ROSS CAMPBELL  SZTUKA AKCEPTACJI. CZYLI JAK PO
PROSTU KOCHAĆ SWEGO NASTOLATKA
Ross Campbell pokazuje rodzicom, jak łatwo poprawić kontakty z nastolatkami, jak rozwijać
wzajemne relacje, aby były satysfakcjonujące i wzbogacające.
1. Nastolatki  dzieci wkraczające w dorosłość
Opowiadanie matki o córce w wieku dorastania (15 lat), która chciała popełnić samobójstwo
(gabinet terapeuty):
- rodzice: matka nie wie, jak córka mogła to zrobić; matka jest równie samotna, co dziecko;
 Ta kobieta była klasycznym przykładem matki, która nie wie, jak kochać swoją nastolatkę.
Zmiany w zachowaniu córki nastąpiły 2- 3 lata temu, pogorszyły się jej stopnie, póz
niej
wszystko zaczęło ją nudzić (zrezygnowała z zajęć, które lubiła, z kościoła, z przyjaciółek).
W 7 klasie wpadła w złe towarzystwo, zaczęła mieć kłopoty. Rodzice próbowali
wszystkiego: lanie, ograniczenie przywilejów i swobody, szlaban. Są zrozpaczeni. Ale to
udane małżeństwo.
- córka: ładna, grzeczna dziewczyna, inteligentna, ale z problemami w wysławianiu się,
mało spontaniczna, bez entuzjazmu. Widać, że nieszczęśliwa, wszystko jest bez sensu.  Od
lat marzyła o bliskim, pełnym miłości związku z rodzicami, ale w ciągu ostatnich miesięcy
przestała wierzyć, że to jest możliwe. Zwróciła się w stronę rówieśników, ponieważ sądziła,
że tam otrzyma akceptację i więcej uczucia; zawiodła się jednak i ogarnęło ją poczucie
beznadziejności. . Ofiara depresji. Nie wierzyła, że rodzice darzą ją bezwarunkową miłością
i całkowicie akceptują.
- Nastolatek to najbardziej wrażliwa osoba w społeczeństwie, a jej największą potrzebą jest
potrzeba miłości.
- rodzice kochali córkę, ale nie wiedzieli, jak ją przekonać o tej miłości.
- jak wielu rodziców nie mieli pojęciach o potrzebach córki
A. Nastolatki to ciągle jeszcze dzieci:
- dorastanie, okres przejściowy między byciem dzieckiem a dorosłym
- błędem rodziców, wychowawców i nauczycieli jest to, że traktują ich jak dorosłych
- nastolatkowie często borykają się z poczuciem beznadziei i bezradności, tracą poczucie
własnej wartości, zaczynają uważać się za kogoś gorszego.
- współczesne nastolatki nazywane są  pokoleniem apatycznym"- ale apatia to pozory,
zewnętrzna warstwa, pod nią kryje się gniew i zagubienie, który często wynika z
negatywnego obrazu samego siebie.  Taki wizerunek własnej osoby jest rezultatem
przeświadczenia dziecka, że nikt go naprawdę nie kocha i że nie jest nikomu potrzebne.
- konsekwencje- depresja, bunt przeciwko autorytetom, podatność na wpływy
B. Wpływ domu:
- przeciętny nastolatek większość czasu spędza poza domem, pozostając pod wpływem
różnych osób  nauczycieli, rówieśników czy mediów.
- rodzice czują się bezradni
- jednak dom rodzinny nadal ma decydujące znaczenie w procesie kształtowania
osobowości i postaw dzieci.
- Rodzice zwykle głęboko kochają swoje dzieci i sądzą, że one o tym wiedzą- błąd
- większość problemów naszej młodzieży można złagodzić lub rozwiązać, poprawiając
napięte stosunki między rodzicami a ich dziećmi.
2. Dom
- najważniejszym obowiązkiem rodziców jest stworzenie szczęśliwego i pełnego miłości domu
- związek małżeński ma pierwszeństwo przed związkiem rodzice-dzieci
A. Chuck:
- Chuck- wagarował, kradł i był nieposłuszny. Rodzice byli sfrustrowani, zagniewani. Chuck
milczał i słuchał oskarżeń. Odzywał się tylko krótkimi zdaniami.
- rozmowa z Chuckiem w cztery oczy- był zły, ale nie potrafił wyjaśnić dlaczego,
pogubiony. Chodził na wagary, ale nie bardzo wiedział, dlaczego to robi. Wszystko
wskazywało na to, że chce zostać złapany na gorącym uczynku.
- rodzice- wiedzieli, że popełnili kilka błędów, ich małżeństwo przeżywało poważne
problemy, bo nie potrafili z sobą rozmawiać- kumulowali swój gniew, milczeli, unikali
kontaktu wzrokowego
- Chuck-  Skoro w jego domu nie było szczerych i otwartych rozmów i nie okazywano sobie
uczuć, więc demonstrował swój gniew poprzez takie czyny, które wprawiały rodziców w
zakłopotanie lub wyprowadzały z równowagi.
B. Roger:
- Roger (14 lata) został złapany na kradzieży w cudzym domu. Rodzice przyprowadzili go
do mojej poradni, ponieważ puszczał szkołę i był zbuntowany, arogancki. Kwestionował
autorytet rodziców, manipulował nimi. Doprowadziło to w końcu rodziców do głębokiego
konfliktu- kłócili się o Rogera, a on się z nich śmiał i robił, co chciał.
