SŁOWNIK ŁACIŃSKO-POLSKI
Według słownika
Hermana Mengego i Henryka Kopii
Opracował
KAZIMIERZ KUMANIECKI
^
WARSZAWA 2000
WYDAWNICTWO SZKOLNE PWN
Okładkę projektował
Stefan Nargiello
Za podstawę opracowania niniejszego słownika służył
"Kieszonkowy słownik języków łacińskiego i polskiego. Część
pierwsza", opracowany przez Henryka Kopię w oparciu
o słownik Hermana Mengego "Taschenwórterbuch der lateini-
schen und deutschen Sprache".
W słowniku tym każdy wyraz ma dokładnie oznaczony
iloczas. Przy rzeczownikach podano rodzaj i formę (perfectum
i supinum), wreszcie najczęstsze konstrukcje składni.
Opracowanie polegało na dokładnym skontrolowaniu każ-
dego hasła, na poprawieniu błędów oraz usunięciu prze-
starzałych, niezrozumiałych wyrażeń i określeń polskich. Prócz
tego wprowadzono pewną niewielką liczbę nowych haseł,
głównie z Lukrecjusza. Poza tym ujednolicono nie zawsze
konsekwentnie zastosowany w słowniku Mengego-Kopii sys-
tem skrótów i znaków.
Copyńght (c) by
Wydawnictwo Szkolne PWN Sp. z o.o.
Warszawa 1999
ISBN 83-7195-152-3
Wydawnictwo Szkolne PWN sp. z o.o.
Wydanie XXIII
Arkuszy drukarskich 29,5
Skład i diapozytywy Fototype
Druk ukończono w lutym 2000 r.
Druk i oprawa: Olsztyńskie Zakłady Graficzne SA.
OBJAŚNIENIE ZNAKÓW
zgłoska z natury krótka.
zgłoska z natury długa.
forma lub składnia nie klasyczna
(używana przez autorów po tzw.
wieku złotym literatury łaciń-
skiej).
wyrażenie rzadko używane.
Cyfry oznaczają: a) po czasowniku
koniugację 1-4; b) po przymiot-
niku lub zaimku ilość zakończeń
rodzajowych. Cyfry tłustym dru-
idem odnoszą się do grupy zna-
czeń.
WYKAZ SKRÓTÓW
abl. ablatwus 6. przypadek.
abs. absolute bezwzględnie.
acc. accusatwus 4. przypa-
dek.
acc. c. inf accusatwus cum inflni-
two.
activum strona czynna.
adjectwum przymiotnik.
adyerbium przysłówek.
alicuius kogoś.
aliquid coś.
aliauem kogoś.
aliqua, de aliqua re. de
re.
aliquo kimś (czymś).
aliquos.
archaiczne.
confer porównaj.
coniunctio spójnik.
comparatiyus stopień
wyższy.
coniunctwus tryb łączą-
cy.
datwus 3. przypadek.
femininum rodzaj żeń-
ski.
futurum czas przyszły.
genetwus 1. przypadek.
gen.
hist.
imperat.
impf.
ind.
inf.
int.
intr.
historicum.
imperatwus tryb rozka-
zujący.
imperfectum czas prze-
szły niedokonany.
indicatwus tryb oznąj-
mujący.
infinitivus bezokolicz-
nik.
interiectio wykrzyknik.
intransitwum nieprze-
chodnie.
masculinum rodzaj mę-
ski.
medium strona zwrotna.
Med.
muz.
n
nieosob.
nieodm.
nom.
muzyczne.
neutrum rodzaj nijaki.
nieosobowo.
nieodmienne.
nominatwus l. przypa-
dek.
mm. c. inf. nominatwus cum infini-
tivo.
part. participium imiesłów.
pass. passwum strona bierna.
pf. perfectum czas przeszły.
VIII
pl. pluralis liczba mnoga. subst. substantwum rzeczow-
plaprf. plusquamperfectttm czas zaprzeszły. sup. nik. superlatwus stopień naj-
podw. praes. podwójny. praesens czas teraźniejszy. szczeg. trans. wyższy. szczególnie. transitivum przechod-
pron. prp. przen. pronomen zaimek. praepositio przyimek. przenośnie. wojsk. voc. nie. wojskowe. vocativus 5. przypadek.
rosi. roślina. zd. zdanie.
sc. scilicet to jest, to znaczy. zwi. zwłaszcza.
sg- singularis liczba pojedyncza. zob. żegl. zobacz. żeglarskie.
A
A (skrót) l. = Aulus. 2. = absołyo
(także = antiquo). 3. a.d. = ante
dieni. 4. a. u. c. = ab urbe condita;
A. V. C. = anno urbis conditae. 5.
A (w dialogach) = auditor.
a, ah int. ach! och! biada!
a, ab (abs te = a te), prp. z abl. l.
(o miejscu) a) od, z; b) (w od-
daleniu) od; c) (od strony...) a tergo
od tyłu, z tyłu, a latere z boku,
a dextra (parte) z prawej strony,
po prawicy itd. 2. (o czasie) od, po,
bezpośrednio po... 3. (przen.) a) (o
sprawcy czegoś) przez = unó z gen.;
b) (o przyczynie) przez, z powodu;
c) (w znaczeniu ograniczającym,
względnym) ze względu na..., od-
nośnie do..., co do...; d) (przy cza-
sownikach znaczących chronić,
bronić) przed, od, przeciw.
abacus, i, m a) stolik, ozdobny stół;
b) deska do gry.
ab-alieno l. odstraszać, odstręczać;
a) zbywać, rozdać (alqd); - łupić,
rabować (alqm re); b) odstręczać
(alqd}, skłonić do odstąpienia (alqm
ab alqo, * z abl.).
ab-avus, T, m prapradziad; - przo-
dek.
abdicatio, onis / wyrzeczenie się,
złożenie (urzędu).
ab-dico l. odłączać się, odszczepiać
się; a) zaprzeć się, odepchnąć
(alqm); b) złożyć (urząd przed cza-
sem, prawem oznaczonym), abdy-
kować (alqd najczęściej se alqa re,
zwi. magistratu, złożyć urząd).
ab-dico 3. zakazać, odrzucić, nie
dopuścić (alqd).
ab-ditus ukryty, odległy, daleki, za-
kryty, skryty (in re); - tajny,
tajemny.
ab-do, didl, ditum 3. a) oddalić,
cofnąć (alqd a albo ex re in locum;
b) ukryć, schować, zagrzebać alqd
in locum. *in loco lub loco, se
abdere a) cofnąć się, umknąć,
ustąpić (in locum); f!) zagłębić
się, zagrzebać się w... (in rem,
in re, * re).
ab-dómen, mis n brzuch, kałdun.
ab-ducó, duxT, ductum 3. uprowa-
dzać, usunąć, porwać (alqd ab, de,
ex re albo ab alqo); a) od czegoś
(a re) odciągać, odwodzić, odłą-
czyć; b) odstręczać, skłonić do
odstąpienia (alqm ab alqo, ad
alqm); c) poniżyć.
ab-eó, u, itiun, ire odchodzić, od-
łączyć się (ab alqo albo a re, od
czegoś, ex albo de re, z czegoś, in
albo ad alqd); a) urząd (abl.) zło-
żyć; b) ujść, wymknąć się; c) (o
czasie) upływać, przemijać, znikać;
d) zbaczać, odstąpić, różnić się (a
re ad, in alqd); e) przejść na co,
przemienić się w coś (in alqd).
ab-equito l. odjechać.
aberratio
ab-erratio, onis / zabłądzenie, od-
dalenie się.
ab-erro l. zabłądzić, zbłąkać się (ab
albo ex re); zboczyć, oddalić się (a
re ad rem).
ab-hinc (a acc. i abl.) stąd; od, przed.
ab-horrens, entis obcy, odmienny,
niestosowny.
ab-horreo, ui, - 2. cofać się przed
czymś, wzdrygać się (a re); a) być
niechętnym, nie chcieć wiedzieć
o czymś (a re); h) odstępować od,
sprzeciwiać się, występować prze-
ciw, nie zgadzać się z czymś.
ab-icio, iecT, iectiim 3. l. odrzucić,
porzucić (alqd ab, de re in lub ad
alqd): a) powyrzucać; b) oddać,
puścić, ofiarować. 2. zrzucić, rzucić
na dół, rozciągnąć, położyć; a)
rzucić na ziemię; b) obezwładnić;
c) poniżyć, zgnębić, przygniatać,
se abic. poniżyć się.
ab-iectio, onis / brak odwagi, mało-
duszność.
ab-iectus 3 porzucony; a) niedbały,
opieszały; b) niski, pogardliwy,
nikczemny; c) małoduszny, trwo-
żliwy.
fibiegnus 3 jodłowy.
abies, etis/jodła; a) okręt; b) włó-
cznia.
ab-igó, egi, actum 3. odegnać, od-
pędzić, rozpędzić, zrabować; a)
(żonę) odepchnąć; b) odstraszyć.
ab-itiis, us m odejście, odjazd; wy-
marsz.
ab-iudico l. odmówić, odsądzić,
ujmować komu (alqd ab aląo, ali-
cui alqd).
ab-iungo 3. wyprzęgać; rozłączać,
oddalać (alqm a re).
ab-iuro l. zapierać się czegoś, wy-
przeć się czegoś pod przysięgą.
ab-legatió, onis/wy słanie, odesłanie,
oddalenie.
ab-lego l. odesłać, oddalić; trzymać
w oddaleniu.
ab-ludó 3. nie zgadzać się, zbłądzić
(a re).
ab-luo, lul, lutum 3. obmywać, zmy-
wać, oczyścić; usunąć, uprzątnąć.
ab-nego l. a) odrzucić, zaprzeczyć,
odmawiać; b) zapierać się, wypie-
rać się.
ab-nepos, potis m praprawnuk.
ab-normis, e nieprawidłowy.
ab-niio, niu, nuiturus 3. odmówić,
zaprzeczyć, nie pozwalać (alicui
alqd albo de re); a) gardzić; b)
przeczyć, zaprzeczać (alqd; z acc.
c. inf.).
ab-óleo, evl, itum 2. a) zniszczyć,
zburzyć, usunąć, uprzątnąć, oddalić,
uchylić (alqd); h) (urząd) na zawsze
odebrać (alicui alqd).
Sb-olesco, 16vT, - 3. zniknąć, zgas-
nąć.
ab-olitio, onis/zniesienie, usunięcie,
zarzucenie (alcis rei); amnestia.
ab-ominor l. nie życzyć sobie,
wzdragać się.
ab-ortio, onis /i ab-ortus, us w po-
ronienie.
ab-ortivus / poroniony.
ab-rado, si, swa 3. ostrzyc, ogolić;
urwać, wyłudzić.
ab-ripio, ripui, reptum 3. porwać,
powlec (alqd i alqm ab alqo i ab,
ex, de re, ad i in alqd). se abr.
zniknąć, ulotnić się; a) uprowadzić,
zrabować; b) odciągnąć.
ab-rogatio, onis/zniesienie (prawa).
ab-rógo l. a) odebrać, odmówić
(alicui alqd); b) oddalić, usunąć;
uchylać, znosić (alqd).
abrótónum, i n roślina używana
w lecznictwie.
ab-riunpo, rfipi, ruptum 3. l. ode-
rwać, rozerwać. 2. przerwać, roz-
sadzić, rozbić; a) (gwałtownie) od-
łamać, ułamać, skończyć; b) obra-
zić, naruszyć.
ab-ruptió, onis / oderwanie, zerwa-
nie; wyrwa.
ab-ruptus 3 oderwany, stromy, spa-
dzisty, nieprzystępny (także przen.)
przykry; subst. -urn, i n przepaść,
otchłań.
abs-cedo, cessi, cessum 3. odejść,
oddalić się, cofnąć się (ab alqo,
ab, ex, de re); a) od czegoś (re)
odstąpić, coś (ab re) porzucić, za-
niechać; b) odpaść, przepaść; c)
ustąpić = zniknąć.
abs-cessió, onis/odejście, ubywanie,
cofanie się.
abs-cessus, us m odejście, oddalanie
się; nieobecność.
abs-cido, cidi, cisum 3. odrąbać,
odciąć (alqd, alicui alqd); a) roz-
dzielić; b) odciągnąć, wziąć, c.
abscisus.
ab-scindó, scidl, scissum 3. a) ode-
rwać, wyrwać, wyszarpać (alqd
a lub de re, *re); (venas) otworzyć;
b) oddzielić; c) odciągnąć, prze-
szkodzić, tamować.
ab-scisus 3 odcięty: a) stromy, spa-
dzisty; b) ułamany, krótki.
abs-conditus 3 ukryty, schowany; a)
tajemniczy, cieńmy; b) zadumany,
zamyślony.
abs-condo, condi (i condidi),
conditlini 3. ukryć, schować (alqd
in re, *re); zataić.
ab-sens, sentis nieobecny, oddalo-
"y-
absentia, ae / nieobecność, brak.
ab-simuis, e niepodobny.
absinthium, ii n piołun.
ab-sisto, stiti, 3. odejść, odstąpić,
oddalić się (a re, *re); od czegoś
(re) odstąpić, coś porzucić; (* z in/)
przestać.
ab-sólutio, onis / a) uwolnienie; b)
wykończenie, doskonałość.
ab-sólutus 3 a) zupełny, skończony,
doskonały; b) nieograniczony, bez-
warunkowy.
ab-solvo, solvi, sólutum 3. odwiązać,
zwolnić: a) uwolnić (alqd alqa re
i ab alqo); uznać niewinnym, uwol-
nić od (alqm alcis rei, de re, crimi-
ne alcis rei); b) zakończyć, do-
prowadzić do końca; zwł. przed-
stawić, opowiedzieć.
ab-sónus 3 fałszywie brzmiący; nie
zgadzający się z czymś (a re albo
z dat.), nieznośny.
ab-sorbeo, ui, - 2. połknąć, po-
chłonąć.
absque (z abl.) bez, oprócz.
abs-tenuas 3 wstrzemięźliwy, umiar-
kowany.
abs-tergeó, tersi, tersum 2. ścierać,
ocierać, osuszać; a) (ster, wiosło)
absterreo
- 4
odłamać; b) przepędzić, usunąć
(coś niemiłego).
abs-terreo 2. odpędzić, wypłoszyć
{alqm a re); odstraszyć od czegoś,
powstrzymać.
abs-tinens, entis wstrzemięźliwy;
bezinteresowny; czysty, wstydliwy.
abs-tmentla, ae / wstrzemięźliwość
(alcis rei w czymś); a) bezinteresow-
ność; b) ograniczenie, przestawanie
na małym, skromność.
abs-tmeo, tinuT, tentuni 2. a) po-
wstrzymać, powściągnąć (alqd a re
lub sam abl.); b) z dala się trzymać
od..., unikać (re i a re,?. *gen. lub
* inf.); oszczędzić.
ab-sto l. stać opodal.
abs-traho 3. odciągnąć, oderwać,
porwać (alqd ab, de, ex re ad albo
in alqd); a) oddalić, rozdzielić,
powściągnąć (alqd ab re); b) do
czegoś porwać, skłonić (ad alqd);
c) odstręczyć.
abs-trudo, si, sum 3. ukryć, schować,
zataić (alqd in rem albo in re).
abs-trusus 3 ukryty, schowany; a)
tajemny, tajemniczy; b) zamknięty;
c) oderwany, abstrakcyjny.
ab-sum, a-fuT, a-futurus, ab-esse a)
być nieobecnym, oddalonym, dale-
kim, oddzielonym (a re); alicui lub
ab alqo, a re; a) być komuś lub
czemuś obcym, nie brać w czymś
udziału; ff) nie pomagać, opuścić;
y) być niestosownym, nieodpowied-
nim dla...; 5) od czegoś różnić się,
odstępować; e) być wolnym (a re);
b) alicui, alicui rei brakować; a)
multum lub longe abest. quin...
wiele brakuje do tego, aby; /?) haud
multum (lub non longe) abest
quin... niewiele brakuje, aby...,
omal że nie...; c) tantum abest
ut... ut,.., nie tylko że nie... lecz
nawet, lecz raczej...
ab-sumo, sumpsT. sumptiun 3. zu-
żyć, spożyć, (czas) spędzić, trawić;
a) marnotrawić, marnować; b) ni-
weczyć, niszczyć, zabrać, zagrabić
(pass, przemijać, niknąć, marnieć).
ab-surdus 3 niezgodnie brzmiący;
a) płaski, niedorzeczny, niezrozu-
miały, bez sensu; b) niezręczny,
nieużyteczny.
ab-undans, antis wylewający się
z brzegów; a) obfitujący w coś
(abl. lub *gen.); b) nadmiernie
obfitujący, opływający, w zbytkach
żyjący; c) przeładowany.
ab-undantia, ae / nadmiar, obfitość,
bogactwo; przeładowanie.
ab-unde adv. obficie, aż nadto.
ab-undo l. wylewać, wzbierać; roz-
lewać się; a) mieć nadmiar (re
czegoś); b) znajdować się w ob-
fitości.
ab-usque (abl.) = usque ab, aż od.
ab-usus, us m zużycie; nadużycie.
ab-utór, usus sum 3. zużyć, zużyt-
kować; nadużyć.
ac zob. atque.
acalanthis, idis / szczygieł.
acanthus, T l. w ostrokrzew, 2. roś-
lina egipska, podobna do akacji,
akant.
ac-cedo, cessi, cessuin 3. l. przyjść,
przystąpić, zbliżyć się (ad alqd,
z dat. albo acc., in alqd w coś
5 - accipio
wejść, wstąpić); a) (w nieprzyjaz-
nym zamiarze) podchodzić, przy-
suwać się (ad alqd,* alqd, *z dat.);
b) do czegoś przystąpić, zabrać się,
podjąć się czegoś, czymś się zająć
(ad alqd, *z dat.); c) brać udział;
d) zbliżać się, być podobnym (ad
alqd). 2. (jako przyrost) przyłączyć
się, dołączyć się, przybyć (ad alqd,
lub z dat.); a) przypaść w udziale
komuś (alicui); b) accedit ut (lub
quod) a nadto..., do tego dodać
trzeba, iż... c) przybierać, wzrastać.
ac-celero l. a) przyspieszyć; b)
(nieprz.) spieszyć, pospieszyć, nad-
biec.
ac-cendo, cendi, cen.suni 3. zapalić,
zaświecić; a) rozjaśnić; b) roznie-
cić, rozżarzyć, rozgrzać, rozdmu-
chać, wzbudzić; c) pomnożyć,
zwiększyć.
ac-censeo 2. przyłączyć się do...
(alicui).
accensus, i m l. sługa urzędników
rzymskich, woźny. 2. lekko zbrojny
z 5 klasy majątkowej, stojący jako
rezerwa.
accentus, us m przycisk, ton, akcent.
acceptio, oms/przyjęcie, odebranie.
accepto l. na powrót przyjąć.
acceptór, oris m = accipiter.
acceptus 3 pożądany, miły, drogi
(alicui).
accerso 3 = arcesso
ac-cessio, onis / l. przystąpienie,
zbliżenie się; dostęp, audiencja. 2.
przyczynek, wzrost; a) dobudowa
(do domu); b) dodatek, przyczepia;
c) dopłata; d) postęp.
ac-cessus, us m l. = accessio (l). 2.
a) zbliżenie się (ad alqd); b) skłon-
ność; c) przypływ (morza).
ac-cidó, cidl - 3.1. upaść; a) rzucić
się na dół, paść na kolana, do nóg
upaść; b) (ad alqm) dojść, docisnąć
się do kogo; ad aures dojść do
uszu; ad oculos ukazać się. 2.
zdarzyć się, wypaść, przytrafić się,
zajść, stać się; accidit, ut zdarza
się, że...
ac-cido, cidi, cTsuni 3. nacinać, zaci-
nać; a) spożywać; b) osłabiać, nad-
wyrężać.
ac-cingo, cinxi, cinctum 3. l. przy-
pasać, opasać, 2. opatrzyć, zaopat-
rzyć, uzbroić (abl.); se lub pass.
zaopatrzyć się, uzbroić się (w co,
czym, ad..., re, *in rem); (przen.)
gotować się, zabierać się do czegoś
(*dat., *acc. c. inf.).
ac-cio, civi, citum 4. przywołać,
kazać przyjść, accitus 3 obcy, za-
graniczny.
ac-cipió, cepi, ceptum 3. l. przyjąć,
wziąć, odebrać, kazać sobie dać
(alqd ab alqo); - a) (pieniądze)
pobrać; acceptum dochód, przy-
chód (alicui alqd ad acceptum
referre zapisać na dobro, przypi-
sać, zawdzięczać); b) (długi, cięża-
ry) na siebie przyjąć, podjąć; c)
uznać; d) dopuścić do czegoś (alqm
in alqd lub abl.) a) podejmować,
gościć; fS) dobrze lub źle przyjąć,
traktować; e) (zmysłami lub umys-
łem) spostrzec, pojąć, zrozumieć,
poznać; a) odczuć, zrozumieć; fS)
słyszeć, dowiedzieć się (alqd ab
accipiter - 6 -
lub ex alqo, z acc. c. inf.) nauczyć
się; y) wyłożyć, wytłumaczyć (alqd
m bonam partem, in omen jako
wróżbę, falsa pro veris). 2. otrzy-
mać, dostać; a) (coś złego) wycier-
pieć, doznać, ponieść (np. detrimen-
tum, clodem, iniuriam); b) (przez
ustną lub pisemną tradycję) mieć
przekazane, dowiedzieć się; pf. wie-
dzieć (alqd ab i ex alqo; z acc. c.
inf.).
accipiter, tris m jastrząb; sokół.
ac-citus, fis m zawołanie, rozkaz.
ac-clamatio, onis / okrzyk.
ac-clamo l. wydać okrzyk; głośno
zawołać, głośno nazwać.
ac-claró l. objawić.
ac-clinis, e opierający się (*alicui rei
o coś), przychylny, skłonny (z dat.).
ac-clino l. nachylić (alqd z dat.),
wesprzeć się, przychylić się (se in
albo ad alqd).
ac-clivis, e i -vus 3 podnoszący się,
pochyły.
accITyitas, atis / pochyłość, łagodne
wzniesienie.
ac-cóla, ae m sąsiad; adi. sąsiedni.
ac-cóło, Ifli, - 3. sąsiadować.
ac-coniniódatio, óniś / a) stosowne
urządzenie; b) wzgląd, względność;
łaskawość.
ac-conunodatus 3 przystosowany;
stosowny, dobrany, zdatny (ad alqd
albo z dat.).
ac-comnródo l. przystosować do
czegoś, przyłożyć, przyprawić (a-
licui alqd i alqd ad alqd); a)
według czegoś urządzić, zastoso-
wać do czegoś (alqd ad alqd lub
dat.); poświęcić, oddać (alqd ali-
cui rei); b) przy czymś zastoso-
wać, użyć.
ac-commódus 3 dobrany, zdatny,
stosowny (z dat.).
ac-credo, credidi, credltuin 3. dać
wiarę, dowierzać.
ac-cresco, erę vi, cretum 3. a) przy-
rastać, przybierać; b) przybyć (jako
przyrost).
ac-cretio, onis / wzrost, przybywa-
nie.
ac-cubitio, onis / zajęcie miejsca
(przy stole).
ac-ciibo l. leżeć obok, leżeć (przy
stole).
ac-cumbo, ciiiiiii, cubitum 3. poło-
żyć się, usadowić się; położyć się
przy stole.
ac-cumulator, oris m zbieracz.
ac-cumulo l. a) skupiać, gromadzić;
b) obsypać, obdarzyć (alqm re).
ac-curatio, onis / staranność, do-
kładność.
ac-curatus 3 staranny, dokładny; sta-
nowczy, ścisły.
ac-curo l. dokładać starań, pilnie
wykonywać.
ac-curro, (cu)curri, cursum 3. nad-
biec, przypaść (ad, in alqd).
ac-cursiis, fis m przybieganie.
accusabnis, e podlegający skardze,
bezprawny.
accusatio, onis f a) skarga, obwinie-
nie, obciążenie; b) oskarżenie (pi-
semne).
accusatór, oris m oskarżyciel.
accusatoriiis 3 oskarżający, jako
oskarżyciel.
7 - acrimonia
ac-cusó l. a) pozywać sądownie, oska-
rżać (alqm alcis rei albo de re); b)
obwiniać, posądzać; uskarżać się na
coś, ganić (alqd, alqm de albo in re).
acer, eris n klon, jawor.
acer, acris, acre ostry, tnący, spi-
czasty; przen. ostry; a) kłujący,
kąsający, przeraźliwy, olśniewają-
cy; głośny, dźwięczny, huczny; b)
bystry, delikatny; a) przenikliwy;
ff) żarliwy, gorliwy, dzielny, skute-
czny, energiczny; 7) żwawy, popęd-
liwy, namiętny, dziki; gorzki, twar-
dy, okrutny, bolesny.
acerbitas, atis / cierpkość, kwas;
przen. gorycz; a) twardość, nie-
przystępność, surowość, srogość; b)
utrapienie; c) ucisk, nędza.
acerbo l. zaprawić goryczą; pogor-
szyć.
acerbus 3 cierpki, gorzki, kwaśny;
a) niedojrzały, niedoszły; b) twar-
dy, nieprzystępny, szorstki, okru-
tny; c) bolesny, zasmucający, tra-
piący.
acerniis 3 klonowy.
acerra, ae/kadzielnica, schowek na
kadzidło.
aceryalis, e nagromadzony, zebrany;
w logice = aceryus.
aceryatmi adv. gromadnie, w gru-
pach; zwięźle, krótko.
aceryo l. skupić, zgromadzić.
aceryus, T m kupa; a) masa, mnós-
two; b) (w logice) wniosek suma-
ryczny (= sorites).
acesco, acui - 3. kwaśnieć.
aceturn, i n ocet; uszczypliwy do-
wcip.
acidiis 3 kwaśny; obrzydliwy, uciąż-
liwy.
acies, ei i e/ostrze; a) wzrok, twarz;
spojrzenie, oko; b) źrenica; c) siła
ducha, bystrość; d) szyk bojowy;
a) wojsko; p) potyczka, bitwa;
przen. walka na słowa; y) pole
bitwy, pobojowisko.
acina, ae/= acinus.
acmaces, is m krótka szabla.
acinus, T m i -urn, T n jagoda, winne
grono.
acipenser, eris m jesiotr.
aclys, ydis / mały pocisk, oszczep,
mała dzida.
acónTtiini, T n tojad (rosi. trująca),
trucizna.
ac-quiesco, quievi, quietum 3. zna-
leźć spokój, wypocząć (a re po
czymś); a) zasnąć, umrzeć, być
umarłym; b) mieć spokój; c) przen.
a) zaspokoić się czymś (abl.), być
zadowolonym z czegoś (re); j8) znaj-
dować w czym (in re, *abl. lub
*dat.) uspokojenie, pociechę (szczę-
ście).
ac-quiro, quisivi, quTsTtiini 3. a)
dorobić (alqd ad alqd); b) zdobyć,
zyskać, przysporzyć (alicui alqd).
acraeiis 3 na wysokości czczony.
acratóphorum, i n dzban na nie
mieszane wino.
acredula, ae/nazwa bliżej nieokreś-
lonego zwierzęcia (może być sowy
lub żaby).
acriculus 3 nieco krewki, porywczy;
subst. i m nieco zapalczywy.
acrimonia, ae / ostrość; energia,
ciętość.
accipiter - 6
lub ex alqo, z acc. c. inf.) nauczyć
się; y) wyłożyć, wytłumaczyć (alqd
m bonam partem, in omen jako
wróżbę, falsa pro veris). 2. otrzy-
mać, dostać; a) (coś złego) wycier-
pieć, doznać, ponieść (np. detrimen-
twn, clodem, iniuriam); b) (przez
ustną lub pisemną tradycję) mieć
przekazane, dowiedzieć się; pf. wie-
dzieć (alqd ab i ex alqo; z acc. c.
inf.}.
accipiter, tris m jastrząb; sokół.
ac-citus, us m zawołanie, rozkaz.
ac-clamatio, onis / okrzyk.
ac-clamo l. wydać okrzyk; głośno
zawołać, głośno nazwać.
ac-claro l. objawić.
ac-cimis, e opierający się (*alicui rei
o coś), przychylny, skłonny (z dat.).
ac-clinó l. nachylić (alqd z dat.),
wesprzeć się, przychylić się (se in
albo ad alqd).
ac-cllvis, e i -vus 3 podnoszący się,
pochyły.
accimtas, atis / pochyłość, łagodne
wzniesienie.
ac-cóla, ae m sąsiad; adi. sąsiedni.
ac-colo, lui, - 3. sąsiadować.
ac-t-oinniódatió, onis / a) stosowne
urządzenie; b) wzgląd, względność;
łaskawość.
ac-commódatiis 3 przystosowany;
stosowny, dobrany, zdatny (ad alqd
albo z dat.).
ac-commodo l. przystosować do
czegoś, przyłożyć, przyprawić (a-
licui alqd i alqd ad alqd); a)
według czegoś urządzić, zastoso-
wać do czegoś (alqd ad alqd lub
dat.); poświęcić, oddać (alqd ali-
cui rei); b) przy czymś zastoso-
wać, użyć.
ac-commodus 3 dobrany, zdatny,
stosowny (z dat.).
ac-credó, credidi, creditmn 3. dać
wiarę, dowierzać.
ac-cresco, erę vi, cretum 3. a) przy-
rastać, przybierać; b) przybyć (jako
przyrost).
ac-cretio, onis / wzrost, przybywa-
nie.
ac-cubitio, onis / zajęcie miejsca
(przy stole).
ac-cubo l. leżeć obok, leżeć (przy
stole).
ac-cumbo, cubul, cubitiun 3. poło-
żyć się, usadowić się; położyć się
przy stole.
ac-cumulator, óriś m zbieracz.
ac-cumulo l. a) skupiać, gromadzić;
b) obsypać, obdarzyć (alqm re).
ac-curatio, onis / staranność, do-
kładność.
ac-curatus 3 staranny, dokładny; sta-
nowczy, ścisły.
ac-curo l. dokładać starań, pilnie
wykonywać.
ac-curro, (cu)curri, cursum 3. nad-
biec, przypaść (ad, in alqd).
ac-cursiis, us m przybieganie.
accusabflis, e podlegający skardze,
bezprawny.
accusatio, onis/a) skarga, obwinie-
nie, obciążenie; b) oskarżenie (pi-
semne).
accusafór, oris m oskarżyciel.
accusatorius 3 oskarżający, jako
oskarżyciel.
- 7 - acrinionia
ac-cuso l. a) pozywać sądownie, oska-
rżać (alqm alcis rei albo de re); b)
obwiniać, posądzać; uskarżać się na
coś, ganić (alqd, alqm de albo in re).
acer, eris n klon, jawor.
acer, acris, acre ostry, tnący, spi-
czasty; przen. ostry; a) kłujący,
kąsający, przeraźliwy, olśniewają-
cy; głośny, dźwięczny, huczny; b)
bystry, delikatny; a) przenikliwy;
P) żarliwy, gorliwy, dzielny, skute-
czny, energiczny; /) żwawy, popęd-
liwy, namiętny, dziki; gorzki, twar-
dy, okrutny, bolesny.
acerbitas. atis / cierpkość, kwas;
przen. gorycz; a) twardość, nie-
przystępność, surowość, srogość; b)
utrapienie; c) ucisk, nędza.
acerbo l. zaprawić goryczą; pogor-
szyć.
acerbus 3 cierpki, gorzki, kwaśny;
a) niedojrzały, niedoszły; b) twar-
dy, nieprzystępny, szorstki, okru-
tny; c) bolesny, zasmucający, tra-
piący.
acernus 3 klonowy.
acerra, ae/kadzielnica, schowek na
kadzidło.
aceryalis, e nagromadzony, zebrany;
w logice = aceryus.
acervatim adv. gromadnie, w gru-
pach; zwięźle, krótko.
acervo l. skupić, zgromadzić.
aceryus, T m kupa; a) masa, mnós-
two; b) (w logice) wniosek suma-
ryczny (= sorites).
acesco, acui - 3. kwaśnieć.
acetum, i n ocet; uszczypliwy do-
wcip.
acidus 3 kwaśny; obrzydliwy, uciąż-
liwy.
acffis, eli e/ostrze; a) wzrok, twarz;
spojrzenie, oko; b) źrenica; c) siła
ducha, bystrość; d) szyk bojowy;
a) wojsko; fS) potyczka, bitwa;
przen. walka na słowa; y) pole
bitwy, pobojowisko.
acina, ae / = acinus.
acinaces, is m krótka szabla.
aciniis. i m i -urn, i n jagoda, winne
grono.
acipenser, eris m jesiotr.
aclys, ydis / mały pocisk, oszczep,
mała dzida.
acónitiim, i n tojad (rosi. trująca),
trucizna.
ac-quiesc5, qmevi, quietum 3. zna-
leźć spokój, wypocząć (a re po
czymś); a) zasnąć, umrzeć, być
umarłym; b) mieć spokój; c) przen.
a) zaspokoić się czymś (abl.), być
zadowolonym z czegoś (re); ff) zwo-
dować w czym (in re, *abl. lub
*dat.) uspokojenie, pociechę (szczę-
ście).
ac-quiró, quisivT, quTsTtiini 3. a)
dorobić (alqd ad alqd); b) zdobyć,
zyskać, przysporzyć (alicui alqd).
acraeus 3 na wysokości czczony.
acratóphorum, i n dzban na nie
mieszane wino.
acredula, ae/nazwa bliżej nieokreś-
lonego zwierzęcia (może być sowy
lub żaby).
acriciiius 3 nieco krewki, porywczy;
subst. T m nieco zapalczywy.
acrinionia, ae / ostrość; energia,
ciętość.
acriter - 8
acriter, adv. do acer.
acróama, atis n a) rozkosz dla uszu;
b) muzyk, śpiewak, deklamator,
improwizator.
acróasis, is / odczyt, wykład.
acta, ae/brzeg morski, wybrzeże.
acta, orum n sprawy, czyny, dzieła;
a) sprawy urzędowe, publiczne roz-
prawy, zarządzenia, rozporządze-
nia; b) akta, protokóły; c) dziennik
urzędowy.
actió, onis / l. działanie, czynność,
wykonanie; 2. działalność, przed-
sięwzięcie, interes; a) ustny wykład,
sposób wykładania; b) czynność
urzędowa, publiczna rozprawa, ob-
rady, urzędowanie (pl.); c) rozpra-
wa sądowa, proces, oskarżenie; a)
przewód sądowy, przeprowadzenie
sprawy; fS) mowa oskarżyciela (pis-
mo); 7) zezwolenie na wniesienie
skargi; formuła procesowa; S) ter-
min sądowy.
fictitó l. często działać, czynić.
actlimcula, ae/krótka mowa sądowa.
actór, oris m l. poganiacz, pasterz.
2. sprawca, wykonawca, zawiadow-
ca; a) skarżący; b) adwokat; c)
aktor; d) zarządca majątków pańs-
twowych.
actuarióła, ae / łódka, czółno.
actiiariiis 3 chyży, prędki; subst. -a,
ae / statek szybko płynący, chyży
żaglowiec.
actum, i n zob. acta, orum.
actuosus 3 czynny, ruchliwy, skute-
czny; namiętny.
ictus, fis m l. pęd, popęd; a) pę-
dzenie bydła; b) prawo przepędu
bydła. 2. ruch, upadek; a) poru-
szenie ciała, gra mimiczna, wy-
kład, mimika aktora lub mówcy;
b) akt (dramatu), rozdział, część;
c) = actio; także: a) urząd, po-
wołanie; R) rzeczywistość.
actutuni adv. natychmiast, zaraz
w lot.
aculeatus 3 zaopatrzony w kolce,
spiczasty; kolący, uszczypliwy.
aculeus, i OT kolec, żądło, ostrze; a)
dotkliwa troska, gryząca troska; b)
bystrość, uszczypliwość, c) silne
wrażenie (mowy); d) gorzki, przy-
kry żart, przytyk, przycinek; e)
ostroga; bodziec.
acumen, mis n ostrze, wierzchołek;
a) bystrość, pl. wykręty; b) dowcip.
acuo, ui, utiim 3. ostrzyć, zaostrzyć; !
a) = ćwiczyć, b) pobudzać, za-
grzewać; dręczyć; c) pomnażać,
wznosić; umacniać, dźwigać.
acupenser, eris m = acipenser.
aciis, us / igła, szpilka; acupingere
haftować.
aciitulus 3. nieco uszczypliwy.
acutus 3. zaostrzony, ostry; a) kłują-
cy, dotkliwy, popędliwy, (o tonie)
dźwięczny, przenikliwy, głośny, ja-
sny; b) niebezpieczny; c) bystry,
przenikliwy, dowcipny, pełen talen-
tu; subtelny; chytry, szczwany.
ad prp. z acc. l. (o miejscu) a) (na
pytanie "dokąd"?) a) do, ku, przy,
(przy nazw. miast) w okolicę...,
pod...; f)) (przy podaniu punktu
końcowego) aż do, aż na, aż przy,
co do jednego; b) (na pytanie
"gdzie"?) przy, pod, obok (przy
- 9 - adduco
nazwach miast) w okolicy... 2. a)
(o czasie) do, aż do, na; ad tempus
na chwilę; na czas oznaczony; b)
około, krótko przed lub po. 3. (prze-
nośnie) a) (przy oznacz, liczby
i miary) a) aż do, aż na; ad unum
omnes wszyscy co do jednego (aż
do ostatniego); fS) około, prawie,
niemal; b) (o celu) do, dla, ku,
w celu...; c) ze względu na, według,
w porównaniu, co do, odnośnie do;
d) podług, stosownie do, np. ad
naturam vivere; e) w stosunku do,
w porównaniu do, obok, np. mus
parvus est ad felem; f) prócz; ad
hoc, ad haec, ad caeterea, prócz
tego, nadto.
ad-actio, onis / doprowadzenie do
czegoś; iuris iurandi zaprzysiężenie.
ad-aeque adv. w ten sam sposób,
tak samo.
ad-aequó l. zrównać (alqd alicui
rei); a) stawiać na równi, porów-
nywać (alqd cum re; także z dat.;
b) wydołać, wyrównać, dosięgnąć,
dostąpić (z acc.).
adagium, T n przysłowie.
adamaiiteiis i *-tinus 3 stalowy,
twardy jak stal.
adamas, antis m stal; więzy żelazne;
serce kamienne.
ad-amo l. polubić, pokochać (z acc.).
ad-aperio, rui, ertum 4. a) odkryć,
odsłonić, obnażyć; b) otworzyć.
ad-apertilis, e dający się otworzyć.
ad-aquór l. czerpać wodę, pójść
po wodę.
ad-augeo, auxi, auctiun 2. powięk-
szać, pomnożyć.
ad-augesco, - - 3. wzrastać, przy-
bierać.
ad-bibo 3. pić; wsysać, przejąć się.
adc... zob. acc...
ad-denseo, - - 2. zgęszczać.
ad-dico, dud, dictum 3. przyznać,
przysądzić; l. (o wróżbie) być po-
myślnym. 2. a) (u prawn.) przyznać
coś komuś (alicui alqd), (in ser-
vitutem) oddać w niewolę, addictus
niewolnik za długi; b) oddać na
własność więcej ofiarującemu,
sprzedać; e) poświęcić, wyrzec się,
oddać w moc (alicui alqd); se add.
oddać się na własność, w niewolę
(alicui).
ad-dictio, onis/przyznanie na włas-
ność.
ad-disco, didicT 3. a) douczyć się
czegoś; b) przyswoić sobie coś
(przez naukę).
addłtanieiltum, i n dodatek, załącznik.
ad-dó, dldi, ditum 3. dodać, przydać.
l. a) nadać, przykładać (alqd alicui
rei albo in alqd), przyłączyć; b)
zadawać, wlewać, wpajać, natchnąć
kogoś czymś, wyrobić, wyjednać
(alqd alicui). 2. dołączyć (alqd
alicui rei lub ad); gradum podwoić
krok, przyspieszyć kroku; a) doda-
wać (liczby); b) (ustnie lub pisem-
nie) dodać, dołączyć, dorzucić
(alqd, acc. c. inf.); adde = nadto.
ad-dóceó 2. douczyć.
ad-dormiscó 3. zdrzemnąć się.
ad-dubitó l. powątpiewać, być
w niepewności.
ad-duco, duxl, ductum 3. l. przy-
ciągnąć; a) napiąć; b) ściągnąć,
adductus
zmarszczyć. 2. przyprowadzić,
sprowadzić, doprowadzić (alqd ad
lub m alqd); m iudicium lub in ius
przed sąd stawić; a) wprowadzić
w położenie, doprowadzić do stanu;
b) przywieść do..., skłonić do...,
przeznaczyć do... (alqm ad lub in
alqd; z ut, ne). pass. dojść do
przekonania (acc. c. inf., także z ut),
dać się przekonać.
ad-ductus 3 ściągnięty, zmarszczony;
ścisły, surowy.
ad-edo, edi, esum 3. nadgryźć; stra-
wić, zużyć.
ad-emptio, onis / odjęcie, zabranie.
fid-eó, u, itiini 4. dojść, zbliżyć się,
udać się (ad, in alqd, także z acc.);
a) pójść do kogoś, odwiedzić kogoś
(alqm); zwrócić się z prośbą do
kogoś; (o wyroczni) zapytać wyro-
czni o radę; b) objeżdżać, zwie-
dzać, oglądać; c) (w nieprzyjaznym
zamiarze) = uderzać na..., atako-
wać; d) podjąć się (sprawy, inte-
resu); e) narazić się na...; heredita-
tem objąć dziedzictwo, spadek.
