5R]G]LD�
3DNLHW\ &$6( ZVSRPDJDMńFH 80/ L 583
Metodyki tworzenia systemów informatycznych s komputerowo wspomagane przez
narz dzia CASE (Computer Aided Software Engineering). Firmy komputerowe oraz
naukowe rodowisko informatyczne opracowały wiele tego typu narz dzi modelowa-
nia systemów. Ich znaczenie ro nie wraz ze wzrostem zakresu projektu, co skutkuje
rozbudowan i niezwykle trudn w zarz dzaniu dokumentacj . Zarówno metodyka RUP,
jak i j zyk UML s wspomagane przez narz dzia CASE. Ich zastosowanie pozwala na
wykonanie nast puj cych zada w procesie tworzenia systemów:
t wspomaganie specyfikacji i dokumentowania projektów informatycznych,
t sprawdzanie semantycznej poprawno ci diagramów UML i modelu jako cało ci,
t wspomaganie iteracyjno-przyrostowego cyklu ycia systemu,
t generowanie szkieletowego kodu ródłowego na podstawie modelu systemu,
t in ynieri zwrotn (ang. reverse engineering),
t synchronizacj modelu systemu z kodem ródłowym,
t mo liwo ć równoległego tworzenia oprogramowania przez wielu członków
zespołu projektowego.
Dzi ki narz dziom CASE, wspomagaj cym w sposób kompleksowy proces tworzenia
systemu, osi ga si redukcj czasu i kosztów, a tak e zapewnia wy sz jako ć two-
rzonego sytemu. Celem niniejszego rozdziału jest analiza porównawcza najbardziej
uznanych narz dzi CASE wspomagaj cych j zyk UML i metodyk RUP, jak równie
D:\! AAA DZISIAJ\J zyk UML 2.0 w modelowaniu systemów informatycznych\06 poprawki\17.doc (05-11-10) 353
 &]� Ł ,, 0 0HWRG\NL PRGHOH L QDU]�G]LD ZVSRPDJDMńFH 80/
zaznajomienie u ytkownika z układem GUI, wykorzystywanym w tego typu narz -
dziach. Zał czone zestawienia porównawcze mog słu yć mened erom, analitykom
i projektantom przy podejmowaniu decyzji o wyborze adekwatnego narz dzia. Z tych
powodów, a tak e ze wzgl du na zakres tematyki, zrezygnowano ze szczegółowego
instrukta u instalacji i u ytkowania tych narz dzi, co zapewniaj ich producenci. Zawarte
w tym rozdziale oceny i charakterystyki nie maj podtekstu marketingowego i zawieraj
obiektywn ocen aktualnie dost pnych narz dzi.
Stopie akceptacji oprogramowania CASE, ukierunkowanego na j zyk UML i meto-
dyk RUP, jest w rodowisku profesjonalnym zró nicowany. W niektórych przypad-
kach jest ono traktowane jako nieodł czny element tworzenia oprogramowania, w in-
nych wykorzystywane s jedynie poszczególne funkcje. Wybrane narz dzia CASE ze
wskazaniem ich nazw oraz producentów wraz z adresami firmowych witryn interne-
towych zawiera tabela 17.1. Sporz dzono j w układzie alfabetycznym.
7DEHOD Wybrane narz dzia CASE dla UML i RUP
1D]ZD 3URGXFHQW $GUHV :::
Ameos 9.1.5 Aonix www.aonix.com
AnyLogic 5.1.1 XJ Technologies www.xjtek.com
ArgoUML 0.16.1 Tigris www.argouml.tigris.org
Enterprise Architect 4.5 Sparx Systems www.sparxsystems.com.au
Innovator 8.1 MID www.mid.de
Metamil 4.0 Metamil Software www.metamill.com
Objecteering Enterprise Edition Objecteering Software www.objecteering.com
Poseidon for UML 3.1 Gentleware www.gentleware.com
Rational Software Architect 6.0 IBM www-306.ibm.com/software/
rational
Teuta Institute of Scientific Computing www.par.univie.ac.at
 Group for Software Science
Together 2005 Borland www.borland.com
Nale y podkre lić, e dost pna oferta rynkowa w zakresie narz dzi CASE wspieraj -
cych j zyk UML została istotnie wzbogacona i obejmuje bardzo wiele u ytecznych
produktów. Lista narz dzi zgodnych z wersj 2.0 tego standardu nieustannie jest wzbo-
gacana o nowe pozycje. W celu wyboru oprogramowania najbardziej dostosowanego
do indywidualnych potrzeb mo na posłu yć si szeregiem kryteriów decyzyjnych.
W niniejszym opracowaniu zamieszczono porównanie wymienionych w tabeli 17.1 pa-
kietów CASE wzgl dem nast puj cych kryteriów:
t zakresu diagramów UML obsługiwanych przez narz dzie,
t j zyków programowania wspomaganych przez narz dzie w ramach
generowania szkieletowego kodu ródłowego,