- badanie psychologiczne- Roger- ma problemy z percepcją, jest w głębokiej depresji i
wykazuje skłonności do zachowań pasywno-agresywnych
- rodzice nie byli w stanie podjąć racjonalnych działań, bo byli nieszczęśliwi w małżeństwie
- I krok- pomóc rodzicom-  Tylko wspólne postępowanie ojca i matki mogło skłonić
chłopca do okazywania im szacunku, zaprzestania antagonizujących rodziców manipulacji i
opanowania sztuki kontrolowania samego siebie.
C. Potrzeba porozumienia:
- kłopoty małżeńskie rodziców bywają przyczyną problemów wielu nastolatków
- zasadnicze znaczenie w małżeństwie ma umiejętność wyrażania uczuć, prowadzenie
szczerych rozmów
- autorowi książki urodziło się upośledzone dziecko- kryzys w małżeństwie- żona
podchodziła do problemów z siłą i cierpliwością, on najchętniej by uciekł. Z czasem
zauważył, że wypada blado na tle dojrzałości żony i z tego powodu nabrał do niej niechęci.
Chciał się trzymać z daleka od żony i dziecka. Zobaczył, że jest ciężarem dla żony, nie
pomaga jej, poczuł się winny i bezradny. Córkę trzeba było poddać ćwiczeniom- drogie i
czasochłonne- byli na skraju ruiny. Żona dbała nadal o córkę z łagodnością, miłością i
cierpliwością, a on nadal martwił się o ich małżeństwo. Stan córki w wieku 5 lat się
pogorszył, musieli ja na stałe oddać od szpitala specjalnego. Znowu żona była silniejsza i go
wspierała. On musiał się od niej uczyć i wesprzeć się na niej. To była nauka zmierzania się
z problemami, cierpieniem.
-  Jeśli traktujemy nasze małżeństwo jako zobowiązanie na całe życie, to będziemy razem
się rozwijać, ofiarowując sobie wzajemną miłość, uznanie i szacunek.
- gdy dwoje ludzi stwierdza:  Będziemy jakiś czas ze sobą, a jeśli nam się to nie uda, to
rozstaniemy się "- żaden związek, w którym stosuje się tę zasadę, nie może stać się silnym,
trwałym małżeństwem.
D. Rodziny niepełne:
- tylko ojciec lub tylko matka, tendencja wzrostowa
- bycie samotnym rodzicem nie przekreśla szans na dobre wychowanie dziecka i stworzenie
ciepłego domu
- negatywne znaczenie ma zła sytuacja materialna, która częściej pojawia się w rodzinach
niepełnych
- problemem jest też brak wsparcia u współmałżonka- ale może znalez
ć osoby, na których
będzie mógł polegać (członkowie rodziny, przyjaciele, doradcy, grupy sąsiedzkie)
E. Odwrócenie ról:
- gdy to rodzic oczekuje, że dziecko zaspokoi jego potrzeby emocjonalne (najczęściej w
rodzinie niepełnej)- czyni z dziecka swojego kolegę, powiernika- zwierza się z problemów,
samotności, frustracji, czasami ze swoich intymnych spraw.
- np. Jim (16 lat)- często ze swoim ojcem upijał się w barze, bo ojciec był samotny i nie
miał przyjaciół
- odwrócenie roli chociaż jest  fajne dla rodzica, robi krzywdę dziecku oraz niszczy
łączący ich związek
-  Pierwszy, najważniejszy obowiązek rodziców wobec dzieci to takie wychowanie, które
sprawi, że będą one czuć się autentycznie kochane. Zaś naszym drugim obowiązkiem jest
bycie autorytetem  podejmowanie decyzji i pełne miłości utrzymywanie dyscypliny.
3. Bezwarunkowa miłość
- Tylko wtedy, gdy nasze relacje z dzieckiem budujemy na bezwarunkowej miłości,
możemy być pewni, że dobrze wywiązujemy się ze swojej rodzicielskiej roli.
A. Co to jest bezwarunkowa miłość?
- to uczucie, które istnieje bez względu na okoliczności (wygląd, wady i zalety,
postępowanie)
- to ideał- nie da się kochać nastolatka przez cały czas, przez całą dobę. Ale im bliżej
jesteśmy tego maksimum, tym bardziej będziemy usatysfakcjonowani i zadowoleni.
-  Jeśli kochamy nastolatka tylko wtedy, gdy jest miły (miłość warunkowa) i tylko wówczas
okazujemy mu miłość, to on nie będzie czuł się prawdziwie i szczerze kochany. Taka
sytuacja odbierze mu pewność siebie, obniży jego samoocenę i w konsekwencji
uniemożliwi rozwinięcie dojrzałych zachowań.
B.  Kochasz mnie?":
nastolatek najczęściej zadaje to pytanie pośrednio swoim zachowaniem, a nie werbalnie.
-  Jeśli kochamy nastolatka bezwarunkowo, on czuje, że odpowiadamy mu  tak". Natomiast
jeśli kochamy go warunkowo, jest niepewny i niespokojny. Nasza odpowiedz
na zasadnicze
pytanie  Kochasz mnie?" determinuje podejście nastolatka do życia.
- każdy nastolatek ma  emocjonalny pojemnik -  tylko wtedy, gdy emocjonalny pojemnik
nastolatka jest pełny, można od niego oczekiwać, że będzie postępował najlepiej jak
potrafi.
C. Zwierciadła miłości:
- dzieci przypominają lustra- na ogół nie inicjują miłości, lecz ją odbijają. Jeśli otrzymują
miłość, to rewanżują się nią.