Sd-eo adv. aż dotąd, aż do tego
miejsca; a) (o miejscu) tak daleko;
b) (o czasie) usque adeo, quoad
(dum, donec) tak długo; 2. a)
(przenośnie) do tego stopnia, tak
dalece, tak bardzo; b) właśnie, na-
wet, raczej; zwłaszcza; atque adeo
albo raczej.
adeps, ipis m i f smalec, tłuszcz;
pasibrzuch.
adeptió, onis / osiągnięcie, nabycie.
ad-equitó l. nadjeżdżać, podjeżdżać
(z dat. albo ad, in alqd).
adf... zob. aff...
adg... zob. agg...
ad-haereo, haesT, haesum 2. przy-
lgnąć (dat.), przyczepić się; a) gra-
niczyć z czym, przylegać, dotykać;
b) przyczepić się do czegoś; c)
trzymać się, wisieć.
ad-haeresco, haesT, haesum 3. przy-
lgnąć, zawisnąć, utkwić (ad alqd
lub in re; *z dat.); a) trzymać się
silnie (z dat.); b) ugrzęznąć, utkwić.
ad-haesió, onis / przylgnięcie, przy-
stawanie.
ad-hibeo, ui, itiini 2. przyprowadzić,
przyłożyć, nałożyć (ad alqd alicui);
a) użyć, zastosować, okazać (alqd
ad alqd, z dat., in, erga, adyersus
alqm); b) przypuścić, powołać,
wziąć; ad lub in convivium przypu-
ścić do uczty; (interpretes) do rady
wezwać; c) traktować (np. liberali-
ter), obchodzić się; se adhibere
sprawować się, zachowywać się.
ad-hinnio 4. rżeć do drugiego konia
(alicui); pragnąć czegoś (ad alqd);
pochwalać coś.
ad-hoc adv. = adhuc.
ad-hortatio, onis / zachęcanie, na-
pominanie (alcis rei do czegoś).
ad-hortatór, oris m zachęcający, na-
pominający.
ad-hortór l. zachęcać, pobudzać,
zagrzewać (alqd albo z ut, ne).
ad-huc adv. l. *(o miejscu) aż dotąd.
2. a) (o czasie) dotychczas, dotąd;
b) ciągle jeszcze, jeszcze teraz. 3. a)
jeszcze więcej, dalej, do tego jesz-
cze, nadto; *przy comp. jeszcze; b)
tak dalece, iż (z ut lub qui z con.).
ad-iaceo 2. obok leżeć (ad alqd,
także z dat. lub acc.).
ad-icio, iecT, iectum 3. l. dorzucić,
skierować (alqd in, ad alqd, lub
z dat.), pass. docisnąć się; dodać,
dołączyć. 2. (w mowie) dorzucić,
dodać; powiększyć, pomnożyć (z
dat. i occ.).
ad-fectio, onis/dołączenie; a) przy-
jęcie; b) podbijanie ceny (przy
licytacji).
ad-igo, egi, actum 3. przypędzić,
przywieść, potoczyć, cisnąć, zapę-
dzić (alqd in, ad alqd, * in re albo
z dat.); kogoś do czegoś pędzić,
zmusić, przywieść (alqm ad alqd
albo z ut); alqm (ad) ius iurandum
zaprzysięgać, kazać przysiąc (in
verba alcis, kazać komuś przysiąc
na wierność).
ad-imó, emi, emptum 3. odbierać,
odjąć, wydrzeć, zrabować (alicui
alqd; *z inf. zabraniać); odmówić
komuś czegoś, porwać, wyrwać.
ad-insurgo 3. podnosić się przy tym.
adipatus 3. tłusty, nabrzmiały.
ad-ipiscór, adeptus siim 3 osiągnąć,
doścignąć (alqm), otrzymać, dostać,
dopiąć; pozyskać.
ad-itiis, fis m przyjście, przystąpienie
(ad rem albo z gen.); a) prawo,
albo wolność przyjścia, dostęp (in
rem, ad alqd) szczeg. audiencja; b)
(jako miejsce) wejście, wstęp (z
gen. albo ad, in alqd; a) wstęp,
początek; f!) dostęp, możliwość do-
stępu; możliwość, okoliczność, oka-
zja, upoważnienie (z gen. albo ad
alqd).
ad-iiidicó l. przyznać, przysądzić
(alicui alqd); komuś coś przypisać.
ad-iunientiim, i n pomoc, środki
pomocnicze, podpora.
ad-iiinctio, onis / przyłączenie, do-
datek (alcis rei ad alqd).
ad-iuntus 3 ściśle złączony, grani-
czący (z dat.); charakterystyczny,
właściwy; subst. adiunctum, ma)
właściwość, cecha istotna (z gen.
lub dat.); jt) okoliczność uboczna.
ad-iungo, ifima, iunctum 3. przywią-
zać, przyprząc (z gen. lub dat.); a)
przyłączyć (alqd ad alqd lub z dat.);
adiunctum esse (z dat.) dotykać,
graniczyć; cf. adiunctus; b) dołączyć,
dodać, stowarzyszyć (alqm lub alqd
ad alqd, lub z dat.); c) złączyć,
skłonić do połączenia się, pozyskać;
d) złączyć z czymś; e) coś komuś
wyjednać (fidem, honorem, auxilium;
f) skierować ku czemu (ad alqd).
ad-iuro = adiuvero (zob. adiuvo)
ad-iuro l. l. dodać (inną jeszcze)
przysięgę. 2. a) komuś coś zaprzy-
sięgać; przen. zaklinać, święcie
obiecać (alqd z acc. c. inf.); b) na
coś (alqd) przysięgać.
ad-iuto l. pomagać, wspierać kogo
(alqm).
adiutor, oris m pomocnik, towarzysz,
popierający, świadek; a) wspólnik,
poplecznik; b) niższy urzędnik; c)
drugorzędna osoba (na scenie).
adiutrix, Tcis / pomocnica, poplecz-
niczka, wspólniczka, wspomoży-
cielka.
ad-ifiyo, iuvl, iutum l. pomagać,
wspierać (a/am in re, ad alqd); a)
adi... - 12 -
dodawać serca, otuchy; b) ułatwiać,
rozszerzać, utrzymywać (alqd); c)
(abs.) być pomocnym, użytecznym,
wyświadczać usługi.
adi... zob. all...
ad-matiiro l. jeszcze bardziej przy-
spieszyć.
ad-metiór, mensus sum 4. odmie-
rzyć.
adminiculo l. podpierać, przywiązać
(winną latorośl).
adminiciiium, l n podpora; a) środek
pomocniczy, narzędzie; b) pomoc,
poparcie.
ad-minister, tri m współpracownik,
sługa, pomocnik: (z gen. także ad
rem); poplecznik, towarzysz, na-
rzędzie.
ad-ministra, ae / współpracownica,
służąca, pomocnica.
ad-ministratió. onis/pomoc, służba,
a) przewodnictwo, kierownictwo,
prowadzenie; b) zarząd, zarządzanie.
ad-ministratór, oris m kierownik,
zarządca.
ad-ministro l. kierować, prowadzić,
zarządzać, zawiadywać, wykony-
wać; a) rozporządzać, rozkazywać;
b) zarządzenia wydawać; c) służbę
pełnić, pracować.
ad-mirabilis, e a) godny podziwu,
dziwny; b) dziwaczny, szczególny,
osobliwy.
ad-mirahilita.s. atis / dziwność, po-
dziw.
ad-nrirandu.s 3 = admirahilis.
ad-niTratio. onis / a) podziw; b)
zdziwienie, zdumienie.
ad-nnratór. oris m wielbiciel.
ad-nlirór l. a) podziwiać (alqd, alqm
in re, ad alqd); b) dziwić się, być
zdumionym (alqd in albo de re;
z acc. c. inf. albo quod).
ad-nnsceo, ciii, xtum 2. a) przymie-
szać; dodać, przyłączyć (alqd alicui
rei); b) wmieszać, zawikłać kogoś
w coś (alqm ad alqd); c) mieszać
coś z czymś (alqd alqa re, także
cum re).
ad-missarius, I m ogier; rozpustny
człowiek, rozpustnik.
admissio, onis / przyjmowanie, do-
puszczanie, wejście, wstęp, wpro-
wadzenie do kogo.
ad-missum, T n wina, występek.
ad-mittó, misi, missum 3. l. wpra-
wić w ruch, puścić w cwał (np.
eąuum). 1. dopuścić, dozwolić, dać
przystęp; a) dać posłuchanie; b)
dopuścić do udziału w czym (ad
lub in alqd); c) (słowa, prośby)
przyjąć, wysłuchać; d) (złego) do-
puścić się, popełnić, zawinić; e)
pozwolić na co.
ad-mlxtio, onis / przymieszka, do-
datek.
ad-módum adv. a) (przy liczbach)
najmniej, prawie, około; b) (na
oznacz, stopnia) zupełnie, całkiem,
nadzwyczaj, non a. właśnie nie;
a. nihii lub nullus, jakby nic, jak-
by nikt; c) (w odpowiedzi) tak,
istotnie.
ad-moliór 4. dołożyć.
ad-móneo, ui, itiim 2. l. przypomi-
nać, przywodzić na pamięć (alqm
alcis rei lub de re; z acc. c. inf.). 1.
przestrzegać, wzywać; a) upominać
- 13
ads...,
(alqm z ut, ne); b) zachęcać, pobu-
dzać, zagrzewać.
ad-mónitio, onis/a) przypomnienie;
b) upomnienie, wezwanie, przed-
stawienie, ostrzeżnie.
ad-mónitór, oris m przypominający,
upominający.
ad-mónitiw, icis / przypominająca,
upominająca.
ad-inónituni, i n = admonitio.
ad-mónitiis, us m = admonitio.
ad-mordeó, niordi, niorsum 2. nad-
gryźć.
ad-motio, onis / digitorum (muz.)
użycie palców, aplikacja.
ad-m6veo, movo, mótum 2. przy-
stawić, przyłożyć, zbliżyć (alqd ad
alqd lub z dat.); a) (o osobach)
przyprowadzić, (o wojsku) posunąć,
ruszyć naprzód, se ad alqd przyłą-
czyć się; b) calcar lub stimulos
dać ostrogę, dać bodźca; (machiny
wojenne) posunąć naprzód; nianus
alicui rei przyłożyć ręki, wziąć się
do czegoś, mentem skierować
umysł ku czemuś; c) (obawę, na-
dzieję) wzbudzić; d) (środek) za-
stosować, użyć, wziąć na pomoc (a
dat. lub ad alqd).
ad-mugio 4. zaryczeć (z dat.).
ad-murmuratio, onis / szmeranie,
mruczenie, gwar.
ad-murmuro l. zamruczeć, zasze-
mrać.
adn... zob. ann...
ad-óleo, ui 2. (przy ofiarach) ofiaro-
wać, przynieść, spalić; zapalić, spalić.
ad-ólescens, entis dorastający, mło-
dy. subst. = adulescens.
ad-ólescentia, ae / = adulesceiltia.
ad-ólesco, - - 3. zapłonąć, wybu-
chnąć płomieniem.
ad-ólescó, adólevi, adultum 3. dora-
stać, wzrastać; rosnąć, przybierać,
wzmacniać się. cf. adultus.
ad-óperio, rui, ertum 4. pokryć,
zakryć; b) przymknąć, zamknąć.
ad-optatió, onis = adoptio.
ad-optió. onis / przybranie dziecka
za swoje, adopcja.
ad-optivus 3 przybrany; - szcze-
piony.
ad-optó l. a) kogoś sobie przybrać,
coś wziąć do pomocy; b) przybrać,
przyjąć do rodziny, za dziecko swo-
je; c) szczepić, oczkować.
adór, oris n orkisz, jęczmień.
ad-oratio, onis / uwielbienie.
adorea, ae/sława, zwycięstwo.
adoreus 3 zbożowy, orkiszowy.
ad-oriór 4. podnieść się na kogoś
lub przeciw komuś; a) napaść, za-
czepić, uderzyć na (alqm, alqd); (z
prośbą) udać się, zwrócić się do; b)
chwycić się, jąć się, podjąć się
czegoś, przedsięwziąć, rozpocząć.
ad-orno l. wyposażyć, urządzić: a)
uzbroić, opatrzyć; b) ozdobić, upięk-
szyć.
ad-oro l. przemówić: a) błagalnie
przywoływać, błagać (alqm i alqd;
z ut); b) modlić się, prosić, wielbić
modłami; c) wybłagać coś.
adp... i adr... zob. app i arr...
ad-rado, sl, sum 3. oskrobać; (włosy)
ostrzyc, ogolić.
ads..., adsc..., adsp..., adst..., adt...,
zob. ass..., asc..., asp..., ast..., att...
adulatio 14
adulatio, onis / łaszenie się, schle-
bianie; pochlebstwo, czołobitność.
adulatór, oris m pochlebca, służalec.
adulatórius 3 pochlebny, służalczy.
adule.scens, entis m młodzieniec,
młody człowiek; (f) dziewica, mło-
da pani.
adulescentia, ae/wiek młodzieńczy,
młodość.
adulescentulus 3 bardzo młody,
młodziutki, subst. -w, l m mło-
dzieniaszek.
adulo l. ścierać. - aduiór l. łasić
się, schlebiać, przymilać się (alqm);
czołobitnie wielbić, służalczo po-
chlebiać (alqm, *alicui).
adulter, eri l. cudzołożnik, zalotnik,
2. adj. cudzołożny, zalotny.
adultera, ae/cudzołożnica, zalotnica.
adulterihus 3 sfałszowany, podro-
biony, fałszywy, nieprawdziwy.
adulterium, i n cudzołóstwo.
adultero l. a) cudzołożyć; fałszować,
podrabiać (alqd); b) uwodzić, do
cudzołóstwa nakłaniać (alqm).
adultus 3 wyrośnięty, dorosły;
wzmocniony; rozwinięty.
ad-umbratió, onis / zarys, szkic;
wskazówka, napomknienie.
Sd-umbro l. nacieniować, naszkico-
wać; a) krótko przedstawić, wska-
zać; b) naśladować; c) ad-umbra-
tus 3 naszkicowany; a) lekko na-
kreślony, niewyraźny, niedokładny,
niedoskonały; b) zmyślony, fałszy-
wy, pozorny, rzekomy.
ad-uncita.s, atis/zakrzywienie, hak.
ad-uncus 3 (w jedną stronę) zakrzy-
wiony, haczykowaty.
ad-urgeo, ursi 2. przypierać; nasta-
wać, ścigać.
ad-flró, ussi, ustflm 3. przypalić,
spalić; a) przysmalić; b) mrozem
ściąć.
ad-usque a) prp. z acc. = usque ad;
b) wszędzie.
ad-astus 3 part. pf. od aduro.
adyectlcius 3 sprowadzony z zagra-
nicy, zagraniczny.
advectio, onis / dowóz.
ad-vecto l. (często) sprowadzać,
przywozić.
ad-vectus, iis m przywóz.
ad-vehó, vexi, yectum 3. sprowa-
dzać, przynosić, pass. przyjechać,
wylądować.
ad-velo l. osłonić, uwieńczyć.
ad-vena, ae m przybysz, obcy; (adj.
zagraniczny, obcy); cudzoziemiec,
nowicjusz, laik (m re).
ad-venio, veni, ventum 4. przybyć,
dostać się (m locum, ad alqd); a)
zbliżyć się, zjawić się; b) przypaść
komuś (ad alqm).
adventicius 3 z zewnątrz przybywa-
jący; a) zagraniczny, obcy, b) ze-
wnętrzny; c) nadzwyczajny, przy-
padkowy, niespodziany.
ad-vento l. coraz bliżej przychodzić,
zbliżać się, nadciągać (ad i in alqd,
*z dat.).
ad-ventiis, us m przybycie, zbliżanie
się; lucis świtanie; a) nadciąganie;
b) nadejście, początek.
ad-yersarius 3 l. adj. naprzeciw
stojący, przeciwny, nieprzyjazny,
wrogi, szkodliwy (z dat.). 2. subst.
a) -us, i OT przeciwnik, wróg;
15
aedificatio
b) adversaria, onim n a) twier-
dzenia przeciwnej strony; f!) pod-
ręczna księga rachunkowa.
ad-versio, onis/kierunek.
ad-versór l. być przeciwnym, sprze-
ciwiać się, opierać się (z dat. lub
ąuominus, ne).
ad-versus 3 zwrócony ku czemuś,
będący naprzeciw, przeciwstawio-
ny, przedni (na przedzie będący).
dentes zęby przednie, yulnus rana
w pierś zadana; in adversum os
prosto w twarz; flumine adverso
w górę rzeki; ex adverso z naprzeci-
wka; in -urn naprzeciw; a) nieprzy-
jazny, wrogi, adverso senatu
wbrew woli senatu; subst. -us
i OT przeciwnik; b) znienawidzony;
wstrętny, obrzydły; c) niepomyślny,
nieszczęśliwy (z dat.), subst. adver-
sa, orum n a) niepowodzenie, nie-
szczęście (= res adversae, fortuna
adyersa); f!) przeciwność, przeci-
wieństwo.
ad-versus lub -sum l. adv. naprzeciw
(ad v. ire, adv. arma ferre). 2.
praep. z acc.: a)(o miejscu) prze-
ciw, ku (przen.); a) przeciw; j8)
w przeciwieństwie do; b) (o miejs-
cu) naprzeciw; przen. o:) ze wzglę-
du na..., w odniesieniu do; p) w po-
równaniu z..., obok.
ad-verto, rti, rsum 3. zwrócić ku
czemu, skierować (alqd in alqd lub
z dat.); a) (o żeglarzach) sterować;
lądować, zawinąć, b) animum (pl.
os) advertere: ot) umysł, uwagę
na coś zwrócić, skierować, uważać,
spostrzec (ad alqd lub z acc., *z
dat.}; P) coś zauważyć, poznać
= animadvertere (alqd, z acc. c.
inf.); y) karcąco wystąpić przeciw
komu, karcić, ukarać (in alqm) c)
coś na siebie zwrócić, skierować
(np. omnium oculos, odium).
ad-yesperacit, ravit, - 3. zmierzcha
się, zmrok zapada.
ad-vigiló l. czuwać, być czujnym. '
ad-vocatio, onis / pomoc prawna
przed sądem, patronowanie; a) do-
radcy prawni; b) zwłoka dla narady
z obrońcą; (w ogóle) zwłoka.
ad-v6catus, Twa) prawnik, pomoc
prawna; b) rzecznik, adwokat.
ad-vóco l. przyzywać, powołać
(alqm in, ad alqd); a) jako doradcę
prawnego powołać; b) (zgromadze-
nie) zwołać; c) na pomoc wezwać,
do pomocy wziąć, użyć (z acc.);
(w ogóle) użyć, zastosować.
ad-vólatus, us m przylot.
ad-volo l. przylecieć, spiesznie przy-
być (ad, in alqd).
ad-volvo, volvT, v61utiim 3. przyto-
czyć, przysunąć, stoczyć, pass. rzu-
cić się do nóg, klęknąć.
ad-vorsum = adversum.
adyorsus = adversus.
.H-dytum, T n miejsce najświętsze,
wnętrze świątyni (zwykle pl.).
aedes lub aedis, Is / l. a) gmach,
pokój; b) świątynia. 2. dom, dom
mieszkalny, mieszkanie.
aedicula, ae /1. a) pokoik; b) świą-
tyńka, kaplica. 2. (pl.) domek, do-
meczek.
aedificatio, onis/budowa; a) budo-
wanie; b) budynek.
aedificatiuncula - 16 -
aedificatiuncula, ae/mała budowa.
aedfficatór, oris m a) budujący, twó-
rca; b) budowniczy.
aedififiiiiii, i n budowa, budynek,
budowla.
aedi-Gco l. budować, wznosić; za-
kładać, tworzyć; abs. wznosić bu-
dynki.
aediucius 3 odnoszący się do edyla,
należący do edyla. subst. -us,
i m były edyl.
aediiis, is m edyl.
aedllitas, atis / edylat; urząd (god-
ność, czynność urzędowa) edyla.
aedis/= aedes.
aeditii(in)us, i m stróż świątyni.
aeger, gra, grum chory, niezdrowy,
cierpiący; a) rozwalony, spróchnia-
ły; b) schorzały, stroskany, zgryź-
liwy; c) bolesny, smutny, uciążliwy.
aegis, idis / a) egida, tarcza Zeusa;
b) pancerz Minerwy.
aegre adv. l. boleśnie, niemiło, cięż-
ko. aegre facere alicui dokuczać
komuś, aegre ferre być niezado-
wolonym, czuć się dotkniętym, być
zasmuconym, stroskanym. 2. a)
z trudem, z biedą, zaledwie; b)
niechętnie.
aegresco, - - 3. zachorować; a)
pogarszać się, wzmagać się; b)
irytować się, smucić się.
aegriniónia, ae/strapienie, zgryzota,
rozstrój.
aegritudo, iluś / choroba, dolegli-
wość; smutek, zgryzota.
aegrótatio, onis / choroba.
aegroto l. być chorym, cierpieć (re
lub ex re); być złożonym chorobą.
aegrotus 3 chory, cierpiący, choro-
wity; skołatany.
aelinos, T m okrzyk żałosny, pieśń
żałobna, tren.
aemulatio, onis/a) współzawodnic-
two, zawody; b) zazdrość, zawiść,
rywalizacja.
aemulatór, oris m współzawodnik,
naśladowca.
aemulatus, fis m = aemulatio.
aemulór l. a) współzawodniczyć,
iść z kimś w zawody (z acc.); b)
być zazdrosnym, rywalizować (ali-
cui lub cum alqo).
aeiniiiu.s 3 a) współzawodniczący;
b) zazdrosny (z gen.); subst. -fis,
m i -a, ae / rywal, rywalka; za-
zdrośnik; naśladowca.
aeneus i aheneiis 3 spiżowy, mie-
dziany, brązowy; niepokonany, nie-
złomny.
aenigma, atis n zagadka, rzecz zaga-
dkowa; (niejasna) aluzja.
aeni-pes, edis o spiżowych nogach.
aenus 3 = aeneus, subst. aenum,
i n (spiżowy) kocioł.
aeqiiabilis, e jednostajny, równy;
a) bezstronny; b) spokojny, do-
broduszny.
aequabriitas, atis / jednostajność,
równość; a) bezstronność, b) spo-
kój.
aequ-aevus 3 równy co do wieku,
równolatek.
aequalis, e równy, jednostajny: l. (o
miejscu) równy, płaski; 2. a) równo-
mierny, konsekwentny; b) jednaki,
równie wysoki, równej wartości; c)
równoczesny, w równym wieku (al-
17 - aeratus
cis i alicui); subst. m i/rówieśnik,
równieśniczka, współczesny (alcis).
aequalitas, atis/jednostajność, rów-
ność; a) równość wobec prawa; b)
równość co do wieku.
aequatió, ónis / wyrównanie, zrów-
nanie; równy podział.
aeque adv. równo, równomiernie; a)
słusznie, sprawiedliwie; b) zarów-
no, tak samo, nie inaczej (ac, at-
que, et, *quam jak).
aequi-ubritas, atfa/równowaga, pra-
wo równowagi.
aequi-nóctium, I n zrównanie dnia
z nocą.
aequi-pero l. a) stawiać na równi,
porównywać (aląd alicui); b) spros-
tać komu w czym, osiągnąć (z acc.).
aequitas, atis / równość: a) spokój,
słuszność, cierpliwość, umiarkowa-
nie, zadowolenie; b) równość wo-
bec prawa, bezstronność; c) ludz-
kość, przystępność.
aequo l. l. a) wyrównać, wygładzić;
b) wyprostować. 2. równym zrobić
coś, zrównać z czymś (aląd alicui
rei, rzadziej z cum re). solo aequa-
re z ziemią zrównać; a) równo-
miernie rozdzielić; b) na równym
stopniu postawić, porównać (alqd
cum re lub z dat.), se aequare lub
pass. dorównać, dotrzymać kroku;
c) zrównać się z czymś, osiągnąć,
dosięgnąć (z occ.).
aequór, oris n płaszczyzna, równina,
(w ogóle); powierzchnia; a) płaskie
lub rozległe pole; b) powierzchnia
morza, zwierciadło morza, (w ogó-
le) morze.
aequóreus 3 morski, należący do
morza.
aequus 3 równy, l. płaski subst.
aequuni, i n płaszczyzna, płaski
teren, równina; a) korzystnie poło-
żony; b) dogodny, życzliwy, przy-
chylny, łaskawy, subst. aequi przy-
jaciele. 2. równomierny, równie
wielki; (o bitwie) nierozstrzygnięty;
a) stateczny, spokojny, obojętny,
zadowolony. aeq. animus spokój
ducha; b) słuszny, bezstronny, ae-
quuni est jest rzeczą słuszną i spra-
wiedliwą; aequi boni(que) facere
uznać za rzecz słuszną, chętnie coś
przyjąć, z zadowoleniem przyjąć;
c) subst. aequuni. i n a) równość,
równy stopień, równe położenie,
równy stosunek, równe prawo; j8)
słuszność, należność; to, co przy-
stoi, należy; ex aequo według słu-
szności, równym prawem, na rów-
nych warunkach (także = aeque).
in aequo na równi.
aer, aeris m powietrze, atmosfera;
mgła, obłok.
aerarius 3 l. a) miedziany, spiżowy;
b) pieniężny; tribunus aer, płat-
niczy, płatnik (wypłacający żołd
wojsku). 2. subst. a) aerarius,
T m obywatel wolny od podatków
(z najniższej klasy ludności); b)
aeraria, ae / kopalnia rudy, piece
do topienia miedzi; c) aerariiini,
T n skarb publiczny, kasa państwa,
majątek państwa; także archiwum
państwowe.
aeratus 3 miedzią okuty, miedziany;
bogaty.
aereus 18
aereus 3 a) = aeneus; b) = aeratus.
aeri-fer 3 ten, który nosi cymbały
spiżowe; takie muzykant.
aeri-pes, pedis spiżonogi, chyży.
aeriiis 3 powietrzny, wysoko ster-
czący, wysoki.
aerugo, inis/grynszpan; a) zazdrość,
zawiść; b) chciwość.
aerumna, ae/trud, utrapienie, udrę-
czenie, cierpienie.
aerumnosus 3 mozolny, strapiony,
niespokojny.
aes, aeris n l. spiż, miedź, brąz. 2.
(to, co zrobione ze spiżu); a) spi-
żowe naczynie lub obraz, posąg,
tablica itp.; b) pieniądz, moneta
zwl. as miedziany; c) pieniądze
= majątek; a) aes alieillini, długi;
j8) pl. żołd, zapłata; także lata służ-
by; y) opłata za naukę, szkolna
opłata, czesne.
ae.sciiietum, T n gaj, las dębowy,
dąbrowa.
aesculeus 3 dębowy.
aesculus, i/gatunek dębu.
aestas, atis / lato; upał letni, także
rok.
aestifer 3 sprawiający upał, skwarny.
aestimabili.s, e szacowny, uwagi
godny.
aestimatló, onis / l. oszacowanie,
ocena, taksa, cena; a) oszacowana
ziemia; b) grzywna. 2. wartość,
uznanie, szacunek.
aestimator, oris m oceniający, znaw-
ca, sędzia.
aestinio 1.1. ocenić, oszacować (alqd,
z gen. lub abl. ceny); grzywnę (litem)
naznaczyć. 2. osądzić, godnym
uznać; wymierzyć (alqd, alqd re lub
ex re, np. omnia ex yeritate).
aestiyó l. lato spędzać.
aestiviis 3 letni; subst. aestiya, orum
n a) obozowisko letnie, obóz; j8)
wyprawa wojenna; 7) pastwisko
letnie (stabulum); S) bydło, które
się pasie w lecie.
aestuariuni, Ina) laguna, bagnista
zatoka; b) zatoka, port.
aestiio l. l. płonąć, zapłonąć; wrzeć,
gotować się, być rozpalonym. 2. (o
wodzie) falować, burzyć się, wrzeć,
pienić się, szumieć; a) wzburzonym
być, płonąć; (żądzą, namiętnością)
pałać; b) chwiać się, wahać się.
aestuosus 3 a) płonący, parny, skwar-
ny; b) burzliwy, wzburzony.
aestus, us m l. pożar, gorąco, skwar,
upal; gorączka. 2. fala, przypływ;
a) fala morza; b) namiętność, gwał-
towność; c) niepokój, niepewność,
troska, zmartwienie.
aetas, atis /1. wiek = okres życia;
zwł. a) młodość (= inien.s, prima
lub bona aetas); b) wiek męski,
męskość (= aetas constans, media,
confirmata); okres świetności; c)
starość (= aetas extrema lub exac-
ta). aetate confectus złamany wie-
kiem; d) klasa wieku = ludzie
w pewnym okresie życia (aet. pu-
erilis, militaris, omnes aetates). 2.
trwanie życia, życie (aetatem age-
re lub degere życie pędzić); życie
ludzkie, istnienie; 3. czas, okres
czasu; pokolenie, generacja.
aetatula, ae / wiek dziecięcy, mło-
dość.
- 19 - afficio
aeternitas, atis / wieczność, wie-
czny byt, nieskończoność, nieśmier-
telność.
aeterno l. uwiecznić.
aeternus 3 wieczny; a) nieskończo-
ny, nieśmiertelny; b) ciągły, stały,
nieustanny.
aether, eris m (acc. aethera) eter,
świetliste powietrze; a) przestwór
nieba, bogowie; b) powietrze; c)
świat (w przeciwstawieniu do pod-
ziemnego) górny.
aetherius 3 eteryczny; a) niebiański,
boski; b) powietrzny; c) nadziem-
ski.
aethra, ae/jasne, czyste powietrze.
aevitas, atis / = aetas.
aeviim, i ni. przeciąg czasu, wiecz-
ność. 2. poet. = aetas.
af-fabilis, e ludzki, przyjazny.
affahilitas, atis / ludzkość, uprzej-
mość.
af-fabre adv. stosownie do prawideł
sztuki, w mistrzowski sposób.
af-fatim adv. pod dostatkiem, dosyć,
obficie (* z gen.).
af-iatii.s. fis m przemówienie.
affectatio, onis/uporczywe dążenie;
przesada w krasomówstwie (z gen.).
af-fectatór, oris m namiętnie dążący
do czegoś (z gen.).
affectio, onis / l. wpływ, wrażenie.
2. stan, właściwość; a) usposobie-
nie umysłu, nastrój, usposobienie;
b) skłonność, przychylność, zami-
łowanie.
af-fectó l. jąć się czegoś, brać się do
czegoś; (iter) drogę obrać; a) = af-
ficere; b) ubiegać się o coś, chcieć
pozyskać (alqd); spem żywić na-
dzieję; c) udawać.
affectus, us m stan, usposobienie,
zwt. umysłu; a) namiętność, po-
żądanie; b) skłonność, uczucie,
miłość.
affectus 3 l. obdarzony, opatrzony,
wyposażony, zdatny, nacechowany,
dotknięty, obsypany (z abl.); uspo-
sobiony, nastrojony. 2. wyczerpany,
osłabiony (wstrząśnięty, rozdarty,
chory, cierpiący, zgnębiony itp.);
zrujnowany, bliski końca.
af-feró, attuli, allatuni, afferre przy-
nieść, przyprowadzić, sprowadzić
(allicui alqd). (listy, wiadomości)
przesłać, donieść, manus aff. ude-
rzyć na kogoś (z dat.), manus sibi
odebrać sobie życie, vim lub ma-
nus alicui porwać się na kogoś,
gwałt zadać, uderzyć na kogoś; a)
przynieść z sobą; b) donieść, zwias-
tować, opowiedzieć (alqd ad alqm
lub alicui, de re z acc. c. inf.),
(przyczyny) przytoczyć, podać; c)
sprawić, spowodować, przygoto-
wać, dostarczyć; d) przyczynić się
do czegoś, pomóc (alqd ad alqd).
af-ficio, feci, fectum 3. nabawić
kogoś czegoś, wyrządzić komuś coś
(alqm alqa re); vulnere ranę zadać,
zranić; poena dotknąć karą, ukarać;
iniuria skrzywdzić, obrazić; hono-
re uczcić; timu strachem przejąć,
strachu nabawić, przerazić; laude
pochwalić; muneribus darami ob-
sypać, obdarować; praemio nagro-
dzić; supplicio śmiercią ukarać;
dolore sprawić ból etc.; pass. vul-
affigo 20 -
nere affici ranę otrzymać; morbo
zachorować; iniuria krzywdy do-
znać itd.; a) (co do ciała) traktować,
obchodzić się; b) (co do ducha)
nastroić, pobudzić, przejąć; c) osła-
bić, wyczerpać, zgnębić.
af-figo, fixi, fTxum 3. do czegoś
przyczepić albo umocować, na
czymś umocować (alqd ad alqd
albo z dat.), do czegoś albo na coś
włożyć, nasadzić; do czegoś przy-
kuć lub przywiązać, utwierdzić;
memoriae wbić w pamięć, tkwić,
przyczepić się.
af-finó, filud, fictum 3. dodawać,
przydawać (alicui alqd); zmyślone
dodać, zmyślić, kłamliwie dodać.
pass. przyczepić się, przylgnąć.
af-finis, e graniczący, sąsiedni (ali-
cui); a) mający udział w czymś,
zawiklany, zamieszany, uczestni-
czący, współwinny (z gen. lub dat.);
b) spowinowacony, powinowaty (z
dat.); subst. m szwagier, zięć.
af-Hnitas, atis / pokrwieństwo, po-
winowactwo.
af-firmate adv. wśród zapewnień,
wśród zaklęć, święcie.
af-Urmatió. onis / zapewnienie, po-
twierdzenie.
af-firmó l. utwierdzać, wzmacniać
(alqd, alicui alqd); a) potwierdzać;
b) zapewniać, zaręczać, utrzymy-
wać, twierdzić (alqd, de re; z acc.
c. inf.).
ai-tlatus. us m podmuch, powiew;
natchnienie.
af-fleo 2. płakać z kimś lub przed
kimś.
af-flictatio, onis / utrapienie, męka.
af-flicto l. silnie, ciągle uderzać; a)
uszkodzić, przen. dręczyć, udrę-
czać, uciskać, prześladować; b)
przerażać.
af-fITctór, óris m gnębiciel.
af-flictus 3. zbity, uszkodzony; a)
uciśniony, skołatany, nędzny, nie-
szczęśliwy; res -ae niepewne, roz-
paczliwe położenie; b) znękany,
małoduszny, zasmucony; c) nik-
czemny.
af-fligo, flixT, flictum 3. czymś o coś
uderzyć (alqd ad alqd, lub z dat.};
a) rzucić o ziemię, obalić, a) po-
walić, doprowadzić do zguby, unie-
szczęśliwić, /?) zasmucić, upoko-
rzyć, ugiąć; b) rozbić; uszkodzić,
pognębić; cf. altik-tus.
af-fló l. l. (trans.) a) dmuchać,
opalić; b) tchnąć na coś, natchnąć
(alicui alqd) 1. (intr. i pass.) wiać.
af-fluens, entis a) obfity (obficie
napływający), niewyczerpany, roz-
rzutny; b) obficie zaopatrzony,
opływający w coś, bogaty, wydatny.
af-fluentia, ae / obfitość, dostatek,
zbytek.
af-fluo, fluid, - 3. napływać, pod-
pływać, przybywać; a) niepostrze-
żenie napływać; b) być w obfitości,
pod dostatkiem; c) obfitować, opły-
wać w coś (z abl.).
af-fór l. przemawiać, odezwać się,
błagać (alqm).
af-fóre, af-fórem zob. assum.
af-fulgeo, fulsi, - 2. zabłysnąć,
zajaśnieć (alicui); w blasku ukazać
się.
- 21 - agito
affundd, fiidi, fus-sum 3. a) dolać
(alqd alicui rei), pass. wylewać
się; b) dorzucić, atfusus dorzucony,
dołożony.
af-futuriis 3 zob. assum.
a-fluo 3. l. odpływać. 2. = affluo
(b i c).
afóre, aforem zob. absum.
aga.só, onis m poganiacz koni, osłów;
(używane pogardliwie jako prze-
zwisko).
agę zob. ago.
a-gelastus 2 ponury, nigdy się nie
śmiejący.
agellus, i m niewielki obszar gruntu,
pola.
agema, atis n gwardia, (w macedoń-
skim wojsku) wyborowy hufiec.
ager, gri m rola, pole, grunt; a) in
agrum w głąb kraju; b) pl. rów-
nina, płaszczyzna; c) kraina, posia-
dłość, obszary.
ag-gemo 3. wzdychać przy czym (z
dat.).
ag-ger, eris m l. materiał ziemny,
gruz, nasyp. 2. wał, grobla; a) wał
obozowy, oblężniczy, szaniec; b)
wał miejski, mur, obwarowanie; c)
ochrona, obrona; d) utwierdzenie
brzegu, brzeg; e) wzniesienie, kupa,
stos, zwał (drzewa).
aggero l. gromadzić, usypać; skupiać;
podwyższać, powiększać, pomnażać.
ag-geró, gessi, gestum 3. sprowa-
dzać, znosić; przytaczać, zarzucać.
ag-gestus, iis m sprowadzanie, zno-
szenie.
ag-glomero l. zwijać w kłębek,
skupić.
ag-glutino l. spajać, przyklejać,
przylepiać.
ag-gravo l. cięższym, uciążliwszym
uczynić; a) pogorszyć; b) obciążyć.
ag-grediór, gressus sum 3. docho-
dzić, przystępować, zbliżać się,
udawać się (ad alqm lub alqm); a)
(ze słowami, prośbami) zwracać
się do kogo, starać się pozyskać (z
acc.); b) kogoś napadać, na kogoś
uderzać; c) zabierać się do czegoś,
przedsiębrać, próbować, zacząć (ad
alqd, także z acc.; z inf.).
ag-grego l. przyłączyć, dołączyć
(alqm alicui, in albo ad alqd); se
aggr. przyłączyć się.
ag-gressio, onis / napaść, najazd,
natarcie.
agilis, e lekko poruszający się, ru-
chomy; a) gibki, powolny; b) zwin-
ny, szybki; c) czynny, skrzętny,
zatrudniony, żywy.
agilitas, atis / ruchliwość, chyżość.
agitabuis, e lekko poruszający się.
agitatió, onis / ruch, wstrząśnienie;
a) zatrudnienie, wykonywanie; b)
czynność, skrzętność.
agitator, oris m poganiacz, kierow-
nik; woźnica.
agito l. szybko, gwałtownie, raz po
raz w ruch wprawiać, (tu i tam)
pędzić, naokoło pędzić (uganiać,
gnać, szczuć; wstrząsać, wywijać
itp.). l. a) popędzać, poganiać,
zachęcać; b) prześladować, niepo-
koić, dręczyć; wyszydzać. 2. coś
poruszać, wykonywać, przedsiębrać
(pass. coś knuje się, gotuje); a)
(uroczystości) obchodzić, święcić;
agmen 22 -
(czas) spędzać, przeżywać; b) (abs.)
zatrzymywać się, przebywać, żyć,
mieszkać, istnieć; c) często oma-
wiać, traktować (alqd de re); d)
rozważne, planować, układać (alqd,
alqd animo, in ailinio, cum animo,
secum).
agmen, ims n l. (abstr.) ciąg = ruch,
dążący w przód; a) prąd, powiew
(remorum uderzenie wioseł); b) (o
wojsku) pochód, marsz. 2. a)
(konkr.) ciąg, gromada, kupa, hu-
fiec, chmura, lud; b) wojsko w po-
chodzie, tłum (a. prinium straż
przednia; medium główny trzon;
extremum, noyi.ssinium, tylna
straż); c) poet. wojna, bitwa, walka.
agna, ae / owca, jagnię.
Agnalia, ium n uroczystość, przy
której ofiarowano owcę.
a-gnascór, agnatus sum 3. urodzić
się po śmierci ojca.
agnatio, onis/pokrwieństwo po ojcu.
a-gnatiis, ima) syn urodzony
po śmierci ojca; b) krewny ze
strony ojca.
agniniis 3 jagnięcy; agnina (caro),
jagnięce mięso.
agnutió, onis/poznanie, uznanie.
a-gnonien. inis n przydomek.
a-gnosco, agnóvi, agnitum 3. l.
poznać; a) do wiadomości przyjąć;
spostrzec; b) rozpoznać (alqd.
z acc. c. inf.). 2. przyznać, uznać,
zgodzić się na... (z acc., acc. c. inf.).
agnu.s, i m jagnię.
"S0; egi> actum 3. l. (o żyjących
istotach) pędzić, prowadzić, kiero-
wać; (zwierzynę) płoszyć, szczuć;
(w trymfie) prowadzić; (na krzyż)
przybić, (pass. w ruch się wprawić,
wyruszyć, maszerować, spieszyć;
a) odpędzić, uprowadzić, zrabować.
ferre atque agere zrabować i splą-
drować; b) sądownie ścigać, skar-
żyć; alqm reum, wnieść skargę na
kogoś; c) w coś wpędzić, do czegoś
porwać (alqm in alqd); d) se agere
zachowywać się. 2. (o rzeczach)
pędzić, w ruch wprawić; (okręt,
wóz) kierować, prowadzić, stero-
wać; (machiny, wały, rowy etc.)
posuwać naprzód, przysuwać, ciąg-
nąć; (korzenie) zapuszczać; (drogi)
torować; (pale) wbijać, (przen.) a)
sprowadzić; b) wyprowadzić; wy-
pędzić; animam wyzionąć. 3.
(czas) spędzać, przeżywać (pass.
o czasie: ubiegać, przemijać). 4.
