Przed zagłębieniem się w świat nanotechnologii należy posiąść jej język,
a jest to język chemii, biologii i fizyki. Aby lepiej go poznać, bez wertowania
wielu podręczników, poniżej zebrano najważniejsze hasła, do których dodano
zwięzłą definicję oraz odsyłacz do innych materiałów (głównie do Wikipedii
w języku polskim oraz angielskim; aby skorzystać z odsyłacza naciśnij CRTL
a następnie kliknij  Czytaj więcej... ). Ponadto do każdego hasła dołączono
termin w języku angielskim, aby usprawnić dalsze wyszukiwania. Mam
nadzieję, że poniższy słowniczek będzie przydatny!
Jakub M. Tomczak
" A
Aminokwasy: organiczne molekuły, zbudowane z bloków protein. Obecnie znanych jest
około dwustu aminokwasów (z których dwadzieścia jest używanych w żywych organizmach).
[ang. amino acids] Więcej: http://pl.wikipedia.org/wiki/Aminokwasy
Anion: jon naładowany ujemnie. [ang. anion]
Assembler: maszyna molekularna, która poprzez odpowiednie oprogramowanie zdolna jest
do tworzenia dowolnych struktur molekularnych. [ang. assembler] Więcej:
http://en.wikipedia.org/wiki/Molecular_assembler
Atom: najmniejsza, niepodzielna cząstka materii. Składa się z jądra (protony i neutrony) oraz
otaczających to jądro elektronów. Atomy z liczbą elektronów różną od liczby protonów
nazywane są jonami. Rozmiary atomów są rzędu 10-10 m, natomiast masa w przedziale 10-27
10-25 kg. [ang. atom] Więcej: http://pl.wikipedia.org/wiki/Atom
" B
" C
Cząsteczka: zob. molekuła.
" D
DNA (kwas deoksyrybonukleinowy): podstawowy nośnik informacji genetycznej złożony
z dwóch równoległych nici o określonych sekwencjach nukleotydów; ułożenie nukleotydów
zwiera informację potrzebną do tworzenia molekuł proteinowych. Więcej:
http://pl.wikipedia.org/wiki/DNA
" E
Elektron: trwaÅ‚a czÄ…stka elementarna o Å‚adunku elektrycznym równym e = -1,6021917(70)×
10-19C oraz masie spoczynkowej meH"9,10938 x 10-31kg będąca jednym z elementów atomu.
[ang. electron] Więcej: http://pl.wikipedia.org/wiki/Elektron
Enzym: proteina, która katalizatorem reakcji biochemicznych. [ang. enzyme] Więcej:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Enzym
" F
Fulleren: związki chemiczne składające się z atomów węgla (od kilkudziesięciu do kilku
tysięcy), które tworzą zamkniętą, regularną i pustą w środku strukturę (kulistą lub rurkowatą).
Najbardziej znany fulleren składa się z 60 atomów węgla (tzw. C60) i ma kształt
dwudziestościanu ściętego. Fullereny posiadają właściwości nadprzewodzące
i półprzewodnikowe, natomiast ich właściwości chemiczne zbliżone są do sprzężonych
węglowodorów aromatycznych; są bardzo trudno rozpuszczalne. [ang. fulleren] Więcej:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Fuleren
" G
Gen: odcinek DNA, w którym zakodowana jest informacja o budowie łańcucha
polipeptydowego (białka), nadający komórce zdolność do tworzenia jakiegoś RNA. [ang.
gene] Więcej: http://pl.wikipedia.org/wiki/Gen
" H
Heisenberga zasada nieoznaczoności: zasada mechaniki kwantowej, która mówi, że nie
można z dowolną dokładnością jednocześnie określić pędu oraz położenia cząsteczki. [ang.
Heisenberg uncertainty principle]
Więcej: http://pl.wikipedia.org/wiki/Zasada_nieoznaczono%C5%9Bci
" I
In vivo: w żywym organizmie.
In vitro: poza żywym organizmem (w probówce).
" J
Jon: atom z niedoborem lub nadmiarem elektronów w stosunku do ilości protonów.
Wyszczególnia się kationy oraz aniony. [ang. ion] Więcej: http://pl.wikipedia.org/wiki/Jon
" K
Kation: jon naładowany dodatnio.
