi miejscowymi, szczególnie w tym przypadku,
gdy przewodząca podłoga izolowana od ziemi jest połączona z nieuziemionym systemem
połączeń wyrównawczych.
413.5. Ochrona przez zastosowanie separacji elektrycznej
Uwaga.
Separacja elektryczna pojedynczego obwodu ma na celu zabezpieczenie przed prądem różnicowym przy dotyku
do części przewodzących dostępnych, które mogą znalez
ć się pod napięciem w wyniku uszkodzenia izolacji
funkcjonalnej obwodu.
413.5.1. Ochrona przez separację elektryczną powinna
być zapewniona przez uwzględnienie wszystkich wymagań wg p. 413.5.1.1 do 413.5.1.5 oraz:
p. 413.5.2 przy zasilaniu pojedynczego urządzenia
lub
p. 413.5.3 przy zasilaniu więcej niż jednego urządzenia.
Uwaga.
Zaleca się, aby w obwodzie separowanym iloczyn napięcia znamionowego (w woltach) i łącznej długości
oprzewodowania (w metrach) nie przekraczał 100 000 i aby łączna długość oprzewodowania nie przekraczała
500 m.
413.1.1. Obwód powinien być zasilany ze z
ródła separacyjnego, tzn.:
transformatora seperacyjnego (w opracowaniu)1
lub
z
ródła zapewniającego poziom bezpieczeństwa równoważny transformatorowi
separacyjnemu, np. przetwornica z uzwojeniami zapewniającymi równoważną separację.
Uwaga.
Zdolność wytrzymywania obostrzonej próby napięciowej uznaje się za zapewniającą wymagany poziom izolacji
Ruchome z
ródła seperacyjne przyłączone do systemu zasilania powinny być dobierane i
instalowane zgodnie z p. 413.2.
Stałe z
ródła zasilania powinny być:
dobrane i zainstalowane zgodnie z p. 413.2
lub
takie, których obwód wtórny jest odseparowany od obwodu pierwotnego i od obudowy
przez izolację spełniającą wymagania wg p. 413.2. Jeżeli takie z
ródło zasila większą ilość
urządzeń, to części przewodzące dostępne tych urządzeń nie powinny być połączone z
metalową obudową z
ródła.
413.5.1.2. Napięcie obwodu separacyjnego nie powinno przekraczać 500 V
1
PN-88/E-08105.
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 27
413.5.1.3. Części czynne obwodu separacyjnego
nie powinny być połączone w żadnym punkcie z innym obwodem lub ziemią.
W celu ograniczenia możliwości powstania zwarcia doziemnego, należy zwrócić szczególną
uwagę na izolację tych części w stosunku do ziemi, a zwłaszcza giętkich przewodów i
sznurów łączeniowych.
Układy (urządzenia) powinny zapewnić separację elektryczną nie mniejszą niż między
uzwojeniem pierwotnym i wtórnym transformatora separacyjnego.
Uwaga.
W szczególności konieczna jest separacja elektryczna od części czynnych urządzeń elektrycznych, takich jak
przekaz
niki, styczniki, łączniki pomocnicze itp. elementy innego obwodu.
413.5.1.4. Przewody giętkie i sznury łączeniowe
powinny być widoczne w miejscach, w których mogą on ulec uszkodzeniu mechanicznemu i
powinny być typu... (w opracowaniu).
413.5.1.5. Zaleca się stosowanie oddzielnego oprzewodowania
obwodów separacyjnych. Jeżeli jest konieczne stosowanie obwodów separacyjnych z innym
obwodem w tym samym oprzewodowaniu, należy wówczas stosować przewody wielożyłowe
bez płaszcza metalowego lub przewody izolowane w rurce izolacyjnej, w kanałach lub
bruzdach, pod warunkiem, że ich napięcie znamionowe jest nie mniejsze od najwyższego
napięcia, które może wystąpić i że każdy obwód jest zabezpieczony przed prądem
przetężeniowym.
413.5.2. Jeżeli zasilane jest jedno urządzenie,
części przewodzące dostępne obwodu separowanego nie powinny być połączone do
przewodu ochronnego oraz części przewodzących dostępnych innych obwodów.