(przen.) a) (trans.) coś załatwiać,
sprawować, przedsiębrać, urządzać,
spowodować (pass. dziać się, sta-
wać się), aliquid agere być czyn-
nym, nihii agere bezczynnym być,
niczego nie dopiąć; quid agis? co
czynisz = jak ci się powodzi? id
agere, ut (ne) do tego dążyć, aby
(nie); bene mecum agitur dobrze
mi się wiedzie; actum de me est
ze mną skończone, los mój roz-
strzygnięty; res agitur idzie o coś,
sprawa jakaś toczy się; a) (uroczys-
tości) obchodzić, święcić, urządzać
triumphum de alqo, odprawiać
tryumf po zwycięstwie nad...; fS) (o
aktorach) rolę grać, przedstawiać;
(o mówcy) wygłaszać, deklamo-
wać; przen. gratias agere dzięko-
- 23 - albutus
wać; y) (sprawy) prowadzić, oma-
wiać (alqd cum alqo). agitur de re
toczą się układy w sprawie..., mówi
się o..., myśli się o...; causam agere
proces prowadzić; b) (intr.) czyn-
nym być, działać, brać się do dzieła
(astute, ferociter, nullo studio);
a) postępować, obchodzić się z kim
(bene, male cum alqo); /?) sądownie
zaskarżyć, pozwać, być pozwanym,
wejść na drogę prawa, (o obrońcy)
prowadzić sprawę; /) traktować,
układać się z kim (cum alqo; de re,
w jakiejś sprawie); 8) żyć, przeby-
wać, mieszkać (o wojsku), służbę
pełnić, stać załogą; e) adj. agens,
żywy, energiczny; Q agę, agite (w
wezwaniach) nuże! hej! naprzód!
tylko dalej! pięknie! dobrze! nie-
stety!
agon, onis m zapasy, współzawod-
nictwo.
Agonalia, ium i orum n agonalie
(ofiara ku czci Janusa itp.)
agonia, orum n a) bydlęta ofiarne;
b) = agonalia.
agrarius 3 dotyczący państwowych
obszarów, gruntów; lex ustawa
o podziale gruntów publicznych;
(triumvir) urzędnik mający prze-
prowadzić podział gruntów publicz-
nych. subst. agrarff, orum m stron-
nictwo agrarne, zwolennicy podzia-
łu gruntów państwowych.
agrestis, e na polu się znajdujący; a)
dziko rosnący, dziki; chłopski, pros-
ty, nieokrzesany, zwierzęcy; b)
wiejski, uprawiający rolę; subst.
m rolnik, chłop.
agri-cóla, ae m rolnik, wieśniak.
agri-cultio, -cultór, -cultura zob.
cultio, cultór, cultura.
agri-peta, ae m osadnik.
ah int. = ach! och!
aheneiis, ahenus zob. aeneus.
ai int. ach!
Sin' = aisne zob. aio.
aió (verbum defectwum) l. potaki-
wać, potwierdzać. 2. zapewniać,
twierdzić, ain' (= aisne) tak mnie-
masz? istotnie? czy to możliwe?
czy to na seńo mówisz? quid ais,
co mówisz? czy tak?
ala, ae / l. a) skrzydła (ptaków,
wojska, drzwi budowli); b) oddział
jazdy. 2. ramię, pacha (u ludzi).
alacer, cris, erę a) żywy, ognisty,
gorliwy; b) radosny, żwawy.
alacritas, atis/a) żywość, żwawość;
b) wesołość, ochoczość.
alapa, ae/ policzek, uderzenie
w twarz.
alarias 3 i alaris, e skrzydłowy (o
wojsku); (pl.) alaru, orum m od-
działy na skrzydłach stojące, od-
działy rezerwowe.
alatiis 3 skrzydlaty, uskrzydlony.
alauda, ae / skowronek.
albatus 3 biało odziany, w uroczys-
tym stroju.
albeo, ul, - 2. być białym, być
bladym.
albesco, biu, 3. stawać się białym,
jasnym, świtać, błyszczeć, lśnić się;
siwieć.
albico l. bielić się, bieleć.
albidus 3 białawy.
albutus 3 białawy.
albus
- 24 -
albus 3 biały (bez połysku); subst.
album, ind) biel, biała farba,
bielmo; /S) biała tablica (do ogło-
szeń); y) lista, wykaz; a) biało
ubrany; b) blady, szary; c) jasny,
wypogodzony; przynoszący szczęś-
cie, przyjazny, dobry.
alcedo, mis / zimorodek.
alces, is/łoś.
alci-deniós, I / przydomek bogini
Ateny (a^KiSryoc;) u Macedończy-
ków (Liv. 42, 51, 2).
alcyon, onis / zimorodek.
alea. ae/kostka; a) gra w kostki; gra
hazardowa; b) ryzykowne przedsię-
wzięcie, przypadek, ślepy traf.
aleatór, oris m gracz w kości.
aleatorius 3 należący do gry.
ale wb. allec.
aleo, onis m = aleatór.
aleś, itis l. skrzydlaty, prędki, szybki.
2. subst. m i / ptaki, szczególnie
ptaki wróżbiarskie; a) znak, godło,
wróżba; b) śpiewak (łabędź).
alga, ae/trawa morska, glon.
algeo, alsi 2. ziębnąć, czuć, cierpieć
zimno.
algesco, alsl 2. zaziębić się.
algidii.s 3 zimny (jak lód).
algór, oris m mróz, zimno.
alia adv. (sc. via) inną drogą, w inny
sposób.
alias adv. l. inną drogą. 2. w innym
czasie, inaczej, zresztą, alias... alias
raz... innym razem; już to... już
to... alias alius raz ten, raz ów. 3.
innym sposobem.
alibi adv. gdzie indziej, w innym
miejscu, alibi... alibi, tu... tam.
alius alibi jeden tu, drugi tam; a)
u innego (autora); b) w innym
stosunku, zresztą.
alica, ae/krupy, kasza.
alicuhl (-bi) adv. gdziekolwiek.
alicunde adv. skądś, od kogoś, skąd-
kolwiek.
alid *= aliud.
alienatio, onis /1. odstręczenie, od-
dalenie. 2. odstraszenie, odpadanie,
odstępstwo (ab alqo i ad alqm).
alieni-gena, ae m obcy, zagraniczny,
cudzoziemski.
alienó l. l. oddać, odstąpić, oddać
w obce ręce; a) odepchnąć; b)
oddać w obce posiadanie (pass.
dostać się w obce posiadanie); c)
nienteni alcis zamącić umysł,
wprawić w szał. 2. uczynić obcym,
odstręczyć, poróżnić, oderwać, pass
odpaść, stać się nieczułym, znie-
chęcić się, zrazić do kogo; wstrętu
nabrać (ab alqo lub a re).
alienus 3 obcy, cudzy, do kogo innego
należący, aes -urn długi, nomina -a
dłużnik, alienissimus zupełnie, zgoła
obcy. subst. alienum, i n obce mie-
nie, obca własność, obce sprawy; a)
z dala stojący, nie spokrewniony (ab
alqo lub z dat.); b) odstręczony,
niechętny, nieprzychylny, wrogi;
obojętny (ab alqo, a re także z dat.
lub gen.); c) cudzoziemski, obcy; a)
niekorzystny, szkodliwy (alicui); f5)
niestosowny, nieodpowiedni, niedo-
godny, nienależyty, sprzeczny (a re
lub z abl, dat. lub gen.).
ali-ger, gera, gerimi skrzydlaty,
uskrzydlony.
25 - alius
alimentarius 3 odnoszący się do
żywności.
alimentum, T l. pożywienie, żyw-
ność. 2. płaca wychowawcy, opłata
za wychowanie.
alimomum, Ina) żywność, wyży-
wienie; b) wychowanie.
alio adv. gdzie indziej, alius alio jeden
tu, drugi tam; a) do kogoś innego; b)
do czego innego, w innym celu.
alio-qui(n) adv. l. pod innym wzglę-
dem, zresztą. 2. w ogóle. 3. inaczej,
w innym wypadku.
aliorsiim adv. gdzie indziej; w innym
znaczeniu.
ali-pes, edis skrzydlonogi, prędko-
nogi, prędki, subst. m rumak, koń.
alipilus, i m niewolnik, który wyry-
wał (lub usuwał) włosy pod pachą.
aliptes, ae m niewolnik, który nacie-
rał oliwą zapaśników.
aliqua adv. (sc. via) gdzieś, w jakiś
sposób, jakąś drogą.
aliquani-diu adv. dość długo, pe-
wien czas.
allquam multT dość wielu.
aliquando (-do) adv. l. kiedyś, raz
przecież, raz wreszcie. 2. czasem
nieraz.
aliquantulus 3 dosyć mały, mało.
aliquantulum nieco, trochę (z gen.).
aliquantum, T n znaczna część, ilość;
niemało (z gen.).
aliquantus 3 dosyć wielki, znaczny.
ali-qui, a, ód adj. zob. aliquis.
ali-qui adv. w jakikolwiek sposób,
jakimś sposobem.
ali-quis, a, id (subst.), aliqui, ś, od
(adj.) ktoś, jakiś, coś, pl. niektórzy,
niejedni; a) (przy liczbach) około,
niemal; b) niejeden; c) ktoś inny; d)
znaczny; subst. n coś znacznego,
dużego ważnego. aliquid (adv.)
poniekąd.
ali-quo adv. dokądś, do czego in-
nego.
ali-quót kilka.
ali-qu6ti-e(n)s adv. kilka razy.
alis * = alius.
aliter adv. l. w inny sposób, inaczej
(z ac, atque, et, quam niż), non al.,
haud al. nie inaczej, tak właśnie,
tak samo (ac si lub quam si jak
gdyby), alius al. jeden tak, drugi
inaczej. 2. przeciwnie; w innym
razie, zresztą.
alium, ii n = allium.
ali-unde adv. l. skądinąd; od kogo
innego, od czegoś innego. 2. = ali-
cunde.
alius, a, ud (gen. alteriu.s, dat. alii)
inny, drugi; pozostały = reliquus,
alius aliud fecit lub alii alia fece-
runt jeden to czynił, drugi owo;
alius alio morę vivit każdy na
swój sposób żyje; alius aliunde
venit jeden stąd przyszedł, drugi
stamtąd, alius ex alio jeden po
drugim, alius atque alius raz ten,
raz ów. alius ac, atque, et. * quam
inny niż. nihii aliud nisi lub quam
jedynie, tylko; a) różny, odmienny,
zmieniony. alqd aliud facere coś
odmienić, przerobić, alias res age-
re ubocznymi sprawami zajmować
się; b) drugi (= alter); c) inny
(poza tym) pozostały, reszta (np.
plaustra et alia iumenta).
allabor - 26 -
al-labór, lapsus sum 3 przysunąć
się, przypełznąć, przypłynąć, nad-
lecieć (z dat. albo acc.).
al-laboró l. dorabiać, mozolnie przy-
łączać lub osiągać.
al-lacrimo l. przy tym płakać.
al-lapsus, fis m przyczoiganie się.
al-latro l. szczekać, ujadać na coś
(alqd), przen. gderać, wymyślać
komuś.
allec, ecis n sos z ryb morskich.
al-lectó l. przynęcać, łudzić, wabić.
al-lectus, zob. allego ; allicio.
al-legatio, onis / wysłanie pośred-
ników, poselstwo.
al-lego l. wysyłać, wyprawiać (alqm
alicui albo ad alqm); coś przyta-
czać, przywodzić, wzmiankować.
al-lego, legi, lectum 3. wybrać, przy-
brać, przez wybór dobrać.
allegória, ae / alegoria.
al-leyamentiim, T n sposób ulżenia,
środek przynoszący ulgę.
al-levatio, ónis / ulżenie, ulga.
al-Ievó l. podnieść, podejmować, se
all. podnieść się; a) ułatwiać, łago-
dzić (pass. pokrzepić się); b) pod-
pierać, wspomagać.
al-licio, lexi, lectuni 3. wabić, nęcić,
przyciągać do siebie, pozyskać (alqm
lub alqd ad alqd, zwłaszcza ad se).
al-lido, sl, sum 3. uderzyć czymś
o coś, rzucić o coś. pass. doznać
uszkodzenia.
al-ligo l. l. przywiązać (alqd ad
alqd); a) przymocować, przytrzy-
mać; b) więzami skrępować, zwią-
zać, zatamować; a) (przez dobroć
lub dobrodziejstwo) przywiązać; /?)
(moralnie) zobowiązać, pozyskać;
f) se all. scelere stać się winnym
(in scelere alligatus uwikłany
w występek). 2. (vulnus, oculum
etc.) przewinąć, zawinąć, obwiązać,
opatrzyć (opatrunek założyć).
al-Kno, levl, litilni 3. nasmarować,
posmarować, natrzeć, (kreskę) do-
dać, dołączyć (alqd alicui rei).
alliiiin, i n czosnek.
al-łóciitio, ónis/= alloquium.
al-loquimn, i n przemówienie, na-
mowa, zachęta, pocieszenie.
al-loquór, lócutus sum 3. przema-
wiać, pocieszać (alqm).
al-ludo 3. a) przysuwać się cicho,
lekko (z dat. lub acc.); pluskać; b)
igrać, żartować, żartem dodać; do
czegoś (dat.) przymawiać (żartob-
liwie).
al-luo, liii 3. a) podmywać; b) ob-
lewać, zraszać.
al-limes, el/ wezbrana woda.
al-luvio, oms/powódź; gleba, ziemia
napływowa.
almus 3 żywiący, żyzny; a) posilny;
b) dobrotliwy, miły, błogosławiony,
dobroczynny.
alnus, T / olsza; łódź zrobiona z ol-
szyny.
alo, alul, altum (*alitum) 3. żywić,
wyżywić, wychować; a) utrzymy-
wać; b) podsycać, wspierać, pod-
nosić, pielęgnować, dźwigać, po-
zwalać wzrastać.
alsus 3 ochładzający, orzeźwiający.
altaria, iflm n ołtarz.
alter, era, eriim a) jeden z dwóch,
drugi z dwóch; przeciwny, różny,
"
-27- amaracum
odmienny; b) (jako liczebnik) dru-
gi. alter Marius drugi Mariusz;
alter ego mój sobowtór; alter idem
drugie wcielenie (ta sama osoba
w dwóch ciałach) (Cic: Laelius);
a) bliźni; /?) unus et alter jeden
i jeszcze jeden, dwaj, para, kilku;
y) alteruni tantum drugie tyle.
altercatio, ónis / wymiana słów,
spór, kłótnia.
altercór l. kłócić się, sprzeczać
z kimś, być z kim na stopie wojennej.
alterno l. zmieniać, na przemian coś
czynić lub sprawiać; być niepew-
nym, niezdecydowanym.
altemus 3 wzajemny, na przemian
następujący, alternis (adv.) na
zmianę, na przemian, alt. yersibus
w dystychach.
alter-iiter, utra, utrum jeden
z dwóch.
alti-cinctus 3 podkasany.
altiiis, e tuczony, subst. -Ifi, iflm
n drób tuczony.
alti-sónus 3 z góry grzmiący.
alti-tónans, tis z góry grzmiący.
altitudo, inis/1. wysokość; wynios-
łość, wielkość. 2. głębokość; a)
grubość; b) skrytość.
altiusculus 3 nieco za wysoki.
alti-yólans, tis wysoko lecący, subst.
/ptak.
altór, óris m żywiciel.
altrix,Tcis/żywicielka, karmicielka;
adj. żywiący, ojczysty, macierzysty.
altus 3 l. wysoki, subst. altum,
i n wysokość; a) niebo; fS} pełne
morze; wyniosły, wzniosły. 2. głę-
boki, do głębi sięgający, subst.
altiini, i n głębia, dal. ex alto
repetere sięgać daleko wstecz; a)
wewnętrzny, głęboko położony,
przen. silny, głośny; b) skryty, ta-
jemny; c) gruntowny; d) niezgłę-
biony, niezbadany; e) odległy, pra-
stary, starożytny.
aliicinór l. bajać, bredzić.
aliinien, inis n ałun.
alumna, ae / wychowanka, dziecko.
alumniis, i m wychowanek, młode
(zwierzę); młodzieniec, uczeń.
aluta, ae/skóra miękko wyprawiona;
a) trzewik; b) plasterek do upięk-
szania twarzy.
alv(e)arium, T n ul.
alyeólus, T m niecka, wanna, a) kosz
faszynowy; b) deseczka do gry
w kości; gra w kości; c) łożysko
strumyka.
alveus, i m wydrążenie, brzuch; a)
wanna, niecka, misa; b) łódź, sta-
tek; c) łożysko rzeki; d) ul; e)
deska do gry w kości; gra w kości.
alviis, i / brzuch, dolna część ciała;
a) łono; b) żołądek; c) kadłub
statku; d) ul.
amabilis, e a) kochania godny;
b) miły.
a-mandatio, onis / wydalenie, wy-
gnanie.
a-mando l.wydalić, wygnać, oddalić
(alqm in locum).
amans, tis a) kochający, oddany,
przywiązany, życzliwy (z gen.); b)
miłosierny, łaskawy, kochany.
amanuensis, is m pisarz, sekretarz.
amaracum, T, n i -fis, T m i/majeran,
roślinna wonna.
aniarantus - 28 -
&marantus,iOTamarant, szklarłatek,
stokroć.
amarities, ei / i aniaritudo, inis
/ i amaror, oris m gorycz; roz-
goryczenie.
amarus 3 gorzki, cierpki, ostry; a)
przykry, niepomyślny, niemiły; b)
zaprawiony goryczą, dotkliwy, dra-
żliwy; c) obraźliwy, uszczypliwy.
amator, oris m miłośnik; a) przy-
jaciel; b) kochanek, zalotnik, lu-
bieżnik.
amatorius 3 zakochany, miłosny,
zalotny.
ambactiis, T m sługa, klient.
amb-ages, urn / kołowanie, manow-
ce, okrężna droga; a) zbaczanie od
przedmiotu, rozwlekłość; b) wy-
biegi, wykręty; c) dwuznaczność,
zagadkowe słowa.
amb-edo, edl, esum 3. (naokoło)
objeść; ogryźć; (o ogniu) opalić,
strawić.
amb-igo, - - 3. a) wątpić, wahać
się, być niezdecydowanym; b) po-
wątpiewać, podawać w wątpliwość
(pass. być niepewnym, podlegać
powątpiewaniu); o czymś dysputo-
wać, prawować się o coś, sprzeczać
się (cum algo, de re).
ambiyuita.s, atus / dwuznaczność.
anibiguiis 3 między dwoma (rzecza-
mi) chwiejący się, na dwie strony
skłaniający się; a) chwiejny, niepe-
wny, wątpiący; in ambiguo w nie-
pewnym położeniu; b) niepewny
(na którego liczyć nie można), po-
dejrzany; c) dwuznaczny, obłud-
ny; niejasny; subst. aillbigitóm,
i n = ambiguitas; d) niezdecydo-
wany, trwożliwy (*alcis rei, co do
pewnej sprawy).
ambio, iyi i ii, itiim 4. chodzić
dookoła czegoś (alqd); a) coś omi-
jać (unikając); b) czymś (alqd alqa
re) otaczać; c) prosząc chodzić koło
kogoś; udawać się do kogoś z pro-
śbami, zwracać się do..., prosić,
błagać.
amb-itio, óius /1. obchodzenie; (w
Rzymie o kandydatach) ubieganie
się o urzędy. 2. a) ubieganie się
o względy, gonienie za popularno-
ścią, usłużność; b) chciwość za-
szczytów, chełpliwość, próżność;
c) gorliwe staranie się o coś, gor-
liwe dążenie do... (z gen.).
ambitosus 3 l. obchodzący coś, opla-
tający. 2. a) gorliwy w ubieganiu
się o coś, usłużny, chciwy zaszczy-
tów, ambitny, interesowny; a) ob-
liczony na przy podobanie się; j8)
goniący za urzędami; b) próżny,
ubiegający się o poklask; okazały,
świetny.
anih-itus, fis l. obchodzenie, obej-
ście; a) obieg, zakręt (rzeki); b)
krążenie, tor; c) okrąg; a) kraj, brzeg;
f!) obwód; d) kołowanie, manowce;
e) (gramat.) okres. 2. a) przeciwne
prawu ubieganie się o urzędy, zyska-
nie urzędu niegodziwymi środkami,
przekupstwo; b) = ambitio (2).
ambó, ae, ó obaj (razem).
ambrósiiłs 3 boski; subst. ambrósia,
ae/ambrozja, pokarm bogów.
ambubala, ae / syryjska flecistka
i tancerka.
29 amo
ainbulatió, onis/przechadzka; miej-
sce do przechadzki, aleja.
ainbulatiuncula, ae / mała przecha-
dzka; małe miejsce do przechadzki
(kryta galeria, krużganek).
ambiiiatorius 3 tam i na powrót
chodzący; turris wieża obracająca
się.
ambulo l. naokoło chodzić, prze-
chadzać się; a) dumnie kroczyć; b)
iść na przechadzkę; c) wędrować,
maszerować; d) (trans.) przejść,
przewędrować (alqd).
amb-uro, iissi, ustiim 3. (naokoło)
opalić; spalić; pass. a) zmarznąć;
b) doznać szkody, nie wyjść cało.
amellus. T m rodzaj astru (kwiat).
a-inens, tis bez sensu, nierozumny,
szalony, obłąkany.
amentatus 3 opatrzony rzemieniem,
na rzemieniu wiszący (pocisk, włó-
cznia).
a-mentia, ae/bezsens, głupota, sza-
leństwo.
anientum, i n rzemień przy pocisku;
pocisk.
ames, itis m widełki, soszka (do
rozpinania sieci na ptactwo).
amica, ae / a) przyjaciółka; b) ko-
chanka, miłośnica.
aniició, - , ictiim 4. owijać, zawijać,
ubierać, otaczać (alqd alqa re).
amicitia, ae / przyjaźń; a) związek
przyjaźni, przymierze; b) przyja-
ciele.
amictus, fis m a) fałdy, fałdziste
udrapowanie płaszcza; b) wierzch-
nie okrycie, płaszcz; osłona, za-
słona.
amicula, ae/droga, zaufana przyja-
ciółka, przyj aciółeczka.
amiculum, T n wierzchnia szata.
amiculus, i m drogi przyjaciel.
amicus 3 a) zaprzyjaźniony, przyjaz-
ny, życzliwy, skłonny; b) subst.
anucus, i m przyjaciel, amicissi-
mus najlepszy przyjaciel; opiekun,
patron, towarzysz, sprzymierzeniec;
(pl.) dworzanie, doradcy.
a-migro l. wynieść się, wywęd-
rować.
a-missio, ónis / i a-missus, fis
m utrata.
amita, ae / ciotka (ze strony ojca).
a-mittó, misi, missum 3. l. odesłać,
kazać odejść, uwolnić, puścić (z
acc.); a) (umyślnie) porzucić, za-
niechać, pozwolić ujść, pozwolić
wymknąć się. fideni sprzeniewie-
rzyć się, (sacramentum) unieważ-
nić, znieść; b) (nieumyślnie) po-
zwolić ujść, dać się wyniknąć; c)
stracić, utracić, postradać (alqd).
anini-cóla, ae m i/mieszkający nad
rzeką, nadrzeczny mieszkaniec.
ailliliculus, T m rzeczka.
amnis, is m strumień, rzeka; a) stru-
myk leśny, potok; b) prąd, nurt,
fala; c) woda.
amo l. kochać, miłować, chętnie
widzieć (z acc.). se ani. być w so-
bie zakochanym, z siebie zadowo-
lonym; a) być zakochanym (alqm
w kimś), mieć stosunek miłosny;
b) (z inf. chętnie czynić, mieć
zwyczaj czynić; c) ita (się) me dii
ament lub amabunt tak mi niech
bogowie dopomogą! amabo (te)
amoenitas - 30 -
bądź tak dobry! proszę bardzo;
d) komuś być winnym wdzięczność
za coś, być zobowiązanym, wdzię-
cznym (alqm re lub in re).
amoenitas, atis / zachwycające, ro-
mantyczne położenie albo okolica;
urok, przyjemność, wdzięk.
anioenus 3 uroczo położony, wdzię-
czny; miły, przyjemny, zabawny,
ujmujący, uczynny.
amoliór 4. (z trudem) naprzód poru-
szać, usuwać, oddalać, uprzątnąć;
z drogi usunąć.
anióniuni, i n wschodnie pachnące
ziele; balsam.
antór, oris m miłość (alcis albo in,
erga alqm do kogoś); a) miłostka,
sprawa miłosna; b) ulubiony przed-
miot, ulubieniec, ulubienica; c) żą-
dza, chęć, skłonność, dążność (alcis
rei); d) bóg miłości, Amor.
a-motió, onis / oddalenie.
a-inóveo, móvi, motum 2. dalej ru-
szyć, oddalić, usunąć, zabrać (aleja
ab, ex re); se am. usunąć się,
oddalić się; a) ukraść; b) uprzątnąć,
trzymać z daleka (alqd a re}, na
boku zostawić.
amphi-bolia, ae / dwuznaczność.
amphi-theatrum, i n amfiteatr.
amphóra, ae / amfora; a) dzban (o
dwu uszach); b) miara (20 litrów),
ciężar (80 funtów).
ample adv. zob. amplus.
am-plectór, plexii.s sum 3. oplatać,
obejmować, ogarniać (alqm i alqd);
a) otaczać, zamykać, opasywać;
w sobie zamknąć, zawrzeć; b) mi-
łośnie lub z upodobaniem objąć,
kochać, wielbić, w sercu swym
zamknąć; c) z radością powitać,
chętnie przyjąć; d) myślą objąć,
rozważyć, przemyśleć; e) coś
w czymś zamknąć, pojąć; f) omów-
ić, (krótko) zebrać, podsumować.
amplexór l. = amplector.
amplexus, us m objęcie, uścisk.
ampli-lK-atió. onis m powiększenie,
pomnożenie.
ampli-ficatór, oris m ten, który po-
większa, pomnożyciel.
ampli-fTce adv. wspaniale.
ampli-licó l. rozszerzać, rozprze-
strzeniać; podwyższać, wzmacniać,
podnosić, w jaśniejszym świetle
stawiać, wyróżniać.
aniplió l. a) = amplifico; b) (w
sądzie) odroczyć sprawę, odroczyć
wyrok.
amplitudo, inis/przestronność, wiel-
ka przestrzeń; a) wspaniałość,
wzniosłość; b) znaczenie, godność,
powaga, wysokie stanowisko.
amplius l. subst. ob. amplus. - 2.
adv. (o czasie) dalej, dłużej, więcej;
a) w wyższym stopniu, silniej; b)
(przy liczbach) więcej niż, nad,
ponad; amplius (quam) septin-
genti cives ponad 700 obywateli;
triennium amplius więcej niż trzy
lata; c) (jeszcze) dalej, więcej, po-
nadto, prócz tego, nadto jeszcze;
nihii amplius nic więcej, nic zre-
sztą; hoc amplius jeszcze do tego,
prócz tego.
aniplus 3 przestronny, obszerny, wiel-
ki, daleki; a) liczny, duży, znaczny,
znakomity, obfity; subst. amplius
- 31 - ancora
n coś większego, coś więcej, nad-
wyżka (z gen.); b) mocny, gwa-
łtowny; c) świetny, wspaniały, oka-
zały, pełen godności, zaszczytny;
d) poważany, sławny; (jako tytuł)
dostojny.
ampulla, ae / flaszeczka na olejek
lub balsam, puszka na kosmetyk;
napuszony styl.
ampullor l. napuszenie mówić lub
pisać.
aillputatid, onis / obcięcie, obci-
nanie.
ampiito l. a) naokoło obciąć, odciąć
(alqd, alicui alqd); b) obrzezać,
oczyścić; ukrócić, skrócić, zmniej-
szyć.
aniurca, ae/piana z oliwy, męty.
amygdala, ae / drzewo migdałowe.
amygdalum, T n migdal.
a-mystis, idis / wypicie duszkiem.
an (partykuła pytajna) l. (rozłącznie
w 2. członie pytania rozłącznego
prost. lub zależ.) = czy, też, np.
Utrum mentitus es an venim dba-
sti (lub annon)? Dic, meane haec
verba sint an tua (lub annon,
necne). 2. w pojedynczych pyta-
niach zależnych: a) * = num czy,
np. Exspectabat, an ibi Pompeius
esset; b) przy haud scio, nescio,
dubito (dubium lub incertum est)
an = czy nie: może, prawdopodob-
nie, przypuszczam, że..., np. Haud
scio, an turpe sit haec dicere może
haniebną rzeczą jest mówić; haud
scio an non może nie; np. Testis
non mediocris, sed haus scio an
grayissimus. 3. retorycznie (argu-
mentując) w pojedynczych prostych
pytaniach: a) = albo, albo też, alboż
może, np. Nemo iratus considera-
te facit; an est quidquani similius
iiisaniae quam ira? b) (po po-
przednim zapytaniu) = przecież, np.
Quis Atheniensium ciyitatem ty-
rannide liberayit? An Thrasybu-
lus? 4. (= sive lub vel potius) albo,
albo raczej, np. Simonides an alius
quis; paucis diebus an mensihus.
ana-gnostes, ae m lektor.
ana-logia, ae/równy stosunek, ana-
logia, równomierność.
ana-paestus 3 anapestyczny; subst.
a) -lis, i m anapest; b) -urn, i n po-
emat anapestami pisany.
anas, atis / kaczka.
anaticula, ae/kaczusia; laleczka.
ana-tócismus, i m procent od pro-
centu.
an-ceps, cipitis dwugłowy; a) dwu-
stronny, obosieczny; b) na dwie
strony..., z obu stron..., podwójny;
bestiae, amfibia, zwierzę ziemnowod-
ne; c) wahający się, niepewny, wątpli-
wy; ancipiti Martę ze zmiennym
szczęściem; d) niezdecydowany, nie-
pewny; nieobliczalny; e) dwuznacz-
ny; f) krytyczny, niebezpieczny.
ancllć, is n święta tarcza (za króla
Numy); tarcza.
ancilla, ae / dziewka, służąca, nie-
wolnica.
ancillaris, e służebny.
ancilliiia, ae / młoda niewolnica,
młoda służebna.
ancora, ae / kotwica: ad ancoram
lub in ancoris na kotwicy.
ancorale - 32 -
ancorale, fs n lina kotwiczna.
ancóralius 3 należący do kotwicy,
kotwiczny; subst. -mm, i n = an-
corale.
andabata, ae m gladiator w zamknię-
tym hełmie; ślepiec.
andr6-gynus,im dwuplciowy; herm-
afrodyta.
andrón, onis m korytarz, ganek.
anelliis, i m mały pierścień, pierś-
cionek.
aiiethum, I n koper.
an-fractus, us m zagięcie, zakrzy-
wienie, załamanie; a) obieg; b)
objazd; kołowanie, rozwlekłość; c)
wykręt, kruczek.
angi-portum, T n i -us, us m wąska
uliczka, boczna ulica, zaułek.
ango. ri, - 3. ścieśniać: a) ściskać,
dławić; b) trapić, niepokoić, drę-
czyć (alqm i alqd). pass. czuć się
udręczonym lub zaniepokojonym
(re, de re; z acc. c. inf. albo quod).
angor, oris m duszenie, dławienie;
trwoga, obawa; pl. melancholia.
angui-comus 3 wężowłosy.
anguiculus, i mały wąż.
angui-fer 3 wężonośny.
angui-gena, ae ze smoka urodzony
(o Tebańczykach; podanie o Kad-
musie, który zasiał kły smocze).
anguilla. ae / węgorz.
anguineiis 3 i anguinus 3 wężowy,
wężowaty.
angui-pe.s, pedis wężonogi.
anguis, is m i/wąż, (jako konstelacja
gwiezdna) Smok.
angui-tenens, entis m Smok (kon-
stelacje).
angularis, e lub angulatus 3 naroż-
ny, kątowy.
angulus, i róg, kąt, ostrze; a) kąt
(matematyczny); b) zatoka; c) miej-
sce odosobnione, kryjówka.
angustiae, ariim ( sing. -ia, ae)
/ ciasne miejsce, cieśnina, ciasne
granice, (o oddechu) krótki oddech;
a) wąwóz, przesmyk; b) (o czasie)
krótkość, (o mowie) zwięzłość; c)
brak, ograniczoność, bieda, ubóst-
wo (z gen.); d) przykre położenie,
kłopoty, trudności, in angustiis es-
se, być w kłopocie, w trudnym
położeniu; e) małostkowość, nie-
czułość; t) spryt, dowcip.
angustiis 3 wąski, ciasny, szczupły
(o oddechu) krótki; a) (o czasie)
krótki, (o mowie) krótki, zwięzły,
dosadny; b) ograniczony, skąpy,
biedny, fide.s zachwiany kredyt; c)
niepewny, niekorzystny, niebezpie-
czny. subst. angu.stuni, T n = an-
gustiae; d) małego serca, mało-
stkowy, pedantyczny; e) sprytny.
an-helitus, us m dyszenie, parskanie,
krótki oddech; a) oddech, tchnienie;
b) wyziew, para.
an-heló l. a) dyszeć, parskać; hu-
czeć, szumieć; b) (trans.) wysapać,
wyparskać; zionąć na coś.
an-helus 3 a) dyszący, zadyszany,
krótko oddychający, b) sprawiający
duszność.
anicula, ae / stara babka, staruszka.
anilis, e babski.
anima. ae / l. powiew, wiatr; a)
powietrze (jako żywioł); b) oddech,
tchnienie. 2. dusza, siła żywotna,
- 33 - anne
pierwiastek życia, życie, aniniam
efflare, edere itp., ducha wyzionąć,
agere konać (cf. ago); a) dusza, cień
(w Hadesie); krew (jako siedziba
życia); b) (pieszczotliwie lub jako
połajanie) dusza, duszka, serce; c) (=
animus) duch, istota myśląca.
aniniabilis, e ożywiający, ożywczy.
atumi-adyersio, onis / l. a) uwaga,
baczność; b) postrzeganie, badanie.
2. a) skarcenie, nagana; b) ukara-
nie, kara (alcis lub in alqm).
anim-adversór, oris m obserwator.
anim-adverto, tl, sum 3. l. uważać,
dawać baczenie; spostrzegać, miar-
kować, widzieć (alqm, alqd, z acc.
c. inf.). 1. a) ganić, karcić; b) stro-
fować, karać (alqd); przeciw komuś
w drodze karnej wystąpić (in alqm).
animal, alis n żyjąca istota, stworze-
nie; zwierzę; potwór.
animalis, e l. powietrzny. 2. a)
ożywiony, żyjący; b) ożywczy,
ożywiający.
animans. tis l. żyjący, żywy, oży-
wiony. 2. subst. m, fi n = animal.
animatió, onis / a) ożywienie; b)
= animal.
aniniatiis 3 a) ożywiony; b) myślący,
nastrojony, usposobiony (bene in
alqm); dziarski, odważny.
animo l. ożywić, obdarzyć życiem;
a) in alqd przemienić w coś; b)
ożywieniem napełnić, odwagą na-
pełnić.
animósu-s 3 l. silnie wiejący, burz-
liwy. 2. a) odważny, dziarski; b)
śmiały, zuchwały, natarczywy, na-
miętny, dumny z czego (z abl.).
animula, ae / a) duszka; b) nieco
życia.
animus, i m l. poet. = anima. 2.
dusza, duch (w przeciwieństwie do
dala, oraz jako pojecie sity du-
chowej; poet. często w pl.; locat.
animi w duchu = we wnętrzu,
w sercu, np. animi pendere); a)
dusza myśląca, władza myślenia,
duch; a) myśli; P) pamięć; y)
świadomość, rozwaga; S) sąd, po-
gląd (animo meo według mego
zapatrywania); b) dusza czująca,
poczucie, serce, uczucie, ex ani-
mo szczerze, z (całego) serca, ex
animi sententia według szczerego
przekonania; a) nastrój; p) uspo-
sobienie (in alqm wobec kogoś),
sposób myślenia, charakter; y) pe-
wność siebie; odwaga; <5) wynios-
łość, duma, pycha, buta, dzikość;
e) niechęć, złość, gniew, namięt-
ność; c) dusza pragnąca, pożąda-
nie, chęć, pragnienie, życzenie; a)
zamiar, postanowienie, in animo
babeo lub in animo mihi est
mam zamiar, mam postanowienie
(z inf.); p) popęd, żądza, skłon-
ność, rozrywka, animi causa dla
rozrywki, dla zabawy.
annalis, e a) odnoszący się do lat,
roczny. lex prawo określające wiek
wymagany przy ubieganiu się
o urzędy; b) subst. annales, ium
m roczniki, kroniki; opowiadanie,
sprawozdanie, sing. annalis po-
szczególna księga roczników.
an-nató l. przypływać.
an-ne (partykuła) = an.
annecto - 34
an-necto, nexm, nexum 3. przycze-
pić, przywiązać, złączyć (alqd ad
alqd lub z dat.); z czymś (dat.}
połączyć, do czegoś (dat.) dodać.
an-nexus, us m połączenie, związek.
anniculus 3 roczny, rok (życia)
mający.
an-nitor, msus i nTxus sum 3 wes-
przeć się, oprzeć się (ad alqd, *z
dat.); usilnie starać się, natężać się,
trudu sobie zadać (de re, pro alqo,
z ut, *z inf.).
anni-yersarius 3 każdego roku po-
wracający, coroczny, doroczny.
an-nó l. przypływać, dopływać (ad
alqd, z dat. lub acc.).
annóna. ae/a) roczny zbiór (zboża
i produktów); b) zboże, żywność; a)
cena zboża i artykułów żywnościo-
wych; j8) wysoka cena, drożyzna.
annasus 3 podeszły wiekiem, sę-
dziwy.
annotatio, óms / pisemna uwaga,
notatka.
annotiniis 3 zeszłoroczny.
an-nóto l. a) pisemnie zaznaczyć,
zapisać, zanotować (zwłaszcza
w celu ukarania); b) zauważyć,
spostrzec, dostrzec (alqd, z acc. c.
inf.).
an-numero l. a) doliczyć komuś coś
(alicui alqd); b) doliczyć, wyliczyć,
zaliczyć (alqm alicui lub in re).
an-nuntió l. dodatkowo donieść,
przy tym uwiadomić.
an-nuo, nffi, - 3. skinąć, skinieniem
znak dać (alicui); a) przytakująco
skinąć, skinieniem potwierdzić, po-
chwalić, przyzwolić (z dat. z acc.
c. inf.); b) przyznać komuś coś,
udzielić, obiecać; c) skinieniem
oznaczyć, wskazać (alqm).
anniis, i m rok. anno podczas (całe-
go) roku. annum przez (cały) rok.
ad annum na przyszły rok. in
annum na rok; a) rok życia; (pl.)
czas życia, życie; b) pora roku (=
tempus anni): c) plon (całego ro-
ku). żniwo.
anniiii.s 3 a) roczny, trwający rok, po
roku...; b) rokrocznie się powtarza-
jący, coroczny, subst. annua, orum
n roczna płaca.
an-quiro, sivT, sTtiim 3. wyszukiwać,
poszukiwać; a) badać, dochodzić
(alqd, de re); V) (sądownie) śledz-
two przeprowadzać (de re), stawiać
wniosek o (capite lub is, pecunia).
ansa, ae / trzonek, rękojeść; pod-
stawa, powód, sposobność (z gen.
albo ad alqd).
anser, eris m i / gęś.
ante l. adv. a) (o miejscu) na prze-
dzie, z przodu, na przód; b) (o
czasie) przedtem, wprzód. 2. prp.
z acc. a) (o miejscu) przed, b) (o
czasie) przed, ante tempus przed-
wcześnie, przed (właściwym) cza-
sem. c) przen. (o pierwszeństwie
i wyższości) przed, nad. esse omnes,
ante allos przed wszystkimi in-
nymi; ante omnia przede wszyst-
kim = szczególnie, zwłaszcza.
antea adv. przedtem, pierwej, antea
quam = antequam.
ante-canis, is m mały pies (gwiazda),
Procjon (npoKU(ov) (Cic. de nat.
deor.).
- 35 - anticipo
ante-capio, cepl, ceptuni 3. wpierw
zająć, obsadzić, uprzedzić w zajęciu
(alqd); a) uprzednio postarać się,
zawczasu wyzyskać; b) (o czasie)
uprzedzić, nie wyczekać (alqd).
ante-cedens, entiś poprzedni, poprze-
dzający, subst. n (poprzedzająca)
przyczyna.
ante-cedo, cessi, cessum 3. iść na-
przód, ciągnąć naprzód, wyprze-
dzać (z acc., też z dat.); a) przednią
straż tworzyć; b) przewyższać, pier-
wszeństwo mieć (acc. lub dat.).
ante-cello, - - 3. górować; przewyż-
szać, wyróżniać się (alicui re lub
in re, *alqm re).
ante-cessio, onis/a) wyprzedzenie;
b) uprzednia przyczyna.
ante-cursór, óris m ten, który postę-
puje przed wojskiem, zwiadowca.
ante-eo, ii, - 4. iść naprzód, po-
przedzać (z dat. *z acc.); a) (o
czasie) wyjść przedtem, naprzód
wyjść, uprzedzić (a acc.); b) prze-
wyższać, odznaczyć się przed...
(alqm lub alicui re); c) zapobiec
= udaremnić (alqd).
ante-fero, tuli, latum 3. nieść na-
przód (alqd); a) przenosić, wyżej
stawiać (alqm albo alqd alicui re);
b) naprzód pobrać (jako zaliczkę).
ante-fixus 3 z przodu przybity, subst.