- Identycznie dzieje się z miłością warunkową  ona wraca jako uczucie uzależnione od
spełnienia pewnych warunków- okazywanie miłości zostaje wstrzymane aż do chwili, gdy
druga strona jakimś miłym uczynkiem zasłuży na jej otrzymanie.
D. Pojemniki na emocje:
nastolatek realizuje swoje dążenie do niezależności, ale także on potrzebuje do tego celu
energii z pojemnika z emocjami. Paliwem pojemnika są rodzice. Nastolatek wraca ilekroć
zużyje emocjonalne paliwo. Rodzice się cieszą, że wraca, ilekroć potrzebuje emocjonalnego
wsparcia.
-  Uzupełnianie zapasów w emocjonalnym zbiorniku ma ogromne znaczenie również
dlatego, że stwarza doskonałe warunki do komunikowania się obu stron  rodziców i
nastolatków. Gdy zbiornik nastolatka jest pusty i dziecko potrzebuje kolejnej porcji
rodzicielskiej miłości, porozumienie rodzice-dzieci staje się o wiele łatwiejsze.
- większość z rodziców nie zdaje sobie z tego sprawy, jak ważna jest dla nastolatka
możliwość wrócenia
- gdy komunikacja rodzice-dzieci zostaje zakłócona, często udają się oni po wsparcie
emocjonalne do swoich rówieśników.
-  Im bardziej rodzic traci nad sobą panowanie w obecności nastolatka, tym mniej
nastolatek będzie go szanował. Dlatego powinniśmy umieć wziąć się w garść i pohamować
ewentualny emocjonalny wybuch, bez względu na to, jak nasz nastolatek wyraża swoje
dążenie do niezależności.
4. Skupiona uwaga
- wymaga czasu, to nie to samo, co kontakt fizyczny i wzrokowy
-  Skupienie uwagi to okazanie nastolatkowi pełnego, nie rozproszonego innymi sprawami
zainteresowania, które pozwala mu poczuć się naprawdę kochanym, w pełni akceptowanym,
zasługującym na naszą uwagę, aprobatę i szczere uznanie. Taka pełna uwaga daje
nastolatkowi pewność, że jest dla nas, swoich rodziców, najważniejszą osobą na świecie.
- potrzeba pełnej uwagi jest największą potrzebą nastolatka. Rodzice często tego nie
dostrzegają dając substytuty zainteresowania, np. prezenty, spełnianie próśb, przywileje
A. Priorytety:
- sami decydujemy o tym, co się liczy w naszym życiu
B. Konieczność ofiarowania pełnej uwagi:
- niezwykle ważne
- wpływa na postrzeganie nastolatka siebie samego, na emocjonalny i psychiczny jego
rozwój
C. Jak okazać zainteresowanie?
- spędzając wyłącznie z nim czas.
-  Dla dziecka ten wspólnie spędzony czas ma ogromne znaczenie, a pamięć o nim powraca
wtedy, gdy życie staje się trudne  zwłaszcza w burzliwych latach konfliktów okresu
dojrzewania.
- błędne jest założenie, że skoro nastolatki tak szybko stają się niezależne i pragną coraz
więcej swobody, to można poświęcać im mniej czasu. Młodzież w wieku dojrzewania
bardziej niż kiedykolwiek przedtem potrzebuje rodzicielskiego czasu i uwagi. Bowiem
płynie do niej wiele wpływów, którym musi sprostać, zespolić je, dokonać wyboru
wartości- musi mieć wewnętrzną siłę.
- BA

DY: zmuszanie dziecka do mówienia o jego przeżyciach i problemach
- WAŻNE: poświęcenie przynajmniej 20- 30 minut na lekką rozmowę lub wspólną
rozrywkę
- Czasem nastolatek pragnie przedyskutować z rodzicem jakiś problem, ale nie potrafi
zainicjować takiej rozmowy. Zaczyna rozmawiać o zupełnie innych rzeczach, pyta rodzica o
jego dzień. Rodzice powinni być wyczuleni na te pozornie nieznaczące odezwania, bowiem
nastolatek próbuje w ten sposób wyczuć rodzica, delikatnie sprawdzić jego nastrój,
bezpiecznie sprowokować go do rozmowy o kłopotliwej dla niego sprawie.
- nie zbywać nastolatka banalnymi odpowiedziami
D. Poczucie winy i zazdrość:
- Aby rozumieć przyczyny większości problemów młodzieży, trzeba dobrze poznać tę
społeczność. Nie jest jednorodna, ale zasadniczo opiera się ona na popularności i akceptacji.
Warto wiedzieć, jakie miejsce zajmuje nasze dziecko w tym układzie. Ponieważ z
ródłem
najbardziej bolesnych młodzieńczych problemów są sprawy związane z rówieśnikami, a w
grę wchodzi na ogół przynajmniej jedno z następujących uczuć: zazdrość, poczucie winy,
gniew i przygnębienie.
- rodzice powinni orientować się, jaką pozycję w konflikcie zajmuje ich dziecko i
prawidłowo zidentyfikować uczucia, z którymi ono się zmaga- pomaga to zracjonalizować
dziecku całą sytuację, uświadomić sobie własne uczucia, zrozumieć przyczyny, w
konsekwencji rozwiązać problem.
E. Poczucie winy jako narzędzie manipulacji:
- im większa jest wrażliwość młodego człowieka, tym łatwiej można nim manipulować, aby
osiągnąć swój cel
5. Kontakt fizyczny i wzrokowy
-  to najcenniejsze z prezentów, jakie możemy ofiarować naszemu nastolatkowi. Podobnie
jak skupiona uwaga, są jednym z najbardziej skutecznych sposobów napełniania pojemnika
emocji naszego nastolatka i tworzenia warunków do jego harmonijnego rozwoju.