t j zyków programowania wspomaganych w ramach in ynierii zwrotnej,
t dost pno ci wersji narz dzia zorientowanych na ró ne systemy operacyjne
oraz mo liwo ci jego oceny przed dokonaniem zakupu.
354 (05-11-10) D:\! AAA DZISIAJ\J zyk UML 2.0 w modelowaniu systemów informatycznych\06 poprawki\17.doc
5R]G]LD� 0 .RPSXWHURZH ZVSRPDJDQLH PRGHORZDQLD V\VWHPX
=DNUHV ZVSRPDJDQLD GLDJUDPŃZ 80/
Wprowadzenie wersji 2.0 standardu UML było powa nym wyzwaniem dla twórców
narz dzi CASE. W tym kontek cie najbardziej zauwa alne dla u ytkownika narz dzia
jest to, e przez dłu szy okres bardzo niewiele produktów wspierało tworzenie pełnego
zestawu diagramów aktualnej wersji UML. Tak e zakres semantyczny poszczegól-
nych diagramów w wielu przypadkach był niepełny. Typowy projekt informatyczny
wykorzystuje zaledwie cz ć mo liwo ci oferowanych przez standard UML, niemniej
oddanie jego specyfiki wymaga od oprogramowania narz dziowego udost pnienia twór-
cy systemu jak najszerszego zakresu kategorii modelowania.
Porównanie wybranych narz dzi CASE pod k tem mo liwo ci odwzorowywania po-
szczególnych diagramów UML 2.0 oraz deklarowanej przez producenta zgodno ci
z okre lon wersj standardu UML przedstawia tabela 17.2. Kolejne rodzaje diagramów
reprezentowane s w tabeli przez ich wyró niki, odpowiednio:
t ud  diagram przypadków u ycia,
t cld  diagram klas,
t sm  diagram maszyny stanowej,
t ad  diagram czynno ci,
t csd  diagram struktur poł czonych,
t iod  diagram sterowania interakcj ,
t sd  diagram sekwencji,
t cd  diagram komunikacji,
t cod  diagram komponentów,
t dd  diagram rozlokowania,
t td  diagram harmonogramowania.
Tabela nie uwzgl dnia diagramów obiektów, pod wzgl dem technicznym zgodnych
z diagramami klas i tym samym wspieranych przez narz dzia umo liwiaj ce odwzo-
rowywanie diagramów klas. Analogicznie, pakiety mog być wykorzystywane w od-
niesieniu do pozostałych diagramów UML.
Jak wynika z tabeli 17.2, najsłabiej wspierane w narz dziach CASE s nowe diagramy
j zyka UML, czyli diagram sterowania interakcj (ang. interaction overview diagram),
diagram struktur poł czonych (ang. composite structure diagram), a zwłaszcza diagram
harmonogramowania (ang. timing diagram). Z kolei w niemal ka dym narz dziu CASE
edytować mo na tradycyjne diagramy UML 1.x. W najwi kszej liczbie narz dzi od-
wzorowywać mo na diagramy klas (ang. class diagram), a w konsekwencji diagramy
obiektów i pakietów. Równie powszechne jest wspieranie diagramów maszyny stano-
wej (ang. state-machine diagram), diagramów czynno ci (ang. activity diagram) oraz
diagramów komunikacji (ang. communication diagram).
D:\! AAA DZISIAJ\J zyk UML 2.0 w modelowaniu systemów informatycznych\06 poprawki\17.doc (05-11-10) 355
 &]� Ł ,, 0 0HWRG\NL PRGHOH L QDU]�G]LD ZVSRPDJDMńFH 80/
7DEHOD Zakres wspomagania diagramów UML  zestawienie porównawcze
'HNODURZDQD 'LDJUDP 80/
1D]ZD ]JRGQR Ł S
ud cld sm ad csd iod sd cd cod dd td
] 80/
+ + + +   + + + +  8
AnyLogic 1.3   +         1
ArgoUML 1.3 + + + +   + + + +  8
Enterprise 2.0
+ + + + + + + + + + + 11
Architect
Innovator 1.4 + + + +    + +   6
Metamil 2.0 + + + + +  + + + +  9
Objecteering 2.0
Enterprise + + + + + + + + + +  10
Edition
Poseidon 1.5
for UML
+ + + +   + + + +  8
z elemen-
tami 2.0
Rational 2.0
Software + + + + +  + + + +  9
Architect
Teuta 1.5  +  +    +  +  4
Together 2.0 + + + + +  + + + +  9
S 9 10 10 10 5 2 8 10 9 9 1
ródło: opracowanie własne na podstawie http://www.oose.de/
umltools.htm oraz danych producentów narz dzi CASE
Producenci niektórych narz dzi dla wersji 1.x standardu UML deklaruj wsparcie dla
diagramów z wersji 2.0. W zestawieniu 17.2 zaznaczono mo liwo ć modelowania tych
nowych rodzajów diagramów jedynie w wersjach narz dzia CASE, zadeklarowanych
przez producentów jako wspieraj ce standard UML 2.0. Precyzyjna analiza porów-
nawcza wymagałaby równie uwzgl dnienia poszczególnych, licznych opcji w ramach