Uwaga.
Jeżeli części przewodzące dostępne obwodu separowanego mogą się zetknąć ( przypadkowo lub rozmyślnie) z
częściami przewodzącymi dostępnymi innych obwodów, to ochrona przed porażeniem elektrycznym nie zależy
już tylko od ochrony przez separację elektryczną, lecz również od środków ochrony zastosowanych w tych
częściach przewodzących dostępnych.
413.5.3. Jeżeli w obwodzie separowanym
zostały zastosowane środki ochrony przed uszkodzeniami i zniszczeniem izolacji, z
ródło
zasilania odpowiadające wymaganiom wg p. 413.5.1.1 może zasilać więcej niż jedno
urządzenie, pod warunkiem, że spełnione są wszystkie wymagania wg p. 413.5.3.1 do
513.5.3.4.
413.5.3.1. Części przewodzące dostępne obwodu separowanego
powinny być połączone między sobą przez izolowane nieuziemione przewody
wyrównawcze. Przewody tego obwodu nie powinny być połączone z przewodami
ochronnymi lub częściami przewodzącymi dostępnymi innych obwodów ani z częściami
przewodzącymi obcymi.
Uwaga. Patrz uwaga do p. 413.5.2.
413.5.3.2. Wszystkie gniazda wtyczkowe
powinny mieć styki ochronne połączone do systemu połączeń wyrównawczych zgodnie z
p.413.5.3.1.
413.5.3.3. Wszystkie przewody giętkie
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 28
z wyjątkiem tych, które zasilają urządzenia II klasy ochronności, powinny mieć przewód
(żyłę) do połączenia wyrównawczego.
413.5.3.4. W przypadku podwójnego zwarcia
dwóch części przewodzących zasilanych przez przewody o różnej biegunowości do części
przewodzących dostępnych, urządzenie ochronne powinno zapewnić wyłączenie zasilania w
czasie zgodnym z tabl. 41A.
K O N I E C N O R M Y IEC
INFORMACJE DODATKOWE
1. Instytucja opracowująca normę  Centralny Ośrodek Badawczo  Rozwojowy Instalacje i
Urządzenia Elektryczne w Budownictwie, ELEKTROMONTAŻ.
2. Normy związane
PN-88/E-02000 Napięcia znamionowe  odp. IEC 38 (1983)
PN-88/E-04300 Instalacje elektryczne na napięcie nie przekraczające 1000 V w budynkach.
Badania techniczne przy odbiorach  odp. IEC 364-6-61 (1986)
PN-91/E-05010 Zakresy napięciowe instalacji elektrycznych w obiektach budowlanych
 idt IEC 449 (1973)
PN-91/E-05160/01 Rozdzielnice i sterownice niskonapięciowe. Wymagania dotyczące zestawów
badanych w pełnym i niepełnym zakresie badań typu  idt IEC 439-1 (1985) + dod. 1 (1991)
PN-88/E-08105 Urządzenia elektroenergetyczne. Transformatory ochronne  eqv IEC 742 (1983)
3. Normy międzynarodowe
IEC 38 (1983) IEC Standard voltages  odp. PN-88/E-02000 364-5-54 (1980) Electrical
installations of buildings. Part 5: Selection and erektion of electrical equipment.