A. Kontakt wzrokowy:
-  Patrzenie sobie w oczy nie tylko poprawia porozumiewanie się w rodzinie, ale również
zaspokaja emocjonalne potrzeby nastolatka.
- służy do wyrażania wielu emocji
- rodzic powinien  być dostępnym , tzn.  zamiast w danym momencie zmuszać dziecko do
podjęcia rozmowy, lepiej po prostu zawsze być do niej gotowym, gdy tylko ono ma ochotę i
czuje taką potrzebę.
B. Kontakt fizyczny:
- nastolatek potrzebuje od swoich rodziców bezustannego zapewniania, że jest kochany i
akceptowany, nie zaś obdarowywany prezentami
-  Odpowiedni i stale podtrzymywany kontakt fizyczny to naturalna droga przekonania
nastolatka o naszej miłości.
6. Rodzicielskie opanowanie
- np. rodzice dowiedzieli się, że 16- letnia zdobyła atrakcyjną pracę. Zachowywała się
dorośle i zrobiła wrażenie na pracodawcy. Teraz żałośnie pochlipywała, bo brat użył jej
szamponu.
- Wczesny okres dojrzewania, między 12 a 15 rokiem życia, bywa pełen nieoczekiwanych
zmian nastrojów.
- dzieci potrafią nagle wypomnieć, wkurzyć się o coś z przeszłości, np. że 6 lat wcześniej
ojciec na dziecko nakrzyczał-  Rodzice powinni reagować odpowiednio do wieku, jaki ich
dziecko ujawnia w danej chwili. np. gdy dziecko zachowuje się jak tupiący i wrzeszczący
2- latek, tak go właśnie należy potraktować.
- zbyt emocjonalna reakcja rodzica może zaszkodzić więzi, która łączy go z nastolatkiem.
- emocjonalny wybuch przyczynia się do utraty autorytetu
A. Jak zachować opanowanie:
- w kontrolowaniu gniewu u dorosłego człowieka przeszkadzają: przygnębienie (lub wręcz
depresja), zmęczenie i niepokój.
ważny jest bilans czasu- jedni potrzebują większość czasu na przebywanie z innymi ludz
mi,
drudzy- w samotności. Większość ludzi jednak stosuje wzorzec: poświęca coraz więcej
czasu na okazje typu towarzyskiego, aż dochodzi do swoistego przesycenia przebywaniem z
innymi ludz
mi. Konsekwencje: przygnębienie i depresję, emocjonalne wyczerpanie. Wielu
jest także samotników z przymusu  ludzi starych, chorych i nie mających przyjaciół.
- dla zdrowia psychicznego naszego i naszych nastolatków musimy ustalić, jaką część czasu
powinniśmy spędzać z ludz
mi, a jaką samotnie (różna w zależności od pory roku i
okoliczności)
- chcąc utrzymać z nastolatkiem dobre stosunki i nie stracić z nim porozumienia, rodzice
powinni umieć nad sobą panować oraz kontrolować swoją złość i gniew. Bowiem
emocjonalne wybuchy działają destrukcyjnie
- pomocna jest równowaga duchowa, którą odnajdujemy w Bogu
- złe żywienie też wpływa na wzrost irytacji i zaniżenie samopoczucia (np. za dużo
węglowodanów na śniadanie lub jego brak, kawa)
B. Rozgniewany ojciec:
- np. 17- letni Bob przyznał się, że brał narkotyki, z
le się uczył i zachowywał wyzywająco,
bowiem nie radził sobie ze swoim gniewem na ojca. Wyszło, że ojciec jest sfrustrowany, bo
miał problemy w pracy, był w depresji, prawie nie sypiał i miał poczucie bezsensu życia.
Bob był jedynym  bezpiecznym" obiektem, na którym mógł wyładować dręczące go
uczucia.
7. Młodzieńczy gniew
- uczucie gniewu samo w sobie nie jest ani złe, ani dobre- to rzecz normalna i zdarza się
każdemu człowiekowi
- mamy problem z radzeniem sobie z gniewem
A. Zachowanie pasywno-agresywne:
- najgorszy sposób okazywania gniewu
- jest przeciwieństwem otwartego, uczciwego, bezpośredniego i werbalnego wyrażania
gniewu
- to odmowa wzięcia na siebie odpowiedzialności za własne zachowanie
- jednym z najwcześniej występujących przejawów pasywno-agresywnego zachowania
dziecka jest siusianie w majtki wtedy, gdy już umie korzystać z toalety (odgrywa się w ten
sposób na rodzicach)
- ma katastrofalne skutki: począwszy od przynoszenia złych stopni i zażywania narkotyków,
poprzez zachodzenie w ciążę i popełnianie przestępstw, aż do prób samobójczych
- nastolatki, które tłumią w sobie gniew, w końcu kierują go na siebie, co często staje się
przyczyną problemów psychosomatycznych, takich jak np. bóle głowy, owrzodzenie,
schorzenia dermatologiczne
-  Zachowanie pasywno-agresywne to powszechne zjawisko. Dlaczego? Ponieważ
większość ludzi nie rozumie gniewu ani nie wie, co z nim począć. Powszechnie uważa się,
że gniew to coś złego lub grzesznego, co należy z dziecka wykorzenić. To całkowicie błędne
podejście. Uczucie gniewu jest bowiem jak najbardziej normalne.
- poczucie humoru jest dobre, o ile nie jest traktowane jak ucieczka przed gniewem
- np. ojciec miał ogromne poczucie humoru. Mówił coś bardzo zabawnego, ilekroć jego
żona lub któreś z nastolatków poruszało trudny temat.