diagramów wszystkich rodzajów, co ze wzgl du na du skal bada wykracza poza
zakres niniejszego opracowania.
*HQHURZDQLH V]NLHOHWRZHJR NRGX UŃG�RZHJR
Generowanie kodu jest jedn fundamentalnych opcji w cyklu ycia systemu i wa n
cech narz dzia CASE. Naturalnie w efekcie jej wykorzystania nie powstaje pełna,
mo liwa do natychmiastowego uruchomienia aplikacja. Generowany kod ródłowy
jest okre lany jako szkieletowy  generowana jest struktura oprogramowania, w szcze-
gólno ci klasy, atrybuty wraz z ich wła ciwo ciami, sygnatury operacji, zwi zki po-
mi dzy elementami modelu i komponenty. Zawarto ć poszczególnych operacji musi
356 (05-11-10) D:\! AAA DZISIAJ\J zyk UML 2.0 w modelowaniu systemów informatycznych\06 poprawki\17.doc
5R]G]LD� 0 .RPSXWHURZH ZVSRPDJDQLH PRGHORZDQLD V\VWHPX
być nast pnie uzupełniona przez programistów. Zakres kodowanych elementów ró ni
si w zale no ci od j zyka programowania, w którym model jest implementowany,
oraz charakterystyki danego narz dzia.
Wykorzystanie funkcji generowania kodu pomaga w utrzymaniu przejrzysto ci jego
struktury i eliminuje wiele pomyłek technicznych, które programi ci mog popełnić
na wczesnym etapie kodowania. Zasadniczo skraca te czas tworzenia gotowego sys-
temu. Nie wyr cza jednak twórcy systemu w czynno ciach innych ni rutynowe, takich
jak projektowanie interfejsu u ytkownika (GUI). Wymaga tak e konsekwentnego prze-
strzegania pewnych reguł modelowania. Przykładowo, aby w momencie zamieszcza-
nia komunikatu pomi dzy dwoma obiektami zaprezentowanymi na diagramie sekwencji
nast piło automatyczne zadeklarowanie wywoływanej operacji w stosownym obiekcie
(a w istocie w klasie tego obiektu), nale y uprzednio w sposób jawny wskazać, in-
stancj której klasy jest ten obiekt. Wskazane jest ponadto wykorzystywanie funkcji
sprawdzania poprawno ci semantycznej modelu przed przej ciem do generowania ko-
du, je li opcja taka oferowana jest przez narz dzie CASE.
Zestawienie mo liwo ci generowania kodu oferowanych przez wyselekcjonowane na-
rz dzia CASE przedstawia tabela 17.3. Uwzgl dnia ona najpopularniejsze j zyki pro-
gramowania i standardy. W osobnej kolumnie tabeli wymieniono wspierane przez dane
narz dzie technologie spoza standardowego zestawu. Ponadto tabela wymienia w ostat-
niej kolumnie format dokumentacji generowanej przez dane narz dzie.
Z zestawienia wynika, e najwi kszy zakres generowania kodu ródłowego oferuj na-
rz dzia Enterprise Architect oraz Poseidon for UML. Zdecydowana wi kszo ć wyse-
lekcjonowanych narz dzi oferuje ponadto generowanie dokumentacji.
,Q \QLHULD ]ZURWQD
Kolejn weryfikowan cech oprogramowania narz dziowego jest zdolno ć przepro-
wadzenia in ynierii zwrotnej, czyli zdolno ć do utworzenia b d modyfikacji modelu
systemu na podstawie kodu ródłowego aplikacji. In ynieria zwrotna, wykorzystywana
w poł czeniu z funkcj generowania kodu ródłowego, umo liwia zachowanie spój-
no ci kodu systemu wzgl dem jego modelu. Zale no ć ta jest dwukierunkowa i jest
okre lana mianem in ynierii wahadłowej (ang. round-trip engineering). Dzi ki in y-
nierii zwrotnej mo na zsynchronizować oba te artefakty, nawet je li w kodzie doko-
nano zmian, nie nanosz c przy tym poprawek w dokumentacji. Praktyka tworzenia
systemów informatycznych dowodzi, e posiadanie aktualnego modelu systemu jest
nie do przecenienia.
Mo liwo ci poszczególnych narz dzi CASE w zakresie in ynierii zwrotnej przedsta-
wia tabela 17.4. Zakres wspieranych j zyków programowania oraz standardów zazwy-
czaj jest dla danego narz dzia nieco w szy, ni miało to miejsce w przypadku gene-
rowania kodu.
D:\! AAA DZISIAJ\J zyk UML 2.0 w modelowaniu systemów informatycznych\06 poprawki\17.doc (05-11-10) 357
 &]� Ł ,, 0 0HWRG\NL PRGHOH L QDU]�G]LD ZVSRPDJDMńFH 80/
7DEHOD Generowanie szkieletowego kodu ródłowego  zestawienie porównawcze
-�]\N SURJUDPRZDQLD VWDQGDUG
'RNXPHQ
1D]ZD
CORBA
WDFMD
JAVA C++ VB .NET C# DELPHI PHP SQL inne