-um, i n ozdoba na gzymsie.
ante-grediór, gressus, sum 3. (z
acc.) = antecedo.
ante-habeo 2. przenosić coś nad coś
(alqd alicui rei).
ante-hac adv. dotąd, przedtem, pier-
wej.
ante-lucanus 3 przede dniem, przed
świtem.
ante-mendianiis 3 przedpołudniowy.
ante-mittó 3. wysłać naprzód.
antenna i -mną, ae / drąg żaglowy,
reja.
anteoccupatio, onis / uprzedzenie
zarzutu (przeciwnika).
ante-pes, ediś m przednia noga.
ante-pilani, orum m żołnierze stoją-
cy w szyku bojowym przed "triańi"
(pierwszy i drugi szyk).
ante-pono, posili, pósitum 3.
w przód kłaść, w przód stawiać;
przenosić nad... (alqd alicui).
ante-quam adv. i con. pierwej, niż,
zanim, nim.
antes, ium m rzędy pni winnej latoro-
śli, rzędy żołnierzy.
ante-signanus, i m walczący przed
sztandarami, harcownik.
ante-sto l. = antisto.
an-testór l. wzywać kogoś na świad-
ka w sądzie, powołać na świadka.
ante-yenio, veni, ventum 4. ubiec,
dopędzić (alqd), wyprzedzić; a)
wyjść poza coś; b) przewyższyć,
przekroczyć; c) udaremnić.
ante-vertó, ti, sum 3. iść przodem,
wyprzedzić; a) udaremnić (alqd);
b) zająć się gorliwie (zaniecha-
wszy inną sprawę); c) przenieść
(coś nad coś).
anticipatio, onis / pierwotne wyob-
rażenie, uprzednie lub naturalne,
wrodzone wyobrażenie.
anti-cipo l. wpierw wziąć, wpierw
powziąć; (drogę) skrócić, anticipa-
tiiin = anticipatio.
anticus - 36 -
anticus 3 zob. antlquus.
antidea (archaizm) = antea.
anti-dotiini, i n sposób, środek za-
radczy.
antiquariiis 3 zajmujący się staro-
żytnością.
antlquitas, atis / starożytność; a)
starożytni; b) historia starożytna;
pl. starożytności; c) podeszły wiek;
d) dawne obyczaje, rzetelność, czy-
stość obyczajów.
antTquitiis adv. a) od dawna, z daw-
nych czasów; b) w dawnym czasie,
w dawnych czasach.
antTquo l. (wniosek) odrzucić.
antlquus 3 l. (anticus) przedni;
(comp. i sup.) ważniejszy celniej-
szy, najważniejszy, najcelniejszy.
nibil antiquius habere (ducere
itp.) quani ut nic nie mieć waż-
niejszego do roboty jak. 2. stary,
dawny, pierwotny; a) prastary, sta-
rożytny, godny szacunku, uświęco-
ny; a antiqul, orum m starożytni;
P) antTqua. orum n odległe czasy,
odległe dzieje, starożytność; b) po-
czciwy, starej daty, starodawnej
zacności.
anti-stes, itis m i / przełożony(a)
świątyni, starszy kapłan, arcykap-
łanka), pierwszy(a) kapłan(ka);
mistrz.
anti-stita, ae/= antistes/.
ant-isto, stetT, - l. stać na przedzie
(przed kimś); przewyższać, mieć
pierwszeństwo, celować (alicui al-
qa re).
antlia, ae / machina do czerpania
wody.
antrum l n grota, jaskinia; wydrąże-
nie, jama.
anulanus 3 należący do pierścienia.
subst. -us, l robiący pierścienie,
złotnik.
anulus, i m pierścień, sygnet.
anus, us / stara kobieta, staruszka;
wróżbiarka, czarownica.
anus, T m koło, pierścień; otwór (np.
kiszki odchodowej), odbytnica. '
amdetas, atis/trwożliwość; a) prze-
czulona skrupulatność; b) troska.
amd-fer 3 przynoszący troskę.
anxitudo. nus / = anxietas.
anxiiis 3 a) trwożliwy, niespokojny,
zaniepokojony, zakłopotany (re, de
re, pro algo z gen.); b) zatrważają-
cy, niespokojny.
ap-age precz, z drogi (z acc.). apage
(te) a me precz ode mnie! wynoś się!
aper, pri m dzik., odyniec.
aperio, rui, ertiini 4. l. otwierać,
odmykać, wyłamywać, odkopywać
(źródła), terować (drogę); roztwie-
rać, czynić dostępnym (alicui alqd).
2. odkrywać, obnażać (alqd); a)
czynić widocznym, dać widzieć; b)
na światło wyprowadzać, objawać,
odsłaniać, wyjaśniać.
apertus 3 l. nieokryty, obnażony. 2.
nie zamknięty, otwarty; a) dostęp-
ny, wolny, acies albo proelium ap.
otwarte pole, bitwa w otwartym
polu. subst. apertum, T n wolne
pole, miejsce otwarte; b) widoczny,
oczywisty, jawny, wyraźny (o mo-
wie) łatwy do pojęcia, zrozumiały;
apertum est jest rzeczą jasną (z
acc. c. inf.); c) łatwy do wykonania,
- 37 - appello
możliwy; d) otwarty, szczery, rze-
telny, także bezwzględny.
apex, icis m (cienkie) ostrze, szczyt;
a) wierzchołek hełmu, szpic; b)
szpiczasta czapa: a) czapka kap-
łańska; P) azjatycka tiara (korona);
c) ozdoba, korona.
a-phractus, T/okręt bez pokładu.
apicatus 3 ozdobiony mitrą kapłańską.
apis, is / pszczoła (gen. pl apium
i * apum).
Apis, is m Apis, święty byk Egipcjan.
apiscór, aptus sum 3. osiągnąć;
otrzymać, dostąpić.
apium, T n seler.
apó-cleti, orum m stały wydział (w
związku etolskim).
apó-dyterium, i n pokój do roz-
bierania się (w łaźni), szatnia.
apologo l. odrzucić, wzgardzić.
apo-łógus, i m opowiadanie, bajka.
apó-próegmena, orum n necz od-
rzucona, godna odrzucenia (termin
filozof, u stoików).
apó-theca, ae/spichlerz, skład wina,
piwnica.
appaginecuti, orum n ozdoby.
ap-paratio, onis/przygotowanie; a)
dostawa; b) (u mówców) wyszuka-
na staranność.
ap-paratus, us m a) przygotowanie,
zestawienie; b) sprzęt, narzędzie,
machiny wojenne; c) okazałość,
świetność, przepych.
ap-paratus 3 przygotowany; wspa-
niały, okazały, świetny.
ap-pareo, iii, - 2. wyjść na jaw,
ukazać się, stać się widocznym,
być widocznym (alicui); a) (jako
sługa) posługiwać, służyć, być pod
ręką; b) być jawnym, jasnym, uzna-
nym (nieosobowo) apparet jasne
jest, widocznym jest, okazuje się,
iż... (z acc. c. inf.)
apparitio. onis/praca niższego urzę-
dnika; także = apparitor.
apparitor, oris m niższy urzędnik,
sługa rządowy (o pisarzach, lek-
torach, heroldach).
apparitura, ae/podwładne stanowi-
sko służbowe.
ap-paró l. przysposobić, przygoto-
wać, przyrządzić (alqd); przyspo-
sobić się do..., gotować się do...
(alqd lub inf.).
appellatio, onis/a) przemowa, prze-
mówienie; odwołanie się (alcis do
kogoś); b) nazwanie, nazwa, tytuł;
c) wymawianie, wymowa.
appellator, oris m (ten, który żąda
pomocy urzędnika, wzywa interce-
sji) apelujący, odwołujący się.
appellito l. zwykle nazywać.
ap-pello l. l. przemówić, zagadnąć,
wezwać (powitać); a) (o pomoc,
ochronę, obronę) prosić, błagać,
udać się, wzywać do czegoś, za-
proponować komuś coś; b) (w są-
dzie) odwołać się, apelować;
c) upomnieć; d) wezwać do uspra-
wiedliwienia się, uskarżać się na
kogoś. 2. wypowiedzieć; a) wyraź-
nie, imiennie wezwać, wskazać,
oznaczyć, ogłosić, obwołać; b) na-
zwać, tytułować, przydać imię
(alqm lub alqd; z podw. acc. np.
aląm patrem; także = za kogoś
uznać), pass. nazywać się.
appello - 38 -
ap-pello, puB, pulsum 3. przypędzić,
przysunąć, przynieść (alqd ad
alqd); (navem, ciassem) przybić do
brzegu, zawinąć, wylądować, za-
rzucić kotwicę (ad lub in locum).
pass. wylądować (ad locum *litori,
*terram).
appendicula, ae / mały dodatek,
przyczepka.
ap-pendix, icis / przyczynek, do-
datek; orszak dodany, oddział po-
siłkowy.
ap-pendó, pendT, pensum 3. a) od-
ważyć (alicui alqd); b) ważyć.
ap-petens, entis starający się, dążący,
żądny (alcis rei); chciwy.
appetentia, ae / = appetitio.
ap-petitió, ónis / sięganie po co (z
gen.); dążenie, żądanie, pragnienie,
pociąg, popęd (z gen.).
ap-petitiis, us m = appetitio.
ap-peto, petiyi, petitum 3. sięgać po
co (alqd), zbliżać się do...; a) (du-
chowo) dążyć do czegoś, zmierzać
do czegoś, pragnąć, szukać (z acc.
także z inf.); b) dążyć do miejsca
jakiegoś, ciągnąć; c) (w nieprzyjaz-
nym znaczeniu) uderzyć na kogo,
godzić, zaczepiać, napadać; d) (o
czasie) zbliżać się, nadciągać, nad-
chodzić, zaczynać się.
ap-pingo, piiua, pictum 3. domalo-
wać (alqd alicui rei); dopisać.
ap-plaudo, si, sum 3. uderzać czymś
o coś (dat.) albo czymś (abl.);
klaskać, bić oklaski (alicui).
ap-plicatio, onis / przystąpienie,
przyłączenie; (animi) skłonność, to-
warzyskość.
ap-pllco, cavi, catuni, (i cuT, citum)
l. przykładać, przyłączać, opierać,
przysunąć (alqd ad alqd, *alqd
alicui rei); a) (navem) do brzegu
skierować, przybić do brzegu.
pass. wylądować; b) dołączyć do
czegoś; c) zwrócić, skierować, se
applicare ad alqd przykładać się
do czegoś, ad alqm przyłączać
się do kogoś, aplicatus ad alqd
skłonny do czegoś.
ap-ploro l. płakać przy czymś.
ap-póno, posili, pósitum 3. przyło-
żyć, przystawić, przydać (alqd ad
rem, alqd alicui rei); a) (potrawy)
zastawić, podać; b) dodać, przydać;
c) dołożyć, dostawić, dołączyć.
ap-porrectus 3 obok rozciągnięty.
ap-porto l. przynieść, doprowadzić,
dostawić; sprawić, sprowadzić.
ap-posco 3. nadto żądać, dodatkowo
zażądać.
ap-pósitus 3 blisko położony, przy-
legły (z dat.); dogodny, odpowiedni
(ad alqd).
ap-potus 3 podchmielony, pijany.
ap-precór l. prosić, błagać.
ap-prehendo, endi, ensum 3. ujmo-
wać, ująć, pochwycić, (o mówcy)
przytoczyć, zastosować, użyć; (o
wojsku) obsadzić.
ap-prinie adv. nadzwyczajnie, szcze-
gólnie, bardzo.
ap-primo, pressi, pressiim 3. przy-
cisnąć (alqd alicui rei) silnie ści-
snąć.
ap-próbatió, onis/a) aprobata, zgo-
da, potwierdzenie; b) przyzwolenie,
dowód.
- 39 - aquila
ap-próbatór, óris m ten, który godzi
się, przyznaje, potwierdza.
ap-próbo l. a) pochwalić, uznać,
przystać na co, sprzyjać, zezwolić
(pass. zyskać uznanie); błogosła-
wić; b) przedstawić komuś coś jako
godne pochwały (alicui alqd); c)
wykazać, udowodnić.
ap-promittó 3. nadto przyobiecać.
ap-própero l. a) przyspieszać (alqd);
b) (intr.) spieszyć (ad alqd), spie-
szyć się (*z inf.).
ap-própinquatio, ónis/zbliżenie się.
ap-própinquo l. zbliżać się, przy-
chodzić blisko (ad alqd albo z dat.);
przybliżać się, być blisko.
ap-pugno l. zaczepić, uderzyć.
ap-pulsus, us m zbliżenie; a) wylą-
dowanie (lód w jedn. miejscu); b)
wpływ.
apricatio, onis / przebywanie na
słońcu.
apricór l. grzać się, przebywać na
słońcu.
apricus 3 słoneczny; grzejący się na
słońcu, lubiący słońce, subst. -vm,
i n światło słoneczne.
Aprilis, e kwietniowy; (mensis)
m kwiecień.
apto l. (dokładnie) przystosować,
przyłożyć, przyłączyć (alicui alqd);
arma (corpori) zbroję wdziać;
przysposobić, przyrządzić, uzbroić,
zaopatrzyć w coś. se armis przy-
gotować się do walki.
aptiis 3 l. port. a) (dokładnie) przy-
stosowany, przyczepiony, przywią-
zany; b) do czegoś uczepiony,
z czegoś wynikły, zależny (ex re.
z abl.); c) połączony, spojony (inter
se); ułożony, uporządkowany, za-
opatrzony, urządzony, opatrzony
gotów. 2. ad.], odpowiedni, zdatny,
sposobny (ad alqd, z dat. ze zd.
wzgl. w con.).
apiid prp. z acc. l. (o miejscu) a)
przy, w pobliżu, w okolicy; b) *na,
w. 2. (o osobach) u; a) w czyim
domu lub mieszkaniu; u; b) (o
narodach); apud Persas u Persów;
c) (o urzędowych sprawach) wobec,
przed, u, w obecności, np. apud
iudices verba facere, apud regem
queri, apud praetorem accu.sari;
d) (moralnie) w czyichś oczach,
w czyim mniemaniu, np. multum
apud me veterum auctoritas va-
let; e) (przy nazwiskach pisarzy)
u = w dziełach, np. apud Xenop-
hontem Cyrus haec dicit.
aqua. ae,/woda. aqua et igni inter-
dicere alicui zesłać na wygnanie;
a) morze, rzeka, jezioro, deszcz,
wylew, łzy; b) źródła lecznicze,
kąpiel (p/.); c) wodociąg; d) klep-
sydra wodna.
aquarius 3 należący do wody, wod-
ny; proyincia kwestura w -Ostii,
subst. -us, ima) sługa do noszenia
wody; b) Wodnik (gwiazdozbiór).
aqiiaticiis 3 i aqiiatilis. e znajdujący
się albo żyjący w wodzie, wodny;
wilgotny.
aquatio, onis / sprowadzanie wody.
aquatór, oris m donoszący wodę.
aquila, ae / orzeł; a) orzeł jako
znak legionu; b) pole szczytowe
świątyni.
aquilifer - 40 -
aquilifer, feri m noszący oria, cho-
rąży.
aquiló, onis m wiatr północny; a)
burza; b) północ.
Sqinlonaris, e i aquuonius 3 pół-
nocny.
aqui1us 3 ciemnobrunatny, czarnia-
wy.
aquór l. nosić wodę.
aquosus 3 obfity w wodę, wodnisty;
deszczowy, wilgotny.
aquula, ae/trochę wody.
ara, ae/ołtarz (takie jako konstela-
cja gwiazd); a) przytułek, schro-
nienie, obrona; b) wzniesienie, stos,
pomnik.
aranea, ae /1. pająk. 2. pajęczyna.
araneóla, ae/mały pajączek.
araneum, T pajęczyna.
araneus, i m = aranea.
aratio. onis/1. oranie, uprawa roli. 2.
rola (pl.), grunty rządowe, publiczne.
aratór, oris m oracz; a) wieśniak,
chłop; b) dzierżawca rządowych
gruntów.
aratrum, i n pług.
arbiter, tri m l. naoczny świadek,
uczestnik. 2. sędzia rozjemczy; a)
sędzia; b) kierownik, pan, władca,
wykonawca, przewodniczący.
arbitra, ae / świadek, uczestniczka,
wspólniczka.
arbitratus, iis m przywidzenie, wol-
ny sąd, samowola, wolna wola,
dowolność; a) nieograniczone peł-
nomocnictwo; b) zasady, osobiste
przekonanie.
arhitriiini, T n l. wyrok sędziego
polubownego, wyrok; rozporządze-
nie, orzeczenie; 2. a) = arbitra-
tus. pl. - a funeris oplata po-
grzebowa; b) panowanie, moc, si-
ła. esse arbitrii sui być panem
samego siebie.
arbitrór l. (* act. arbitro l.) polu-
bownie rozstrzygać; oceniać, uwa-
żać, mniemać, sądzić (z podw. acc.,
z acc. c. inf.).
arbór (i *arbos), óris/drzewo (zbio-
rowe: drzewostan, zalesienie); maszt,
ster, okręt, szubienica.
arbóreus 3 z drzewa, drewniany,
drzewny; do drzewa podobny, roz-
gałęziony.
arbusciiia, ae/drzewko.
arhustus 3 wysadzony drzewami,
subst. arbustum, i n miejsce zasa-
dzone drzewami, sad, winnica;
krzaki, gaj.
arhuteus 3 jeżowkowy; jeżowcowy.
arbutum, Ina) owoc jeżówki włos-
kiej; b) = arbutus.
arbutus, T / jeżowcowe drzewo, je-
żówka włoska.
arca, ae,/skrzynia, lada; a) skrzynia
z pieniędzmi, kasa; b) trumna; c)
cela więzienna.
arcanus 3 tajemny, tajemniczy, mil-
czący. subst. arcanum, I n tajem-
nica. arcano adv. potajemnie, w ta-
jemnicy.
arceo, iii, - 2. ogrodzić, zamknąć;
a) trzymać silnie, trzymać w szran-
kach; b) z dala trzymać, powstrzy-
mywać, oddalać (alqd lub alqm
a re lub z abl.), wzbraniać komuś
czegoś, chronić przed czymś (z inf.
= uchronić).
41 rena
arcessitus, fis m wezwanie, przy-
zwanie, żądanie.
arcesso, ivT, itum 3. przywołać; we-
zwać, kazać przybyć (alqm ab, ex
alqa re. in lub ad alqd); a) (sądow-
nie) zaskarżyć, zapozwać (alqm
capitis, crimine, alcis rei); V) spro-
wadzić = nabyć, przysporzyć; c)
(myśli, stówa) zapożyczyć, wziąć.
archetypón lub -urn, T n pierwowzór,
oryginał.
archigallus, i m arcykapłan bogini
Cybeli.
archi-pirata, ae m wódz korsarzy.
architectón, ónis = architectus.
archi-tectór l. budować; tworzyć;
sporządzać.
architectura, ae / budownictwo.
architectus, i m budowniczy; a) au-
tor, twórca, sprawca; b) intrygant.
archón, onti.s m archont (w Atenach}.
arci-tenens, entis trzymający łuk,
łucznik, strzelec.
Arctó-phylax, acis m gwiazda pół-
nocna, zwana też Bootes.
Arctós, i/Niedźwiedzica (jako kon-
stelacja); północ.
Arcturós, T m a) = Arctophylax; b)
biegun północny, pomoc, noc.
arcuatus 3 kabłąkowato zakrzywio-
ny, łukowy.
arcula, ae / szkatułka (na kosztow-
ności).
arcus, Os (*-i) m łuk (jako bron); a)
tęcza, łuk trymfalny, brama sklepiona,
arkada; b) zakrzywienie, sklepienie.
ardalio, onis m pracowity próżniak;
czapla (użyte u Faedrusa i Mar-
tialisa; także ardelio).
ardea, ae/czapla.
ardens, entis palący się, płonący,
gorący; a) (o barwie) płomienny,
świecący, (o winie) mocny; b)
(o mowie) płomienny; (o namię-
tnościach) gwałtowny, płomienny,
gorący.
ardeo, arsi, arsum 2. goreć, stać
w płomieniach; a) żarzyć się, błysz-
czeć; b) (o namiętnościach itp.)
płonąć, pałać, przez coś być tra-
wionym, pożeranym (z abl.); kogoś
(*alqm) gorąco miłować, w kimś
(*in alqo lub z samym abl.) zako-
chanym być; gorąco pożądać (ad
lub *i'n alqd); c) być pełnym zamę-
tu (o rozruchu, buncie itp.).
Srdesco, arsi, - 3. zająć się, stanąć
w ogniu; a) świecić; błyskać; b)
rozpłomienić się, płonąć.
ardór, oris m żar, upał; a) świece-
nie, błyskanie, blask; b) (w zna-
czeniu duchowym) ogień, gorąco,
namiętność, żądza; żar miłosny;
przedmiot miłości = osoba uko-
chana.
arduus 3 stromy, spadzisty, sterczą-
cy. subst. arduum, T n strome
miejsce, strome wzgórze; trudny,
mozolny, uciążliwy, res arduae
przeciwności, nieszczęście.
area, ae / plac wolny, płaszczyzna;
a) plac pod budynek; b) klepisko
(do młócenia); c) szranki do gonitw
(w cyrku); d) plac do zabaw, gier;
e) podwórze.
arena, ae/piasek; a) miejsce piasz-
czyste, kraj piaszczysty; b) pustynia
piaszczysta; c) piaszczyste wybrze-
arenaria - 42 -
że, brzeg morski; d) arena, miejsce
walki (w amfiteatrze).
arenaria, ae/miejsce, gdzie piasek
kopią.
arenosus 3 piaszczysty.
arens, entis suchy; spragniony.
areo, iii, - 2. być suchym, twardym.
aresco, - - 3. być suchym, wy-
schnąć.
argentarius 3 a) należący do srebra;
b) należący do pieniędzy, pienięż-
ny; taberna kantor wymiany pie-
niędzy, bank. subst. argentarius,
i m wymieniający pieniądze, ban-
kier. argentaria, ae / a) sklep,
bank; zajęcie bankiera; fS) kopalnia
srebra.
argentatiis 3 srebrem pokryty, po-
srebrzany (o tarczach żołnierzy).
argenteiis 3 srebrny, subst. -us, T,
m srebrny denar, srebrnik; a) po-
srebrzany, srebrem ozdobiony; b)
srebmobiały; c) należący do wieku
srebrnego.
argentum, T n srebro; - a) naczynie
srebrne; b) pieniądze srebrne;
w ogóle: pieniądze.
argilla, ae / glina biała, glina garn-
carska.
argitis, idis/biały krzew winny.
argumentatio, oniś / dowodzenie,
uzasadnienie.
argunitiiitor l. a) wyprowadzać
wnioski, uzasadniać, udowadniać;
b) jako dowód przytaczać (alqd;
z acc. c. inf.).
argumentum, i n l. przedstawienie
(zwl. poetyczne lub artystyczne); a)
przedmiot lub treść przedstawienia:
a) fabuła, temat, założenie; P) istot-
na treść; b) (jako dzielo) poemat,
utwór, opowiadanie, historia. 2.
dowód, środki dowodowe, podstawa
dowodzenia; znak, znamię, cecha.
arguo, iii, - 3. jasno przedstawiać,
wyjawiać, dowodzić, wykazać
(alqd; z acc. cum inf.); a) zdradzać,
objawiać; b) zbijać; c) obwiniać,
oskarżać (alqm alcis rei, de re
z acc. c. inf.).
argutiae, arflm/1. dobitność, wyra-
zistość (rzeczy), digitorum wyrazi-
sta gestykulacja. 2. a) bystrość,
dowcip; b) krętactwo, chytrość,
przebiegłość.
argutulus 3 dosyć bystry.
argutfis 3 ostro wyciśnięty, jasno
przedstawiający, l. a) wyrazisty,
dobitny; żywy; b) znaczny, dokład-
ny; c) pomysłowy, dowcipny, by-
stry; d) chytry, przebiegły.
argyr-aspis, idis m ze srebrną tarczą
(o żołnierzach).
aridus 3 l. suchy, zasuszony, wy-
schły. subst. aridiim, T n suche
miejsce, ląd. a) spragniony; b) chu-
dy, bezsilny, c) oschły, nudny.
aries, etis m baran; taran.
arieto l. uderzać, przebijać; sztur-
mować.
arista. ae/a) ość (u kłosa); b) kłosy;
zboże.
aristolorhia, ae/kokomak (roślina).
arithmetica, orum n arytmetyka.
arma, orum n l. przybory, narzę-
dzia, rynsztunek, uzbrojenie. 2.
broń, zbroja, arma atque tela broń
odporna i zaczepna; a) tarcza; b)
- 43 - arteria
wojna, walka; c) uzbrojeni, żoł-
nierze, siła zbrojna; d) środki obro-
ny, pomoc.
arnianiaxa, ae/kryty wóz podróżny
u Persów (dla kobiet i dzieci).
annamenta, orum n przybory okrę-
towe, żagle.
armamentarium, i n zbrojownia;
arsenał.
armarium, i n szafa.
armatura, ae/uzbrojenie; a) rodzaj
broni; b) zbrojni.
armatus, us m = armatura.
armatus 3 uzbrojony, zaopatrzony.
subst. armat!, orum m uzbrojeni,
żołnierze.
armentalis, e w stadzie pasący się.
armentarius 3 pasący stado.
armentuni, i n bydło; trzoda, stado.
armi-fer 3 noszący broń, wojow-
niczy.
armi-ger 3 l. adj. noszący broń; 2.
subst. giermek, pomocnik.
armilla. ae / naramiennik.
armi-pótens, entis potężny, walecz-
ny, wojowniczy.
arnu-sónus 3 szczękający orężem.
armó l. l. opatrzyć, zaopatrzyć. 2.
|| przygotować do boju; uzbroić (alqm
aląa re, in lub centra alqm, m alqd).
arnius, T m ramię; łopatka.
aro l. orać, uprawiać; a) uprawiać
rolę; b) bruździć, marszczyć.
arrectus 3 sterczący, stromy.
ar-repó, psi, ptiim 3. przyczołgać
się; wkradać, wśliznąć się (ad alqd
albo z dat.).
ar-rideo, risi, risuni 2. uśmiechać
się; a) śmiać się razem (alicui
z kimś); b) uśmiechać się, przymi-
lać się do kogoś; podobać się.
ar-rigo, rexi, rectum 3. podnieść,
wyprostować; (duchowo) a) pod-
niecić; b) podnieść, dźwignąć, za-
chęcić, zagrzać.
ar-ripio, ripuT, reptuni 3. do siebie
porwać, chwycić, ująć; a) uwięzić,
postawić przed sąd; b) nagle po-
chwycić, gorliwie się jąć czegoś,
przywłaszczyć sobie; c) uderzyć,
napaść.
ar-rodo, si, sum 3. nadgryźć, uszko-
dzić.
arrógans, antis zarozumiały, niewy-
rozumiały, zuchwały, dumny.
arrógantia, ae/zarozumiałość, zuch-
walstwo.
ar-rógó l. l. (przez rogację) dodać,
przydać (alqm alicui) dodać, przy-
dać (alqm alicui). 2. a) komuś coś
wyrobić; b) sibi alqd przywłasz-
czyć sobie coś.
ars, artis / sztuka, l. a) zręczność,
wprawa, biegłość; b) (dobra lub
zła) właściwość, dążność, zasada,
zaleta, (pl.) środki, drogi, zacho-
wanie się; c) sztuczny środek, sztu-
czka, fortel, podstęp, (pl.) intrygi.
2. a) rzemiosło, rękodzieło, sztuka
(niższa); b) sztuka (piękna); (pl.)
sztuki piękne i umiejętności (libe-
raies. ingenuae, optimae); c) (jed-
na) nauka; a) umiejętny system,
teońa, teoretyczne zasady i przepi-
sy; ff) podręcznik jakiejś nauki lub
umiejętności; d) dzieło sztuki.
arteria, ae / l. żyła, tętnica. 2.
(aspera) tchawica (także pl.*).
arthriticus - 44
arthriticus 3 chory na artretyzm.
articulatim adv. po kawałku; a) wy-
raźnie, zrozumiale; b) punkt za
punktem.
articulus, i m l. staw, kostka; a)
staw palca; b) (u roślin) kolanko.
2. a) (o mowie) ustęp, punkt, część;
b) (o czasie) chwila, chwila roz-
strzygająca, punkt zwrotny.
arti-fex, icis m i f. l. adj. biegły,
zręczny, mistrzowski. 2. subst. ar-
tysta (-stka), mistrz (-yni); a) twór-
ca, sprawca; b) intrygant, szalbierz.
artificiosus 3 a) kunsztowny, sztucz-
ny; b) misterny, artystyczny.
artificiimi, i l. biegłość w sztuce,
zręczność, sztuka; a) dzieło sztuki;
b) fortel, sztuka, podstęp, przebieg-
łość; c) teoria, system. 2. rzemiosło,
przemysł.
artó l. ścieśniać, przyciągać; zacieś-
niać, ograniczać.
arto-laganiis, i m placek.
artiis, us m staw, członek; pl. człon-
ki, kończyny; część.
artiis 3 a) wąski, ścieśniony, gęsty.
subst. artiim. i, n ciasnota, ciasne
miejsce, ścisk; b) ścisły, napięty,
mocny, zwarty; c) zacieśniony,
ograniczony, skąpy, szczupły, kło-
potliwy. subst. artiim, i n trudność,
przykre położenie, kłopot.
arula, ae / mały ołtarz, ołtarzyk.
arundo zob. harundo.
aruspex zob. haru.spex.
arvalis, e należący do pola; polny.
arvlna, ae/sadło, tłuszcz.
arvus 3 omy, polny, subst. arvum,
i n rola, pole uprawne; a) zboże,
żniwo; b) niwa, pole, okolica; pas-
twisko; c) brzeg, wybrzeże.
arx, cis/l. warowne wzgórze, zamek,
twierdza; szczyt góry, wzniesienie,
wzgórze, l.przen. warownia, ochro-
na, ucieczka; a) główny wał, główna
siedziba; b) szczyt, wierzchołek.
as, assis m l. jednostka, całość, funt
(na 12 uncyj podzielony), heres ex
asse uniwersalny spadkobierca. 2.
(jako moneta) as (najpierw = funt
miedzi, potem 1/13 część funta).
a-scendo, endi, ensum 3. l. (intr.)wstępować, wejść, dźwignąć się (in
i ad alqd). 2. (trans.) wznieść się,
dostąpić czegoś, osiągnąć coś
(alqd.).
a-scensus, us m wchodzenie na górę,
osiągnięcie godności; a) wzrost,
rozkwit; b) wejście, stopień, dostęp,
szczebel.
ascia, ae / siekierka.
a-scio 4. przyjąć, przybrać.
a-sciscó, scm, scitum 3. przyciągnąć,
przybrać, przyjąć (alqd i alqm ad
alqd, in alqd, inter alqos, sibi so-
cium); a) przyswoić, przywłaszczyć
sobie; b) rościć sobie; c) przystać,
zezwolić.
ascribo, scripsi, scriptum 3. dopisać,
pisząc dodać (alqd alicui rei lub in
alqd, in alqa re); a) na listę wpisać;
b) powołać, wyznaczyć (np. alqm
futorem liberis); c) wliczyć, zali-
czyć (alqm in lub ad alqa, lub
z dat.); d) przypisywać komuś coś,
odnosić do kogoś.
SscrTptIcius 3 wpisany świeżo w listę
mieszkańców, przyjęty.
- 45 - assectator
a-scriptio, onis/przypisek, dodatek.
a-scriptór, oris m podpisujący się,
popierający.
asella, ae / oślica.
asellus, i m osioł.
asiliis, T m giez.
asina, ae / oślica.
asinus, T m osioł; dureń, cymbał.
a-sotus, T m marnotrawca, rozrzutnik,
rozpustnik.
asparagus, i m szparag.
a-spectabuis, e widoczny.
a-specto l. patrzeć, spoglądać (z
occ.); a) być zwróconym ku... (o
krajach, morzach); b) uważać na
co (alqd).
a-spectus, us m l. spojrzenie, wej-
rzenie; a) widnokrąg; b) wzrok,
twarz. 2. wygląd.
aspelló, puli, pulsum 3. odpędzić.
asper, era, erum szorstki, nierówny,
(o morzu) burzliwy; a) (zmysłowy)
zimny, cierpki; ostry, grubiański; b)
(o jeżyku) szorstki, chropowaty; c) (o
mowie) gorzki, krzywdzący, kąsają-
cy; d) (o charakterze) nieokrzesany,
dziki, surowy, okrutny; e) (o stosun-
kach) trudny, smutny, przykry.
a-spergo, rsi, rsum 3. l. posypać,
skropić (alqd in re albo z dat.); b)
pokropić (alicui alqd); domieszać,
dodać. 2. powalać, splamić.
a-spergó, mis/skropienie, zroszenie;
rzęsiste krople, wilgoć.
asperitas, atis / szorstkość, nierów-
ność; a) zimno, ostrość, twardość,
surowość; b) (o mowie) gorycz,
uszczypliwość; c) (o charakterze)
rubaszność, dzikość, nieokrzesanie,
srogość; d) (o stosunkach) trudne
położenie, przykrość, gwałtowność,
ucisk.
aspernatio, ónis / wzgarda.
a-spernór l. odrzucić, oddalić, wzgar-
dzić.
aspero l. uczynić coś chropowatym;
a) ostrzyć; b) jątrzyć, burzyć.
aspersio/skrapianie; nakładanie farb.
a-spicio, speM, spectuni 3. spoglądać
ku czemuś, na coś: l. ujrzeć, spo-
strzec, zauważyć. 2. oglądać, przy-
patrywać się; a) (o miejscowoś-
ciach) być zwróconym, leżeć; b)
zwrócić na co uwagę, wziąć pod
rozwagę; c) rozważyć, zbadać;
uwzględnić.
aspiratio, onis/powiew, tchnienie;
a) wyziew; b) (o głoskach) przy-
dech.
a-spiro l. l. (intr.) tchnąć, odddy-
chać, wionąć; a) być przychylnym,
podtrzymywać, wspierać (z dat.); b)
starać się zbliżyć, dążyć do czegoś,
chcieć osiągnąć coś (in, ad alqm, ad
alqd), kusić się o co. 2. (trans.) wiać
ku komuś, posyłać powiew (alicui
alqd); natchnąć, wlać.
aspis, idis / żmija.
as-portatio, ónis / uprowadzenie.
as-porto l. uprowadzić, wynieść,
uwieźć.
aspretuni, T n miejsce dzikie albo
kamieniste.
assescia. ae m = assectator.
as-sectatio, onis / stałe, ustawiczne
towarzyszenie.
as-sectatór, oris m stały towarzysz,
naśladowca, zwolennik, stronnik.
assector - 46 -
as-sectór l. uparcie towarzyszyć,
postępować za kim (alqm).
as.secula, ae m = assecia.
as-sensio, onis / a) przyzwolenie,
zgoda, poklask; b) uznanie za praw-
dę (wrażeń zmysłowych).
as-sensór, oris m potakujący, zgod-
ny, pochlebca.
as-sensiis, us m = assensio przen.
echo.
assentatio, onis/potakiwanie, schle-
bianie, przymilanie się.
assentatiunciiia, ae m niskie pochle-
bstwo, płaszczenie się.
assentator, oris m pochlebca.
assentatórie adv. zwyczajem po-
chlebców.
assentiór, sensus sum 4 ( act. as-
sentio) zgadzać się, przytakiwać,
schlebiać (alicui de lub in re).
assentór l. zawsze potakiwać, schle-
biać.
as-sequór, secutus sum 3. dościg-
nąć, dopędzić (z acc.); a) zrównać
się z kim (alqm); b) osiągnąć,
otrzymać, dostać; c) zrozumieć,
pojąć.
asser, erifs m drąg, tyka, lata.
as-sero, sevi, situm 3. sadzić przy
czym.
as-sero, seriii, sertiun 3. dodać,
przyłączać: a) przyznać; sibi alqd
przywłaszczyć co sobie; b) (m li-
bertatem) uznać za wolnego, puścić
na wolność; {in serwitutem) uznać
za niewolnika; c) zabezpieczyć.
as.sertio, onis/wyzwolenie (niewol-
nika).
as-servió 4. wspierać, pomagać.
as-servo l. przechować, zachować;
strzec, śledzić, pilnować.
as-sessor, oris m siedzący przy kim,
pomocniczy urzędnik.
as-severanter adv. uporczywie, sta-
nowczo.
as-severatio, óius / a) stanowcze
twierdzenie, zapewnienie; b) po-
waga, nacisk, stałość.
as-severó l. l. (intr.) stanowczo
postępować. 2. (trans.) stanowczo
zapewniać (alqd i de re; z acc.
c. inf.); poświadczać, o czymś
świadczyć.
as-sideo, sedl, sessiun 2. siedzieć
przy kim (jako stróż, pocieszyciel,
doradca) (alicui): a) pielęgnować,
wspierać obecnością; b) leżeć obo-
zem, oblegać (z dat. lub acc.); c)
stać na straży (z dat.).
as-sido, atis / siedzenie przy czym:
a) ciągła obecność, towarzyszenie,
częste odwiedziny, częste stosunki;
b) ustawiczne powtarzanie, ciąg-
łość, trwanie; c) wytrwałość, gor-
liwość, stałość.
assiduus 3 l. osiadły; subst. -us,
i płacący podatki. 2. przy czymś
siedzący; a) stale bawiący; b) pil-
ny, wytrwały, niezmordowany; c)
ustawiczny, ciągły, trwały, nie-
przerwany.
assignatió, onis / wyznaczenie.
as-silió, śnili, sultum 4. przyskoczyć
(*z dat.); rzucić się, uderzyć; (w
mowie) przejść do innego przed-
miotu.
as-similis, e dosyć podobny (z dat.
i gen.).
- 47 - astrepo
as-simulatió, onis / upodobnienie,
zrównanie.
as-sinmló l. czynić podobnym, od-
twarzać (alqd i *alqd alicui rei); a)
porównywać, uważać za podobne;
b) naśladować, udawać, zmyślać
(alqd, z acc. c. inf., z *quasi).
as-sistó. stiti, - 3. a) stanąć obok,
przystąpić (ad, in alqd *z dat.); b)
stać przy czym, być obecnym; po-
magać ( alicui).
as-sóleó, - - 2. mieć zwyczaj; ut
assolet jak zwykle bywa, jak jest
zwyczajem.
as-sóno, - - l. (o echu) odzywać się.
as-suefacio, feci, factiim 3. przy-
zwyczajać kogoś do czegoś (alqm
alqa re i ad alqd., z (te. albo inf.).
as-suesco, suevT, .suetuni 3. l.
(trans.) = assuefacio. 2. (intr) przy-
zwyczaić się do czegoś (alqa re
1 ad alqd z dat. z inf.), kogoś (abl.
lub dat.) polubić. 3. (part.) assuetus
2 a) nawykły, przyzwyczajony (z
abl. lub dat., ad lub *in alqd, z inf.);
b) zwykły, znany, zaufany.
assuetudó, inis / przyzwyczajenie,
przestawanie z kim (alcis).
as-sulto l. przyskakiwać (z dat.);
uderzać, nacierać (alqd lub z dat.).
assultus, us m natarcie, atak (tylko
w abl. sing i plur.).
as-sum, affiu, adesse (affórem
= adessem, affóre = affuturuni
esse, affóre = afTuturuin esse) być
przy czym, być obecnym (ad alqd,
alicui in re, apud alqm); a) zjawić
się, stawić się, zbliżyć się; a) stanąć
przed sądem (in iudicio, ad iudi-
cium); f!) (o rzeczach) nastąpić,
zagrażać; b) brać (czynny) udział,
współdziałać (alicui rei); c) być
pod ręką, być w pogotowiu, być na
rozkazy, stanąć przy kimś, poma-
gać, wspierać (alicui in re lub ad
rem); d) (animo. pl. -is); a) uwa-
żać, mieć przytomność umysłu; P)
być spokojnym, zrezygnowanym.
as-siiinó, siinipsi, sumpturn 3. brać
na siebie, przybierać, nabierać
(alqm albo alqd); a) dobierać (alqd
ad alqd albo z dat.); b) przyciągać,
wziąć do pomocy; c) przyswoić
sobie, przywłaszczyć sobie.
as-sumptió, onis/a) przyjęcie, wy-
bór; b) (w logice): założenie.
as-siio 3. przyszywać, łatać.
as-surgó, surrexi, surrectum 3. po-
wstać, podnieść się, wstać (alicui
przed kimś; ex morbo); podnosić,
podwyższać, wznosić się.
assiis 3 a) pieczony, smażony; subst.
assum, i n pieczeń; b) suchy; soi
kąpiel słoneczna; balnearium łaźnia.
ast arch. = at.
a-sterno 3. rozścielać obok.
asticiis miejski.
astipulatio, onis/zupełna zgodność.
a-stipiiiatór, oris m świadek przy
zawarciu umowy; przen. poplecznik.
astipulór l. doradzać (alicui).
a-sto, stiti, - l. a) stać przy czym,
stanąć; stanąć przy boku czyim
(alicui); b) stać prosto, sterczeć.
a-strepo, pm, pitum 3. przy czymś
hałasować; a) hałaśliwie przyświad-
czać, pochwalać (alicui); b) okrzy-
kiem zgodę wyrażać (alqd).
astrictus -48-
a-strictus 3 silnie ściągnięty, skrępo-
wany; a) szczupły, oszczędny; b)
(o mowie) zwięzły, krótki.