- zachowanie pasywno-agresywne jest złe, bo: 1) może stać się utrwalonym, stałym wzorem
postępowania, 2) może skrzywić osobowość człowieka i uczynić z niego osobę, której nikt
nie będzie akceptował, 3) może zakłócać wszystkie przyszłe związki z innymi ludz
mi
B.  Drabina gniewu":
-  Im mniej dojrzały jest człowiek, tym mniej dojrzale okazuje swój gniew. I odwrotnie 
człowiek dojrzały radzi sobie z nim dojrzale.
- dzieci wyrażają swój gniew niedojrzale, dopóki nie nauczy się ich, jak powinny to robić,
nie mają tej umiejętności automatycznie wpisanej w siebie
-  Drabina gniewu" stanowi ilustrację różnych działań, będących wyrazem gniewu.
Powinna uświadamiać rodzicom konieczność nauczenia nastolatka osiągania coraz
wyższych szczebli dojrzałości w wyrażaniu swojego gniewu.
DRABINA:
1. zachowanie pasywno-agresywne- jest najgorszym sposobem wyrażania gniewu
2. całkowita utrata panowania nad swoim zachowaniem (nagłe napady furii, niszczenie
przedmiotów)
3. szaleńczy wybuch- człowiek panuje w nim na tyle, że niczego nie niszczy i nie atakuje
nikogo, ogranicza się on do: krzyków, wrzasków lub obrzucania wyzwiskami i
oskarżeniami osoby, którą chcemy werbalnie zranić
4. niekontrolowany werbalny wybuch- lecz bez ranienia słowami, obrażania lub
krytykowania kogokolwiek
5. rozsądniejszy sposób wyrażania gniewu to okazywanie go w sposób nieprzyjemny, na
przykład krzykiem, lecz ograniczenie swoich uwag do prowokującej sprawy oraz do osoby,
która wywołała gniew
6. najlepszy sposób- jak najgrzeczniejsze i rzeczowe sformułowanie swoich pretensji oraz
skierowanie zarzutów wyłącznie do osoby, będącej przyczyną gniewu- wymaga obustronnej
dojrzałości, niewielu osobom udaje się osiągnąć ten poziom
tzw. drabina gniewu- 15 sposobów reakcji:
1. Uprzejme zachowanie.
2. Szukanie rozwiązania.
3. Skierowanie gniewu wyłącznie na jego z
ródło.
4. Koncentracja na zasadniczej przyczynie gniewu.
5. Myślenie logiczne i konstruktywne.
6. Zachowanie nieprzyjemne i głośne.
7. Przeklinanie.
8. Kierowanie gniewu na inne obiekty niż zasadnicze z
ródło.
9. Wyrażanie zastrzeżeń nie uzasadnionych sytuacją.
10. Rzucanie przedmiotami.
11. Niszczenie przedmiotów.
12. Werbalne obrażanie.
13. Zachowanie emocjonalnie destrukcyjne.
14. Ataki fizyczne.
15. Zachowanie pasywno-agresywne.
Z czego pozytywne są tylko:
1.Uprzejme zachowanie; szukanie rozwiązania; skierowanie gniewu wyłącznie na
jego z
ródło; koncentracja na zasadniczej przyczynie gniewu; logiczne myślenie.
2. 2. Uprzejme zachowanie; skierowanie gniewu wyłącznie na jego z
ródło;
koncentracja na zasadniczej przyczynie gniewu; logiczne myślenie.
(podkreślone sposoby)
- rodzice powinni sami dawać dobry przykład w sposobie wyrażania gniewu
- najlepszą chwilą do pouczenia nastolatka jest ta, kiedy i on, i rodzice już ochłonęli, a
atmosfera poprawiła się
- rodzice powinni chwalić dzieci za werbalne wyrażanie gniewu, bowiem mówienie o nim
wcale nie jest łatwe
C. Dawid:
- syn autora, Dawid, lat 13- wrócił do domu i musiał się uczyć, bo miał sporo zadane. O
23.30 nadal siedział, więc autor wygonił go spać. Syn wpadł chwilę póz
niej do sypialni
rodziców i stwierdził, że napisze recenzję książki, z której już kiedyś pisał. Mama
powiedziała mu, ze to nieuczciwe i musi przeczytać inną książkę. Dawid się zirytował i był
niemiły dla matki., czym rozgniewał ojca. Ale postąpił odpowiednio, bo znajdował się na 3
poziomie drabiny, a na nim gniew rozładowuje się na z
ródle gniewu (tu: na matce). Poszli
spać. Wieczorem ojciec pochwalił syna za sposób poradzenia sobie z gniewem. I
powiedział, ze jedyne, co było w tym niefajne, to to, że podniósł głos na matkę. Dawid
poczuł się komfortowo, przeprosił matkę.