IDL
Ada95, RTF,
Ameos + + +     
Mistra, C HTML
AnyLogic  +        
PHP4
ArgoUML  + +  +  +  
jak i PHP5
MS SQL,
MySQL,
Oracle, DB2,
Enterprise RTF,
 + + + + + + + Interbase,
Architect HTML
MS Access,
Postgres,
Sybase
XML,
Innovator + + + +    +  MS Word,
ASCII, PS
Metamil  + +  +    ANSI C HTML
Objecteering
HTML,
Enterprise  + + +     
RTF
Edition
Poseidon
+ + + + + + + +  HTML
for UML
Rational XML,
Software  + +       PDF,
Architect HTML
Teuta   +      XML 
Together + + + + +     HTML
ródło: opracowanie własne na podstawie http://www.oose.de/umltools.htm
2EV�XJLZDQH SODWIRUP\
Ostatnim kryterium decyzyjnym uwzgl dnionym w niniejszym opracowaniu jest do-
st pno ć wersji narz dzia zorientowanych na ró ne systemy operacyjne oraz mo li-
wo ci jego przetestowania przed dokonaniem zakupu. Wysiłki producentów oprogra-
mowania narz dziowego zmierzaj ce do wydłu enia listy obsługiwanych platform
zwi kszaj elastyczno ć zespołu projektowego.
Wspieranie systemów z rodziny Windows mo na okre lić jako powszechn praktyk .
Jest tak w przypadku wszystkich analizowanych narz dzi. Popularn platform jest
równie Linux. Jedynie narz dzia AnyLogic oraz Enterprise Architect nie wyst puj
w wersji przeznaczonej dla tego systemu operacyjnego. ArgoUML, Poseidon for UML
oraz Together wyst puj ponadto w wersji przeznaczonej dla systemu operacyjnego
MacOS.
358 (05-11-10) D:\! AAA DZISIAJ\J zyk UML 2.0 w modelowaniu systemów informatycznych\06 poprawki\17.doc
5R]G]LD� 0 .RPSXWHURZH ZVSRPDJDQLH PRGHORZDQLD V\VWHPX
7DEHOD In ynieria zwrotna  zestawienie porównawcze
-�]\N SURJUDPRZDQLD VWDQGDUG
1D]ZD
CORBA
JAVA C++ VB .NET C# DELPHI PHP SQL inne
IDL
Ameos + + +      Ada95
AnyLogic         
betakod
ArgoUML + +       j zyka JAVA
(pliki .class)
wsparcie
MS SQL,
Enterprise MySQL, Oracle,
 + + + + + + +
Architect DB2, Interbase,
MS Access,
Postgres, Sybase
Innovator + + + +    + 
Metamil  + +  +    ANSI C
Objecteering
Enterprise + + + +    + 
Edition
Poseidon
 +       
for UML
Rational
Software  + +      
Architect
Teuta         
Together + + + + +    
ródło: http://www.oose.de/umltools.htm
Ponadto dla u ytkownika indywidualnego szczególnie istotne jest to, e wszyscy pro-
ducenci porównywanych narz dzi zdecydowali si zaproponować mo liwo ć nieod-
płatnej oceny. Wersje te charakteryzuj si najcz ciej ograniczon funkcjonalno ci
i (lub) s limitowe czasowo. Tylko jedno z wyselekcjonowanych narz dzi przynale y
do kategorii Open Source (ArgoUML), czego konsekwencj jest m.in. całkowity brak
opłat licencyjnych.
6SDU[ 6\VWHPV (QWHUSULVH $UFKLWHFW
Dla ilustracji najwa niejszych cech oprogramowania typu CASE wybrano trzy produkty
popularne zarówno w rodowisku akademickim, jak i profesjonalnym:
t Enterprise Architect firmy Sparx Systems;
t Rational Software Modeler firmy IBM;
t Poseidon for UML firmy Gentleware.
D:\! AAA DZISIAJ\J zyk UML 2.0 w modelowaniu systemów informatycznych\06 poprawki\17.doc (05-11-10) 359
 &]� Ł ,, 0 0HWRG\NL PRGHOH L QDU]�G]LD ZVSRPDJDMńFH 80/
Firma Sparx Systems zaprezentowała bardzo wszechstronne i łatwe w u ytkowaniu na-
rz dzie CASE pod nazw Enterprise Architect. Jako jeden z niewielu dost pnych na
rynku produktów oferuje ono bardzo wysoki stopie zgodno ci z UML 2.0, w tym
mo liwo ć modelowania wszystkich diagramów przewidzianych w tym standardzie.
W nawi zaniu do pierwszej cz ci niniejszej ksi ki struktur interfejsu narz dzia En-
terprise Architect zilustrowano na przykładzie diagramu sekwencji (rysunek 17.1), dia-
gramu harmonogramowania (rysunek 17.2) oraz diagramu czynno ci (rysunek 17.3).
Opisy tych diagramów znajduj si odpowiednio w rozdziałach 7., 9. i 4.
Układ interfejsu Enterprise Architect (rysunek 17.1) okre lić nale y jako typowy dla
narz dzi typu CASE. Jest on czytelny, a zarazem nieskomplikowany, co ułatwia u yt-
kowanie narz dzia. Mo na go podzielić na pi ć podstawowych obszarów:
okno główne,