S-stringó, strilud, strictum 3 mocno
przyciągnąć, skrępować, silnie
związać (alqd, ad alqd); uczynić
coś skrzepłym, zamrozić, pass. za-
marznąć; b) ściągnąć, przen. ogra-
niczyć; c) (moralnie) skrępować,
zobowiązać (alqm alqd re). scelere
se astr. dopuścić się występku.
astró-logia, ae/nauka o gwiazdach,
astronomia.
astró-logus, ima) astronom; b)
wróżący z gwiazd, astrolog.
astrum. i n gwiazda, konstelacja;
(pl.) niebo, nieśmiertelność, sława.
a-struo, struxl, structum 3 przybu-
dować (alqd z dat. lub *ad alqd) a)
dołączyć; b) ustanowić (kogoś dla
czegoś).
astfl n (nieodm.) miasto (zwłaszcza
Ateny).
a-stupeo, - - 2. zdumiewać się
nad kimś lub czymś (alicui, alicui
rei).
astus. fis m podstęp, chytrość, pod-
stęp wojenny.
astutia. ae / chytrość, bystrość;
podstęp.
astutiis 3 chytry, podstępny, prze-
biegły.
asylum, i n miejsce schronienia dla
przestępców, azyl.
at (spójnik przeciwstawny) l. ale (=
przeciwnie, a przecież) atoli, tym-
czasem; at centra ale przeciwnie;
at vero lecz zaiste; at certe z pew-
nością; at tamen ale przecież, a je-
dnak. 2. (oznacza zarzut lub zbija-
nie zarzutu) = jednak, jak mówią;
a przecież, mógłbym zarzucić; ależ,
należy na to powiedzieć; wzmoc-
nione at enini. 3. si non... at (at
certe, at tamen) jeśli nie... to
w każdym razie, to przynajmniej.
4. (przy okrzykach zdumienia, nie-
chęci i groźby) ależ!, często = ach!
och! ha! 5. (w logice) = atqui.
atabuliis, i m wiatr południowo-
-wschodni, sirocoo.
at-ayfls, i prapradziad, przodek.
ater, atra, atruin czarny, ciemny; a)
czarno ubrany; b) ponury, smutny,
nieszczęsny, pełen grozy; c) zły,
zjadliwy.
athleta, ae m atleta, zapaśnik.
a-tómus, i/atom, niepodzielna cząs-
tka materii.
atque ej. (przed spófgl. także ac) i, a;
1. (przy dodaniu z naciskiem czegoś
ważniejszego) = i nadto, a przy
tym, z zwłaszcza (= atque etiam).
2. (przy łączeniu pojęć pokrewnych
lub przeciwnych, np. orare atque
obsecrare, honesta atque inhones-
ta). 3. (po stówach, oznaczających
równość i nierówność, podobieńst-
wo i różnicę) = jak, niż (np. Yirtus
eadem in homine ac deo est; Non
aliter scribo, ac sentio. 4. a) (wyjaś-
niając) = i to; b) (po zdaniach
przeczących) = bez; c) (w znaczeniu
skutkowym) = i tak, a tak, a więc,
a przeto; d) (potwierdzając) i w is-
tocie, i rzeczywiście; e) (zaznacza-
jąc sprzeczność) a przecież, a mimo
to; f) atque ade ale raczej, ale
- 49 - attingo
właściwie. 5. przy przejściu: a) (do
pierwszej części) ac primum qui-
dem; b) (do nowej części) atque
haec quidem hactenus: yideamus
nunc.,.; atque ut veniamus ad illud;
ac ne quis forte putet; ac ne illud
quidem neglegendum est itp.); c)
= zresztą. 6. *atque... atque (=
et... et) tak... jako też.
at-quT i atqum ej. (spójnik prze-
ciwstawny) ale jednak; tak, ale
przecież, np. magnum narras, vix
credibile: atqui res sic se habet
2. (w następniku sylogizmu)
wszakże, ależ.
atramentom, i n czemidio; a) at-
rament; b) witriol.
atratus 3 poczerniony, czarno ubra-
ny.
atri-ensis, is m nadzorca atrium,
sługa domowy, odźwierny.
atriółum, i n małe atrium.
atrium, i n przedsionek; a) pokój
mieszkalny; b) sala przyjęć; pałac;
c) sień; d) pl. dom, mieszkanie.
atrocitas, atis/a) okropność, obrzy-
dliwość; zgroza; b) surowość, ost-
rość, dzikość.
atrox, ocis a) okropny, obrzydliwy,
straszny; b) surowy, ostry, dziki,
zuchwały, ponury.
at-tactus, fis m dotknięcie.
attagen, ems w jarząbek.
at-tamen ej. ale jednak, wszelako.
at-tempto l. doświadczać, wystawiać
na próbę; a) kusić do odstąpienia,
zdrady; b) zaczepiać, nastawać.
at-tendo, di, tum 3. natężyć, skiero-
wać; a) (animum, pl. -os) zwrócić
uwagę, zauważyć; b) uważać, ba-
czyć (alqd, *alicui rei, z acc. c inf.).
at-tentio, onis/uwaga, baczność.
at-tentus 3 a) napięty, natężony; b)
baczny; a) zapobiegliwy; j8) do-
kładny, oszczędny, skąpy.
at-teniió l. uczynić cienkim; pass.
stać się cienkim; a) osłabić, zmniej-
szyć, uszczuplić; pass. osłabnąć,
schudnąć, zanikać; b) attenuatus
3 chudy, skromny, prosty.
att-ero, trivi, tritum 3. l. ocierać
o coś; 2. trzeć, pocierać (alqd); a)
zużyć, ścierać; b) rozcierać; a)
rozdeptać; j8) osłabiać, wyczerpać,
nadwerężać, zniszczyć.
at-testór l. zaświadczać, udowa-
dniać.
at-texo, texui, textiim 3. wplatać do
czegoś; dodać (alqd ad alqd lub
z dat.).
at-tineo, tinui, tentum 2. l. przy-
trzymać, wstrzymać; a) zwlekać,
zatrzymywać (alqm re); b) utrzy-
mać w posiadaniu. 2. (intr.) roz-
ciągać się (ad alqd); a) alqd ad
alqm lub ad alqd attinet coś od-
nosi się, dotyczy, obchodzi, należy;
b) quod ad me attinet co się mnie
tyczy, co do mnie...; b) non lub
nihii attinet (z inf. lub acc. c. inf.);
nic na tym nie zależy, na nic się
nie przyda.
at-tingo, tigT, tactum 3. dotykać
(alqd); (obce dobro) sobie przy-
właszczyć; a) (do jakiegoś miej-
sca) dojść, dostać się; b) przy-
tykać, graniczyć (z miejscem); c)
(w stosunku nieprzyjaznym) do-
attollo - 50-
tknąć, zaczepić, napaść, uderzyć;
d) z czymś być w stosunach, cze-
goś dotyczyć; e) zajmować się
czymś, wziąć się do czego; f) (w
mowie) potrącić, poruszyć, wspo-
mnieć, wzmiankować.
at-tolló, 3. a) podnosić w górę,
wznosić (budynek), zakładać, za-
prowadzać (alqd ad albo in alqd);
przen. wywyższać, wyróżniać; b)
se i pass. wznosić się, dźwigać,
wyrastać.
at-tondeo, ndi, nsum 2. obcinać; a)
ogryzać; b) uszczuplać.
at-tónitiis 3 piorunem rażony; a)
ogłuszony, odurzony, zmieszany,
przerażony, nieprzytomny; b) za-
chwycony, natchniony.
at-tónó. iii, itiini l. razić piorunem;
a) ogłuszyć, odurzyć; b) natchnąć.
at-torqueo, - - 2. kręcić, wywijać.
at-tractó l. = attrecto.
at-trahó, traxi, tractum 3. przycią-
gać, ciągnąć do siebie (alqd ad se);
a) natężyć, napiąć; b) przy wlec; c)
sprowadzić; d) zwabić.
attrectatus, fis m dotykanie.
at-trecto l. dotykać, macać; a) brać
do ręki; b) po coś sięgać, do czegoś
dążyć; c) czymś się zajmować.
at-tribuo, iii, utum 3. przydzielić,
wyznaczyć; a) użyczyć, przyznać;
b) (pieniądze) przekazać, kazać
wypłacić; c) (jako właściwość, za-
sługę, winę) przypisywać, uważać
za...; d) przydać; e) (słowa) w usta
wkładać.
at-tributio, onis / a) przekazanie
pieniędzy; b) właściwość, (gramol.)
przydawka, (u retorów) okoliczność
uboczna.
at-tritus 3 zob. attero.
au int. ach! ach idź!
au-ceps, cupis m ptasznik; syllaba-
rum: (o adwokacie, który chwyta
się brzmienia litery prawa, a nie
ducha ustawy) krętacz.
auctio, onis / a) powiększenie; a)
licytacja; b) przedmiot licytacji.
auctionarius 3 należący do sprzeda-
ży przy licytacji, licytacyjny.
auctionór l. wystawić na licytację,
sprzedawać przez licytację.
auctito l. pomnażać, silnie powię-
kszać.
auctór, óris m poręczyciel; a) (o
pisarzach) źródło, w ogóle: pisarz,
autor; b) doradca, sprawca, inicjator
(alcis rei i ad alqd faciendum).
auctór alicui sum alcis rei dora-
dzam coś komuś, z ut, ne. auctore
alqo (abl. abs.) pod czyimś kierow-
nictwem, za poradą, za sprawą,
inicjatywą czyjąś; c) założyciel,
twórca, wynalazca (alcis rei); przo-
dek; d) (prawnie i politycznie);
auctór legis wnioskodawca, patres
auctores fiunt senat zatwierdza
uchwałę ludu; e) świadek; poręczy-
ciel; a) co do ważności; p) co do
własności; y) co do zastępstwa;
zastępca; aa) wzór, przykład, nau-
czyciel, powaga (alcis rei w czymś
lub na coś); jiff) mówca, zwłaszcza
kurator (zastępca kobiety wobec
prawa).
auctóranientiim, i n zobowiązanie;
zapłata, żołd, cena.
- 51 - aufero
auctoritas, atis/1. poręczenie, porę-
ka, uwierzytelnienie; a) wiarygod-
ność, ważność; b) (prawnie) pra-
wna własność, prawo własności,
posiadanie; c) pełnomocnictwo,
upoważnienie; d) dokument. 2. a)
wzór, przykład; b) postawa pełna
godności, stanowczość, nieustraszo-
ność, godność, poczucie godności;
c) powaga, znaczenie, wpływ,
wpływowa osobistość, ważna oso-
ba. 3. a) rada, namowa, pobudka; b)
wola, uchwała, orzeczenie, polece-
nie. senatus auctoritas: a) wola
senatu; /?) opinia; uchwała senatu.
auctoro l. zobowiązać, najmować.
auctumnus, i m zob. autumnus.
auctus, fis m powiększenie, wzrost,
przyrost; a) nabrzmienie, wezbra-
nie; b) powodzenie.
auctus 3 powiększony, wzniesiony.
aucupium, i n łowienie ptaków, go-
nienie za czymś, ubieganie się o co.
yerborum chwytanie za słówka
(adwokackie wykręty prawne) zob.
auceps.
auciipór l. polować na co (alqd),
czatować na coś.
audacia. ae / śmiałość: a) odwaga;
b) zuchwalstwo, bezczelność; czyn
zuchwały.
audax, acis (adv. audac(T)ter) śmia-
ły: a) odważny, bez trwogi; b)
zuchwały.
audens, entis śmiały, odważny, zu-
chwały.
audentia, ae / śmiałość, odwaga.
audeo, ausus sum 2. a) mieć ochotę,
być skłonnym, chcieć (z in/); b)
ważyć się, ośmielać się (alqd lub
z inf.).
audiens. enfis m słuchający, słuchacz.
audientia, ae/uwaga, posłuch; au-
dientiam facere alicui udzielić po-
słuchania.
audio 4. słuchać: l. abs. a) mieć
słuch, audiendi sensus zmysł słu-
chu; b) przysłuchiwać się, uważać.
2. trans, słyszeć, dowiadywać się
(alqd lub alqm; ab, ex, de alqo, od
kogoś = z ust czyich; de aląa re;
z part. i acc. c. inf.). subst.
auditum, i n pogłoska, wieść.
audito na wiadomość; a) przysłu-
chiwać się; (o uczniach) słuchać
wykładu, uczyć się; b) (o sędziach)
przesłuchiwać (alqm np. testes); c)
wysłuchać (alqm i alqd); d) po-
twierdzać, pozwalać, zgadzać się
(z acc.. audio na to godzę się; non
audio o tym nie chcę słyszeć; e)
być posłusznym, dieto audienteni
esse posłuchać rozkazu. 3. nosić
nazwę, uchodzić za coś. bene (ma-
łe) audire ab alqo mieć u kogoś
dobrą (złą) opinię.
audltió, onis/a) słuchanie, słyszenie;
b) wieść, pogłoska.
auditor, oris m słuchacz, uczeń.
auditorium, i n sala wykładowa,
szkoła; słuchacze.
auditus, us m l. słuch (zmyst). 2.
= auditio.
au-fero, abstulT, ablatum 3. l. uno-
sić, zabierać (alqd ab, ex, de re): a)
se auferre oddalić się. pass. znik-
nąć; b) odwieść od czegoś, upro-
wadzić. 2. porwać, zrabować, złu-
aufugio - 52 -
pić (alqd de lub ab alqa re, alicui
alqd); usunąć, zniszczyć. 3. dla
siebie zabrać, dostać, otrzymać,
osiągnąć, zyskać (alqd ab alqo,
także z ut); poznać coś z czegoś.
au-fugio, fugi, - 3. uciekać; *unikać
(alqd).
augeo, M, ctimi 2. pozwolić rosnąć:
1. powiększać, rozszerzać, podwyż-
szać, wzmacniać (z acc.). pass.
rosnąć, powiększać się; a) przesa-
dzać (powiększać); b) uświetnić. 2.
obficie zaopatrzyć, obsypać, wzbo-
gacić (alqm alqa re)', podnieść,
poprzeć, uszczęśliwić.
augesco, auxi, - 3. rosnąć, przybie-
rać, zwiększać się.
augur, uris m augur, wieszczek prze-
powiadający z lotu ptaków; prorok.
auguralis, e należący do wieszczka;
subst. augurale, is namiot wodza.
augiiratió, ónis/wróżba.
auguratiis, lis m godność augura.
auguriiim, i n l. wróżenie z lotu
ptaków, wyjaśnianie znaków; a) dar
wróżenia; b) przeczucie, domysł.
2. znak wróżebny.
augiirius 3 = auguralis.
augiiró l. i augiirór l. l. intr.
wróżby czynić, znaki wróżebne wy-
jaśniać. augurato po zbadaniu zna-
ków = za wolą bogów. 2. trans, a)
święcić, poświęcić; b) wróżyć,
przepowiadać; c) przeczuwać, prze-
widywać, domyślać się (alqd; z acc.
c. inf.).
augustiis 3 a) poświęcony, święty,
wzniosły, majestatyczny; b) pełen
szacunku; c) należący do miesiąca
Augustus; sierpniowy; (mensis)
m sierpień.
aula, ae/a) dziedziniec; podwórze;
b) atrium; c) pałac, dwór, zamek;
a) godność królewska; /?) dwo-
rzanie.
aulaeum, l n dywan; a) baldachim;
b) zasłona (zwłaszcza w teatrze).
aulicus 3 należący do książęcego
dworu, subst. -us, i sługa dworski.
auledus, i m śpiewający przy grze na
flecie, śpiewak.
aura, ae / powiew, wiaterek; a)
w ogóle powietrze (pl. wyziewy,
także = a) niebo, j8) świat nad-
ziemny, światło dzienne); b) wiatr;
zapach, woń, wyziew; c) pomyślny
wiatr, życzliwość, łaska; d) lekki
powiew; lekki blask, znak, pozór.
aurarius 3 do złota należący, złoty.
subst. auraria, ae/kopalnia złota.
auratiis 3 pozłacany, ozdobiony
złotem.
aureólus 3 = aureus.
aureus 3 złoty; a) złocony; b) złotego
koloru, złotem błyszczący; c) naj-
milszy, wspaniały, okazały, uroczy.
auri-cómus 3 złotowłosy; złotolistny.
auricula, ae/muszla uszna; ucho.
auri-fer 3 złotodajny, złoto toczący.
auri-fex, ficis m złotnik.
auriga, ae m woźnica; sternik.
auri-gena, ae ze złota zrodzony.
auri-ger 3 złoto noszący.
auris, Is / ucho. aures alicui prae-
bere lub dare użyczać komu ucha;
a) (pl.) słuch, także = (krytyczny)
sąd, smak; b) odkładnice u pługa.
auritulus, i m długouch = osioł.
53 - auxilium
auritus 3 długouchy; nadsłuchujący,
ciekawy.
aurora, ae/zorza poranna; jutrzenka.
aurum, i n złoto; a) złote przedmioty,
ozdoby, sprzęty; b) bite złoto, pie-
niądze; c) blask złota; d) wiek złoty.
ausculor l. = osculor.
auscultatór, oris m słuchacz.
ausculto l. przysłuchiwać się pilnie,
nadsłuchiwać (alqd); abs. być po-
słusznym.
aiisim = ausus sim (od audeo).
au-spex, icns m wróżbita; a) przewod-
nik, dowódca, obrońca; b) pośred-
nik małżeństw.
auspicatus 3 zob. auspico.
auspicium, i n l. a) wróżenie z lotu
ptaków; b) prawo radzenia się
wróżby; a) naczelne dowództwo;
P) władza, wola, nakaz; f) począ-
tek, rozpoczęcie. 2. znak, przepo-
wiednia.
auspico* l i auspicór l. l. urządzać
wróżby (auspicje), auspicato po
zasięgnięciu wróżby, pod dobrą
wróżbą. 2. (pod dobra wróżbą)
zacząć, rozpocząć coś (alqd).
auspicatus 3 a) uroczyście poświę-
cony, uroczyście zaczęty; b) szczęś-
liwie zaczęty, pod dobrą wróżbą
zaczęty, pomyślny.
auster, stri m wiatr południowy;
południe.
austeritas, atis/cierpkość, ponurość
austerus 3 cierpki, kwaśny; a) poważ-
ny, surowy; b) ponury, nieprzyjazny.
australis. e południowy.
austrinas 3 pochodzący od wiatru
południowego.
ausiim, i n narażanie się, ryzyko.
aut ej. albo; a) (stopniując) albo
nawet, albo raczej (= aut etiam,
aut potius); b) (zmniejszając) albo
przynajmniej, albo przecież (= aut
certe, aut saltem) albo w ogóle
(= aut omnino); c) inaczej,
w przeciwnym razie; d) (w zda-
niach przeczących) = i; e) aut
... aut albo ... albo.
autem ej. (na 2. miejscu najsłabsza
z przeciwstawnych partykuł), l.
lecz, zaś, przeciwinie, z drugiej
strony. 2. (łącząc i dalej przepro-
wadzając) dalej, a, a następnie,
znowu, a mianowicie.
authepsa, ae / przyrząd do gotowa-
nia, samowar.
autógraphus 3 własnoręczny.
autumnalis, e jesienny.
autumniis 3 jesienny, subst. autum-
niis, i m jesień; - rok.
autumo l. a) mniemać, wierzyć
(alqd; z acc. c. inf.). uważać za coś
(z podw. acc.); b) mówić, nazywać,
utrzymywać.
auxuiaris, e i -ariiis 3 a) pomoc-
niczy, pomocny; b) posiłkowy.
subst. auxiliares, iiim m oddziały
posiłkowe, posiłki.
auxiliatór, oris m pomocnik.
auxiliór l. pomagać, nieść pomoc
(alicui).
auxiliuin, In pomoc, ratunek, wspar-
cie. alicui auxilio esse albo auxi-
lium ferre być komuś pomocą,
nieść pomoc (contra alqm przeciw
komuś), auxilio alcis z pomocą
czyjąś, pod opieką; (pl.) a) środki
avaritia 54 -
pomocnicze, źródła pomocy; b)
posiłki; w ogóle: siła zbrojna.
avaritia, ae / skąpstwo, chciwość.
ayarus 3 skąpy, sknera. subst. -us,
i m skąpiec; chciwy (*alcis rei),
nienasycony.
a-veho, vexi, yectihn 3. uwozić, uno-
sić, zabrać (alqd ab alqo albo ex re
in alqd). pass. oddalać się, odjechać.
a-vello, vellT albo vulsi, yulsum 3.
a) odrywać; zrywać, wyrywać; b)
gwałtownie rozdzielać, oddalać, po-
rwać; c) wydrzeć (alicui alqd).
avena, ae / owies; dziki owies; a)
łodyga, trzcina; b) piszczałka, fujar-
ka pastuszka (pl. syrinx).
aveo, - - 2. l. pragnąć, pożądać (z
inf.). 2. imperat. ave, avete witaj,
witajcie, bądźcie zdrowi!
a-verro, verri, - 3. zmiatać; zakupić.
a-yeminco l. (w religijnym wyrażeniu)
odwrócić, oddalić (gniew bogów).
a-vers6r l. odwrócić się (alqd od
czegoś); wzgardzić, odtrącić, nie
chcieć uznać.
a-versór, oris m złodziej.
a-versus odwrócony, z odwróconą
twarzą, z tyłu, subst. aversa, orum
n dalsze części; niechętny, nieprzy-
jazny (ab alqo, *z dat.).
a-verte, vertl, yersum 3. odwracać,
inaczej skierować, w inną stronę
zwrócić (np. rzekę), pass. odwrócić
się (*alqd wzgardzić); a) (nieprzy-
jaciół) odpędzić, do ucieczki zmu-
sić; b) przywłaszczyć sobie, ukraść;
c) (moralnie) zniechęcić, odstrę-
czyć, odciągnąć (alqm lub alqd ab
alqa re); d) (nieszczęście, zło) od-
wrócić, usunąć, oddalić.
avia, ae / babka, cf. avus.
aviarium, T n ptaszamia, kurnik.
aviditas, atus / pożądanie, żądza,
łaknienie, chęć (z gen.); chciwość,
chęć zysku.
avidus 3 żądny, chciwy, łakomy
(alcis rei, *in i ad rem); a) żarłocz-
ny, nienasycony; b) chciwy zysku;
c) chciwy władzy, namiętny.
avis, is / ptak; wróżba, znak, znak
wieszczy.
ayitiis 3 pochodzący od przodków;
dziedziczny, wrodzony.
avius 3 a) od drogi oddalony, odlud-
ny, samonty. subst. avia, orum
n bezdroża, pustynia; b) z (prawej)
drogi zbłąkany.
avócamentum, T n rozrywka, wypo-
czynek.
a-vócatio, onis / odwołanie, wstrzy-
manie; roztargnienie.
a-vóco l. odwołać, powołać (alqm
a re ad, in alqd); a) odciągnąć,
oddalić, oderwać; b) (animum) ro-
zerwać, rozweselić.
a-vóló l. odlecieć, uciec.
avunciilus, T m wuj.
avus, T m dziadek, przodek.
a-xenus 3 i axinus 3 niegościnny.
axilla, ae/pacha.
mas, is m l. oś wozu; wóz (sing. ipl.).
2. oś ziemska; a) biegun, biegun
północny; b) niebo, strona świata.
axis, is (= assis) deska nie heblowana.
B
baca i bacca, ae / a) jagoda; b)
(okrągły) owoc, oliwka; c) pełła.
bacatus 3 perłami wysadzany, z pe-
reł.
baccar, aris n celtycki kozłek (z
którego wyrabiano wonny olejek).
bacchabundus 3 hulaszczy; hała-
sujący.
bacchatió. onis / hulanka, biesiada.
bacchór l. hulać, szaleć, szumieć; a)
krążyć wokoło (w szale bachicz-
nym); b) trans, przebiegać.
baceólus, i m głupiec.
baci-fer 3 wydający owoce, jagody.
bacillum, i n kijek; laska liktorów.
baculum, i n (i *baculus, T m) kij,
laska.
baiulo l. dźwigać (ciężary).
baiulus, i m dźwigający ciężary.
balaena, ae / wieloryb.
balanus, i / żołądź; owoc drzewa
arabskiego z którego ziaren wycis-
kano olejek.
balatró, onis m błazen, pajac.
balatus, us m beczenie owiec.
balbus 3 jąkający się.
balbutio 4. a) jąkać się, zacinać się,
niejasno mówić (de re); b) trans.
wyjąkać.
balineum, i n = balneum.
ballista, ae / kusza, machina do
rzucania pocisków.
balrieariiis 3 należący do kąpieli,
subst. balnearia, orum n łazienka.
balneatór. oris m stróż łazienny,
łaziebny.
balneólae, arum/mała kąpiel.
balneiun, T n pokój do kąpieli, kąpiel.
(pl.) balneae, arum/zakład kąpie-
lowy, łaźnia.
bało l. beczeć, * subst. balantes, firn
/ owce.
balsamum, i n drzewo balsamowe,
balsam.
balteus, i OT (i -tim, l n) pas.
barathrum, T n otchłań, przepaść.
barba, ae / broda.
barbaria, ae (i barbaries, ei) / l.
kraj barbarzyński, obczyzna; bar-
barzyńcy. 2. barbarzyństwo, dzi-
kość, okrucieństwo.
barbariciis 3 = barbarus.
barbarus 3 barbarzyński; l. zagrani-
czny, obcy. subst. barbarus, i bar-
barzyniec, cudzoziemiec. 2. suro-
wy; a) niewykształcony, nieokrze-
sany; b) dziki, okrutny.
barbatuliis 3 mający małą bródkę.
barbatiis 3 brodaty; subst. -us, T OT a)
dawny Rzymianin; b) kozioł.
barbitós, T/lutnia, lira.
barbula, ae/bródka.
barditus, us OT = barritus.
bardiis 3 tępy, głupi.
baris, idis / barka, czółno.
baritus, us OT = barritus.
baró, onis m bałwan, gawron, głup-
tas.
barritus - 56 -
barritus, us m pieśń wojenna, okrzyk
wojenny.
barriis, i m słoń.
basiatió. onis / całowanie, całus.
basilicus 2 królewski, książęcy.
subst. basHica, ae / bazylika, hala
sądowa, gmach publiczny w Ate-
nach (takie w Rzymie).
basio l. całować.
hasis, is / podstawa: a) podwalina,
cokół; b) podmurowanie; c) linia
główna (w matematyce).
basiuni, i n pocałunek.
batiiium. I n = vatilluni.
battiió i batuo, iii, - 3. uderzać,
bić; (o szermierce) bić się z kim
(cum algo).
beatitas. atis i beatitudo, inis
/ szczęśliwość.
beatus 3 uszczęśliwiony; l. wzboga-
cony, bogaty, beati bogacze; błogo-
sławiony, urodzajny, wspaniały. 2.
a) szczęśliwy, błogi; b) uszczęś-
liwiający.
bellaria. órum n łakocie, wety, deser.
bellatór, oris m l. wojownik. 2.
wojowniczy, bitny.
bellatrix, Tcis / wojownicza, bitna.
belle adv. zob. bellus.
bellicósiis 3 a) wojowniczy, bitny,
chciwy walki; b) bogaty w wojny.
belliciis 3 l. należący do wojny,
wojenny, subst. bellicum,
T n znak do boju, hasło, pobudka,
sygnał (trąbką), bellicum canere
grać pobudkę bojową. 2. * = bel-
licosus.
belH-ger 3 prowadzący wojnę, wo-
jenny.
belli-gero l. prowadzić wojnę, wal-
czyć (cum alqó).
belló l. (i *bellór l) prowadzić
wojnę, walczyć, wojować (cum al-
qó, adversus alqm, pro alqó).
helium, Ina) wojna, in bello albo
*belli w czasie wojny, domi bel-
lique w pokoju i wojnie; b) bitwa,
potyczka; c) spór, zwada (cum
alqó).
bellus 3 ładny, piękny, grzeczny,
miły.
beliia, ae / potwór, dziki zwierz.
beluosus 3 pełen potworów.
bene adv. (inelius, optinie l. (przy
czasownikach) dobrze, należycie,
dzielnie (słusznie, dokładnie, szczęś-
liwie itp.); a) bene agere dobrze,
słusznie postępować (cum alqó dob-
rze się obchodzić z kimś); b) bene
dicere dobrze, pięknie, stosownie,
przyzwoicie mówić (alicui o kimś
dobrze mówić, kogoś chwalić); bene
dictum pochwała; c) bene facere
coś dobrze zrobić, wykonać (alqd),
dobrodziejstwo wyświadczyć, usłu-
gę oddać (alicui). bene factum dob-
ry uczynek, dobrodziejstwo, zasługa;
d) bene est dobrze idzie, dobrze się
dzieje, dobrze stoi sprawa (alicui
powodzi się dobrze komuś, ktoś
czuje się dobrze); e) bene te (lub
tibi) na zdrowie! 2. (przy adj. i adv.)
bardzo, dosyć, zgoła, znacznie, wca-
le, zupełnie, np. bene impudens,
homo bene sanus, epistula bene
longa, bene notus, bene mane.
bene-ficentia, ae / dobroczynność,
dobroć.
- 57 - bifurcus
bene-liciarius, i m korzystający z do-
brodziejstwa; (o żołnierzach) uwol-
niony od ciężkiej pracy.
bene-ficium, I n dobrodziejstwo, za-
sługa; a) dowód łaski, łaska, uprzej-
mość, przysługa, usługa, beneficio
alcis (rei) za pośrednictwem, przy
pomocy, z łaski...; b) wyróżnienie,
odznaczenie, nagroda, wywyższe-
nie, urząd; c) przywilej.
bene-ftcus 3 dobroczynny, usłużny.
bene-yolens, entis = benevolus
bene-yólentia, ae / a) życzliwość,
przychylność (erga lub w alqm);
b) popularność.
bene-v61us 3 życzliwy, łaskawy, dob-
rotliwy (alicui).
bemgiutas. atis / dobroć; a) dob-
roduszność, uprzejmość, grzecz-
ność, łagodność; b) dobroczynność,
hojność, szczodrość (in alqm).
bemgnus 3 dobrotliwy; a) dobrodu-
szny, uprzejmy, przyjazny, chętny;
benigne facere alicui = bene face-
re, benigne (jako formułka grzecz-
ności) dziękuję; b) dobroczynny,
hojny; hojnie uczynny; (o rzeczach)
bogaty, żyzny.
beo l. uszczęśliwić, ucieszyć (alqm
alqa re); obdarzyć, wzbogacić.
bes, bessis m dwie trzecie (części).
bestia, ae / zwierzę; dzikie zwierzę.
bestiarius, I m walczący ze zwie-
rzętami.
bestlóla, ae / zwierzątko.
beta, ae/burak.
betazeus, i m korzeń buraka.
betizo l. być miękkim.
biblió-pola, ae m księgarz.
biblio-theca, ae/biblioteka: a) szafa
(lub sala) na książki; b) zbiór ksiąg.
bibo, bibi, potum 3. pić (alqd);
urządzać ucztę; nasiąkać, wciągać
w siebie.
bibuliis 3 chętnie pijący; (zawsze)
spragniony; wciągający wilgoć
skwapliwie.
bi-ceps, cipitis dwugłowy; o dwu
szczytach (o Parnasie).
bi-cólor, oris dwubarwny; pstry.
bi-corniger 3 i bi-cornis, e dwu-
rożny.
bi-corpór, oris z dwóch ciał złożony.
bidens, entis m motyka o dwóch
zębach.
bi-dens, enffs/zwierzę ofiarne, zwła-
szcza owca (mająca oba rzędy zę-
bów tj. dojrzała).
bidental, alis n miejsce, w które
piorun uderzył = święte miejsce.
biduiun, i w czas dwu dni. biduo a)
podczas dwu dni albo w przeciągu
dwu dni; fS) dwa dni później.
bi-enilium, i n przeciąg dwu lat.
bi-fariam adv. dwojako, podwójnie.
bi-fer 3 dwa razy rodzący, kwitnący
(w roku).
bi-fidus 3 (na dwie części) podzielo-
ny, przełupany. .
bi-foris, e o dwu bramach, dwu-
skrzydłowy.
bi-formatus 3 dwukształtny.
bi-fomris, e dwukształtny, o dwóch
ciałach, podwójny.
bi-frons, ontis z podwójnym czołem,
dwugłowy.
bi-furcus 3 rozdwojony w kształcie
wideł, rosochaty, widełkowaty.
bigae - 58 -
bigae, arum (i biga, ae) / dwa
sprzężone konie lub woły; wóz
parokonny.
bigatus 3 mający kształt wozu paro-
konnego. subst. -fis, i m srebrny
denar (na nim byt wyobrażony wóz.
parokonny}.
bi-iugis, e i bi-iiigus 3 w parę za-
przężony. subst. buugi, óriini
m = bigae.
bi-libra, ae / dwa funty.
bi-libris, e dwufuntowy, wagi dwóch
funtów.
bi-lingms, e dwujęzyczny; a) dwoma
językami mówiący; b) nieszczery,
obłudny, fałszywy.
biliosus 3 pełen żółci.
bilis, is/żółć, ulanie żółci; a) gniew,
niechęć; b) zaduma, zmartwienie;
szaleństwo.
bi-lix, Tcis o podwójnej nitce, o po-
dwójnym drucie (podwójnie z drutu
pleciony).
bi-liistris, e dziesięcioletni.
bi-maris, e leżący przy dwu mo-
rzach.
bi-maritus 3 dwa razy ożeniony.
bi-mater, tris dwie matki mający
{Bachus}.
bi-membris, e dwukształtny. subst.
-is, is m Centaur.
bi-mestris, e dwumiesięczny.
himiiius 3 dopiero dwuletni.
bun-us 3 dwuletni.
bini 3 l. po dwóch. 2. a) dwaj; b)
para, podwójny; dwie pary.
bi-iioctium, T dwie noce; przeciąg
dwóch nocy.
bi-nóminis, e dwuimienny.
bi-palmis, e dwie piędzie długi lub
szeroki.
bi-partitus i bi-pertitus 3 (adv. -6)
na dwie części podzielony,
w dwóch oddziałach; podwójny.
bi-patens, entis z dwóch stron ot-
warty.
bi-pedalis, e dwunożny.
bi-pennffer 3 noszący obosieczną
siekierę.
bi-pennis, e obosieczny, subst.
bipennis, is / obosieczna siekiera.
bi-perti-tus 3 = bipartitu.s.
bi-pes, edis dwunożny, dwunogi;
m dwunożne stworzenie.
biremis, e dwuwiosiowy. subst.
biremis, is/dwuwioslowiec.
bis adv. dwa razy; w dwojaki sposób.
bison, ontis żubr.
bisulcus 3 rozłupany.
bituilien, inis n smoła, asfalt.
bitumineus 3 ze smoły.
bi-yiiis 3 o dwu drogach, subst.
bivium, T n droga rozstajna.
blaesus 3 sepleniący.
blandi-lóquentia, ae / przymilanie
w mowie, pochlebstwo.
blandinieiltuin. i n = blanditia.
blandiór. Ttus sum 4. pochlebiać,
przymilać się (alicui); podobać się,
wabić, nęcić, sprzyjać.
blanditia, ae/pochlebstwo, przymi-
lanie się (pl. pochlebne wyrazy); a)
powab, wdzięk, przyjemność, ko-
rzyść; b) łakocie.
blandus 3 pochlebny, przymilający
się; wabiący, powabny, wdzięczny,
czarujący, uprzejmy.
blatero l. paplać, bredzić.
59 breyitas
blatta, ae / mól, purpura.
blattinus 3 purpurowy.
boarius 3 odnoszący się do wołów,
wolowy.
boletus, T m jadalny grzyb.
bonibus, i m głuchy odgłos.
bonitas, atis / a) dobry stan, dosko-
nałość, zaleta; b) dobroć serca,
dobroć.
bónuni, T n dobro; l. a) dar, zaleta,
talent; b) (pl.) dobra, mienie, mają-
tek. 2. a) korzyść, zysk, pożytek;
b) publicum interes państwa.
bonus 3 (comp. meliór, us. sup.
optinius, adv. bene) dobry: l. (ma-
terialnie. zewnętrznie), a) wyborny,
doskonały, znakomity; zdrowy; b)
zdatny, przydatny, zdolny (alicui
rei), dzielny, optimum est (z inf.)
jest najlepszą lub najodpowiedniej-
szą rzeczą; c) (o osobach) a) mężny,
odważny; fS) szlachenty, szlachetne-
go rodu, dostojny, arystokratyczny.
optimi = optimates. 7) zamożny; d)
(o rzeczach) a) piękny, delikatny; p)
znaczny, bogaty, wpływowy; e)
pomyślny, szczęśliwy, bonae res
pomyślne stosunki, pomyślne okoli-
czności. 2. (moralnie) dobry = a)
zacny, szlachetny, prawy, honoro-
wy, cnotliwy, rzetelny, bezintereso-
wny. bonus vir człowiek honoru.
bonae artes dobre przymioty (nauki
i sztuki piękne); b) dobrotliwy,
łaskawy, życzliwy, przyjazny; c)
patriotycznie usposobiony, dobrze
usposobiony (u Greków, demokrata,
u Rzymian', zwolennik optymatów).
subst. -us, i m patriota, arystokrata.
bóo l. ryczeć, brzmieć, odbrzmie-
wać.
bóreas, ae m wiatr północny; północ.
bóreus 3 północny.
boś, bovis m i/bydlę rogate; OT wół,
/ krowa.
bóvarius 3 = boarius.
bo-vile, is n = bubile.
b6villus 3 = bubulus.
bracae, ariim (i * braci, ae) / sze-
rokie spodnie.
bracatus 3 noszący spodnie; obco-
krajowiec, zaalpejski.
bracehium, i n przedramię; a) ramię;
b) odnoga morza; ramię łuku; gałąź
drzewa, reja; boczna grobla lub
załom muru, szaniec.
brassica, ae/kapusta.
brattea i -ia, ae / cienka blaszka
metalu, zwłaszcza złota.
bratteatus 3 błyszczący złotem.
breviarium, i n krótki wyciąg, krótki
przegląd.
brevi-loquens, entis małomówny, la-
koniczny.
brevilóquentia, ae / zwięzłość.
brevió l skrócić.
brevis, e krótki: l. (o miejscu) wąski,
mały, niski; a) płaski, płytki, miał-
ki. subst. breve, is n mielizna, bród;
b) nieznaczny; c) (o mowie) krótki,
zwięzły, treściwy, breyiter lub
brevi pokrótce, w niewielu sło-
wach. 2. (o czasie) niedługi, brevi
(temperę) w krótkim czasie, wkrót-
ce, wnet; krótkotrwały, ulotny,
przemijający, znikomy.
breyitas, atis / krótkość; mały
wzrost, ścisłość, zwięzłość.
bromius 60
bromius 3 hałasujący.
brunia, ae/najkrótszy dzień, zimo-
we przesilenie; zima (zimno).
brumalis e odnoszący się do zimo-
wego przesilenia; zimowy.
briitus 3 ciężki; a) ociężały, nieru-
chawy; b) nierozsądny, tępy, głupi.
biibalus, i m bawół.
bublle, is n stajnia wołów.
biibó, onis m (*if) puszczyk, puhacz.
bubulcus. i m poganiacz wołów.
bubiiius 3 należący do wołów, wo-
łowy. subst. bubula, ae / mięso
wołowe.
bucca, ae/policzek; przyłbica.
bu-cerós, on adj. rogaty.
burina. ae, / róg (zakrzywiony); a)
róg pastuszy; b) trąba; znak, sygnał;
c) muszla Trytona.
bucmatór, óris m trębacz.
bucóliciis 3 należący do pasterza,
pasterski.
hucuła, ae/młoda krowa, jałówka.
buto, mas m ropucha.
bułbus, i m cebula; czosnek.
buleuteniim, I n ratusz.
bulla, ae/kula; a) bańka na wodzie;
b) bąbel, guz; c) puszka na amulet.
bu-mastus 3 o dużych gronach (la-
torośl winna).
biiris, & m krzywe drzewce (u pługa),
radio.
bastiiarius 3 należący do stosu po-
grzebowego, pogrzebowy.
bustum, i m stos pogrzebowy; mogi-
ła, grób, pomnik grobowy.
buxu.s, I / i buxum, T bukszpan; a)
drzewo bukszpanowe; b) (przed-
miot z bukszpanowego drzewa)'.
piszczałka, bąk, grzebień itd.
C
C. (skrót) a) = Gaius; b) = condem-
no; c) = centum.
caballus, I m koń, szkapa.
cachinnatio, onis/= cachinnus.
cachiniló l. głośno śmiać się, wybu-
chnąć śmiechem.
cachinnus, T m głośny śmiech, chi-
chot.
caco l. wypróżnić się; powalać.
cacumen, mis n wierzchołek, szczyt.
cacununo l. zaostrzać.
cadaver, eris n trup; a) ścierwo,
padlina; b) ruina.
cado, cecidl, casiini 3. upadać, l.
spadać, runąć (de lub ex re in
alqd); a) (o rzekach) spływać,
wpływać, wpadać; b) (o słowach)
padać, (o pociskach) trafiać, wpa-
dać, (o dalach niebieskich) zacho-
dzić. 2. upaść na ziemię, paść; a)
zginąć, (in proelio, pro patria)
polec, (o zwierzętach) być zabitym,
(o miastach) wpaść w ręce nie-
przyjaciół, zostać zdobytym; b) ule-
gać, upadać, zmniejszać się, znikać.
causa lub in iudicio cadere prze-
61 caepa
grać proces, animus cadit otucha
znika, duch upada, aninio cadere
stracić ducha, otuchę; c) (o drama-
tach, pisarzach) przepaść, upaść. 2.
wpaść w coś (in alqd); a) popaść
w coś (np. m morbum, in suspicio-
nem, sub alcis imperium, in conspe-
ctum być dostrzeżonym, sub oculos
wpaść w oczy); b) sub alqd czemuś
podlegać, in alqm do kogoś przy-
stawać, dla kogoś stosownym być
(coś przystoi komuś lub nie); c) (o
czasie) zdarzyć się, wypaść; d) (o
wyrazach) kończyć się na... 3. (przy
losowaniu) przypaść komuś; a)
z kimś zejść się, spotkać się (alicui);
b) zdarzyć się, wypaść, wziąć obrót.
caduceatór, óris m herold, parlamen-
tariusz, poseł.
caduceiis, T m laska herolda.
caduci-fer, fen m noszący laskę,
herold.
caducus 3. l. spadający, spadły. 2.