D. Uczmy naszego nastolatka:
- łatwo pomylić werbalne wyrażanie gniewu z brakiem szacunku
- rodzice powinni chwalić za pozytywne sposoby radzenia sobie z gniewem
- dorośli też często nie radzą sobie ze złymi emocjami :P bo nikt ich tego nie nauczył
8. Od rodzicielskiej kontroli do samokontroli
- wraz z wiekiem zmniejsza się kontrola, a zwiększa samokontrola, trzeba więc
zaakceptować fakt, że dążenie do niezależności jest czymś najzupełniej normalnym
- kontakt z nastolatkiem jest lepszy, gdy można mu pozwalać na coraz więcej; staje się
bardziej napięty, gdy trzeba mu czegoś odmawiać lub zabraniać
- następuje wzrost zaufania do samodzielności dziecka
- dzieci zdają sobie sprawę, że potrzebują rodzicielskich wskazówek i kontroli
A. Ponoszenie konsekwencji:
-  Jeżeli nastolatek ma odpowiednio się rozwijać i uczyć odpowiedzialnego postępowania,
to musi również nauczyć się ponoszenia konsekwencji swojego zachowania przyjmowania
pochwał za zachowania pozytywne i odpowiedzialne oraz negatywnych następstw zachowań
nieodpowiednich i nieodpowiedzialnych, Te konsekwencje powinny być sprawiedliwe i
proporcjonalne do czynów, a nie wynikać na przykład z naszego aktualnego nastroju.
- ważna jest rodzicielska samokontrola
B. Jak to realizować?
- każda zasada lub decyzja powinna być umotywowana- nastolatek ma prawo wiedzieć,
dlaczego ustalamy takie a nie inne reguły (powody powinny być realistyczne, nie tylko
moralistyczne- bo nastolatki takie powody odrzucą)
C. Jak chronić nastolatka:
- rodzice nastolatków powinni mieć ze sobą kontakt  czyli znać się osobiście na tyle
dobrze, aby zwracać się do siebie po imieniu (wymiana informacji, współpraca)
- należy dzwonić i się upewniać, czy np. dziecko swoje puścić na prywatkę
D. Charakter sytuacji i zaufanie:
-  Wychowując nastolatka, trzeba między innymi pamiętać o dwóch rzeczach. Po pierwsze
 przyznawajmy mu przywileje, opierając się na wzajemnym zaufaniu. Po drugie 
starajmy się sprawdzić, czy nasze dziecko potrafi poradzić sobie w konkretnej sytuacji,
zanim pozwolimy mu w niej uczestniczyć.
E. Gra na zwłokę:
- gdy mamy wątpliwości co do przyznania dziecku pewnych przywilejów, np. brak
argumentów za tym, żeby nie puścić córki na imprezę
- np.  Zabiłaś mi ćwieka, kochanie. Pozwól mi to przemyśleć, dobrze?"
- często sytuacja sama się rozwiązuje. Po drugie dziecko też ma czas na przemyślenie.
F. Spojrzenie w przyszłość:
- postawa rodziców ma bardzo duży wpływ na to, jak ich nastolatek będzie traktował
rodzicielską kontrolę i autorytet
- jeżeli rodzic tłamsi dziecko i jego dążenie do samodzielności, to tym samym utrudnia mu
wejście w dorosłość
- najzdrowszym podejściem jest racjonalna współpraca z nastolatkiem (z czasem- relacje
poniekąd partnerskie)
G. Ustalanie ograniczeń i kar:
- Nastolatki, podobnie jak wszystkie dzieci, mają duże poczucie sprawiedliwości- doskonale
wiedzą, czy rodzice są zbyt pobłażliwi, czy też karzą zbyt surowo w stosunku do
popełnionego przewinienia.
- rodzice muszą pamiętać o tym, że kara powinna być proporcjonalna do przewinienia
H. Uprzejmość rodziców:
- konieczne jest okazywanie sympatii i uprzejmości rówieśnikom dziecka, bowiem bardzo
często pragnie ono porozmawiać z rodzicami swoich rówieśnikach i przyjaciołach, poznać
naszą opinię o nich. Jednak jeżeli rodzice mają do nich wrogi stosunek, nastolatek
powstrzymuje się od takich dyskusji, a wpływ rodzica na własne dziecko znacznie się z tego
powodu ogranicza
I. Sytuacje nietypowe:
- depresja
- zaburzenia procesu myślowego, czyli trudność kontrolowania swojego myślenia
- zaburzenia neurologiczne z konsekwencjami natury emocjonalnej
- ADD i ADHD (i pitu pitu o adhd)
9. Depresja wieku młodzieńczego
- to złożone, ukryte i niebezpieczne zjawisko
- jest trudna do stwierdzenia, ponieważ jej objawy są inne niż klasyczne symptomy depresji
ludzi dorosłych
- dowodem jej istnienia jest ponure fantazjowanie, dziwne sny lub sny na jawie
-  Pogrążony w umiarkowanej depresji dorosły zazwyczaj wygląda okropnie, czuje się
beznadziejnie i z trudem wykonuje swoje obowiązki. A nastolatek? W większości
wypadków tylko ten pogrążony w głębokiej depresji wygląda na bardzo przygnębionego.
- młodzi doskonale się maskują (to zjawisko często bywa nazywane depresją z uśmiechem)
A. Jak stwierdzić depresję:
- ważne jest rozpoznanie we wczesnym stadium
-  Pogrążony w depresji nastolatek bywa bardzo podatny na szkodliwy wpływ rówieśników,
może uzależnić się od alkoholu i narkotyków, popełniać przestępstwa, eksperymentować z
seksem oraz zachowywać się antyspołecznie, a także podejmować próby samobójcze.