pasek narz dziowy,

zasobnik narz dziowy,

przegl dark ,

okienko wła ciwo ci.

5\VXQHN Interfejs narz dzia Enterprise Architect
360 (05-11-10) D:\! AAA DZISIAJ\J zyk UML 2.0 w modelowaniu systemów informatycznych\06 poprawki\17.doc
5R]G]LD� 0 .RPSXWHURZH ZVSRPDJDQLH PRGHORZDQLD V\VWHPX
W oknie głównym program umieszcza tworzone diagramy. Przeł czanie si pomi -
dzy nimi mo liwe jest przy wykorzystaniu zakładek w dolnej cz ci ekranu. Pasek na-
rz dziowy zawiera opcje programu niezale ne od aktualnie edytowanego diagramu.
Zasobnik narz dziowy udost pnia mo liwe do wykorzystania kategorie modelowania
j zyka UML posegregowane pomi dzy poszczególne diagramy. Zarz dzanie poszcze-
gólnymi elementami modelu ułatwia przegl darka oparta na technice przeci gnij-i-
-upu ć oraz mechanizmie menu kontekstowych. Z kolei wykorzystanie okienka wła-
ciwo ci to jedna z mo liwo ci ustalania szczegółowych cech obecnie zaznaczonej
kategorii modelowania.
Opisywane narz dzie wykazuje znaczn elastyczno ć w dostosowywaniu wykorzysty-
wanej notacji do potrzeb u ytkownika. Objawia si to chocia by mo liwo ci automa-
tycznej zmiany konwencji prezentowania informacji w ramach diagramu harmonogra-
mowania (rysunek 17.2), stosowania rozgał zie i ogranicze czasowych na diagramach
sekwencji oraz wprowadzania znacznej liczby dost pnych stereotypów.
5\VXQHN Zmiana konwencji diagramu harmonogramowania
Enterprise Architect wykracza ponadto poza typow dla narz dzi CASE praktyk udo-
st pniania opcji konfiguracyjnych dotycz cych projektu jako cało ci. Narz dzie umo -
liwia ustalanie wła ciwo ci (takich jak stosowana składnia atrybutów czy operacji)
ka dego tworzonego diagramu z osobna. Ustalanie wła ciwo ci na przykładzie diagra-
mu czynno ci prezentuje rysunek 17.3.
D:\! AAA DZISIAJ\J zyk UML 2.0 w modelowaniu systemów informatycznych\06 poprawki\17.doc (05-11-10) 361
 &]� Ł ,, 0 0HWRG\NL PRGHOH L QDU]�G]LD ZVSRPDJDMńFH 80/
5\VXQHN Ustalanie wła ciwo ci diagramu
1DU]�G]LD &$6( ILUP\ ,%0
SRG PDUNń 5DWLRQDO
Jednym z liderów na rynku narz dzi wspomagaj cych UML jest koncern IBM, który
przej ł w 2003 roku korporacj Rational. Opracowano cał rodzin adekwatnych na-
rz dzi pod mark Rational, wspomagaj cych produkcj oprogramowania we wszystkich
dyscyplinach metodyki RUP. Narz dzia te składaj si na zintegrowany, modularny
pakiet narz dziowy przeznaczony dla zespołów tworz cych aplikacje o zastosowaniach
biznesowych, oprogramowanie wbudowane oraz produkty informatyczne ogólnego za-
stosowania. Integracja ta sprawia, e opisywana linia narz dzi CASE, która nosi nazw
IBM Software Development Platform, stanowi kompleksow oraz efektywn podstaw
realizacji cyklu ycia systemu.
,%0 6RIWZDUH 'HYHORSPHQW 3ODWIRUP
Ró norodno ć narz dzi marki Rational umo liwia ich konfigurowanie według specy-
ficznych potrzeb u ytkowników oraz członków zespołu projektowego [IBM-2005].
W istocie  przyjmuj c jako podstaw klasyfikacji obszar zastosowa  mo na je
podzielić na 5 grup. Grupy te odpowiadaj :
362 (05-11-10) D:\! AAA DZISIAJ\J zyk UML 2.0 w modelowaniu systemów informatycznych\06 poprawki\17.doc
5R]G]LD� 0 .RPSXWHURZH ZVSRPDJDQLH PRGHORZDQLD V\VWHPX
t projektowaniu i budowie,
t zarz dzaniu procesem i zasobami,
t specyfikacji wymaga i analizie,
t zarz dzaniu konfiguracj oprogramowania,
t jako ci oprogramowania.
W kontek cie niniejszego opracowania na szczególn uwag zasługuje grupa narz dzi
nastawionych na realizacj pierwszego z wymienionych obszarów zastosowa . Grup t
tworzy szereg narz dzi:
t Rational Software Architect,
t Rational Software Modeler,
t Rational Web Developer for WebSphere Software,
t Rational Application Developer for WebSphere Software,
t Rational Rose Technical Developer,
t Rational Rose XDE Developer,
t Rational Rose Data Modeler,
t Rational PurifyPlus,
t Rational Test RealTime,
t Rational Ada Developer.
Szersza charakterystyka wymienionych narz dzi dost pna jest w opracowaniu [IBM-
-2005].
=DVWRVRZDQLH ,%0 5DWLRQDO 6RIWZDUH 0RGHOHU
Funkcjonalno ć IBM Rational Software Modeler jest rozbudowana. Jej charakterysty-