łatwo spadający, mający upaść, zgi-
nąć; a) znikomy, mamy; b) (pra-
wnie) bez właściciela, bezpański.
cadu.s, T m dzban.
caecitas, atis / ślepota
caeco l. oślepić, omamić; zaciemnić,
zmącić.
caecfls 3 ślepy; a) (duchowo) za-
ślepiony; b) ciemny; a) niewidzial-
ny, ukryty; /?) niezgłębiony, nie
dowiedziony; y) niepewny, wątp-
liwy, bezcelowy.
caedes, is / l. ścięcie, zrąbanie. 2.
zabijanie; a) mordowanie, morder-
stwo; b) rzeź, rozlew krwi; c) zabici
ludzie, przelana krew.
caedo, cecidl, caesum 3. rąbać, l.
bić, uderzać, biczować (alqm albo
alqd alqa re); rzucać, lapidibus
kamienować, sermones gawędzić.
2. ścinać, odrąbać, (kamienie) ła-
mać; a) powalić, w pień wyciąć,
zabić, (zwierzęta) zarzynać albo
upolować; b) rozbić.
caelamen, inis n płaskorzeźba.
caelatór, óris m rzeźbiarz, rytownik.
caelebs, libis nieżonaty, bezżenny;
samotny.
caeles, itis niebiański, m bóg.
caelestis, e a) należący do nieba,
niebiański, subst. m Bóg, bóstwo.
caelestia, ium n rzeczy na niebie
lub w niebie; ciała niebieskie; ast-
ronomia; b) boski; doskonały,
wspaniały.
caeli-cóla, ae m mieszkaniec nieba,
Bóg, bóstwo.
caeli-fer 3 niebo noszący.
caelo l. cyzelować, wykonać coś
w płaskorzeźbie, ozdabiać, wyrzy-
nać; zdobić, upiększać.
caelum. T n niebo, de caelo tang!
(albo ici, percuti) być rażonym
piorunek. de caelo seryare obser-
wować znaki niebieskie; a) miesz-
kanie bogów; b) górny świat; c)
strona świata, klimat, sfera; d) po-
wietrze, atmosfera; pogoda, klimat;
e) największa wysokość; najwyższe
szczęście, nieśmiertelność.
caementum, i n kamień łamany,
kamień budowlany.
caeliuni. T n brud, błoto; najniższy
stan, motłoch.
caepa, ae / i caepe, is n cebula.
caerimonia 62
caerimonia i caeremonia, ae/1. a)
uszanowanie, cześć, święta bojaźń;
b) świętość. 2. religijny zwyczaj,
ceremonia.
caeruleus i *caerulus 3 ciemnonie-
bieski, błękitny, modry, subst. * cae-
rula, orum n błękit; ciemny, czarnia-
wy.
caesanes, cl/ długie włosy, czupryna.
caesim adv. a) cięciem, jednym cię-
ciem; b) w krótkich zdaniach, krót-
ko, jednym słowem.
caespes, itis m murawa; ołtarz z dar-
ni, chata darnią kryta; splot ko-
rzeni.
caestus, us m rękawice skórzane do
szermierki.
caetra, ae / lekka tarcza skórzana.
caetratiis 3 uzbrojony lekką tarczą
skórzaną.
calamister. tri m i strum, Ina)
żelazko do układania włosów; b)
przesadne ozdoby stylu; przesadny,
kunsztowny styl.
calamistratus 3 fryzowany, z ułożo-
nymi włosami.
calamitas, atis/szkoda, nieszczęście,
zniszczenie; klęska; nieurodzaj.
calanutosus 3 a) szkodliwy, zgubny;
b) ponoszący, cierpiący szkodę;
nieszczęśliwy, nędzny.
calamiis, ima) trzcina, źdźbło,
łodyga; b) trzcina do pisania, pióro;
c) laska trzcinowa, strzała, wędka,
piszczałka, pręt z lepem.
calathus, i TO a) koszyczek, kosz; b)
naczynie do wina, mleka.
calautica. ae / czepek.
calcar, ans n ostroga, podnieta.
calceamentum, i n obuwie.
calceo l obuwać.
calceólus, i m mały bucik.
calceiis, i bucik, półbucik.
calcitro l kopać, wierzgać; najeżyć
się, napuszyć się.
calco l. stąpać, wstąpić; a) udeptać;
b) zdeptać, podeptać nogami: znie-
ważyć.
calculus, T m gładki kamień, kamy-
czek; a) kamyk w grze szachowej;
b) kamyk do rachowania, rachunek.
ad calculos vocare poddać obli-
czeniu, obliczać; c) (przy głosowa-
niu) kamyk do głosowania; d) ka-
mień w nerce lub pęcherzu.
caldarius 3 ogrzewalny, do ogrze-
wania należący; subst. -urn, T n par-
nia (w łaźni).
caldlis 3 = calidus.
cale-fació, feci, factum (pass. -Gen)
3. ogrzewać; rozgrzewać; a) ostro
komuś (alqm) dociąć; b) podrażnić,
zapalić.
cale-facto l. mocno rozgrzewać.
cale-fio, pass. zob. calefacio.
calendae, arum / pierwszy dzień
miesiąca (Kalendy).
caleo, ui, (caliturós) 2. być ciepłym
albo gorącym; a) żarzyć się, roz-
płomienić się, płonąć (o rzeczach);
b) być świeżym, nowym.
calesco, lui - 3. stawać się ciepłym;
zapalać się, płonąć.
cal-facio = calefacio.
calidii.s 3 ciepły, gorący, subst. a)
catfda, ae / ciepła woda; b) - urn,
T n ciepło (także pl.); gorący, og-
nisty, płochy.
63 - cancelli
caliendriim, T n peruka.
caligii, ae/półbuty żołnierzy.
caliginosus 3 ciemny, ponury.
caligo, inis/ciemność, noc; a) zamęt;
b) mgła, dym, para; c) (moralnie)
smutek; d) smutne położenie, nędza.
caligo l. a) ciemnością otoczyć, za-
ciemniać; b) być ciemnym, być
ślepym.
calix, icis m a) kielich, puchar;
b) misa.
callens, entis gruboskórny, gruby.
calleó, ui - 2. a) mieć guzy; być
gruboskórnym; być doświadczo-
nym; b) znać, rozumieć, wiedzieć
coś (alqd, *z inf.).
calliditas, atis/a) mądrość, doświad-
czenie; b) przebiegłość, chytrość,
podstęp, szelmostwo.
callidus 3 a) roztropny, obrotny; a)
z czymś (gen.) obeznany; R) dobrze
obrachowany; b) skryty, przebiegły,
podstępny, chytry.
callis, is / i m a) droga dla bydła,
górska ścieżyna; b) leśne past-
wisko.
callosus 3 o twardej skórze; twardy.
calliim, T n gruba skóra, guz; przytę-
pienie zmysłów, nieczułość.
cało l. zwoływać.
cało, onis m chłopak od koni; sta-
jenny.
calór, oris m ciepło, gorąco; upal,
żar, ogień, zapał, namiętność; żar
miłosny.
caltha. ae / nagietek.
calumnia, ae / a) wykręt prawny,
szykana, fałszywe oskarżenie, po-
twarz; kara za fałsz, obwinienie; b)
złośliwe lub sofistyczne postępo-
wanie, intryga.
calumniatór, oris m krętacz, osz-
czerca.
caluniniór l. a) fałszywie oskarżać,
szykanować; b) złośliwie zacze-
piać, dokuczać, spotwarzać.
calva, ae/czaszka.
caryitium, T n łysina.
calvór, - - 3. łudzić, mamić,
zwodzić.
calvus 3 łysy.
calx, cis / (i m) wapno, kreda; meta,
koniec.
calx, cis / i m pięta, kopyto.
camella, ae / czara; wiadro.
camelus, i m i / wielbłąd.
camera, ae/1. sklepienie. 2. rodzaj
barki.
canilnus, T m piec, kominek (ogień
kominkowy); piec hutniczy, kuźnia.
campester, stris, stre a) na równinie
(położony), płaski, równy; b) nale-
żący do pola Marsowego; a) gim-
nastyczny. subst. campestre, is
n przepaska, pas (przy zapasach
używane); fS) odnoszący się do wy-
borów lub komicy j.
campus, T m a) pole, niwa, równina;
płaszczyzna, powierzchnia morza;
b) pole Marsowe; a) komicje, wy-
bory; fS) plac ćwiczeń, plac do gier,
zabaw.
camiir, a, urn zakrzywiony.
canalis, -is 7?i rura, rynna; rynna na
wodę, kanał.
canarius 3 do psa należący, psi.
cancelli, órum m ogrodzenie, krata,
szranki; granice.
cancer - 64 -
cancer, cri m rak (takie jako kon-
stelacja gwiazd i jako nowotwór);
południe; upał.
candela, ae / a) świeca (woskowa
lub łojowa)', b) sznur pomazany
woskiem.
candelabrum, i n świecznik.
candeo, iii, - 2. a) stawać się białym
od gorąca, błyszczeć, jaśnieć; b)
żarzyć się.
candescó, duł, - 3. stawać się bia-
łym, rozżarzyć się.
candidatorius 3 należący do kan-
dydata, kandydacki.
candidatus 3 biało odziany, subst.
-vs, T OT kandydat, ubiegający się
o urząd.
candidulŁs 3 pięknie biały, dosyć
biały.
candidu.s 3 jasnobiaiy, śnieżnobia-
ły, błyszczący; a) biało ubrany;
b) promieniejący, (o wietrze) roz-
pędzający chmury; c) czysty, ja-
sny, prosty; d) szczery, rzetelny,
zacny; e) wesoły, szczęśliwy, po-
myślny.
candór, oris m biała błyszcząca bar-
wa, połysk, blask; a) olśniewająca
piękność; b) jasność, przejrzystość;
c) szczerość, rzetelność.
caneo, iii, - 2. być siwym, białym.
cane-phórós, T/niosąca koszyk.
canesco, - - 3. siwieć, starzeć się.
canicula. ae / a) suczka; b) Pies
(konstelacja).
camnii.s 3 psi; uszczypliwy, zjadliwy.
canis, is OT i / pies; a) człowiek
bezwstydny lub uszczypliwy; b)
pasożyt, pieczeniarz, pochlebca; c)
pies morski; d) pies jako: a) kon-
stelacja; P) najgorszy rzut kości (w
grze).
canistra, orum n koszyk z trzciny.
canities, ei/a) szara barwa; b) siwe
włosy, siwizna.
canna, ae / trzcina, sitowie; pisz-
czałka trzcinowa.
canó, cecim, cantatum 3. melodyjnie
brzmieć; l. (intr.) a) śpiewać; b)
krakać, skrzeczeć, piać; c) brzmieć,
dźwięczeć; d) grać, trąbić. 2.
(trans.) kazać brzmieć; a) śpiewać,
opiewać; b) uświetniać, wielbić; c)
przepowiadać, prorokować, wróżyć,
zwiastować (alqd; z acc. c. inf.); d)
bellicum, dassicum, .signuin dać
znak, dać hasło, trąbić do ataku.
receptui do odwrotu.
canon, onis m reguła, przepis.
canór, oris m śpiew, muzyka,
dźwięk.
canorus 3 a) śpiewający, dźwięczny;
b) miło brzmiący, melodyjny, subst.
-urn, i n dźwięczność, śpiewność.
cantamen, mis n zaklęcie czarodziej-
skie, formułka czarnoksięska.
canterius, I m wałach, koń.
cantharis, idis / mucha hiszpańska.
cantharus, i OT kufel, konew.
cantherius, T m = canterius.
canticum, T n monolog; pieśń, aria.
canfflena, ae / piosenka; oklepana
piosenka.
cantio. onis/pieśń; pieśń czarodziej-
ska, zaklęcie.
cantito l. często śpiewać.
cantiuncula, ae / piosnka, piosne-
czka.
- 65 - capio
canto l. a) = cano; b) czarodziejskie
zaklęcia: wygłaszać; czarami za-
klinać, czarować.
cantór, oris OT śpiewak; a) aktor;
b) (w znaczeniu ujemnym) czło-
wiek powtarzający wciąż to samo;
krzykacz.
cantus, lis OT a) śpiew (także pianie,
krakanie); b) muzyka, dźwięk, od-
głos; c) czarodziejskie zaklęcie; d)
wróżba.
canus 3 siwy, biały, subst. cam,
orum m siwy włos; siwy = stary,
poważania godny.
capacitas, atłs/przestrzeń, objętość.
capax, acis a) pojemny, obszerny,
przestronny; b) pojętny; wrażliwy,
zdatny, zdolny (ad alqd lub z gen.).
capedo, mis/naczynie ofiarne.
capeduncula, ae/małe, pojedyncze
naczynie ofiarne.
capella, ae / koza.
caper, pri kozioł; kozi pot.
capesso, sTvT, sTtiiiii 3. chciwie chwy-
tać (alqd); a) gorliwie jąć się cze-
goś, zabrać się do czegoś (alqd).
viam obrać drogę, rem publicam
poświęcić się sprawom publicznym,
rozpocząć działalność polityczną;
b) do pewnego miejsca (alqd) zdą-
żać, chcieć dojść.
capillamentuin. Tną) peruka; b)
włoski korzeniowe (u roślin).
capillatus 3 włosami okryty, długo-
włosy.
capillus, i OT włos na głowie, włos na
brodzie; włosy.
capio, cepT, captiirn 3. l. ująć, chwy-
cić, wziąć (alqm i alqd); arma za
broń chwycić; a) (miejscowości)
a) zajmować, zdobywać, obsa-
dzać; P) dojść dokąd, zdążyć
(alqd, np. portum, do portu); b)
(w sposób nieprzyjacielski) zabrać,
przywłaszczyć sobie; (zwierzęta)
chwytać, (ludzi) w niewolę brać,
(rzeczy) zdobyć, (okręt) opano-
wać; c) coś uzyskać, zyskać (alqd,
np. gloriom virtutibus, sławę); d)
(sprawy, czynności) brać na siebie,
podejmować, (urząd) objąć, tugain
rzucić się do ucieczki, consilium
powziąć zamiar, plan; e) zjednać,
pozyskać (np. alqm sua humani-
tate); zwabić, omamić, podejść
(alqm blanditiis). pass. capi alqa
re dać się podejść, zwabić; f)
(o usposobieniu lub nastroju) ko-
goś zaskoczyć, opanować (np. se-
natum metus cepit); g) capi alqa
re: a) (fizycznie) osłabnąć, zacho-
rować (oculis, omnibus membris);
P) (duchowo) być osłabionym
(mente captus chory na umyśle,
obłąkany). 2. (do pewnego celu
wziąć) = wybrać, obrać (alqm lub
alqd, np. /OCHOT, sibi tabernacu-
lum, alqm sacerdotem, socium).
3. otrzymać, dostać, przyjąć (alqd
ab alqo lub ex re). pecuniam
ab alqo = dać się przekupić przez
kogoś; (dochody, żywność) pobie-
rać, sprowadzać, fructum korzyść
mieć, (radość, ból) odczuwać,
czuć, (szkodę) ponosić, finem
kończyć się. 4. (o miejscu) objąć,
pomieścić, ogarnąć, mieć dość
miejsca na coś (alqd), dość dużym
capis - 66 -
być (na coś); a) do czegoś być
zdatnym, przydatnym, coś móc
osiągnąć, zdziałać (alqd); b) (du-
chowo) pojąć, zrozumieć, opano-
wać.
capis, idis / czarą; czara ofiarna.
capistro l. zaprząc.
capistrum, i n uzda, uprząż.
capital, alis n przestępstwo zasługu-
jące na karę śmierci.
capitalis, e odnoszący się do życia;
a) śmiertelny, zabójczy. tresviri
- es przełożeni nad więźniami, hos-
tis - is śmiertelny wróg; b) główny,
osobliwy, celujący.
capitó, onis m człowiek o wielkiej
głowie; głowacz (gatunek ryby).
capitulatim adv. krótko razem ze-
brany.
capitulum, i n a) główka; b) rozdział,
kapitel.
capra, ae/koza (takie jako konstela-
cja); woń kozią, śmierdzący pot.
caprea. ae/koza dzika, samą.
capreolus, T l. kozioł, koziołek. 2.
podpora, słupek.
capri-corniis, i m koziorożec
capri-ficus, I/dzikie drzewo figowe.
capri-genus 3 z koziego rodu.
caprimulgus, i m dojący kozy, pas-
terz.
caprinus 3 należący do kóz, kozi.
capri-pes, pedis kozionogi.
capsa, ae/puszką, torebka.
captatio, onis/ubieganie się, gonie-
nie. verborum chwytanie się za
słówka, wykręty.
captatór. oris m ten, który na coś
czyha, poluje, zabiega.
captio, onis / łapanie: a) oszustwo,
zwodzenie, podchwytliwość; b)
wykręty sofistyczne; c) szkoda.
captióslis 3 oszukujący, szalbierski,
podstępny; podchwytliwy, sofistycz-
ny. subst. -um,I n fałszywy wniosek.
captiuncula, ae / mała podchwyt-
liwość.
captmtas, atis/a) pojmanie, niewo-
la; b) zajęcie, zdobycie.
captiyus 3 wzięty do niewoli, subst.
-us, T m jeniec; a) należący do
jeńca; b) zdobyty, ujęty.
capto l. chwytać, łapać, polować; a)
chcieć schwycić, chcieć ująć, po-
zyskać; b) gorliwie zabiegać, starać
się, ubiegać się o co. aurę nad-
słuchiwać, podsłuchiwać.
captura, ae / łów, połów; łup;
przen. zysk.
captus. lis m pojęcie, zdolność poj-
mowania, uzdolnienie, pojętność.
capulus. i m rękojeść, uchwyt; ręko-
jeść miecza.
caput, itis n głowa, supra c. esse
siedzieć na karku; a) człowiek,
osoba, indywiduum, (o zwierzętach)
sztuka; b) szczyt, wierzchołek, ko-
niec, punkt końcowy; (o rzekach)
źródło lub ujście; c) życie, capitis
accusare oskarżyć o zbrodnię kry-
minalną. causa lub iudicium capi-
tis proces kryminalny, proces o ży-
cie i śmierć, sprawa główną; d)
pełnia praw obywatelskich, cześć
obywatelska; e) rzecz najważniej-
sza, rzecz istotną, główna; a) głów-
na osoba, główny sprawcą, przy-
wódcą; R) główna część, punkt
- 67 - casa
wyjścia, główny powód; y) główne
miejsce, stolica, siedziba; S) główna
osnową, główny rozdział; s) suma,
kapitał.
carbaseus 3 muślinowy.
carbasus, T / cienkie płótno lniane,
muślin; pl. -są, órum n lniane
szaty; żagle.
carbo, onis m węgiel.
carcer, eris m a) ogrodzenie; b)
więzienie.
carchesium, i n naczynie do picia
z długimi uszami.
cardaces, urn m pewien rodzaj woj-
ska perskiego.
cardiacus 3 chory na żołądek.
cardo, inis m zawias, czop; a) bie-
gun, oś świata; b) punkt zwrotny.
carduus, i m oset.
carectum, T n sitowie, miejsce zaros-
łe sitowiem.
careo, iii, - 2. być wolnym od
czego, nie mieć, doznawać braku
czegoś (alqa re); a) trzymać się
z dalą od czegoś, wstrzymywać
się, obchodzić się, odmawiać sobie
(alqa re); b) czuć brak, być po-
zbawionym czegoś (alqa re).
carex, icis / sitowie.
carica, ae/karyjska lub suszona figa.
caries, el/próchnica, zgnilizną.
carina, ae / kadłub okrętu, kadłub;
okręt, łódź.
cariosus 3 spróchniały, zbutwiały.
caritas, atis/wysoka cena; drożyzna;
a) niedostatek; b) uszanowanie,
szacunek, miłość.
carnien, inis n l. śpiew, pieśń; ton,
glos. 2. wiersz, poezja, zwl. liry-
czna; napis. 3. formułką; a) pra-
wna, religijna (modlitwa); b) wróż-
bą, wyrocznia; c) zaklęcie czaro-
dziejskie.
carmino l. (wełnę) czesać, gręp-
lować.
carni-fex, icis m kąt, oprawcą; a)
dręczyciel, gnębiciel; b) łotr.
carnificina, ae/katowanie; a) urząd
katowski; b) męki, męczarnia, ka-
towania.
carnifico l. rąbać na kawałki, ścinać
głowy.
carnis*, is / = caro.
carnufex = carnifex.
caro, carnis / mięso.
carpentum, i n wóz dwukołowy.
carpó, psi, ptum 3. skubać, zrywać
(alqm i alqd); a) obrywać, obsku-
bywać; b) objadać, spasać; a) spo-
żywać powoli; f!) (drogę) odstępami
przebywać, (przestrzeń) powoli
przebiegać, przechodzić; c) wybie-
rać sobie coś; d) nadgryzać, ogry-
zać (alqd): a) rozdzierać; fS) roz-
rywać, rozdzielać; y) osłabiać; S)
(słowami) szarpać, wyszydzać; e)
(nieprzyjaciela) ustawicznie niepo-
koić, zaczepiać.
carptini adv. a) cząstkowo, z wybo-
rem; b) powtórnie; c) częściowo,
pojedynczo.
carnis, T m wóz ciężarowy.
cartiiaginósus 3 złożony z chrząstek.
caruncula, ae/kawałeczek mięsa.
carus 3 drogi; miły, cenny.
caryotis, idis/daktyl (kształtu orze-
cha).
casa, ae / chata, chałupa.
68
cascus 3 starożytny.
caseus,i m ser.
casia. ae / a) dziki cynamon; b)
bliżej nieznany pachnący krzew.
cassida, ae / hełm.
cassis, idis/hełm metalowy, szyszak.
cassis, is m sieć łowcza, sieć; a)
pajęczyna; b) zasadzka, pułapka.
cassus 3 wydrążony, próżny; a) * (z
gen. albo abl.) pozbawiony, ogoło-
cony, bez...; b) próżny, daremny,
nieużyteczny, bezskuteczny (adv.
m cassum).
castanea, ae/kasztan.
castellanus 3 należący do zamku;
subst. -us, T m mieszkaniec zamku.
casstellatim adv. po twierdzach, po
warowniach.
castellum, i n miejsce warowne,
zamek, twierdza; a) wieś górska;
b) miejsce ucieczki, przytułek.
castigatio, onis/karcenie: a) nagana;
b) kara.
castigatór, oris m ten, który karci.
castlgo l. karcić: a) upomnieć, zga-
nić; b) ukarać; c) poprawić; d)
poskromić, uspokoić.
castimónia. ae / wstrzemięźliwość;
a) post; b) czystość obyczajów,
obyczajność.
castitas, atis/ czystość, wstydliwość.
castór, oris m bóbr.
castóreiim, T n tłuszcz bobrowy (u-
Źywany jako lek).
castratus. i kastrat, eunuch.
castrensis, e należący do obozu,
obozowy.
castro l. pozbawić męskości; osłabić,
wycieńczyć.
castrum, i n l. = castellum. 2. (pl.)
obóz, obóz wojenny, praetoriana
koszary, obóz pretorianów; a) woj-
na, służba wojskowa; b) marsz
dzienny.
castiis 3 czysty, niewinny; a) nieskazi-
telny, obyczajny; b) pobożny, bogo-
bojny; c) sumienny, bezinteresowny.
casus, us m padanie: l. upadek,
obalenie; a) błąd, b) zagłada; c)
koniec, wynik; d) (gram.) przypa-
dek. 2. wypadek, zdarzenie; a)
przypadek, wydarzenie; casu przy-
padkiem; b) przypadkowa sposob-
ność (alcis rei); c) nieszczęśliwy
wypadek, nieszczęście; śmierć.
catagraphus 3 pomalowany, pstry.
catagusa, ae / sprowadzająca (do
Hadesu - o Cererze, prowadzącej
Prosperinę).
cata-phractes, ae m pancerz z łusek.
cata-phractus 3 opancerzony.
cata-plii.s, i m wylądowanie; lądująca
flota.
cata-pulta,ae / machina do rzucania
pocisków.
cata-racta, ae / (i -tes, ae m) a)
wodospad; śluza, spust; b) krata
spustowa.
cateia, ae / maczuga.
catella, ae/mały łańcuch, łańcuszek.
catellus, i m piesek.
catena, ae / łańcuch, więzy; a) wę-
dzidło, hamulec; b) (prawniczo)
warunek, klauzula.
catenatus 3 związany, łańcuchami
skrępowany.
caterya, ae/tłum, gromada, orszak,
oddział, zastęp, trupa aktorów.
- 69 - caveo
cateryarius 3 gromadnie (oddziała-
mi) walczący.
catervatim adv. gromadnie, tłumnie.
cathedra, ae/krzesło z poręczami.
catillus, T m miseczka, czarka, ta-
lerzyk.
catTiius. T m misa, czara.
catonium, i n podziemie, piekło.
catiiius, i m i catula, ae / młode
(zwierzęce); młody pies, szczenię,
piesek.
catus 3 bystry, chytry, mądry.
cauda, ae/a) ogon; caudam trahere
być wyśmianym; b) wisiorek.
caudes, icis m l. pień drzewa, kloc;
2. drewniana tabliczka woskowa;
a) książka, zeszyt, wykaz; b) księga
główna.
caulae, arum / zagroda, koszara.
cauliculus, I m łodyżka, pęd.
caulis, is OT łodyga; głąb; - kapusta.
caupo, onis m szynkarz.
caupona, ae / szynk, gospoda.
cauponór l. szachrować czymś.
cauponula, ae / nędzna karczemka.
caurus, i m wiatr północno-zachodni.
causa, ae / l. powód, przyczyna,
pobudka (z gen. lub quod, cur, ut,
z inf.); a) (abl.) causa z gen. dla,
z powodu, w interesie czyimś, ze
względu na kogoś; mea causa dla
mnie; b) słuszny powód, (pełne)
prawo; cum causa lub non sine
causa nie bez przyczyny; c) (uza-
sadnione) usprawiedliwienie; d) po-
zór, wymówka; per causam pod
pozorem. 2. rzecz, sprawa; a) (pra-
wniczo) sprawa sporna, proces;
causam agere lub defendere pro-
ces prowadzić; causam dicere pro-
ces prowadzić, bronić kogo, być
oskarżonym; causam perdere
= causa cedere przegrać proces;
kwestia prawna, kwestia sporna; b)
interes; c) zlecenie; d) położenie,
stosunek, okoliczności; e) osobiste
stosunki, przyjacielskie stosunki
(cum alqo).
causarius 3 chory, inwalida.
causi-dicus, i m adwokat, obrońca.
causór l. podawać za powód, za-
stanawiać się czymś (alqd; z acc.
c. inf. albo quod).
causula, ae / a) nieznaczna przy-
czyna; b) mały proces.
caute.s, is / ostra skała, rafa.
cautió, onis/a) ostrożność, przezor-
ność; środek ostrożności; b) zabez-
pieczenie, rękojmia, pewność;
skrypt dłużny.
cautor, oris m poręczyciel; obrońca.
cautus 3 a) zabezpieczony, upew-
niony; b) ostrożny, przezorny.
cav-aedium, T n wewnętrzne podwó-
rze.
cavea, ae / wydrążenie; a) klatka,
stajnia; b) widownia w teatrze,
teatr, widzowie.
caveo, cavT, cautum 2. l. baczyć,
strzec się, mieć się na baczności
(alqm lub ab alqo, alqd lub a re;
z ne lub ut ne; cavere ut starać się
o to, aby); cave (z con. lub *inf.)
= nie. 2. troszczyć się o co, coś
ubezpieczyć, zapewnić (alicui a re);
a) pomocy użyczać (alicui); b) dać
porękę, dać zabezpieczenie (alicui
alqa re, de re)', c) zapewnić się,
caverna - 70 -
zabezpieczyć się (afc algo); d) (pra-
wnie lub ustawowo) ustalić, za-
rządzić, rozporządzić (legę, testa-
mento itp. alqd lub de re; z u(
lub ne).
caverna, ae / wydrążenie, jama; a)
dół okrętu; b) basen.
cayillatio, onis/szyderstwo, drwiny,
przymówka.
cayillatór, oris w szyderca.
cavillór l. a) szydzić, kpić, przyma-
wiać, docinać; b) wykręcać się.
cavo l. wydrążyć, wyżłobić; a)
przebić; b) sporządzić coś wy-
drążonego.
cavus 3 próżny, wydrążony, sklepio-
ny; a) osłaniający; b) błahy, czczy.
subst. cavum, T n jaskinia, loch.
cedo (pl. cette) a) daj tu! podaj! (z
occ.); b) powiedz, nuże; c) patrz
no! wyobraź sobie (z acc.).
cedo, cessi, cessum 3. l. iść, stąpać,
kroczyć (= incedo); a) in alqd na
coś przejść, czymś stać się lub
zmienić się; b) alicui lub in alqm
komuś przypaść, na kogoś przejść;
c) alicui (z adv.) powieść się, wy-
paść; d) pro re za coś uchodzić, być
poczytanym, liczyć się. 2. odejść,
cofnąć się, ustąpić (z abl. lub ex, de
re); a) odstąpić komuś, pozostawić,
zrzec się (alicui alqa re); b) przemi-
jać, znikać; c) zejść z drogi (alicui);
a) ustąpić, ulec; /?) poddawać się,
podlegać (alicui re lub in re); 3.
(trans.) odstąpić, przyznać (alicui
alqd; z acc c. inf. lub ut).
cedriis, i / cedr, drzewo cedrowe,
olejek cedrowy.
celeber, bris, e (i *celebris, e) uczę-
szczany, ludny (* z abl. bogaty
w co); a) przez wielu uczestników
święcony, uroczysty, świąteczny;
b) często wspominany, omawiany;
a) ogólnie rozpowszechniony lub
używany; p) ogólnie znany, sławny,
wielbiony.
celebratio, óms / a) liczne zebranie;
b) świetna uroczystość.
celebratus 3 = celeber.
celebritas, atis / l. a) ożywiony
ruch, gęste zaludnienie; b) uro-
czystość. 2. a) liczne zgromadze-
nie, tłum, natłok; b) częste po-
jawienie się, wielka ilość; c)
wziętość, sława.
celebro 1.1. często odwiedzać, zwie-
dzać, ożywiać: a) komuś licznie
towarzyszyć, tłumnie otaczać; b)
coś uroczyście obchodzić, święcić.
2. coś często wykonywać, czymś
pilnie się zatrudniać; a) powszech-
nie rozszerzać, ogólnie dać poznać;
chwalić, wielbić, rozgłaszać, sła-
wić; b) coś czymś napełnić (alqd
alqa re).
celer, eris, e szybki, rączy, żwawy.
(remedium) szybko działające;
subst. celeres, urn m jazda rzyms-
ka; a) (umysłowo) obrotny; b) po-
rywczy, namiętny.
celeri-pes, edis szybkonogi.
celeritas, atis / szybkość, zwinność.
celero l. a) przyspieszyć; b) spieszyć
(intr.).
cella, ae / cela: a) komora, izba; b)
spiżarnia, spichlerz, piwnica; c)
komórka w ulu; d) kaplica.
r
71 centurio
celo l. kryć, taić, ukrywać (alqd);
zataić, utaić, ukryć przed kimś
(alqm alqd, alqm de re); pass. celor
de re z czegoś robią tajemnicę
przede mną.
celox, ocis/lekki statek żaglowy.
celsus 3 a) wysoki, wyniosły; b)
podniosły; n) wielkoduszny; j3) py-
szny, butny.
cena, ae / uczta, jedzenie, inter
cenaill przy stole.
cenaculum, T n jadalnia; piętro, pod-
dasze.
cenatio, onis/jadalnia.
cenatiuncula, ae / mała jadalnia.
cenito l. często jadać.
ceno l. l. jeść, (o głównym pożywie-
niu dziennym) obiadować, cenatus
ten, który już jadł, po jedzeniu. 2.
(trans.) spożywać.
censeo, sui, sum 2. l. a) oceniać,
szacować kogoś lub czyjś majątek
i wpisać na listę obywatelską (alqm
i alqd). censum przedsiębrać urzę-
dowe oszacowanie, legem censui
censendo dicere ustalić zasadę
przy oszacowaniu, capite censi we-
dług głów policzeni obywatele rzym-
scy; b) podać (majątek swój) i kazać
do list wpisać (alqd). pass. dać
się oszacować. 2. w ogóle: ocenić,
otaksować (alqd); a) mniemać, są-
dzić, myśleć (alqd lub z ut, ne,
acc. c. inf.); b) (o senatorach) głos
oddawać, głosować za czymś; (o
senacie) uchwalać, postanawiać
(alqd lub de re; z ut, ne, acc.
c. inf.); c) coś komuś przyznać
(alicui alqd).
censór, oris m cenzor; surowy sędzia,
krytyk.
censorius 3 należący do cenzorów.
subst. -us, i m były cenzor.
censiira, ae/cenzura, urząd cenzora.
census. fls m l. oszacowanie majątku,
obliczenie ludności, spis ludności.
2. a) lista obywateli, lista podatko-
wa, wykaz; b) majątek, posiadłość.
centaurium, i - reum, i n centuńa
(zioło).
Centauriis, T m centaur (pół konia,
pół człowieka).
centem 3 po sto.
centesimus 3 setny, subst. centesima,
ae/jeden procent, podatek jedno-
procentowy.
centi-ceps, cipitis stugłowy.
centie(n)s adv. sto razy.
centi-manus 3 smreki.
cento, onis m łatanina; łachman.
centum sto; bardzo wiele.
centum-geminiis 3 stokrotny.
centum-yiralis, e należący do cen-
tumwirów.
centum-yiri, orum m stu mężów
(trybunał sędziów).
centunculus, i mały łachman.
centuria, ae/setka, oddział, centuria.
centuriatus, us m stopień setnika.
centuriatus, us m podział na cen-
turie.
centurio l. dzielić na centurie, co-
mitia centuriata zgromadzenie lu-
du według centuryj. lex c. ustawa
uchwalona na zgromadzeniu cen-
turialnym.
centurio, onis m setnik, podoficer
w wojsku rzymskim.
centurionatus
centurionatiis, fis m wybór centu-
riona.
ceniiia, aef pojedynczy obiad, skro-
mny obiad.
cepa, ae / cebula.
cera, ae/wosk; a) woskowe tabliczki
do pisania; b) pieczęć z wosku; c)
figura z wosku, obrazy przodków
z wosku; d) komórka woskowa
w ulu; e) szminka z wosku.
cerambus, i m jelonek (owad).
cerarium, i n podatek od pieczęci
woskowych.
cerastes, ae m rogaty (o wężu we
włosach Gorgon).
cerasus, T/czereśnia.
ceratus 3 pociągnięty woskiem.
cercurus, i m lekki statek żaglowy.
cerebrósus 3 popędliwy, gorąca
głowa.
cerebrum, I n mózg; a) czaszka; b)
rozum; c) popędliwość, poryw-
czość; gniew.
cereus 3 woskowy, z wosku; a) żółty
jak wosk; b) gibki, podatny; c)
subst. cereus, i m świeca woskowa.
cerintha, ae/kwiat woskowy.
cernó, crevl, cretum 3. oddzielać,
odłączać, odróżniać: l. a) (dokład-
nie) widzieć, spostrzegać (alqd); b)
(duchowo) poznać, uznać, pass.
cerni re lub in re przez cos dać się
poznać; c) na kogoś mieć wzgląd
(alqm). 1. rozstrzygnąć (= decer-
nere); a) postanowić (alqd); b)
walczyć (de, pro re; vitam o życie);
c) hereditatem spadek objąć,
przyjąć.
cernuus 3 głową naprzód pochylony.
cero l. powlec woskiem, zlepić wo-
skiem.
ceroma, atus n maść woskowa (uiy-
wana przez zapaśników); pnen.
arena zapasów.
cerritus 3 pozbawiony rozumu, sza-
lony.
certamen, mis n walka, spór (de re
albo z gen. o coś); a) zakład,
zawód, walka; b) nagroda walki; c)
starcie, potyczka; d) nieprzyjaźń,
pl. utarczki.
certatim adv. na wyścigi, o zakład.
certatió, onis/a) wyścig, zawód; b)
publiczna rozprawa (rei).
certe adv. pewnie, niezawodnie; a)
z pewnością, rzeczywiście; b) bez
wątpienia; c) przynajmniej, w każ-
dym razie.
certo adv. z pewnością, pewnie, na
pewno.
certo l. walczyć, spierać się (cum
alqo, de re, pro re); a) współubie-
gać się, wspólnie usiłować (cum
alqo, de re, z inf.); b) (sądownie)
wieść spór, rozprawiać się.
certus 3 rozstrzygnięty; l. a) po-
stanowiony. mihi certum est (z
inf.) jest moim stałym postanowie-
niem; b) na coś zdecydowany (z
inf. lub gen.). 2. a) ustalony, pewny,
stały; b) pewny (o osobach i rze-
czach) a) godny zaufania, wiary-
godny, niezawodny; ft) dobrze po-
wiadomiony. alqm certiorem fa-
cere kogoś powiadomić (alcis rei
lub de re; z acc. c. inf.); c) (o
rzeczach) pewny = niewątpliwy,
niezawodny, dokładnie oznaczony,
chrysolithus
stanowczo załatwiony, zdecydowa-
ny.
ceniła, ae / kawałeczek woskowej
farby; c. miniata lubryka.
cerussa, ae/biel cynkowa, szminka,
bielidło.
cerva, ae/łania.
cervical, alis n poduszka.
cerwula, ae / kark, karczek.
cerviniis 3 jeleni, z jelenia.
cervTx,icis/ (zwykle pl.) kark, szyja,
esse in ceryicibus alcis siedzieć
komuś na karku; siła, odwaga,
śmiałość.
cervus, ima) jeleń; b) widły, pa-
lisada.
cessatio, onis / wahanie się, mit-
ręźenie, bezczynność.
cessatór, oris m próżniak.
cessio, ónis/ustąpienie; odstąpienie
własności (cesja).
cesso l. zwlekać, ociągać się (z inf.);
a) opuszczać się w czym (in re,
a re), zaniedbać, zaprzestać, ustać;
b) być nieczynnym, spoczywać,
próżnować; c) (trans.) (tempus)
bezczynnie przepędzać.
cestro-sphendone, es / machina do
rzucania pocisków.
cetariiim, T staw rybny, sadzawka.
cetarius, T m handlarz ryb morskich.
cete n (pl. od cetus).
cetero-qui(n) zresztą, z innych
względów.
ceterus 3 pozostały, reszta, (et) ce-
tera i tak dalej, adv. a) ceterum
i cetera zresztą, w ogóle, ale, lecz;
b) de ceteró zresztą, pod innym
względem.
cetra, cetratus = caetra, caetratus.
cetus, i m (pl. cete n) potwór morski
(wieloryb, delfin i in.).
ceu l. tak jak, całkiem jak, podob-
nie jak. 2. (z co/i.) jakby, jak
gdyby.
chalcaspides, urn m żołnierze o spi-
żowych tarczach.
chałybeius 3 stalowy.
chałybs, ybis m stal.
chaos n (abl. chao) chaos, l. pusta
przestrzeń; podziemie. 2. bezkształ-
tna masa pierwotna; stworzenie.
chara, ae / rodzaj dzikiej rośliny.
charistia. órum n święto zgody.
charta, ae / papirus, papier; pismo,
książka, wiersz.
chartula, ae/liścik, karteczka.
chelae, aruni / kleszcze skorpiona;
Waga (konstelacja).
chełydrus, i m wąż szyldkretowy.
chełys, yos / żółw; lutnia.
cheragra = chiragra.
chiliarchus, i i -es, ae m dowódca
1000 ludzi.
chunaeri-fer 3 rodząca chimerę.
chiragra, ae/ból w rękach (reuma-
tyczny).
chirographum, i n l. rękopis. 2.
pismo; zapis.
chirurgia, ae / sztuka leczenia ran.
chlamydatiis 3 ubrany w płaszcz.
chlamys, ydis/płaszcz (wojskowy).
chorda, ae/struna; (pl.) gra na lutni.
chórea, ae / taniec chóralny.
chórus, i m l. taniec, pląsy. 2. tań-
cząca gromada; a) chór w trage-
diach; b) orszak, tłum.
chrysolithus, T m chrysolit, topaz.
cibarius - 74 -
cibarius 3 l. należący do pokarmu.
subst. cibaria, orum n pożywienie,
żywność; porcja żołnierska. 2. zwy-
czajny, pospolity.
cibo l. żywić, pass. brać żywność.
ciborium, T n kubek, puchar.
cibus, T OT potrawa, pożywienie, wikt,
żywność; a) przynęta, lep; b) po-
karm, obrok.
cicada, ae / konik polny.
cicatnx, icis / blizna, kresa; zabliź-
niona rana.
cicer, eris n groch.
cichóreiun, i n endywia, cykoria.
cicirrus, T OT kogut gotów do walki;
krzykacz.
cucenia, ae/bocian.
cicur, iiris oswojony, łaskawy.
cicuta, ae / szalej (jadowite wie)
pl. liście szaleju, łodygi szaleju;
a) odwar szaleju, cykuta; b) pi-
szczałka.
cidaris, is / tiara (wysoka stojąca
aapka).
cieó, cm, cTtmii 2. w ruch wprawiać,
poruszać, wzruszyć (alqm i alqd).
pass. poruszać się; a) przywoływać,
zawołać (alqm ab albo ex aląa re
ad albo in alqd), wołać na pomoc;
b) wołać, nazywać, wyszczegól-
niać; c) do życia przywołać, wy-
wołać, stworzyć, ożywić, spowo-
dować, wzniecić, sprawić (alqd).
cunex, icis m pluskwa.
cinaedus, i OT rozpustnik.
cincinnatii.s 3 kędzierzawy.
cincinnus, i OT kędzior.
cmctura, ae / sposób podpasywania
togi.
cinctus, us OT a) opasanie; b) pas,
fartuch.
cmctutus 3 opasany fartuchem; staro-
rzymski.
cingo, cinn, cinctum 3. opasać,
przepasać (z acc.). pass. przepasać
się; a) podpasać, podkasać; b) coś
otoczyć, zamknąć, okolić (alqd al-
ąa re); c) towarzyszyć komu; d)
zasłonić; naokoło obsadzić (alqd
aląa re).
cinguliim, I n (i -us, T) pasek, pas; a)
pendent; b) popręg (u konia); c)
strefa.
cliu-fló, onis w sługa trefiący włosy,
fryzjer (dosłownie: rozpalający że-
lazko do trefienia włosów).
cinis, eris OT (*/) popiół, popiół
ze spalonych ciał zmarłych; a)
kupa popiołu, gruzy; b) zniszcze-
nie, grób.
dnnamuni, T n cynamon.
cio, civT, citum 4 = cieo.
cTppus, T OT słup, pal; nagrobek.
circa l. adv. około, naokoło, w okoli-
cy. 2. prp. z acc., a) (o miejscu)
koło, przy, blisko, w pobliżu, naoko-
ło; b) (o czasie) koło, blisko, prawie;
c) (przy liczbach) prawie, około; d)
ze względu na, co do, odnośnie do.
circa-moermm, i n miejsce naokoło
murów.
circensis, e cyrkowy, (iudi) circenses
widowisko cyrkowe.
circino l. zaokrąglać.
circinus, I OT cyrkiel (narzędzie).
circiter l. adv. blisko, około. 2. prp.
z acc. = circa.
circu-eo = circumeo.