- objawy: poczucie bezradności i beznadziejności, zniechęcenie i rozpacz,; problemy ze
spaniem (za dużo lub za mało snu), problemy związane z odżywianiem (niedojadanie lub
przejadanie się, którym towarzyszy spadek wagi ciała lub jej wzrost), brak energii, niskie
poczucie własnej wartości; problemy z panowaniem nad swoim gniewem
- Skrócenie czasu koncentracji uwag- nastolatek potrafi się skoncentrować tylko na krótko,
coraz bardziej się rozprasza- prowadzi to do frustracji, ponieważ zaczyna uważać się za
głupiego
- Sny na jawie- bujanie w obłokach
- Złe wyniki w nauce- proces ten bywa tak powolny, że trudno od razu go zauważyć
- Nuda- zazwyczaj przejawia się jego chęcią do spędzania coraz dłuższego czasu w
samotności (leży on wtedy na łóżku, śni na jawie i np. słucha muzyki)
- Depresja somatyczna- objawy zaczynają być przykre pod względem fizycznym- nastolatek
odczuwa ból
- Izolacja- odsunięcie się od rówieśników, w rezultacie nastolatek staje się bardzo samotny
B. Aktywne rozładowywanie depresji:
- chłopcy bywają bardziej gwałtowni od dziewcząt. Często usiłują zmniejszyć siłę objawów
depresji za pomocą kradzieży, kłamstwa, udziału w bójkach, szybkiej jazdy samochodem
lub przez inne aspołeczne zachowania
- Typową dla dziewcząt metodą rozładowywania depresji jest swoboda seksualna (stosunek
seksualny i fizyczna bliskość łagodzi cierpienie spowodowane przez depresję)
- ucieczką są narkotyki
- próba samobójcza- bywa jedynie sposobem na zwrócenie uwagi otoczenia, ale zdarza się i
tak, że nastolatek naprawdę chce odebrać sobie życie (dziewczęta częściej próbują,
chłopcom lepiej wychodzi)
C. Jak zaradzić łagodnej depresji:
- zidentyfikować ją we wczesnym stadium
- zasadnicze znaczenie ma pokazanie dziecku, że rodzicom na nim zależy, że je kochają
- nastolatki są wyjątkowo wrażliwe na problemy, które dzielą rodziców (rozwód, choroba,
śmierć, konflikty)
D. Depresja umiarkowana i poważna:
- nastolatek stopniowo traci zdolność do jasnego, logicznego i racjonalnego myślenia
- deformuje się jego postrzeganie rzeczywistości, zwłaszcza ma fałszywe mniemanie o tym,
co sądzą o nim inni ludzie
E. Depresja a narkotyki:
- wiele narkotyków, zwłaszcza marihuana, blokuje lub tłumi związane z depresją cierpienie
10. Intelektualny rozwój nastolatka
- rodzice powinni nauczyć nastolatka jasno myśleć (racjonalnie i logicznie)
A. Rozwój intelektualny:
- odbywa się etapami
- aby umysł nastolatka rozwijał się optymalnie, musi mieć on przede wszystkim poczucie
własnej wartości
B. Potrzeba afirmacji intelektu:
-  Aby nauczyć się racjonalnie myśleć, nastolatek potrzebuje, aby ktoś docenił jego intelekt.
(& ) Chodzi raczej o wzmacnianie jego poczucia własnej wartości, które bierze się między
innymi ze świadomości, że umie prawidłowo rozumować i rozwiązywać problemy.
- wielu rodziców popełnia błąd, ograniczając się tylko do zwracania uwagi na niewłaściwe
działania nastolatka i karania go
- rodzice powinni podejmować dyskusje o sprawach interesujących nastolatka, słuchać jego
opinii
- wielu rodziców nie chce rozmawiać z nastolatkami po partnersku- eeech.  Nastolatki
czują wtedy, że ich zdanie w ogóle się nie liczy, ponieważ rodzic nie okazał uznania dla ich
intelektu. Nie widza wtedy miłości swoich rodziców. Nabierają przeświadczenia, że nie są
szanowane. W rezultacie cierpią i zaczynają odczuwać gniew.
- dopiero wtedy, gdy nastolatek przekona się, że rodzice odnoszą się do niego jak do osoby
odpowiedzialnej i mającej swój rozum, uwierzy, że zdoła nauczyć się logicznego myślenia i
osiągnąć intelektualną dojrzałość
C. Uczyć za pomocą przykładów:
- pitu pit i kaszka manna. Nima nic :d
D. Bądz
my konsekwentni:
- nic tak bardzo nic miesza nastolatkowi w głowie jak brak konsekwencji w postępowaniu
własnych rodziców
11. Rozwój duchowy nastolatka
- młodzież-  pokolenie apatyczne - to tylko warstwa zewnętrzna, pod nią jest gniew i
wściekłość- większość młodych ludzi jest sparaliżowana poczuciem beznadziejności i
bezradności oraz rozpaczą
-  Postawy i nastroje typowe dla młodzieży danego kraju na ogół są odzwierciedleniem
postaw i nastrojów pokolenia ludzi dorosłych. A młodzież potrzebuje jakiegoś
optymistycznego i wartościowego stymulatora do działania.  Nastolatki, niestety, nie
potrafią spojrzeć na życie z perspektywy historii i czerpać wiedzy z doświadczeń minionych
pokoleń. Są w stanie analizować tylko teraz
niejszość i przyszłość. Dlatego ich postawy i
nastroje kształtują się na podstawie obecnie dominujących trendów oraz aktualnych prognoz
dotyczących przyszłości. dorośli często nie potrafią wszczepić im zdecydowania,
nadziei i otuchy.
A. Koniec świata?
- odczytywanie Biblii, zamiast z intencją Boga, jest złe- przekazuje beznadziejność, że
koniec nadejdzie wkrótce, więc nie ma sensu się starać proroctwa
- temu 'obrazowi' służą wydawane co parę lat książki o końcu świata, np. o 2012 roku :P
to przytłacza nastolatka
- i pitu pitu o tym, ze Bóg wcale nie jest pesymistyczny, lecz pełen nadziei i radości. Należy
na niego czekać i modlić się
B.  Pokaż mi, jak żyć :
-  Jednym z najważniejszych oczekiwań nastolatków wobec ich rodziców jest prośba o
etyczny i moralny system wartości, który stanie się przewodnikiem przez życie. Mówią, że
potrzebują  życiowego wzorca",  sensu życia",  czegoś, na czym można się wesprzeć" lub
 wyższego autorytetu".