k zamieszczono na stronie [IBM-2005a]. W niniejszej ksi ce zaprezentowano zatem:
t interfejs narz dzia (rysunek 17.4),
t wprowadzanie nowego diagramu do modelu (rysunek 17.5),
t szczegółow specyfikacj klasy (rysunek 17.6).
W ramach wła ciwego interfejsu u ytkownika mo na wyodr bnić sze ć podstawowych
obszarów, wskazanych na rysunku 17.4. Interfejs w pewnym stopniu ró ni si od roz-
wi za GUI przedstawionych w punkcie Sparx Systems Enterprise Architect. Obszary
interfejsu u ytkownika na rysunku 17.4 ponumerowano analogicznie jak na rysun-
ku 17.1. Zasygnalizowane ró nice obejmuj przede wszystkim uwzgl dnienie okien-
ka pomocniczego (obszar 6), zawieraj cego takie elementy jak ogólny zarys aktualnego
diagramu oraz informacje zwi zane z dziedziczeniem elementów modelu. Producent
D:\! AAA DZISIAJ\J zyk UML 2.0 w modelowaniu systemów informatycznych\06 poprawki\17.doc (05-11-10) 363
 &]� Ł ,, 0 0HWRG\NL PRGHOH L QDU]�G]LD ZVSRPDJDMńFH 80/
5\VXQHN Interfejs narz dzia IBM Rational Software Modeler
5\VXQHN Wprowadzanie nowego diagramu do modelu
364 (05-11-10) D:\! AAA DZISIAJ\J zyk UML 2.0 w modelowaniu systemów informatycznych\06 poprawki\17.doc
5R]G]LD� 0 .RPSXWHURZH ZVSRPDJDQLH PRGHORZDQLD V\VWHPX
5\VXQHN Szczegółowa specyfikacja klasy
rozwin ł ponadto koncepcj przegl darki (obszar 4) oraz okienka zawieraj cego szcze-
gółowe informacje zwi zane z aktualnym projektem (obszar 5). Przegl darka przyj-
muje kilka ró nych układów  przegl darki modelu jako cało ci, przegl darki po-
szczególnych diagramów oraz przegl darki wzorców projektowych. Z kolei okienko
informacji szczegółowych uwzgl dnia m.in. wła ciwo ci wskazanego elementu mo-
delu, zaplanowane zadania oraz semantyczne niezgodno ci w ramach modelu.
Kluczowe znaczenie w tworzeniu diagramu zamieszczonego na rysunku 17.4 miał za-
sobnik narz dziowy. W tej konkretnej sytuacji w zasobniku wy wietlone zostały wył cz-
nie kategorie modelowania typowe dla diagramów przypadków u ycia, chocia mo -
liwe jest jednoczesne wy wietlenie kategorii modelowania kilku ró nych diagramów.
Poszczególne kategorie modelowania znajduj ce si w zasobniku uporz dkowano w hie-
rarchiczny sposób. Warto zwrócić uwag na ró nice pomi dzy notacj stosowan
w narz dziu a notacj wyspecyfikowan w standardzie UML (cz ć pierwsza ksi ki).
Producent przyj ł swobodn konwencj , zorientowan na zwi kszenie atrakcyjno ci
przekazu przy jednoczesnym zachowaniu czytelno ci. Ró nice te nale y interpretować
w kategoriach stosowania stereotypów graficznych.
Rysunek 17.5 ilustruje wprowadzanie nowego diagramu do modelu systemu. W tym
celu wykorzystywany jest mechanizm menu kontekstowych oraz przegl darka diagra-
mów. IBM Rational Software Modeler umo liwia tworzenie wi kszo ci diagramów
UML 2.0 (por. tabela 17.2). Producent zdecydował si udost pnić opcj tworzenia dia-
gramów o swobodnej, niezdefiniowanej formie (ang. freeform diagrams), wykorzystu-
j cych stereotypowane kategorie modelowania.
D:\! AAA DZISIAJ\J zyk UML 2.0 w modelowaniu systemów informatycznych\06 poprawki\17.doc (05-11-10) 365
 &]� Ł ,, 0 0HWRG\NL PRGHOH L QDU]�G]LD ZVSRPDJDMńFH 80/
Narz dzie umo liwia sprawdzanie semantycznej spójno ci tworzonego modelu. I tak
na rysunku 17.5 przedstawiono list niespójno ci, uzyskan w efekcie uruchomienia
funkcji sprawdzania semantycznej poprawno ci modelu.
Przykład zaprezentowany na rysunku 17.6 ilustruje wła ciwo ci klasy. Wła ciwo ci
podzielono na szereg kategorii, uwzgl dniaj cych m.in. atrybuty, operacje oraz ste-
reotypy przypisane do omawianej klasy. Zakładka wła ciwo ci umo liwia ponadto
modyfikacj ustawie zwi zanych ze sposobem graficznego prezentowania danego
elementu. Jak przedstawiono na rysunku, szczegółowa specyfikacja wła ciwo ci ele-
mentów jest wspomagana dodatkowymi okienkami dialogowymi.
3RVHLGRQ IRU 80/
Poseidon jest narz dziem CASE zaproponowanym przez organizacj Gentleware. Wersja
Poseidon 3.1 dost pna jest w pi ciu wydaniach:
Community Edition  dla studentów (niekomercyjne u ytkowanie);