- 75 - circmngesto
circu-itio, oms / okrążanie; a) ob-
chodzenie straży, ront; b) ceremo-
nia, wykręt, obejście, kołowanie.
circu-itus, us m okrążenie; a) obieg;
b) zboczenie z drogi; c) objętość,
obwód; d) okres, period.
circii-latór, oris OT włóczęga.
circulór l. a) tworzyć grupy, groma-
dki; b) grupami rozmawiać.
circulus, l OT l. linia kołowa; tor
kolisty, obwód, strefa. 2. a) pierś-
cień, obręcz; b) koło s= towarzyst-
wo, zebranie, grupa.
circum = circa.
circum-agó, egi, actum 3. l. (na-
około) prowadzić, poruszać, obra-
cać. pass. a) obracać się, kręcić
się, krążyć; b) (o czasie) upływać.
2. obrócić, odwrócić, zawrócić; od-
mienić, zmienić.
circum-aro l. oborać.
circum-cidó, cidi, cisiim 3. dokoła
obcinać; zmniejszać, ograniczać,
ukrócić.
circum-circa adv. dookoła.
circum-cisus 3 a) spadzisty, stromy;
b) obcięty, skrócony, krótki.
circum-cludó, dusi, ciusuni 3. do-
okoła otoczyć, zamknąć; a) obszyć,
obrębić; b) (o nieprzyjacielu) oto-
czyć, odciąć.
circum-colo 3. naokoło mieszkać
(alqd).
circum-do, dedl, datiini l. a) na-
około kłaść, postawić, posadzić
(alqd alicui rei), pass. ustawić się,
stanąć naokoło; b) coś czymś oto-
czyć, obstawić, zamknąć, opasać
(alqd alqa re).
circum-duco, dmd, ductum 3. ob-
wodzić, oprowadzać (alqm alqd;
alqm alqd kogoś naokoło czegoś);
przedłużać, przewlekać.
circum-eo, ii, itum 4. około czegoś
obchodzić, objeżdżać; a) kołem
otaczać, opasać, zamykać, oskrzyd-
lać; b) chodzić naokoło, obchodzić;
zwiedzać, oglądać.
circiun-equito l. objeżdżać coś.
circum-feró, tuli, latum 3. obnosić,
nosić naokoło (alqd, alqd ad alqd).
pass. krążyć, kręcić się; a) dokoła
roznosić; b) naokół szerzyć, roz-
szerzać, rozpowszechniać.
circum-flecto 3. przeginać, uginać,
nawracać, skręcać.
circumflexus, us OT zagięcie.
circum-fló l. wiać dokoła.
circum-fluó, flmd, fluxum 3. a)
(trans.) coś dokoła opływać, ob-
lewać (alqd); otaczać, okrążać; b)
(intr.) przelewać się; opływać w coś
(abl.), obfitować.
drcum-fluus 3 a) oblewający; b)
oblany.
circum-fóraneus 3 znajdujący się na
targu; objeżdżający targi.
circiiin-fundó, fudl, fusum 3 a)
coś czymś oblewać (alqd alicui
rei), pass. rozlewać się dokoła
czegoś (dat.), rozszerzać się (a-
licui rei około czegoś); b) ob-
lewać, zalewać; otaczać, opasy-
wać. pass. być otoczonym, naci-
skanym.
circum-gemo 3. coś z pomrukiem
(szumem) okrążać.
circum-gestó l. obnosić, roznosić.
circumgredior - 76 -
circum-grediór, gressus sum 3.
obejść (wroga), opasać.
circum-iaceo 2. dokoła czegoś leżeć
albo mieszkać.
circum-icio, ieci, iectflm 3. naokoło
rzucać, stawiać, naokoło (alqd ali-
cui rei), naokoło wznieść, usypać.
adj. circumiectus 3 a) leżący na-
około; b) otoczony czymś (abl.).
circum-iectus, fis m okrążanie, ota-
czanie; obwód.
circum-latro l. naokoło szczekać
albo huczeć, wyć.
circum-ligo l. a) obwiązać coś koło
czegoś {alqd alicui rei); b) ob-
winąć, otoczyć.
circum-lino, - litum 3. a) pomazać,
polepić; b) posmarować.
circum-luo 3. opływać, oblewać.
circum-mitto, misi, missum 3. a)
obsyłać, posyłać po; b) na różne
strony posyłać.
circum-mfinio 4. dokoła obwarować.
circmn-munitio, ónis / osaczenie,
zamknięcie.
circum-padanus 3 nadpadański,
znajdujący się nad rzeką Padem.
circum-pendeo 2. wisieć dokoła.
circum-plaudo 3. oklaskiwać.
circum-plector, plexiis sum 3. obej-
mować, uściskać, otaczać.
circum-plico l. obwijać.
circum-pono, pósul, pósitum 3. sta-
wiać naokoło, kłaść naokoło.
circum-potatio, onis / picie w ko-
lejkę.
circum-retio 4. usidlać, uwikłać.
circum-rodo, sl, - 3. ogryzać (na-
około).
circum-saepio, psi, ptum 4 ogrodzić,
otoczyć.
circum-scindo 3. oberwać, zerwać
(suknię).
circum-scribo, psi, ptiini 3. l. opisać
koło, kołem otoczyć. 2. a) odgrani-
czyć, oddzielić, naznaczyć (alicui
alqd); b) ograniczyć, ścieśnić, ukró-
cić; (urzędnikom) zakres władzy
zacieśnić, umniejszyć; c) podejść,
oszukać, wyzyskać; d) usunąć, od-
dalić, unieważnić.
circum-scriptio, onis/opisane koło;
a) zarys, okręg, granice; b) okres;
c) podejście, oszustwo.
circum-scriptór, oris m oszust.
circum-scriptus 3 ostro odgraniczo-
ny, zwięzły; zaokrąglony.
circum-seco l. dokoła obcinać.
circum-sedeo, sedT, ses.siiin 2. ob-
legać, zamykać; szturmować.
circum-sessió, onis / oblężenie.
circum-sido, sedT 3. oblegać, osaczyć.
circum-sisto, stetl, - 3. ustawić się
naokoło, obstawić, osaczyć; ze-
wsząd zagrażać.
circum-sónó, ul l. a) naokoło roz-
brzmiewać; b) (trans.) rozlegać się
dokoła czegoś, dochodzić (do
uszu), dolatywać (do uszu).
circum-sónus 3 naokoło brzmiący,
hałasujący, szczekający.
circum-spectio, onis / baczność,
uwaga.
circmn-specto l. = circumspicio.
circum-spectus, fis m rozglądanie
się, widok; rozwaga.
circum-spectus 3 rozważny, baczny,
ostrożny.
- 77 - cito
circum-spicio, spexT, spectum 3. l.
(uważnie, bacznie, trwożliwie) roz-
glądać się, rozpatrywać się, badać.
2. (trans.) a) naokoło oglądać; b)
dokoła przeglądać, badać; a) za
czymś rozglądać się, oglądać się,
na coś czekać, czyhać; ft) czegoś
wyglądać, szukać; y) nad czymś
pilnie zastanawiać się, rozważać,
zgłębiać; nad czymś (alqd) myśleć.
circum-stó, stetl, - l. a) (intr.) stać
naokoło; b) (trans.) otaczać, okalać,
oblegać (alqd); tłoczyć się naokoło.
circum-strepo, uT, itum 3. czynić
naokoło szmer, wrzawę; hałasować
dookoła.
circumsutus 3 naokoło obszyty.
circum-textus 3 naokoło utkany, ob-
ramowany.
circum-tóno, iii, - l. dokoła
grzmieć, z hałasem, z szumem,
z hukiem otaczać.
circum-yado, si, - 3. zewsząd ude-
rzyć, napaść.
circum-yagus 3 naokoło opływający.
circum-vallo l. otoczyć wałem, za-
niknąć.
circum-yectio, onis/obwożenie na-
około; obieg (słońca).
circum-vectór l. objeżdżać dokoła
(alqd), opływać; opisywać.
circum-vehór, yectus sum 3. a)
(intr.) naokoło jeździć; b) (trans.)
objechać, opłynąć.
circum-yelo l. osłonić, okryć.
circum-yenió, veni, yentum 4. oto-
czyć, okrążyć, opłynąć; a) (o nie-
przyjacielu) osaczyć; b) usidlić,
uwikłać, obalić; c) podejść, oszukać.
circum-yerto, tT, sum 3. obracać,
kręcić, pass. obracać się.
circum-yólito l. a) latać wkoło, krą-
żyć; b) (trans.) oblatywać, okrążać.
circum-vólo l. latać naokoło, okrą-
żać (z acc.).
circum-volvo 3. obracać, toczyć (na-
około). pass. (annum) dokonywać
obiegu rocznego.
circus, i m l. linia kołowa, pierścień.
2. plac wyścigowy, cyrk.
ciris, is / gatunek ptaka morskiego.
cirrus, i m pukiel włosów; głowa
kędzierzawa.
cis prp. z acc.: a) z tej strony; b)
w przeciągu.
cis-alplniis 3 leżący z tej strony Alp,
przedalpejski.
cisium, T n lekki wózek o dwu
kołach.
cis-rhenanus 3 mieszkający z tej
strony Renu.
cista, ae / skrzynka, szafka.
cisterna, ae / cysterna (podziemny
zbiornik wody).
cistóphórus, i m moneta azjatycka,
pieniądz.
citatus 3 prędki, szybki, spieszny.
citerior, iiis a) z tej strony; b) bliż-
szy, bliżej leżący.
cithara, ae / cytra, lira.
citharista, ae m cytrzysta, lutnista.
citharizo l. grać na cytrze.
citharoedus, i m ten, który śpiewa
przy wtórze cytry.
citimiis 3 bliższy, bliżej leżący.
citó adv. od citus.
cito l. w szybki ruch wprawić, pobu-
dzić, popędzić; a) przywołać, we-
eitra - 78 -
zwać; b) pozwać, zaskarżyć; c)
wymienić, nazwać, przytoczyć, cy-
tować; d) ciągle intonować.
citra l. adv. bliżej, z tej strony. 2.
prp. z ccc. a) z tej strony, wśród;
przed; b) (o czasie) przed; c) bez,
prócz, wyjąwszy.
citreus 3 z drzewa cedrowego (zro-
biony), cedrowy.
citro adv. w tę stronę, ultro et c. tu
i tam, w tę i tamtą stronę, obu-
stronnie, wzajemnie.
citrus, i / drzewo cytrusowe (ced-
rowe).
citus 3 prędki, żwawy, spieszny,
(adv. cito) non cito nie łatwo, citius
łatwiej, raczej.
ciwus, 3 = ciyilis.
cmiis, e l. odnoszący się do obywa-
tela, obywatelski, prywatny, ius
civile a) prawo obywatelstwa; p)
prawo cywilne, prywatne; a) pełen
poczucia obywatelskiego, patrioty-
czny; b) uprzejmy, ludzki. 2. od-
noszący się do państwa, państwo-
wy, polityczny, publiczny.
cmiltas, atiś,/uprzejmość, ludzkość.
cms, is m i/mieszczanin, obywatel;
a) współobywatel; b) poddany.
civitas, atis/1. prawo obywatelstwa.
2. obywatelstwo; państwo, gmina,
naród. 3.* miasto (= urbs).
ciades (i ciadis), is / uraza; szkoda,
nieszczęście, zguba, strata (zwt.
klęska, także zaraza); (o osobach)
sprawca nieszczęścia, szkody etc.
dam l. adv. skrycie, potajemnie. 2.
prp. z abl. i acc. bez wiedzy,
w tajemnicy przed...
daniatór, oris m krzykacz.
Danuto l. = silniejszy wyraz nit
damo.
damo l. (intr.) krzyczeć, głośno
wołać; trans, wywoływać (alqd
z acc. c. inf.); a) wołać na kogoś
(alicui, alicui alqd); b) przywoły-
wać, przyzywać (z acc.); c) głośno
wymienić, nazwać (z podw. acc.);
d) wyraźnie wskazać, świadczyć.
damór, oris m krzyk; a) przyjazny
okrzyk, okrzyk zadowolenia; b)
okrzyk skargi, trwogi, ubolewania;
c) okrzyk wojenny; d) (w ogóle)
hałas, wrzawa, odgłos.
danculiun = dam.
dandestmus 3 skryty, tajemny.
dangór, oris m dźwięk, brzmienie;
krzyk, szelest.
dareo, - - 2. być jasnym, błysz-
czeć; być sławnym.
daresco, rui, - 3. stawać się jas-
nym, zabłysnąć: a) dać się słyszeć,
stawać się wyraźnym; b) zajaśnieć,
zasłynąć, odznaczyć się.
darigatio. onis / żądanie zadość-
uczynienia, żądanie odszkodowa-
nia.
dari-sónus 3 głośno brzmiący.
daritas, atis/jasność, światłość; a)
donośny dźwięk; b) wyrazistość; c)
sława, rozgłos.
daritfldo, inis / = daritas.
daro l. jasnym czynić; wsławić,
uświetnić.
dariis 3 jasny, wyraźny, jaśniejący;
a) głośny, wyraźny, donośny; b)
(przen.) jasny, zrozumiały; c) sław-
ny; osławiony.
- 79 - Cn.
dassiariiis 3 należący do floty, subst.
-us, i m marynarz, majtek.
dassicula, ae / mała flota, flotylla.
dassicum, T n sygnał na trąbce,
trąbka bojowa.
dassicus 3 należący do floty, subst.
-us, I OT = dassiarius.
dassis, is l. majątkowa klasa oby-
wateli (wedlug podziału Serviusa
Tulliusa); oddział, część. 2. a) od-
dział wojska; b) flota; służba we
flocie.
datri, órum m zasuwka, krata.
daudeo, - - 2. = daudico.
ciaudicatio, onis/utykanie, kulenie.
daudico l. chromać, być kulawym;
chwiać się, trząść się, stać na sła-
bych nogach.
daudo, -, sum 3. = daudico.
daudo, sT, sum 3. l. zamykać, przy-
mykać (alqd). subst. ciausum,
i n zaniknięcie, a) zamykać, koń-
czyć, do końca doprowadzić, ag-
men zamykać pochód = tworzyć
tylną straż; b) (retor.) zaokrąglać.
2. zamknąć (alqm in rem lub in
re, *z abl.). a) otoczyć, obstawić;
b) obejść. 3. odciąć (= interdu-
dere); a) zrobić niedostępnym; b)
oddzielić.
dau-dus 3 kulawy, chromy, bezwład-
ny; a) wahający się, niepewny; b)
niezupełny, niedostateczny.
daustra, orum (ciaustrum, i) n zam-
knięcie: a) zamek, rygiel; przeszko-
dy; b) zapora; a) tama; fS) klatka;
y) wąskie przejście, przesmyk; c)
warownia, przedmurze.
clava, ae/maczuga, pałka; laska, kij.
davarium, i n pieniądze na ćwieki
do butów.
dayicula, ae / gałązka winorośli.
davi-ger 3. a) dzierżący maczugę;
b) noszący klucze.
clavis, is/a) klucz; b) zamek.
clavus, i m l. gwóźdź. 2. a) ster; b)
brzeg purpurowy na tunice; c) od-
cisk.
demens, entis łagodny, spokojny,
cichy; delikatny, łaskawy.
clementia, ae/łagodność, potulność,
delikatność, pobłażanie.
depo, epsi, eptum 3. kraść.
depsydra, ae / klepsydra, zegar
wodny.
cliens, entis m klient.
clienta, ae/klientka.
dientela, ae / klientela; a) klienci;
b) orszak.
dientulus, T m ubogi klient.
dinatiis 3 przychylny, skłonny.
dipeatus 3 uzbrojony tarczą.
clipeus, i m (i clipeum, T n) (owalna)
tarcza; a) tarcza słoneczna, słońce;
b) niebo; c) popiersie, medalion.
clitellae, arum / siodło, juki.
ditellarius 3 juczny.
diyosus 3 pagórkowaty, stromy.
divus, i m pochyłość, stok; pagórek,
wzgórze.
dóaca, ae/kanał, ściek.
clódo, clostra = daudo, daustra.
dudo, duens = daudo, cliens.
dueo, - - 2. być nazwanym, na-
zywać się; być sławnym.
dunis, is / pośladek, tyłek.
dupeus i dypeus = clipeus.
Cn. (skrócenie) = Gnaeus.
coaceryo 80
có-acervó l. skupić. .
có-acesco, acui, - 3. być kwaśnym,
kwaśnieć; zdziczeć.
có-actór, oris m a) kasjer, poborca;
b) c. agminis zamknięcie pochodu,
tylna straż.
có-actum, T n pilśń.
cóactiis, us m przymus, mus.
co-aediflco l. zabudować, zbudować.
có-aequalis, is m rówieśnik, towa-
rzysz.
co-aequó l. równać; a) wyrównać;
b) kłaść na równi.
có-agnientatio, ónis / spojenie, złą-
czenie.
có-agmento l. spajać, sklejać, łą-
czyć.
có-agmentum, T n spojenie.
có-agulum, T n podpuszczka (środek
sprawiający ścinanie się mleka
w ser).
có-alescó, alm, alitum 3. a) razem
róść, zrastać się; złączyć się, stopić
się; b) wyróść, korzenie zapuścić,
sił nabrać, wzrosnąć.
có-angusto l. ścieśnić, ograniczyć.
có-argiió, argui, argutum 3. wyraź-
nie wskazać, wykazać, dowieść
(alqd z acc. c. inf.); a) przekonać,
dowieść komu czegoś; b) dowieść
nieprzydatności.
có-artatio, óniś / skupienie, ścieś-
nienie.
có-arto l. skupiać, ścieśniać; ukrócić,
skrócić.
cóaxó l. opatrzyć podłogą.
coccum, T n szkarłat, purpura.
cochlea i coclea, ae / ślimak.
cócies, itis jednooki.
coctuis, e palony; z palonych cegieł
zbudowany.
cóciis, T m = coquus.
códex, icis m = caudex.
códicarius 3 z jednego pnia zrobiony.
codicillus, i m l. pieniek drzewa. 2.
(pl.) tabliczka do pisania; a) list,
bilet; b) podanie, prośba; c) dodatek
do testamentu, kodycyl.
có-emo, enu, emptum 3. skupować.
có-emptio, onis / skupowanie; mał-
żeństwo (kupowanie żony).
có-emptionalis, e mogący zawrzeć
małżeństwo przez kupno.
có-eo, H, (tum 4. l. iść razem, scho-
dzić się, zgromadzać się; a) zderzyć
się, potykać się (o nieprzyjacielu);
b) połączyć się, sprzymierzyć się;
a) połączyć się węzłem małżeńs-
kim, parzyć się (o zwierzętach); p)
skupić się, skoncentrować się; y)
spływać, (o ranach) zasklepić się, (o
krwi) ścinać się, krzepnąć; 5) poro-
zumieć się, połączyć się (cum alqo,
de re lub z ut). 2. (trans.) societa-
tem zawrzeć sojusz, związek.
coepi, coeptum, coepisse pf. do in-
cipio.
coepto l. = incipio.
coeptum, i n zaczęte dzieło, przed-
sięwzięcie, zamiar.
coeptus, lis m początek, rozpoczęcie.
co-erceo, ciii, citum 2. razem stło-
czyć, zamknąć: a) razem trzymać,
otoczyć, w porządku utrzymywać
(alqd); b) zacieśnić, ograniczyć,
trzymać w karbach, powściągnąć,
hamować, tłumić (alqm i alqd);
karcić, karać.
- 81 - cohaerentia
cóercitio, onis / a) ograniczenie; b)
powściąganie, kara; środki karne,
prawo karne.
coetus, lis m a) zejście się z kimś; b)
zebranie, towarzystwo, koło.
cogitatio, ónis / l. a) myślenie,
rozwaga, zastanowienie, rozważa-
nie (alcis rei); h) władza myś-
lenia, zdolność myślenia, wyob-
raźnia. 2. (konkr.) a) myśl, wyob-
rażenie; b) zamiar, plan, postano-
wienie.
cogitatus 3 zob. cogito.
cogito l. l. a) myśleć, rozmyślać (de
re); być usposobionym (male de
alqo); b) zamyślać, rozważać (de
re lub z inf.). 2. (trans.) obmyślać,
rozważać (alqd lub z acc. c. inf.);
a) wymyślać, zmyślać; b) coś za-
mierzać, planować (alqd lub z inf.);
c) adj. cogitatus 3: a) dobrze ob-
myślany, rozważony, po rozwadze
uczyniony; fS) zamierzony, plano-
wany; /) subst. cogitatum, T n myśl,
plan, pomysł.
cognatio, onis / pokrewieństwo; a)
krewni, rodzina; b) podobieństwo,
zgodność.
co-gnatus 3 pokrewny (z dat.), subst.
-us, i krewny (alcis); przynależny,
podobny, zgodny (z dat.).
cognitio, onis / a) poznanie; znajo-
mość (z gen.); b) wyobrażenie,
pojęcie (alcis rei); c) sądowe do-
chodzenie lub wyrok (de re).
cógnitór, oris m znawca; a) świadek
identyczności; b) obrońca, zastępca
prawny.
cognitiis 3 zob. cognosco.
co-gnomen, Inis n a) imię rodowe;
b) przydomek (szyderczy lub za-
szczytny); c) nazwa, oznaczenie.
cognomentum, T n = cognomen.
cognominis, e równoimienny.
cognonuno l. nazywać.
co-gnosco, gnovT, gnitum 3. pozna-
wać, rozpoznawać (alqm i alqd;
z acc. c. inf.). pf. znać; a) poznać,
uznać; b) (pisma) czytać, studiować;
c) do wiadomości przyjąć, zauwa-
żyć, dowiedzieć się (alqm i alqd; ab
lub ex alqo od kogoś; de alqo lub de
re; z acc. c. inf.); d) starać się
poznać: a) wybadać, zasięgać wia-
domości, śledzić (alqd, de re); [S)
badać, dochodzić (alqd); (sądownie)
wdrożyć dochodzenie lub śledztwo
(de re); e) adj. cognitus 3 znany,
wypróbowany, doświadczony.
cogo, cóegi, cóactum 3. l. razem
spędzić, razem sprowadzić, zebrać
(alqm lub alqd ab, ex re in, ad
alqd); a) zgęścić; b) zjednoczyć,
zgromadzić (pass. połączyć się,
zejść się); (wojsko) ściągnąć, (zgro-
madzenie) zebrać (ab alqo); c)
agmen zamykać pochód = straż
tylną tworzyć; d) wnioskować,
wniosek wyciągać (alqd ex re,
z acc. c. inf. lub ut.). 2. wpędzić,
wcisnąć, wepchnąć (alqd in alqd);
a) zacieśniać; b) do czegoś zmusić,
zniewolić (alqd ad, in alqd; z inf.
lub ut), coś wymusić (alqd). alqm
in ordinem do lądu przywieść.
cóactiis 3 zmuszony, wymuszony.
có-haerentia, ae/związek (wewnęt-
rzny).
cohaereo - 82 -
có-haereo, haesT, - 2. pozostawać
w związku (cum re, inter se); a) być
z czymś związanym; b) trzymać się
razem, składać się (z czegoś, abl.).
có-heres, edis m i f współdziedzic,
współdziedziczka.
co-hibeo, bui, bitum 2. razem trzy-
mać; a) objąć, zamknąć; b) zawie-
rać; c) powściągać, zatrzymywać,
przytrzymywać (a re z dala trzymać
od czegoś); d) hamować, trzymać
w karbach.
có-hónesto l. czcić, oddawać cześć.
có-horresco, horrui, - 3. wzdrygać
się, wzdrygnąć się.
có-hors, tis / l. zagroda, podwórze,
obora. 2. a) świta, praetoria gwar-
dia przyboczna, hufiec przyboczny
wodza; b) orszak; c) zastęp, zgraja,
tłum.
có-hortatio, onis / zachęta.
cóhorticula, ae / mały hufiec, gar-
stka.
có-hortór l. zachęcać, zagrzewać
(alqm ad alqd; z ut, ne).
c6-inquino l. zbroczyć, splamić.
có-itio, onis / zebranie; a) spisek; b)
ugoda, układ.
có-itiis, lis m spółkowanie, parzenie
się.
colaphus, i m uderzenie pięścią.
col-labefacto l. przywieść do upad-
ku.
col-labefio, factiis sum, fieri być
zachwianym, być przywiedzionym
do upadku.
col-labór 3. = collabefio.
col-laceratus 3 zupełnie poszarpany.
col-lacrimatio, onis / potok łez.
col-lacrimo l. opłakiwać (wraz
z kimś).
col-latio, onis / l. znoszenie, sig-
norum potyczka. 2. a) składanie
pieniędzy, składanie opłat (obowią-
zek opłacania); b) porównanie, ze-
stawienie (rachunków).
col-laudatio, onis / pochwała.
col-laudo l. pochwalać.
col-lecta, ae/datek, składka.
collectaneus 3 zebrany.
collecticius 3 razem zebrany.
col-lectio, onis / a) zbieranie; b)
podsumowanie.
col-lectiis 3 zwięzły, krótki.
collega, ae m towarzysz, pomocnik
w urzędzie.
collegium, i ni. zespół urzędników.
2. związek, bractwo, klub.
col-libertus, i m razem wyzwolony.
col-libet, libiiit libitum est 2. podoba
się, zachciewa się (alicui).
col-lldo, si, sum 3 a) pozbijać, pass.
zderzyć się, potykać się (alicui
z kimś); b) rozbić, roztluc.
col-Hgatio, onis / związek.
col-ligó l. a) razem wiązać, zszywać;
łączyć, jednoczyć (alqd cum re,
inter se); b) mocno spajać, wiązać,
krępować; powstrzymywać.
col-ligo, legi, lectum 3. l. a) razem
zbierać, szukać. vasa spakować,
gotować się do drogi; b) zestawiać,
gromadzić, (w mowie) zestawiać,
wyliczać; c) (o osobach) razem
zebrać, gromadzić, ściągać. 2. a) se
lub animum ochłonąć, przyjść do
siebie, nabrać otuchy, odwagi; b)
zyskiwać, nabywać, osiągnąć; c)
83 - color
(duchowo) a) obliczać; fS) wnios-
kować, wnosić (alqd ex re, z acc.
c. inf.).
col-lineo, i io l. prosto mierzyć,
prosto rzucić, trafić do celu.
col-lino, levl, litimi 3. pomazać,
posmarować (alqd alqa re).
colliquefació 3. roztopić.
collis, is m wzgórek, wzniesienie.
col-locatio, onis / a) umieszczenie,
ustawienie; b) ożenienie, wydanie
za mąż.
col-loco l. razem ustawić, obok usta-
wić, ułożyć (alqm lub alqd in re.
*in rem); a) umieścić, zakwatero-
wać, osiedlić; (o wojsku) ustawić,
uszykować, przesunąć; b) (pienią-
dze) włożyć, wyłożyć, umieścić;
użyć na coś (alqd in re); c) (kobie-
tę) wydać za mąż (in matrimonio);
d) se m re oddać się czemuś,
poświęcić się czemuś.
col-łócutió, onis / rozmowa.
collóquium, T n rozmowa (alcis albo
cum alqo z kim).
col-lóquór, lócutus siirn 3. rozma-
wiać, rozmówić się (cum alqo de
re).
col-liihet = collibet.
col-luceo, - - 2. naokoło świecić,
błyszczeć, przyświecać, być roz-
jaśnionym, jaśnieć.
col-ludo, sl, sum 3. z kimś (dat.)
bawić się; być z kimś (cum alqo)
w zmowie.
collum, T n szyja.
col-Iuó 3. zrosić, zmoczyć.
col-liisio, onis / tajemne porozumie-
nie, zmowa (cum alqo).
col-lusór, oris m towarzysz zabawy.
col-lustro l. a) jasno oświecić; b)
dokładnie obejrzeć lub przeglądnąć.
col-limes, ei i -vio, onis / spływ,
ściek; a) śmiecie, nieczystości; b)
zamęt; pospólstwo, gmin.
collybus, i m naddatek; wymiana
pieniędzy.
collyra, ae / chleb razowy.
coUyrium, T n maść na ból oczu.
colo l. przesiać.
colo, cólul, cultum 3. pielęgnować,
hodować; a) (rolę) uprawiać, (o-
woce) hodować; (ciało) pielęgno-
wać, zdobić, adj. cultiis 3 pielęg-
nowany; a) uprawny; (culta, orum
n uprawione pola, zasiewy, planta-
cje); ff) strojny, gładki; y) uszlachet-
niony, wykształcony, wykwintny;
b) (miejscowość) zamieszkiwać,
(intr.) mieszkać; c) mieć staranie,
dbać (alqm lub alqd); a) coś upra-
wiać, czymś zajmować się, strzec;
P) czcić, wielbić, za święte uważać;
y) mieć w poszanowaniu, hołdo-
wać, miłować; subst. cólens, entis
m czciciel (z gen.).
cólocasium, I n indyjska róża wodna.
cólona, ae / wieśniaczka.
cólónia, ae /1. zagroda wieśniacza.
2. kolonia, osada; a) osiedlenie; b)
koloniści.
cólonicus 3 złożony z osadników.
cólónus, i ml. chłop, dzierżawca. 2.
kolonista, osadnik; mieszkaniec.
cóiór (i *cólos), oris m barwa; a)
barwa twarzy, cera; b) wygląd,
wyglądanie; c) (o mowie) zabar-
wienie, styl.
coloro - 84 -
cóloro l. barwić, farbować: a) ściem-
nić; b) (w mowie) nadawać zabar-
wienie.
c61oss(i)aeus 3 olbrzymiej wielkości,
olbrzymi.
cólossus, T m olbrzymi posąg.
cóliiber, bri m wąż; wąż domowy.
cólubra, ae/samica węża.
cólubri-fer 3 wężonośny.
colum, i n przetak, sito, cedzidło.
cólmiiba. ae/gołębica.
cólumbinus 3 gołębi.
cólumhuliis, T m gołąbek.
cólilinhus, i m gołąb.
cólumella, ae / słupek, Siarek, pod-
pórka.
cólumen, mis n l. szczyt, wierz-
chołek, szczyt dachu. 2. słup, filar;
prz,en. podpora.
cólunina. ae/słup, filar.
cóliimiiarii, óriim m (uliczne) po-
spólstwo.
cólumnarium, T n podatek od ko-
lumn.
cólurnus 3 leszczynowy.
cólus, l i us/przęślica, kądziel.
cóma. ae/włos na głowie, grzywa; a)
wełna; b) liście drzew, kłosy, trawa.
comans, antis owłosiony; okryty
liśćmi.
cómatus 3 długowłosy; uliściony.
com-bibo, onis m towarzysz biesia-
dy, współbiesiadnik.
com-bibo, bibi, - 3. pić, połykać,
chłonąć w siebie.
comb-uró, ussi, ustum 3. popalić,
poparzyć; niweczyć.
cóm-edo, edl, esiun 3. pożerać; trwo-
nić, marnować.
cómes, itis m i/towarzysz(ka) ucze-
stnik (z gen.); a) wychowawca,
ochmistrz; b) klient; c) (p/.) or-
szak, dwór.
cómetes, ae m kometa.
cómicus 3 należący do komedii, ko-
miczny; subst. -us, i m autor ko-
medii.
comis, e uprzejmy, grzeczny, przyja-
zny, dobry (m i erga alqm; in re);
pogodny, wesoły, dowcipny.
comissabundiis 3 biesiadujący.
cómissatió, onis / hulanka, biesia-
da.
comissatór, ons m towarzysz bie-
siady.
comissór l. ucztować; uroczyście
obchodzić; zajechać do kogoś (in
domum alcis).
comitas, atis / uprzejmość, grzecz-
ność, dobroć; pogoda, wesołość.
cónutatus, us m l. towarzyszenie,
eskorta. 2. orszak, otoczenie; a)
towarzysze podróży; b) świta,
dwór.
cómitialis, e należący do wyborów,
wyborczy; morbus padaczka.
cóm-itiatus, us m zgromadzenie lu-
du; c. maximus zgromadzenie cen-
turii.
com-itium, In l. miejsce, na którym
odbywały się zgromadzenia ludu;
(w Sporcie) eforeum. 1, (pl.) zgro-
madzenie ludu.
cóm-itor i *cóm-ito l. a) towarzy-
szyć, iść razem z kim (alqm i alqd);
comitatus alqo w czyimś towarzys-
twie; b) (pnen. z dat.) przyłączyć
się do kogoś, pomagać.
- 85 - comnunus
com-maculo l. splamić, zmazać.
com-manipularis, e żołnierz należą-
cy do tego samego manipułu.
com-meatus, us m chodzenie razem,
komunikacja, ruch; a) urlop; b)
transport, wysyłka towarów, kara-
wana; c) dowóz, dostawa, żywność.
com-meimni, -isse przypominać so-
bie.
com-memórabilis, e godny wzmian-
ki, pamiętny.
com-memóratio, onis / a) przypo-
mnienie, wspomnienie (alcis rei
czegoś, na coś); b) wzmianka.
com-memóro 1.1. przypominać so-
bie coś. 2. a) komuś przypominać
(alqd); b) wzmiankować, wspomi-
nać (alqd i de re, z acc. c. inf.).
commendabilis, e godny polecenia.
comiliendatlcicus 3 polecający.
commendatio, onis / polecenie.
commendatór, oris m i -trix, icis
/ poplecznik(iczka), protektor(ka).
com-mendo l. powierzyć, poruczyć
(alicui alqd); polecić, oddać
w opiekę (alicui alqd); se alicui
zjednać sobie względy.
conunentariółum, i n i -iis, i m zarys,
plan, szkic.
coninientarium, i n=commentarius.
conimentarius, im l. pamiętnik; a)
zapiski, notatki; b) protokół; c) (pl.)
pamiętniki, wspomnienia, kronika.
commentatio, onis/a) rozmyślanie,
studium, przygotowanie; b) roz-
prawa.
comnieiitTcms 3 zmyślony, wynale-
ziony; a) idealny, urojony; b) uda-
ny, fałszywy.
comnienfór l. dokładnie przemyśleć,
rozważyć (alqd i de re); a) studio-
wać, omawiać, przygotowywać się;
b) wystudiować; spisać, opracować.
commentór, oris m wynalazca.
conimentuni, Ina) wynalazek, po-
mysł; b) zmyślenie, kłamstwo.
com-meo l. a) schodzić się, przy-
chodzić; b) wchodzić i wychodzić,
tu i tam chodzić.
com-mercium, Tną) handel, ruch
handlowy; prawo (możność) kupna
i przewozu towaru; b) stosunki,
ruch, obcowanie, wspólność, poro-
zumiewanie się.
com-mercór l. skupować, kupować.
com-mereo, ul, itum 2. a) zasługi-
wać; b) zawinić.
com-metiór, mensus sum 4. wymie-
rzyć, mierząc porównywać.
com-migro l. wędrować, ciągnąć.
com-milites, iim m towarzysze broni.
com-militiiim, T n braterstwo broni,
koleżeństwo.
com-milito, onis m towarzysz broni,
kolega.
com-minatió, onis/groźba.
com-mingo 3. oblać moczem, splu-
gawić.
com-miniscór, mentus sum 3. wy-
myślić, zmyślić; wynaleźć.
com-minór l. grozić, odgrażać się
(alicui alqd).
com-miniio, iii, utum 3. rozbić, roz-
walić; a) zmniejszyć; b) osłabić,
zniweczyć.
com-minus adv. a) z bliska, wręcz,
w ręcznym starciu; b) w pobliżu,
osobiście.
commisceo - 86 -
cóm-misceo, cui, xtum 2. a) zmie-
szać, mieszać (alqd cum re z abl.);
b) pomieszać, połączyć (alqd ali-
cui rei).
com-miseratio, oniś / politowanie;
wzruszające powiedzenie, wzru-
szenie.
com-miserór l. żałować, ubolewać,
litować się.
com-missio, omś / rozpoczęcie za-
pasów, igrzysk; zawody, walka.
com-missum, T n l. przedsięwzięcie;
przewina, wina. 2. zwierzenie, ta-
jemnica.
com-missura, ae / spojenie, związa-
nie, fuga.
com-mitto, nusi, missum 3. l. ra-
zem sprowadzić, połączyć, zjed-
noczyć (alqd, alqd alicui rei}; a)
(do walki) wysiać, podniecić, pod-
szczuwać; b) przywieść do skutku,
doprowadzić do czegoś, zacząć
(alqd); a) proelium stoczyć bitwę,
wydać bitwę, walczyć (cum alqo);
fS) (zło) sprawić, dopuścić się, po-
pełnić, zawinić (alqd in, erga, ad-
versus alqm); dopuścić do czego,
dozwolić (z ut, ne, cur, quare);
y) (karę) ściągnąć na się, zasłużyć;
c) pass. spełnić się; (jako zastaw)
przepaść. 2. oddać, poruczyć, po-
wierzyć (alqm lub alqd alicui lub
m alqd); se in alqd odważyć się
na coś; a) wydać; b) zdać się
na coś (lub na kogoś); c) (abs.)
zaufać, zawierzyć (alicui de re).
commóditas. atus / a) odpowiedni
sposób, zręczność; b) wygoda,
przyjemność, korzyść, pożytek; c)
uprzejmość, dogodność, przystęp-
ność, grzeczność.
commodo l. a) dogodzić komuś
(alicui); b) pożyczyć, użyczyć,
udzielić, oddać, przekazać.
conimóduili adv. w porę, w czas,
właśnie.
commódum, i n a) wygoda, dogod-
ność, sposobność; b) korzyść, po-
żytek, interes; a) szczęście, dobro;
P) przyzwolenie, względy, przywi-
lej; y) pożyczony przedmiot.
comnródus 3 l. dogodny, stosowny,
przystosowany, przydatny; dobry,
wyborny; a) łatwy, wygodny; b)
sposobny, pomyślny; c) (o oso-
bach) uprzejmy, usłużny, uczynny,
grzeczny.
com-moliór 4. wprawiać w ruch;
puścić.
conunónefacio 3. = commoneo.
com-móneo, ui, iturn 2 a) przypo-
mnieć coś (alqd), przywodzić na
myśl; b) komuś przypomnieć
o czymś (alqm alcis rei lub de re);
do czegoś wezwać (ut, ne).
com-monstró l. wskazywać, poka-
zywać.
com-móratio, oniś/pobyt, przeby-
wanie.
com-nrórór l. bawić się, bawić
(apud alqm albo in re), przeby-
wać.
com-mótio, oniś/ruch, poruszenie,
wzruszenie.
coniniótiuncula, ae/niedomaganie,
dolegliwość.
com-móyeo, mo-n, mótum 2. poru-
szyć, w ruch wprawić (alqm i alqd);
- 87 - comparo
a) uprowadzić, usunąć, do ustąpie-
nia skłonić; castra zwinąć obóz,
wyruszyć; R) wstrząsnąć, wzruszyć,
wzburzyć, przen. a) coś spowodo-
wać, wywołać, wzbudzić (alqd
i alicui alqd np. dotorem, iram,
helium); b) (kogoś) poruszyć; a)
podniecić; /3) wzruszyć, wstrząsnąć;
y) wzburzyć, zaniepokoić, przera-
zić. commotus 3 silnie wzruszony,
wzburzony, namiętny.
coniniflllicatio, oniś/użyczenie, do-
niesienie.
communico l. l. (trans.) uczynić
wspólnym, połączyć (alqd); a) coś
z kimś mieć wspólnego, z kimś
podzielać (alqd cum alqo); b) ko-
muś czegoś użyczyć, udzielić, do
udziału przypuścić, dać. 2. (intr.)
udzielić komuś wiadomości, na-
radzać się, omawiać (cum alqo,
de re).
com-munio 4. umocnić, wzmocnić,
upewnić.
connnunio, ónis / wspólność.
coni-niiinis. e a) wspólny, powszech-
ny, ogólny; ogólnie przyjęty, zwyk-
ły, publiczny; b) (o osobach) przy-
stępny, ludzki, popularny; subst.
commune, is n a) własność publi-
czna; [S) społeczność, gmina; in
commune = (conununiter): a) na
powszechny użytek, dla publiczne-
go dobra; fS) w ogólności, ogólnie.
communitas, atis / l. wspólnota. 2.
a) poczucie łączności; b) ludzkość,
uprzejmość.
com-murmurór l. mruczeć przy
tym.
com-mutabilis, e zmienny.
com-mutatio, oniś / zmiana, odmia-
na; zwrot; wymiana.
com-muto l. l. zmieniać, przemie-
niać. pass. zmieniać się. 2. wy-
mieniać.
como, compsT, cómptiun 3. porząd-
kować, czesać; cómptiis 3 ozdob-
ny, czysty.
comoedia, ae/komedia.
comoedus, T m aktor komiczny.
cómosus 3 silnie owłosiony.
com-paciscór, pactu.s sum 3. układ
zawrzeć; compacto (adv.) według
umowy.
com-pactio, oniś / spojenie, zwią-
zanie.
com-pactus 3 zwięzły, krępy, mocny.
compages, is / a) spojenie, połącze-
nie; b) związanie, fuga; budowa.
compago, inis / materia służąca do
spajania.
com-par, ans (obustronny) równy,
subst. m i / towarzysz(-ka).
comparahilis, e godny porównania.
comparate adv. porównawczo.
comparatió, ónis / l. a) przygoto-
wanie, zbrojenie; b) przysposobie-
nie, dostarczenie. 2. zestawienie:
a) położenie, stosunek; b) porów-
nanie, c) zgodność, układ, ugoda.
comparatiyus 3 porównawczy.
com-pareo, rui, - 2. zjawiać się,
być widocznym ukazać się,
com-paro l. - (od par) stawiać
obok; zestawiać, łączyć; a) naprze-
ciw siebie postawić (alqm cum
alqo); b) porównywać, kłaść na
równi, dla porównania zestawia; c)
comparo 88 -
równo cenić; d) wyrównywać; po-
rozumieć się, ułożyć się, ugodzić,
umówić.
com-paro l. (od parare) przygoto-
wać, przyrządzić (alqm lub alqd);
a) (ludzi) zebrać, zwerbować; b)
uzbroić, w gotowości mieć; (abs.)
konieczne zarządzenia wydać; c)
coś urządzić, przygotowania poczy-
nić, tworzyć; d) zarządzić, ustano-
wić, przysposobić; e) zaopatrzyć,
nabyć, pozyskać, zakupić.
com-pasco 3. paść razem.
t-oni-pa-scuiis 3 wspólnie wypasany.
compeciscór = compaciscor.
compellatio, onis/odezwa, przemo-
wa, wyrzut, łajanie.
com-pello l. przemówić, wołać na
kogo; a) ostro przemówić, łajać,
strofować, karcić; b) (przed sąd)
do odpowiedzialności pociągnąć,
zaskarżyć.
com-pello, puli, pulsuni 3. razem
spędzić, stłoczyć (alqd in, ad alqd),
a) zapędzić, wpędzić; b) wpędzić
w matnię, osaczyć; c) kogoś do-
prowadzić do czegoś, zniewolić,
przywieść, zmusić (alqm in, ad
alqd; z ut lub *inf.).
compendiarius 3 przynoszący ko-
rzyść. via krótka droga, prosta droga.
compendium, i n pożytek; a) skró-
cenie; krótsza droga, prosta droga;
b) korzyść, zysk, nadwyżka.
compensatió, onis / wyrównanie.
com-penso l. a) przeciwważyć (coś
przeciw czemuś alqd cum re); b)
wyrównywać, powetować, zastąpić
(alqd re coś przez coś).
comperendinatus, fis OT (i *-i5, onis
j) odroczenie rozprawy sądowej do
następnego terminu.
com-perendino l. odroczyć rozpra-
wę do następnego terminu; a)
wnieść o rozpisanie nowego ter-
minu; b) wyznaczyć nowy termin.
com-perio (i *-iór), peri, pertiim 4.
dowiedzieć się, na jaw wydobyć
(alqd, de aląa re, ex alqo, z acc. c.
inf.). com-pertus 3 dokładnie wia-
domy, znany; pewny, niewątpliwy,
niezawodny; przekonany (któremu
dowiedziono czegoś).
com-pes, edis / dyby, kajdany na
nogi.
compesco, ciii, - 3. ograniczać,
oswajać, uciskać, ramos obcinać.
com-petitór, wiś m współubiegający
się, współzawodnik.
com-petitrix, icis / współubiegająca,
współzawodniczka.
com-petó 3. l. wspólnie ubiegać
się. 2. (intr.) a) schodzić się, zbie-
gać się (cum re); b) być zdatnym,
starczyć.
com-pilatió. onis / rabunek, lup,
grabież.
com-pilo l. rabować, grabić.
com-pingo, pegi, pactiim 3. a) razem
spajać, compactus 3 trwały, moc-
ny; b) wtrącić, wcisnąć, wepchnąć
(alqd in alqd).
conipitalitius 3 dotyczący święta
Kompitaliów.
conipitali.s, e odnoszący się do roz-
stajnych dróg. subst. Compitalia,
ium i iorum n święto Larów na
rozstajnych drogach.