- Bóg pokazuje
- konieczne jest identyfikowanie się dziecka z rodzicami- wtedy może ono zaakceptować
wyznawane przez nich wartości i uznać je za swoje
- nastolatek musi czuć się kochany i akceptowany, bo inaczej zaczyna buntować się
przeciwko autorytetowi rodziców, co w konsekwencji sprawia, że zaczyna postępować
odwrotnie do nich
C. Nauka religii:
- jeżeli jest dla nastolatka nudna lub przykra, to nie chce on przyswoić jej moralnych i
etycznych przekazów, chociażby były słuszne
D. Postawa typu  poczekamy  zobaczymy":
-  kiedy dorośnie, samo wybierze to, co uzna za odpowiednie..
- to złe podejście- nie daje dziecku żadnych wskazówek, przez co tez nie pozwala na
rozumienie świata
- sekty- służą odpowiedziami- a zagubione dzieciaki są dla nich łatwym łupem
E. Rozwijać duchowość nastolatka:
- wielkie znaczenie mają lekcje religii i inne zajęcia z tej dziedziny
- rodzice muszą uczyć nastolatki zainteresowania sprawami duchowymi- uczyć prawidłowej
interpretacji, pomóc zrozumieć postawę osób z Biblii i sens ich działania
- rodzice muszą dzielić się z dziećmi swoimi duchowymi doświadczeniami- mówić o swojej
miłości do Boga, modlić się razem
- rodzice przebaczający + gdy zranią swoje dziecko, to otwarcie przyznają się do błędu i
proszą go o przebaczenie
- rodzice muszą uczyć swoje nastolatki, jak dojrzale radzić sobie z gniewem- aktywnie,
pozytywnie, nie pasywno-agresywnie
F.  Ludzie z balkonu":
-   Głosy z piwnicy", które odzywają się w każdym z nas, pochodzą z podziemi naszego
życia. Czasem są impulsami lub skłonnościami, które uważamy za niegodne człowieka. Są
to: popędliwość, gniew, żądza zemsty.
-  Wszyscy potrzebujemy  ludzi z balkonu , którzy pokazują, jak wznieść się ponad sprawy
przyziemne i nic nie znaczące. Udowadniają, że nie musimy pogrążać się w negacji i
rozpaczy. Że możemy nie dopuścić do tego, aby nasze wewnętrzne konflikty rujnowały
nasze życie. Że możemy żyć zwycięsko.  Ludzie z balkonu" przekonują nas zarówno
słowami, jak i czynami.
- nastolatki czasem potrzebują  ludzi z balkonu", bowiem słyszą za wiele  głosów z
piwnicy"- tymi ludz
mi powinni być rodzice
- albo Bóg:P
H. Chrześcijańska nadzieja:
- no sorki, sranie xD
12. Starszy nastolatek
- następuje normalna separacja z domem rodzinnym- nadal potrzebują swoich rodziców, aby
pomogli im przekroczyć próg dorosłości
- najpierw rodzice powinni się przekonać, że nastolatek nauczył się prowadzić samodzielne
życie
- zanim wejdzie w okres pełnej niezależności, nastolatek powinien nauczyć się
gospodarować swoimi finansami
A. Wybór życiowej drogi:
- ważna jest zdolność do stawiania sobie życiowych celów
-  Starszy nastolatek stosunkowo łatwo może się zmienić, ale w miarę upływu lat ta
elastyczność maleje.
- NO :P  W każdym wieku można z kimś się zaprzyjaz
nić, ale przyjaz
nie z czasów
szkolnych i studenckich to coś szczególnego. Przyjaciele z tamtego okresu to ludzie, do
których można zadzwonić po wielu latach i nie czuć żadnego dystansu, jak gdyby rozmowa
była po prostu kontynuacją jakiejś konwersacji, prowadzonej w  dawnych, dobrych
czasach". Docenianie przyjaciół to sprawa szczególnie ważna w wypadku starszego
nastolatka, który jest tak nastawiony na realizację swoich celów, że przyjaciele czasem
schodzą na dalszy plan.
B. Przygotowanie do spotkania z realnym światem:
- z alkoholizmem, narkomanią, swobodą obyczajową, malejącym znaczeniem wartości
duchowych i powszechnym egoizmem
- całkowite izolowanie dzieci od świata to błąd
C. Poczucie bezpieczeństwa:
-  jaskółcze gniazda - nawet, gdy dzieci wylecą, wciąż potrzebują rodziców
-  Młodzi ludzie, którzy opuszczają rodzinny dom, mają również inną, typową w tej sytuacji
potrzebę. Pragną, aby w nim nic się nie zmieniło; żeby zostało tak, jak wyglądało wtedy,
gdy jeszcze tam mieszkali. Dzięki temu młody człowiek ma większe poczucie
bezpieczeństwa.
- najważniejszą kotwicą zapewniającą nastolatkowi poczucie bezpieczeństwa jest związek
małżeński rodziców
D. Wybór współmałżonka:
- trudny, bo randki to sytuacje sztuczne, a należy poznać charakter partnera
- można sprawdzić, jak radzi sobie on z własnymi rodzicami, rodzeństwem, dziadkami, itp.
E. Bądz
my optymistami:
- mm, bądz
my..