" L
Litografia (lub Nanolitografia): tworzenie struktur w nano-skali, tzn. tworzenie struktur
w co najmniej jednym wymiarze w skali do 100 nm. Technika nanolitografii opiera siÄ™ na
zasadzie klasycznej litografii, czyli wykonywania wzorów na materiale (w przypadku
nanolitografii najczęściej stosowane do wyżłabiania są wiązki elektronów, ultrafiolet,
nanonakładanie, litografia X-ray oraz litografia sondy skaningowej). [ang. nanolitography]
Więcej: http://en.wikipedia.org/wiki/Nanolithography
" M
Mem: idea, lub ogólnie informacja, która może być replikowana (może być replikatorem)
i może ewoluować. [ang. meme] Więcej: http://pl.wikipedia.org/wiki/Mem
Molekuła (cząstęczka): najmniejsza cząstka substancji chemicznej; zazwyczaj grupa
obojętnych elektrycznie atomów trwale połączonych ze sobą wiązaniami chemicznymi. [ang.
molecule]
" N
Nanocząstka: cząstka materii wielkości do 100 nm.
Nanometr: dziesięciomiliardowa część metra (10-9 metra).
Nanorurka węglowa: struktura zbudowana z węgla (średnicy liczonej w nanometrach)
wykazująca ciekawe właściwości: dużą wytrzymałość na rozrywanie, unikalne własności
elektryczne, przewodność ciepła. [ang. carbon nanotube] Więcej:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Nanorurka
Nanorobot (nanobot, nanoid): urządzenie wielkości od kilku nanometrów do 10
mikrometrów skonstruowane z komponentów w nano-skali lub molekuł. Wyszczególnia się
nanoroboty biologiczne (zbudowane z czÄ…stek organicznych) oraz niebiologiczne (z czÄ…stek
nieorganicznych). [ang. nanorobot, nanobot, nanoid]
Nanorobotyka: technologia tworzenia maszyn (lub robotów) w nano-skali. Czasem
nanorobotykę określa się też jako tworzenie maszyn lub robotów (które nie muszą być w skali
nano) zdolnych do działania z precyzją do kilku nanometrów. Na dzień dzisiejszy jest to
ciÄ…gle dziedzina mocno teoretyczna. [ang. nanorobotics]
Więcej: http://en.wikipedia.org/wiki/Nanorobot
NEMS (NanoElectroMechanical Systems): technologie, urzÄ…dzenia elektromechaniczne
zbudowane w nano-skali. Więcej: http://en.wikipedia.org/wiki/NEMS
Neutron: cząstka elementarna o ładunku obojętnym oraz masie spoczynkowej mp =
1,6749272 x 10-27 kg będąca jednym z elementów atomu; występuje w jądrze atomowych.
[ang. neutron] Więcej: http://pl.wikipedia.org/wiki/Neutron
Nubot (Nucleic Acid Robots): urządzenia syntetyczne w nano-skali, które mogą przenosić
fragmenty DNA.
Nukleon: wspólna nazwa protonów i neutronów, które tworzą jądro atomowe. [ang. nucleon]
Więcej: http://pl.wikipedia.org/wiki/Nukleon
Nukleotyd: podstawowa jednostka strukturalna kwasów nukleinowych. Pojedynczy nukletyd
składa się z reszty kwasu ortofosforowego, pentozy i zasady azotowej. [ang. nucleotide]
Więcej: http://pl.wikipedia.org/wiki/Nukleotyd
" O
Optoelektronika: dziedzina techniki wykorzystujące właściwości światła w celu przesyłania,
gromadzenia i operowania informacjami. W związku z bardzo wysoką częstotliwością oraz
długością fali z obszaru widzialnego z zakresu od 380 do 780 nm optoelektronikę można
wykorzystywać do szybkiego przesyłania. [ang. optoelektronic] Więcej:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Optoelektronika
" Q
Quntum dot (kropka kwantowa): niewielki rejon przestrzeni wraz z cząstką o długości fali
porównywalnej z rozmiarami kropki, ograniczony w trzech wymiarach barierami potencjału.
Opis zachowania cząstki może być dokonany wyłącznie przy użyciu mechaniki kwantowej.