Spisy
Skorowidz  Indeks
Ochrona przez zastosowanie separacji elektrycznej,
Klasa 0, 5 26
Ochrona przez zastosowanie urządzenia II klasy,
Klasa I, 5
22
Klasa II, 5
Ochrona przy użyciu bariery, 10
Klasa III, 5
Ochronę przed dotykiem bezpośrednim, 8
Odbiorniki elektryczne, 5
Obwody FELV, 8
Ogrodzenia i obudowy, 10
Ochrona przed dotykiem bezpośrednim, 8
Ochrona przed dotykiem pośrednim, 9, 12
PELV, 4
Ochrona przez ograniczenie energii
Połączenia wyrównawcze, 13
rozładowywania, 8
Prąd  nietętniący  , 13
Ochrona przez umieszczenie poza zasięgiem ręki,
przewodów neutralnych (N), 14
10
przewód neutralno  ochronny (PEN), 14
Ochrona przez użycie ogrodzenia, 9
przewód ochronny (PE), 14
Ochrona przez zastosowanie izolowania części
czynnych, 9
Rezystancja izolacji podłóg i ścian, 25
Ochrona przez zastosowanie izolowania
Ruchome z
ródła, 6
stanowiska, 24
Ochrona przez zastosowanie nieuziemionych
SELV, 4
połączeń wyrównawczych miejscowych, 25
Ochrona przez zastosowanie samoczynnego
Tablica 41A, 17
wyłączenia zasilania, 12
Tablica 41B, 22
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 29
TN-C, 14 urządzenia elektroniczne, 6
TN-C-S, 14 Uziemienie, 13
TN-S, 14 Uzupełnienie ochrony przed dotykiem
Transformator ochronny, 5 bezpośrednim przy użyciu urządzeń ochronnych
różnicowoprądowych, 12
Układ TT, 19
Układ IT, 16, 20 Wykonanie obwodów SELV i PELV, 6
Układ TN, 13, 14 Wyłączenie zasilania, 12
Układ TN-C, 15
Układ TN-C-S, 15 y
ródła elektrochemiczne, 6
Układ TT, 15
Spis treści
INFORMACJA O PN-92/E-05009/41 +PN-88/E-04300 + ODBIORNIKI ................... 1
STRUKTURA OCHRONY PRZED DOTYKIEM BEZPOŚREDNIM............................ 2
STRUKTURA OCHRONY PRZED DOTYKIEM POŚREDNIM................................... 3
4. OCHRONA ZAPEWNIAJ
CA BEZPIECZEC
STWO ............................................. 4
400.1. Wprowadzenie .................................................................................................................................... 4
400.1.1. Arkusze 41 do 46 .............................................................................................................. 4
400.1.2. Środki ochrony mogą dotyczyć całej instalacji,.......................................................... 4
400.1.3. Kolejność, w jakiej są wymienione środki ochrony,.................................................... 4
41. OCHRONA PRZECIWPORAŻENIOWA ................................................................................................... 4
410.1. Postanowienia ogólne ......................................................................................................................... 4
411. Równoczesna ochrona przed dotykiem bezpośrednim i pośrednim..................................................... 4
411.1. Ochrona przez zastosowanie bardzo niskiego napięcia bezpiecznego: SELV i PELV...................... 4
411.1.1. Ochrona przed porażeniem elektrycznym...................................................................... 4
411.1.2. y
ródła zasilania dla SELV i PELV ................................................................................. 5
411.1.3. Wykonanie obwodów........................................................................................................... 6
411.1.4. Wymagania dotyczące obwodów nieuziemionych (SELV) ....................................... 7
411.1.5. Wymagania dotyczące obwodów z uziemieniem (PELV) ........................................... 8
411.2. Ochrona przez ograniczenie energii rozładowywania ................................................................ 8
411.3. Obwody FELV............................................................................................................................ 8
411.3.1. Postanowienia ogólne ......................................................................................................... 8
411.3.2. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim ........................................................................ 8
411.3.3. Ochrona przed dotykiem pośrednim ............................................................................... 9
411.3.4. Wtyczki i gniazdka wtyczkowe .......................................................................................... 9
412. Ochrona przed dotykiem bezpośrednim (Ochrona bezpośrednia) ........................................... 9
412.1. Ochrona przez zastosowanie izolowania części czynnych.......................................................... 9
411.2. Ochrona przez użycie ogrodzenia (przegrody) lub obudowy (osłony) ....................................... 9
412.2.1. Części czynne powinny być umieszczone wewnątrz obudów.................................. 9
412.2.2. A
atwo dostępne górne poziome powierzchnie przegród ......................................... 10
412.2.3. Ogrodzenia i obudowy ...................................................................................................... 10
412.2.4. Jeżeli konieczne jest usunięcie ogrodzenia ................................................................ 10
412.3. Ochrona przy użyciu bariery (przeszkody) ....................................................................................... 10
412.3.1. Bariery powinny uniemożliwiać;..................................................................................... 10
412.3.2. Bariery mogą być usuwane bez użycia klucza lub narzędzia, ................................ 10