Standard Edition  dla analityków;

Professional Edition  dla programistów;

Enterprise Edition  dla zespołów programistycznych;

Embedded Enterprise Edition  dla programistów systemów wbudowanych

(ang. embedded systems).
Wyczerpuj ce porównanie cech poszczególnych wyda narz dzia Poseidon 3.1 dost p-
ne jest na stronie producenta w formie tabelarycznej [Gentleware-2005].
Narz dzie umo liwia modelowanie wszystkich diagramów UML 1.5. Nale y podkre-
lić, e producent deklaruje cz ciow zgodno ć narz dzia z wersj 2.0 j zyka UML.
W wersji 3.1 zgodno ć ta ogranicza si do składni diagramów maszyn stanowych (ry-
sunek 17.7). Pełne wsparcie modelowania zgodnie ze standardem UML 2.0 przewi-
dziane jest w wersjach narz dzia powy ej 3.2.
3ODWIRUPD (FOLSVH
Istotn rol w warsztacie narz dziowym twórców systemów informatycznych odgry-
wa platforma Eclipse, która powstała w ramach projektu realizowanego przez konsor-
cjum zało one przez firm IBM (www.eclipse.org). Platforma Eclipse jest darmowym,
zintegrowanym rodowiskiem programistycznym (ang. Integrated Development Envi-
ronment) napisanym w Javie. Jest podstaw tworzenia rozbudowanych rodowisk
programistycznych. Kompleksowa realizacja cyklu ycia projektu informatycznego we
wszystkich fazach jest mo liwa dzi ki zastosowaniu modułów dodatkowych  wtyczek
(ang. plug-ins), które po instalacji staj si modułami platformy Eclipse. Na rynku do-
st pne s moduły dodatkowe:
366 (05-11-10) D:\! AAA DZISIAJ\J zyk UML 2.0 w modelowaniu systemów informatycznych\06 poprawki\17.doc
5R]G]LD� 0 .RPSXWHURZH ZVSRPDJDQLH PRGHORZDQLD V\VWHPX
5\VXQHN Poseidon for UML
t komercyjne,
t otwarte (ang. Open Source).
Platform Eclipse nale y zatem zakwalifikować jako otwarte rodowisko narz dzio-
we, umo liwiaj ce prac nad projektami, w których wykorzystuje si wiele j zyków
programowania: Java, C/C++, JavaScript, XML, HTML, PHP, Python, Cobol i wiele
innych. Zastosowanie konstrukcji opartej na modułach dodatkowych umo liwia daleko
id ce dostosowanie rodowiska do potrzeb twórców oprogramowania, w tym anality-
ków, projektantów, programistów i osób odpowiedzialnych za testy. Nale y podkre lić,
e funkcjonalno ć modułów dodatkowych nie ogranicza si wył cznie do programowa-
nia; wspomagane s tak e inne etapy tworzenia systemów informatycznych, w tym:
t modelowanie systemów informatycznych,
t zarz dzanie wymaganiami,
t kontrola wersji,
t testowanie,
t tworzenie interfejsów,
t prototypowanie.
W kontek cie platformy Eclipse indywidualne narz dzia CASE s modułami dodat-
kowymi.
D:\! AAA DZISIAJ\J zyk UML 2.0 w modelowaniu systemów informatycznych\06 poprawki\17.doc (05-11-10) 367
 &]� Ł ,, 0 0HWRG\NL PRGHOH L QDU]�G]LD ZVSRPDJDMńFH 80/
Przykładowe komercyjne narz dzia modelowania z wykorzystaniem j zyka UML, b -
d ce modułami platformy Eclipse, to:
t Borland Together Edition for Eclipse 6.2  http://www.borland.com;
t IBM Rational Software  Rational Software Architect  http://www.ibm.com/
software/rational;
t innoQ  iQgen 2.0, Model Driven Software Generator  http://www.innoq.com/
iqgen;
t Modelistic  Modelistic JME  http://www.modelistic.com;
t mvmsoft  Slime UML (Slim Modeling Environment)  http://www.mvmsoft.de/
content/plugins/slime/slime.htm;
t No Magic, Inc  MagicDraw UML  http://www.magicdraw.com;
t Omondo  EclipseUML  http://www.omondo.com;
t Ontogenics  hyperModel  http://xmlmodeling.com/products/hyperModel;
t Visual Paradigm  SDE for Eclipse  http://www.visual-paradigm.com.
Modułami dodatkowymi platformy Eclipse o charakterze oprogramowania otwartego,
wspieraj cymi standard UML, s przykładowo:
t MDE (MDE Studio: UML modeler)  http://www.m1global.com;
t Motion Modeling  http://motionmodeling.sourceforge.net;
t UniMod: Executable UML for Eclipse  http://unimod.sf.net;
Dzi ki zastosowaniu niekomercyjnych modułów dodatkowych (lub zaprojektowaniu
własnych) mo liwe jest stworzenie zaawansowanego, nieodpłatnego warsztatu narz -
dziowego twórców systemów informatycznych.
Kompletna lista modułów dodatkowych, zarówno komercyjnych, jak i o charakterze
oprogramowania otwartego, dost pna jest w portalu Eclipse [Eclipse-2005].
80/ L 583 Z ]DVREDFK ,QWHUQHWX
Zarówno j zyk UML, jak i metodyka RUP s znacz co obecne w Internecie w postaci
ró nych serwisów i stron. Do najwa niejszych nale y zaliczyć:
t Object Management Group OMG  www.omg.org;
t UML Forum  www.uml-forum.com;
t UML 2.0 Partners  www.u2-partners.org;
t Community UML  community-ml.org;
368 (05-11-10) D:\! AAA DZISIAJ\J zyk UML 2.0 w modelowaniu systemów informatycznych\06 poprawki\17.doc
5R]G]LD� 0 .RPSXWHURZH ZVSRPDJDQLH PRGHORZDQLD V\VWHPX
t 2U Consortium  www.2uworks.org;
t pUML  www.cs.york.ac.uk;
t Popkin s UML Resources Center  www.popkin.com.
3RGVWDZRZH SRM�FLD
CASE Przegl darka
Generowanie Modelu
Dokumentacji Poszczególnych diagramów
Kodu ródłowego Wzorców projektowych
Gentleware Poseidon for UML Zasobnik narz dziowy
IBM Software Development Platform In ynieria
Software Modeler Wahadłowa
Interfejs u ytkownika Zwrotna
Menu kontekstowe Model
Okienko RUP
Dialogowe Sparx Systems Enterprise Architect
Główne Specyfikacja
Pomocnicze Stereotyp
Wła ciwo ci UML
Pasek narz dziowy
3\WDQLD L ]DGDQLD
Wyja nij skrót CASE.