W związku z tym cząstka może znajdować się jedynie w pewnych stanach opisanych
równaniem Schödingera i tylko dyskretne poziomy energetyczne mogÄ… być zajÄ™te przez
czÄ…stkÄ™. Czasem kropki kwantowe nazywa siÄ™ sztucznymi atomami. [ang quantum dot]
Więcej: http://pl.wikipedia.org/wiki/Kropka_kwantowa
" P
Polimer: związek chemiczny o bardzo dużej masie cząsteczkowej, który składa się
z wielokrotnie powtórzonych jednostek zwanych merami (merem może być np. grupa CH2).
[ang. polymer] Więcej: http://pl.wikipedia.org/wiki/Polimery
Proton: czÄ…stka elementarna o Å‚adunku elektrycznym e = 1,60217653(14) × 10-19 C oraz
-27
masie spoczynkowej mp = 1,67262171(29) x 10 kg będąca jednym z elementów atomu;
występuje w jądrze atomowych. Więcej: http://pl.wikipedia.org/wiki/Proton
" R
Replikator: struktura, która dąży do stworzenia jak największej ilości własnych kopii.
W teorii ewolucji ważne są te replikatory, które podlegają selekcji oraz mutacji i są
dziedziczone przez kolejne pokolenia ich nośników. W biologii replikatorami są geny,
natomiast w świecie kultury  memy. [ang. replicator] Więcej:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Replikator
" S
Skaningowy Mikroskop Tunelowy (STM): mikroskop ze skanującą sondą, która umożliwia
uzyskanie obrazu powierzchni materiałów przewodzących z dokładnością do jednego atomu.
Urządzenie wykorzystuje zjawisko tunelowe. [ang. Scanning Tunneling Microscope] Więcej:
http://pl.wikipedia.org/wiki/STM , http://www.nanotechnologia.republika.pl/STM.pdf
Smart materials (sprytne materiały): materiały, które posiadają więcej niż jedną własność
i które mogą zmieniać swoje właściwości (np. poprzez zmianę temperatury, pH, impuls
elektryczny, magnetyczny). Więcej: http://en.wikipedia.org/wiki/Smart_material
" T
Technologia ciała stałego: technologa bazująca na manipulowaniu atomami oraz molekułami
w ciele stałym (większość obecnych technologii zaliczanych jest do technologii ciała stałego).
[ang. bulk technology]
" U
" W
" X
" Y
" Z
Zjawisko tunelowe: zjawisko kwantowe przejścia cząstki przez barierę potencjału o wartości
energii potencjalnej większej niż energia cząstki. [ang. quantum tunneling] Więcej:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Zjawisko_tunelowe
Zol: zawiesina czÄ…stek ciaÅ‚a staÅ‚ego o rozmiarach od 1 nm do 1 µm w cieczy.
Zol-żel metoda: metoda otrzymywania ultradrobnych proszków. Wyjściowy materiał
przetwarzany jest w formę zolu w środowisku wodnym lub rozcieńczonego roztworu
wodnego kwasu. Usuwanie cieczy z zoli przeprowadza go w żel (przejście zol-żel służy do
kontroli kształtu i rozmiarów cząsteczek). Kalcynacja (tj. ogrzewanie związku chemicznego
poniżej jego temperatury topnienia) żelu daje odpowiedni tlenek. [ang. zol-gel method]
" Å»
Żel: szczególny rodzaj układu koloidalnego (tj. układu dwóch substancji, w którym jedna
z substancji jest rozproszona (zawieszona) w drugiej), będący efektem koagulacji (czyli
procesu polegającego na łączeniu się cząstek fazy rozproszonej koloidu w większe agregaty
tworzące fazę ciągłą o nieregularnej strukturze) zolu. [ang. gel]
LITERATURA:
" http://pl.wikipedia.org
" http://en.wikipedia.org
"  Nanotechnologia. Stan obecny i perspektywy , Dręczewski B., Herman A.,
Wroczyński P.
"  Nanotechnology. A Gentle Introduction to the Next Big Idea , Ratner D., Ratner. M.
"  Springer Handbook of Nanotechnology , Bharat Bhushan (ed.)
"  Engines of Creation. The Coming Era of Nanotechnology , Kim E. Drexler
"  Podstawy inżynierii genetycznej , Kofta W.
"  Nanorurki węglowe. Czarne diamenty XXI w. , Huczko A.