412.4.Ochrona przez umieszczenie poza zasięgiem ręki ............................................................................. 10
412.4.1. Części jednocześnie dostępne o różnych potencjałach .......................................... 11
412.4.2. Jeżeli przestrzeń, w której normalnie mogą przebywać ludzie, ............................. 11
Informacja o PN-92/E-05009/41 + PN-88/04300 + Odbiorniki 30
412.4.3. W miejscach, w których normalnie wykonuje się czynności .................................. 11
412.5. Uzupełnienie ochrony przed dotykiem bezpośrednim przy użyciu urządzeń ochronnych
różnicowoprądowych................................................................................................................................... 12
412.5.1. Stosowanie urządzeń ochronnych różnicowoprądowych ....................................... 12
412.5.2. Urządzenia te nie mogą być jedynym środkiem ochrony ........................................ 12
413. Ochrona przed dotykiem pośrednim ( Ochrona dodatkowa).................................................. 12
413.1. Ochrona przez zastosowanie samoczynnego wyłączenia zasilania................................................... 12
413.1.1. Postanowienia ogólne ....................................................................................................... 12
413.1.2. Połączenia wyrównawcze................................................................................................. 13
413.1.3. Układ TN................................................................................................................................ 13
413.1.4. Układ TT ........................................................................................................................... 19
413.1.5. Układ IT.............................................................................................................................. 20
413.1.6. Połączenia wyrównawcze dodatkowe (miejscowe) ............................................... 22
413.2.Ochrona przez zastosowanie urządzenia II klasy ochronności lub o izolacji równoważnej ............. 22
413.2.1. Ochronę tę należy zapewnić przez zastosowanie:..................................................... 23
413.2.2. W urządzeniu elektryczny................................................................................................. 23
413.2.3. Obudowa izolacyjna powinna być odporna................................................................. 23
413.2.4. Jeżeli obudowa izolacyjna nie została poddana odpowiednim próbom .............. 23
413.2.5. Przez obudowę izolacyjną ................................................................................................ 23
413.2.6. Jeżeli pokrywy lub drzwi obudowy izolacyjnej ........................................................... 24
413.2.7. Części przewodzące zamknięte w obudowie izolacyjnej ......................................... 24
413.2.8. Obudowa nie powinna utrudniać działania.................................................................. 24
413.2.9. Instalowanie urządzenia.................................................................................................... 24
413.2. Ochrona przez zastosowanie izolowania stanowiska................................................................ 24
413.3.1. Części przewodzące dostępne........................................................................................ 24
413.3.2. Na izolowanym stanowisku nie wolno umieszczać przewodu ochronnego ....... 24
413.3.3. Wymaganie wg p. 413.3.1 jest spełnione,..................................................................... 24
413.3.4. Rezystancja izolacji podłóg i ścian ................................................................................ 25
413.3.5. Środki ochrony powinny stanowić wyposażenie stałe............................................. 25
413.3.6. Należy przewidzieć środki zapobiegające.................................................................... 25
413.4.Ochrona przez zastosowanie nieuziemionych połączeń wyrównawczych miejscowych................... 25
413.4.1. Przewody połączeń wyrównawczych miejscowych .................................................. 25
413.4.2. System połączeń wyrównawczych miejscowych....................................................... 25
413.4.3. Należy przewidzieć środki ostrożności......................................................................... 26
413.5. Ochrona przez zastosowanie separacji elektrycznej ......................................................................... 26
413.5.1. Ochrona przez separację elektryczną powinna .......................................................... 26
413.5.2. Jeżeli zasilane jest jedno urządzenie, ........................................................................... 27
413.5.3. Jeżeli w obwodzie separowanym ................................................................................... 27
INFORMACJE DODATKOWE ................................................................................. 28
SPISY ....................................................................................................................... 28
Skorowidz  Indeks ............................................................................................................................................. 28
Spis treści ............................................................................................................................................................. 29