Jakie s przyczyny i efekty stosowania narz dzi CASE?

Przy u yciu przegl darki internetowej rozszerz zaprezentowan list

oprogramowania narz dziowego wspomagaj cego j zyk UML i metodyk RUP.
Wykorzystuj c adresy internetowe produktów, które zawiera tabela 17.1,

dokonaj charakterystyki poszczególnych narz dzi.
Wska przykładowe kryteria decyzyjne przy wyborze oprogramowania

narz dziowego.
D:\! AAA DZISIAJ\J zyk UML 2.0 w modelowaniu systemów informatycznych\06 poprawki\17.doc (05-11-10) 369
 &]� Ł ,, 0 0HWRG\NL PRGHOH L QDU]�G]LD ZVSRPDJDMńFH 80/
Jakie j zyki programowania oraz standardy s najcz ciej wspierane przez

narz dzia CASE w zakresie generowania kodu i in ynierii zwrotnej?
Wymie podstawowe platformy, na których mo na zainstalować i u ytkować

produkty wspomagaj ce proces tworzenia oprogramowania.
Wska j zyki programowania oraz standardy obsługiwane przez narz dzie

Enterprise Architect firmy Sparx Systems w zakresie generowania szkieletowego
kodu ródłowego oraz in ynierii zwrotnej.
Wska obszary zastosowania oprogramowania narz dziowego firmowanego

przez IBM.
Wymie znane Ci narz dzia CASE tej firmy, zorientowane na zadania

o charakterze projektowym oraz wytwórczym.
Pobierz ze strony producenta wersj demonstracyjn wybranego narz dzia

CASE i zainstaluj j .
Wykorzystuj c narz dzie IBM Rational Software Modeler, opracuj nast puj ce

diagramy zamieszczone w cz ci studialnej poszczególnych rozdziałów cz ci
pierwszej niniejszego opracowania:
t przypadków u ycia,
t klas,
t czynno ci,
t maszyny stanowej,
t sekwencji,
t rozlokowania.
Wymie grupy odbiorców, do których adresowane jest narz dzie Poseidon

for UML w wersji 3.1.
Scharakteryzuj konstrukcj platformy Eclipse.

Wymie przykładowe moduły dodatkowe platformy Eclipse, wspomagaj ce

modelowanie systemów informatycznych.
Zaloguj si na wskazanych w punkcie UML i RUP w zasobach Internetu

stronach i serwisach internetowych j zyka UML i RUP. Oce ich praktyczn
u yteczno ć.
370 (05-11-10) D:\! AAA DZISIAJ\J zyk UML 2.0 w modelowaniu systemów informatycznych\06 poprawki\17.doc