- 89 - compositus
compituni, i n skrzyżowanie dróg,
rozstaje.
com-plano l. zrównać z ziemią.
com-plectór, plexus sum 3. opleść,
objąć, uścisnąć (alqd); a) otoczyć,
zamknąć; b) zebrać: a) objąć, ogar-
nąć, zjednoczyć; fS) (w mowie)
w związku przedstawić, ująć, skreś-
lić; y) (myślą) objąć, ogarnąć, zro-
zumieć, pojąć; S) troskliwie zająć
się, ukochać, pieścić; s) przyswoić
sobie, osiągnąć.
complementum, T n dopełnienie,
uzupełnienie (= to, co służy do
uzupełnienia).
com-pleo, evi, etum 2. wypełnić,
napełnić, zapełnić (alqd z abl. lub
gen); a) obficie zaopatrzyć, obsadzić
zupełnie, uzupełnić; b) przeładować;
c) dopełnić, skompletować, ukoń-
czyć; d) (czas) przebyć, przeżyć.
complexio, onis / połączenie, zesta-
wienie, powiązanie; okres.
complexus, fis m objęcie, uściśnięcie;
a) miłosne objęcie, miłość, życz-
liwość; b) obwód, okrąg.
com-plico, cm, catum l. składać
razem, complicatiis 3 niejasny, po-
wikłany.
com-ploratio, onis / (i -tus, fis m)
głośne skargi, lament.
com-ploro l. głośno skarżyć się,
jęczeć.
com-plures, -S, ium więcej, dość
dużo.
com-pono, posili, pósitum 3. l. ze-
stawić, składać, zbierać (alqd in
loco) a) gromadzić, łączyć, (wojs-
ka) ściągać, (popioły, kości zmar-
łych) chować, grzebać, (żagle) zbie-
rać, ściągać; b) (o osobach) razem
ustawić do bitwy, (przed sądem)
konfrontować; c) porównywać
(alqd cum re lub z dat.). 2. ze-
stawiać, tworzyć, kształtować, przy-
rządzać, składać, budować (alqd ex
re); a) (pisemnie) układać, pisać;
b) razem umówić, określić, ozna-
czyć, postanowić (alqd cum alqo);
c) wymyślić, wysnuć, skompono-
wać. 3. ułożyć w porządku, ustawić,
uporządkować; a) na spoczynek
ułożyć, ulokować, (zmarłych) po-
chować, (majątek) przechować; b)
(wojsko) uszykować; c) (stosunki)
ułożyć, urządzić, uporządkować; d)
(spór) uśmierzyć, zgodzić; uspoko-
ić; e) ułagodzić, przejednać, prze-
błagać. cf. compositus.
com-porto l. znosić, gromadzić
(alqd ab, ex loco in locum albo ad
alqm).
com-pós, ótis a) mający udział
w czymś, uczestnik, spółposiadacz
(z gen., rzadziej z abl.); współwin-
ny; b) władający czymś (z gen.,
rzadko z abl.).
com-pósitio, onis / zestawienie, zło-
żenie; a) układ, urządzenie; b) spo-
rządzenie; c) pogodzenie się, zgoda,
ugoda.
com-pósitór, oris m twórca, układa-
jący, autor.
com-pósitus 3 l. złożony. 2. ze-
stawiony; a) (dobrze) ustawiony,
uporządkowany, dobrze urządzony,
uregulowany; przyrządzony, zdat-
ny, skłonny (ad alqd); b) umówio-
compotatio
ny (cum alqó). (ex) compósito
według umowy; c) zmyślony, uda-
ny; d) spokojny, poważny, tak-
towny.
com-potatio, onis/biesiada, hulanka.
com-potór, oris m współbiesiadnik,
towarzysz hulanki.
com-pransór, oris m towarzysz bie-
siady.
com-precatió, onis / błaganie.
com-precór l. błagać, prosić.
com-prehendo, endi, ensiun 3. l. a)
razem ująć (aląd, zwłaszcza w sło-
wach); b) (pisemnie) przedstawić,
opisywać; c) objąć, ogarnąć (alqd
i alqm);S) z miłością objąć. 2. ująć,
chwycić (aląd i alqm), (o ogniu)
objąć, ogarnąć; a) (o osobach)
schwytać, pojmać (kazać...); b)
(winnych) przydybać, wykryć; ogar-
nąć myślą, pojąć, zrozumieć.
com-prehensibnis, e zrozumiały.
com-prehensio, onis / l. zebranie
razem, zadzierzgnięcie, połączenie;
a) okres; b) wyrażenie, styl. 2.
ujęcie, schwycenie; a) pojmanie;
b) pojęcie, zrozumienie.
com-prendó=comprehendo.
com-pressió, onis / i -sus, us m l.
ściśnięcie; zwięzłe przedstawienie.
2. otoczenie, objęcie.
com-pressus 3 ściśnięty, zwięzły.
com-pruno, pressi, pressum 3. l.
ścisnąć, stulić, zgnieść; a) zacieś-
nić, zgęścić; b) zgwałcić. 2. pow-
ściągać, powstrzymać; a) wstrzy-
mać, uciszyć, uśmierzyć, ukrócić,
uspokoić; b) zataić, ukryć.
com-próbatio, onis / uznanie.
com-próbatór, oris m chwalca, zna-
wca.
com-probó l. a) pochwalić, zezwolić
na co, uznać; b) uznać za rzecz
prawdziwą, stwierdzić, dowieść.
com-promissum, i n układ, umowa,
przyrzeczenie.
com-promitto 3. wzajemnie przy-
rzec, zobowiązać się wzajemnym
przyrzeczeniem (o zapisie na sąd
polubowny).
comptus 3 wb. como.
com-pungo, punxl, plinctuin 3. kłuć.
com-puto l. zrachować, obliczyć.
conamen, ims n, cónatiim. T n i co-
natus. us m usiłowanie, przedsię-
biorstwo, wysiłek; a) natarcie, za-
bieg; b) wytężenie, trud; c) popęd,
dążność.
con-caco l. powalać kałem.
con-caedes, ium/zasiek.
con-calefació 3. rozgrzać, zagrzać.
-factfls 3 ciepły.
con-calescó, liii - 3. stawać się
ciepłym, rozgrzewać się.
con-callesco, luT - 3. a) stawać się
chropowatym, nieczułym; b) do-
świadczeniem się nauczyć, nabrać
rozumu.
con-cavo l. wydrążyć, zakrzywić.
con-cavus 3 pusty, wydrążony, za-
krzywiony.
con-cedo, cessi, cessiim 3. l. (intr.)
ustępować: a) odchodzić, oddalać
się, (miejsce) opuszczać, opróżniać
(z abl. lub ab, ex), udać się dokądś
(in alqd); dostać się dokądś, przejść
dokądś, in sententiam alcis przy-
chylić się do czyjegoś zdania; b) (z
conciliatm
dat. alicui) ustąpić komuś lub przed
kimś, ustąpić komu miejsca; a)
zostawić pierwszeństwo, przyznać,
oddać pierwszeństwo; fS) zrobić
ustępstwo, ulec życzeniu, woli; y)
okazać się pobłażliwym, przeba-
czyć. 2. (trans.) odstąpić, przeka-
zać, oddać (alicui alqd); a) do-
zwolić, użyczyć, przyznać, udzielić
(alicui alqd, z ut, ne, z inf.); b) (o
twierdzeniu) przyznać słuszność,
przystać na co, zgodzić się (alqd,
z acc. c. inf.); c) dla kogoś coś
poświęcić, oddać (alicui alqd); a)
(błędy) przepuścić, darować, prze-
baczyć; JS) (winnych) ułaskawić.
con-celebro l. uroczyście (razem
z kimś) obchodzić, święcić; a)
czymś żywo się zajmować; b)
wszędzie znanym uczynić; sławić,
wielbić, głosić.
con-cenatio,Snis/współbiesiadnicy.
con-centio, onis / i -tfls, us
m współbrzmienie; a) zgodność,
harmonia; śpiew, muzyka; b) zgo-
da, jedność.
con-ceptio, onis / a) poczęcie, za-
płodnienie; b) układanie formułek
prawnych.
con-ceptiis, us m poczęcie (=con-
ceptio).
con-cerpó, psi, ptiini 3. rozerwać;
przeczesać; skrytykować.
con-certatio, onis / sprzeczka, spór,
dysputa.
con-certatór, oris m współzawodnik,
rywal.
con-certo l. spierać się z kim (cum
alqó, de re); dysputować.
con-cessió, oinś / ustępstwo, po-
zwolenie, przyzwolenie, udzielenie
łaski.
con-cessus, us m pozwolenie.
concha. ae/muszla, ślimak; a) sko-
rupa muszli, róg Trytona, ślimak
purpurowy; b) perła; purpura; c)
puszka, czarka, miseczka.
conchylium, T n skorupiak; a) ostry-
ga; b) ślimak purpurowy.
con-cidó, cidl - 3. razem paść,
upaść, runąć; a) spaść na dół, zwa-
lić się; schudnąć; b) do upadku
dojść, ulec, zniknąć; odwagę stra-
cić.
con-cido, cldi, cisum 3. ściąć, wy-
ciąć, w pień wyciąć; a) pociąć: o;)
porąbać, pokrajać, porznąć; f!) wy-
chłostać; b) obalić na ziemię, zgnę-
bić, zniszczyć, cf. tez concisus.
con-cieo, clvi citum 2. i concio 4. l.
razem sprowadzić, zgromadzić;
zwołać. 2. w ruch wprawić, miotać,
rzucić; a) podniecić, podburzyć; b)
poruszyć, wzniecić, spowodować,
wywołać.
conciliabulum, i n plac zboru, miej-
sce zebrania, zgromadzenie; try-
bunał.
conciliatio. onis / zjednoczenie, złą-
czenie; a) zjednanie umysłów; b)
pociąg, skłonność; c) polecenie,
zalecenie; d) nabycie.
conciliatór, oris m pośrednik, spraw-
ca, poplecznik.
conciliatricula, ae / pośredniczka,
popleczniczka.
conciliatrix, icis/ pośredniczka; strę-
czycielka.
92 -
concilio l. razem sprowadzać, jed-
noczyć, łączyć; a) zaprzyjaźnić,
uczynić skłonnym, pozyskać (alqm
alicui, alqos inter se); b) *zalecić;
c) sprawić, spowodować, do skutku
przywieść; a) postarać się, dostać,
pozyskać (alicui alqd); JS) nastrę-
czyć; d) conciliatus 3. a) ulubiony,
zaprzyjaźniony (alicui); f)) do cze-
goś skłonny (ad alqd).
conciliuni, T n zejście się; a) zjed-
noczenie; b) zgromadzenie, zebra-
nie; zgromadzenie ludu, wiec.
conciniutas, atłs/trafne połączenie,
harmonia, zgodność.
concinnó l. trafnie połączyć; spra-
wić, zrobić.
concinniis 3 stosowny do prawideł
sztuki; a) ładny, ozdobny, harmo-
nijny, zgrabny, wdzięczny, miły;
b) potulny, uległy.
con-cino, cinui, centuin 3. razem
śpiewać; l. (intr.) razem lub rów-
noczśnie brzmieć, odezwać się;
zgadzać się. 2. (trans.) razem śpie-
wać lub grać; opiewać, wielbić.
con-cio 4. = concieo.
con-cipio, cepT, ceptum 3. l. razem
ująć; a) w słowa lub w pewną
formułę ująć, wyrazić, wysłowić;
b) uroczyście lub formalnie ogłosić,
zapowiedzieć (alqd), 2. brać, przy-
jąć (w siebie), (płyny) wchłaniać,
pić, (ogniem) zająć się; a) (o ko-
biecie) począć, zajść w ciążę, con-
ceptum n płód; b) (przen.) a) po-
jąć, poznać, zrozumieć; fS) odczu-
wać, czuć, wyobrażać sobie, odium
nienawiścią zapłonąć (in alqm,
przeciw komuś); c) (zło) ściągnąć,
sprowadzić na się; d) dopuścić się,
popełnić, zawinić.
concisio, ónis/rozdrobnienie, użycie
w zdaniu krótkich członów.
concisura, ae / szpara, rysa.
concisiis 3 ucięty, krótki.
con-citatió, ónis / szybki ruch; a)
rozruch, bunt; b) wzburzenie, na-
miętność.
con-citatór, oris m wichrzyciel,
sprawca.
con-citó l. szybko lub silnie poru-
szać, miotać, popędzać, gonić, se
c. rzucać się, pędzić; a) (osoby) a)
zwoływać, gromadzić; /?) podnie-
cać, zagrzewać, jątrzyć, oburzać,
buntować; b) (stosunki) poruszać,
powodować, wywoływać, pass. po-
wstawać. c) concitatus 3 wzburzo-
ny, spieszny, szybki, pędzący.
concitór, oris m = concitator.
con-clamatió, onis / okrzyk, krzyk.
con-clamó l. l. zwoływać (alqos).
1. gromadnie lub głośno wołać,
wykrzykiwać. vasa dać rozkaz do
wyruszenia; (zmarłych) opłakiwać.
conclave, is n komnata lub izba
zamknięta.
con-cludo, sl, sum 3. l. (razem)
zamykać; a) zacieśniać; b) ciasno
(lub systematycznie) ująć, zawrzeć
(alqd re lub in rem.). pass. zawierać
się. 2. zamknąć, ukończyć; (retor.)
zaokrąglić; (logicznie) wnioskować,
wnosić, dowodzić, subst. conclu-
sum, T n wniosek.
con-clusió, onis / l. zamknięcie,
osaczenie. 2. a) zakończenie, ko-
- 93 - condemnator
nieć; b) wniosek (ostateczny); c)
zaokrąglenie (rytmiczne).
conclusiuncula, ae / mamy, lichy
wniosek.
concoctio, onis/trawienie.
con-colór, ons podobnej barwy, rów-
nobarwny.
con-cóquo, con, coctum 3. należycie
gotować; a) trawić; b) ścierpieć,
znieść; c) gruntownie rozważyć.
concordia, ae / zgoda, jedność; a)
zgodny przyjaciel; b) bogini zgody.
concordo l. zgadzać się.
con-cors, dis zgodny, harmonijny.
con-credo, didi, ditiun 3. zawierzyć,
powierzyć (alicui alqd).
con-cremo l. spalić.
con-crepo, m, - l. a) silnie brzmieć,
chrzęścić, turkotać; b) (trans.) łos-
kot czynić.
con-cresco, erę vi, cretum 3. razem
rosnąć, zrastać się; a) zgęszczać
się, krzepnąć, zsiadać się; zaciem-
niać się; b) tworzyć się, powstawać.
concretus 3 a) zsiadły, zgęszczony,
gęsty, skrzepły, zamglony; fS) zło-
żony, powstały, przylgnięty.
con-cretio, onis/zgęszczenie, stęże-
nie; cielesna materia.
con-cubina, ae / kochanka, nało-
żnica.
cón-cubmus, i m żyjący w konkubi-
nacie.
con-cubitus, iis m leżenie razem;
spóikowanie.
concubiiis 3 -a nox głęboka noc,
północ.
con-culco l. deptać, potratować no-
gami, źle się obchodzić z kim.
con-cumbó, cubiu, cubitum 3. po-
łożyć się; spółkować.
con-cupiens, entis pożądający (z
gen.).
con-cupisco, pivi i pii, pTtum 3.
życzyć sobie, pożądać, pragnąć
(alqd).
con-curro, (cu)curri, cursum 3. a)
zbiegać się razem, spieszyć (ex re
in lub ad alqd); b) zetknąć się,
zderzyć się (cum alqo); a) uderzyć
na siebie, potykać się (cum alqo
i *alicui, inter se, adyersus lub in
alqm); fS) równocześnie dziać się,
stać się, schodzić się (co do czasu).
con-cursaffo, onis/bieganie tu i tam,
objeżdżanie, wałęsanie się; harco-
wanie.
concursatór, oris m harcownik.
con-cursio, onis/spotkanie, zetknię-
cie się.
con-curso l. a) tu i tam biegać,
przeciągać, nacierać, harcować; b)
(trans.) często odwiedzać.
con-cursiis, fis m a) schodzenie się,
zbieranie się; zbiegowisko, rozru-
chy; b) spotkanie, zderzenie się; a)
natarcie, szturm; /?) współdziałanie.
concussió, onis / wstrząśnienie, po-
trząsanie.
con-custodio 4. strzec, pilnować.
con-cutio, cussi, cussum 3. l. po-
zbijać. 2. wstrząsać, potrząsać; a)
se excutere dokładnie się zbadać;
b) przestraszyć, strwożyć; a) pobu-
dzić; fi) wstrząsnąć; /) skołatać,
osłabić.
condeninatió onis / skazanie.
condemnatór, oris m oskarżyciel.
condemno - 94 -
con-demno l. a) skazać (alqm alcis
rei albo de re); winnym uznać,
potępić, winić, ganić, b) przepro-
wadzić skazanie kogoś.
con-densus 3 bardzo gęsty, zwarty,
ścieśniony.
con-dicio, onis / umowa, układ; a)
układ o małżeństwo, projekt mał-
żeństwa, partia; a) miłostka; ff)
narzeczona; b) układy; a) propozyc-
ja, wniosek; j8) warunek, ogranicze-
nie; c) zadanie, powołanie, przezna-
czenie; a) stosunek, położenie, stan,
los, okoliczności; /3) możliwość.
con-dico 3. wspólnie umówić się
(alicui alqd, coś z kimś).
condlmentuni, T n korzenie, przy-
prawa.
condio 4. a) przyprawić, zaprawić;
łagodzić, condltus 3 przyprawiony,
smaczny, zaprawiony; b) maryno-
wać; balsamować.
condiscipulatiis, us m koleżeństwo
szkolne.
con-disciptiius, i m kolega, przyjaciel
ze szkolnej ławy.
con-diśco, didici 3. dokładnie się
wyuczyć.
condltio, was f przyprawianie, ma-
rynowanie.
conditór, oris m założyciel, sprawca,
twórca; autor.
conditórium, T n trumna, grobowiec.
conditura, ae/przyprawienie.
con-do, difdi, ditum 3. l. złożyć
razem: a) założyć, zbudować, utwo-
rzyć; b) opracować, opisać, spisać.
2. przechować, ukryć, złożyć (alqd
in rem lub in re); a) (miecz) do
pochwy włożyć; (owoce) nagroma-
dzić; b) (zmarłych) pochować, po-
grzebać; c) (czas) przeżyć; d)
ukryć, schować, (miecz) głęboko
wrazić, wbić.
con-dócefacio 3. pouczać, wytre-
sować.
condoleo 2 i con-dolesco, liii, - 3.
cierpieć, boleć.
con-donatio, onis/rozdarowanie.
con-dono l. darować, rozdarować
(alicui alqd); a) (dług) odpisać; b)
poświęcić, wydać; c) przebaczyć,
puścić bezkarnie.
con-dormio 4. zasnąć.
con-duco, duri, ductiim 3. l. razem
sprowadzić, ściągnąć, zebrać (alqd
in locum); zjednoczyć, połączyć; 2.
a) nająć, wydzierżawić; b) wziąć
na żołd, zwerbować; subst. con-
ductT, orum m najemni, conduc-
tum, i n najem, najęte mieszkanie.
3. (nieosob.) conducit jest korzyst-
nym, jest przydatnym, przydaje się
(alicui, ad alqd).
con-ducticius 3 najęty.
con-ductió, onis / a) połączenie; b)
najem, dzierżawa.
con-ductór, oris m a) podnajmujący,
dzierżawca; b) przedsiębiorca.
con-duplicó l. podwajać.
con-ecto, nexui i nen, nexum 3.
razem spiąć, złączyć, spoić; a) po-
łączyć (alqd cum re lub z dat.};
zjednoczyć, także zawikłać; b) jako
ostateczny wniosek dołączyć.
con-farreo l. zawrzeć śluby małżeń-
skie (przez ofiarowanie placka, tzn.
konfareację).
- 95 confido
con-fectio, onis / l. sporządzenie,
naprawa; (libń) ułożenie, (belli)
ukończenie, (tributi) ściągnięcie. 2.
zniszczenie, zgniecenie.
con-fectór, oris m l. wykonawca,
ten który ukończył. 2. niszczyciel.
con-fercio, rsl, rtum 4. napchać,
stłoczyć, coniertiis 3. napchany,
natłoczony, gęsty, zbity, zwarty,
ścieśniony; pełny (z abl.).
con-feró, contuli, collatuni, confer-
re l. razem znosić, przynosić, zbie-
rać (alqd ex re in alqd, in lub ad
alqm); a) razem ująć, ściągnąć,
złączyć, pass. skupić się; b) blisko
sprowadzić, skupić, zbliżyć (słowa,
opinie) wymieniać, zamieniać
z kim (omawiać), (nieprzyjaźnie)
zetknąć, skrzyżować (arma, manus,
signa cum alqo). signis collatis
w otwartym boju, collato pede
w starciu bezpośrednim, wręcz; c)
(pieniądze) zbierać, składać (ad lub
in alqd); przyczynić się, pomagać;
d) porównywać (alqd cum re lub
z dat.). 2. zanieść dokąd, zawieść,
zaprowadzić (alqd ex re in rem); a)
se conferre udać się, przyłączyć
się do kogoś, oddać się czemuś (in
lub ad alqd, ad alqm); b) coś
odkładać (in tempus); c) w coś
przemienić, zamienić; d) coś zwra-
cać ku komuś (alicui alqd); a)
przypisywać komuś coś, składać
na kogoś (alqd in alqm); f!) przeka-
zać, zostawić komuś coś, zdać na
kogoś, polecić (alqd ad alqm); e)
coś (zwłaszcza myśl lub działal-
ność.) zwrócić ku komuś, skierować
(alqd ad lub in); na coś użyć,
obrócić, wydać (np. praedam in
monumentu, peccuniam in liberali-
tatem).
cónfertim adv. do confertus.
cón-feryesco, m, - 3. zapłonąć,
rozpalić się.
con-fessio, onis / wyznanie, przy-
znanie.
con-fessus wb. confiteor.
confestim adv. niezwłocznie, natych-
miast.
conficiens, entis sprawiający, doko-
nywujący (z gen.).
con-ficio, feci, fectiim 3. l. spo-
rządzić, zrobić, wykonć, ukończyć,
do skutku doprowadzić (alqd); a)
(pismo) układać, spisać, (drogę)
odbyć, (interesy) załatwić, (wojnę)
ukończyć, (czas) przepędzić, prze-
być, przeżyć (pass. przejść, upły-
nąć). b) sprawić, stworzyć, spowo-
dować; c) (pieniądze, ludzi) zebrać,
ściągnąć, wystawić; d) (logicznie)
wnioskowć. 2. zmiażdżyć: a) żuć; b)
strwić; c) spożyć, zjeść; a) zużytko-
wać: P) zniszczyć, wyczerpać, osła-
bić; y) zabić; S) podbić, pokonać.
con-fictio, onis / zmyślenie.
con-Udens, entis pewny siebie, od-
ważny; śmiały, zuchwały, bezczel-
ny, bezwstydny.
cón-Udentia, ae / zaufanie w sobie;
śmiałość, zuchwalstwo, bezczel-
ność, bezwstyd.
con-fido, fisus sum 3. polegać na
czym albo spuścić się na co (z dat.
albo abl.); silnie wierzyć albo spo-
dziewać się (z acc. c. inf.).
configo - 96 -
con-Ggo, xi, xum3. a) razem zbić; b)
przebić, przeszyć; złamać.
con-figo, fTnxI, fictum 3. wymyśleć,
zmyśleć.
con-finis, e graniczący, sąsiedni (z
dat.); pokrewny, bliski.
con-finium, i n a) pogranicze; b)
rozgraniczenie, lini graniczna, gra-
nica; pośredni stopień.
con-fTó 4. stać się, przyjść do skutku.
con-firmatio, onis / umocnienie; a)
uspokojenie, pociecha; b) potwier-
dzenie, uzsadnienie.
con-firmatór, oris m poręczyciel
(alcis rei).
con-firmo l. umocnić, utwierdzić
(alqm i alqd); a) wzmocnić, krze-
pić, ubezpieczyć, (uchwały) zatwier-
dzić, (twierdzenia) dowieść, udo-
wodnić; b) dodać otuchy, pocieszyć;
c) umocnić w wierności; d) zape-
wnić, na pewno twierdzić, zaręczać
(alqd lub acc. c. inf.).
con-fisco l. schować do skarbca.
con-fisio, onis / zaufanie.
con-fiteór, fessus sum 2. l. przyznać
się, wyznać (alqd de re; z acc. cum
inf.). confessus 3 a) przyznający
się, b) przyznany, ogólnie uznany,
ułożony. 2. dać poznać, wyjawić,
wyraźnie wskazać.
con-flagró l. intr. spalić się, spłonąć,
zgorzeć.
con-ffictio, onis/zderzenie się, spór.
con-flicto l. razem uderzyć, l.
wstrząsnąć, zaburzyć. 2. (intr.
i pass.) a) walczyć, potykać się,
mieć do zwalczenia (cum alqo); b)
być nawiedzonym, trapionym, drę-
czonym (alqa re i ab alqo); doznać
prześladowania, abs. wejść w tłum.
conflictus, us m zderzenie.
con-fligo, H, ctum 3. razem uderzać,
zderzać, (intr.) ścierać się, walczyć
(cum alqo, contra i adyersus alqm).
con-flo l. a) dmuchać, rozdmuchać;
wzniecić, obudzić; b) stopić, prze-
topić; a) zbierać, spoić, (pieniądze)
zbijać, gromadzić, długi robić, za-
dłużać się; j8) kuć, knuć, sprawić,
spowodować: wymyślić.
con-fluo, fliiri, - 3. spływać, zlewać
się razem (in alqd, ad alqm). subst.
confluens, tis m (także pl.) spływ,
zlewisko.
con-fódió, fodi, fóssum 3. przebić,
przekłuć; rzucić o ziemię.
con-formatió, onis/ukształtowanie,
obraz, twór; a) wyobrażenie, poję-
cie; b) figura retoryczna.
con-fonno l. tworzyć, kształtować;
wykształcić, wyszkolić.
con-fragosus 3 nierówny, chropawy.
con-tremo, m, - 3. razem mruczeć,
szemrać.
con-frico l. nacierać, wycierać.
con-fringo, fregi, fractum 3. łamać,
rozbić: udaremnić, zniweczyć.
cón-fugio, fugi, - 3. uciec, uciekać
się do czegoś (in i ad alqd).
con-fiigium, i n miejsce schronienia,
ucieczka.
con-fundo, fudi, fusum 3. zlewać
razem, zsypać razem; l. a) zmie-
szać (alqd cum re), łączyć (alqd in
alqd). pass. zmieszać się; b) wpra-
wić w zamieszanie, zmącić; wy-
krzywić; c) przerazić, zatrwożyć;
97 - coniectio
d) confusus 3 zamącony, pomie-
szany; wylękły, bezładny, wykrzy-
wiony. 2. wlać (alqd in alqd); pass.
wlać się, rozszerzyć się.
con-fusió, onis/a) zmieszanie, po-
łączenie; b) zamęt; c) rumieniec;
zmieszanie, pomieszanie.
cón-fiito l. a) zmusić do milczenia
(alqm); b) stłumić, uśmierzyć, uko-
ić (alqd); zbijać.
con-gelo l. a) zamrozić, twardym
uczynić; b) (intr.) marznąć, szty-
wnieć.
con-gemino l. podwajać.
con-gemo, m, - 3. głośno wzdychać.
conger, gri m węgorz morski.
congeries, el/stos, kupa, masa.
con-geró, gessl, gestum 3. razem
znosić, zbierać; a) gromadzić,
wznosić, budować; b) coś nałożyć
na kogoś, obsypać kogoś czymś
(alqd in alqm); c) gnieździć się.
congesticius 3 nagromadzony.
congestus, fis m a) znoszenie, gro-
madzenie; gnieżdżenie się; b) kupa,
mnóstwo.
congiarium, i n miara; dar, pieniężny
lub żywnościowy.
congius, i m miara (koło 3 litrów).
con-glació l. zamarznąć.
con-gióbatio, onis / skupianie się,
gromadzenie się.
con-globo l. uczynić kulistym, za-
okrąglić; skupić, nagromadzić.
con-glutinatio, onis / sklejenie.
con-glutino l. sklejać, ciasno spajać,
składać.
con-gratulor l. wspólnie składać
życzenia (alicui alqd).
con-grediór, gressus sum 3. scho-
dzić się, spotykać (cum alqo); po-
tykać się, walczyć.
congregabilis, e towarzyski.
congregatió, onis / towarzyskość,
pożycie towarzyskie.
con-gregó l. łączyć w stada; łączyć,
gromadzić, skupiać.
con-gressio, onis / =congressus.
con-gressiis, us m spotkanie; a) to-
warzystwo, stosunki, obcowanie; b)
starcie, walka, natarcie.
congruens, entis zgodny, stosowny
(cum re lub z dat.); podobny, jed-
nomyślny, harmonijny.
congruentia, ae / umiar, zgodność,
symetria.
con-gruo, ffi, - 3. zbiegać się, scho-
dzić się; a) zgadzać się (co do
czasu), spotykać się (cum re, ad
alqd); b) godzić się, odpowiadać
sobie wzajemnie, przystosowywać
się łatwo (cum re, z dat.); c) być
jednej myśli (de re, in rem).
con-icio, ieci, iectum 3. l. razem
rzucać, znosić (alqd in alqd); do-
myślać się, przypuszczać, zgady-
wać, odgadywać (alqd ex re, de re,
z acc, c. inf.). 2. rzucać, ciskać,
ugodzić (alqd in lub intra alqd); a)
kogoś kazać zaprowadzić, wtrącić,
wpędzić (alqm in alqd). se conicere
spiesznie się udać, rzucić się; b)
nabawić kogoś czegoś (np. alqm in
metum).
coniectatio, onis / przypuszczenie,
domysł.
con-iectio, onis / a) rzucanie; b)
składanie; c) wykład, tłumaczenie.
configo - 96 -
con-figo, ri, xum3. a) razem zbić; b)
przebić, przeszyć; złamać.
con-figo, finxi, fictiim 3. wymyśleć,
zmyśleć.
cón-Gnis, e graniczący, sąsiedni (z
dat.); pokrewny, bliski.
cón-tTnium, i n a) pogranicze; b)
rozgraniczenie, lini graniczna, gra-
nica; pośredni stopień.
con-fio 4. stać się, przyjść do skutku.
cón-fTrmatió, ónis / umocnienie; a)
uspokojenie, pociecha; b) potwier-
dzenie, uzsadnienie.
cón-fTrniatór, oris m poręczyciel
(alcis rei).
con-finnó l. umocnić, utwierdzić
(alqm i alqd); a) wzmocnić, krze-
pić, ubezpieczyć, (uchwały) zatwier-
dzić, (twierdzenia) dowieść, udo-
wodnić; b) dodać otuchy, pocieszyć;
c) umocnić w wierności; d) zape-
wnić, na pewno twierdzić, zaręczać
(alqd lub acc. c. inf.).
con-fisco l. schować do skarbca.
con-fiśio, onis / zaufanie.
con-fiteór, fessiis sum 2. l. przyznać
się, wyznać (alqd de re; z acc. cum
inf.). confes.sus 3 a) przyznający
się, b) przyznany, ogólnie uznany,
ułożony. 2. dać poznać, wyjawić,
wyraźnie wskazać.
con-flagro l. intr. spalić się, spłonąć,
zgorzeć.
cón-flictio, onis/zderzenie się, spór.
cón-nictó l. razem uderzyć, l.
wstrząsnąć, zaburzyć. 2. (intr.
i pass.) a) walczyć, potykać się,
mieć do zwalczenia (cum alqo); b)
być nawiedzonym, trapionym, drę-
czonym (alqa re i ab alqo); doznać
prześladowania, abs. wejść w tłum.
conflictus, lis m zderzenie.
con-fligo, xi, ctum 3. razem uderzać,
zderzać, (intr.) ścierać się, walczyć
(cum alqo, contra i adversus alqm).
cón-flo l. a) dmuchać, rozdmuchać;
wzniecić, obudzić; b) stopić, prze-
topić; a) zbierać, spoić, (pieniądze)
zbijać, gromadzić, długi robić, za-
dłużać się; /3) kuć, knuć, sprawić,
spowodować: wymyślić.
con-fluo, flibd, - 3. spływać, zlewać
się razem (in alqd, ad alqm). subst.
cónfluens, tis m (także pl.) spływ,
zlewisko.
cón-fódio, fodi, fossiim 3. przebić,
przekłuć; rzucić o ziemię.
con-fonnatio, onis/ukształtowanie,
obraz, twór; a) wyobrażenie, poję-
cie; b) figura retoryczna.
con-formó l. tworzyć, kształtować;
wykształcić, wyszkolić.
con-fragosus 3 nierówny, chropawy.
con-fremo, iu, - 3. razem mruczeć,
szemrać.
con-frico l. nacierać, wycierać.
con-fringo, fregi, fractum 3. łamać,
rozbić: udaremnić, zniweczyć.
con-fugio, fugi, - 3. uciec, uciekać
się do czegoś (in i ad alqd).
con-fugiiini, T n miejsce schronienia,
ucieczka.
con-fundo, fu di, fusum 3. zlewać
razem, zsypać razem; l. a) zmie-
szać (alqd cum re), łączyć (alqd in
alqd). pass. zmieszać się; b) wpra-
wić w zamieszanie, zmącić; wy-
krzywić; c) przerazić, zatrwożyć;
- 97 - coniectio
d) confusus 3 zamącony, pomie-
szany; wylękły, bezładny, wykrzy-
wiony. 2. wlać (alqd in alqd); pass.
wlać się, rozszerzyć się.
con-fusio, onis/a) zmieszanie, po-
łączenie; b) zamęt; c) rumieniec;
zmieszanie, pomieszanie.
con-fflto l. a) zmusić do milczenia
(alqm); b) stłumić, uśmierzyć, uko-
ić (alqd); zbijać.
con-geló l. a) zamrozić, twardym
uczynić; b) (intr) marznąć, szty-
wnieć.
con-gemino l. podwajać.
con-gemo, ui, - 3. głośno wzdychać.
conger, gri m węgorz morski.
congeries, ei/stos, kupa, masa.
con-gero, gessi, gestum 3. razem
znosić, zbierać; a) gromadzić,
wznosić, budować; b) coś nałożyć
na kogoś, obsypać kogoś czymś
(alqd in alqm); c) gnieździć się.
congesticius 3 nagromadzony.
congestiis, fis m a) znoszenie, gro-
madzenie; gnieżdżenie się; b) kupa,
mnóstwo.
congiariiim, i n miara; dar, pieniężny
lub żywnościowy.
congius, i m miara (koło 3 litrów).
con-glació l. zamarznąć.
con-gióbatio, onis / skupianie się,
gromadzenie się.
con-gióbo l. uczynić kulistym, za-
okrąglić; skupić, nagromadzić.
con-glutinatio, onis / sklejenie.
con-glutino l. sklejać, ciasno spajać,
składać.
con-gratulor l. wspólnie składać
życzenia (alicui alqd).
con-gredior, gressus siim 3. scho-
dzić się, spotykać (cum alqo); po-
tykać się, walczyć.
congregabilis, e towarzyski.
congregatio, onis / towarzyskość,
pożycie towarzyskie.
con-grego l. łączyć w stada; łączyć,
gromadzić, skupiać.
con-gressio, onis / =congressus.
con-gressus, fis m spotkanie; a) to-
warzystwo, stosunki, obcowanie; b)
starcie, walka, natarcie.
congruens, entis zgodny, stosowny
(cum re lub z dat); podobny, jed-
nomyślny, harmonijny.
congruentia, ae / umiar, zgodność,
symetria.
con-gruo, iii, - 3. zbiegać się, scho-
dzić się; a) zgadzać się (co do
czasu), spotykać się (cum re, ad
alqd); b) godzić się, odpowiadać
sobie wzajemnie, przystosowywać
się łatwo (cum re, z dat); c) być
jednej myśli (de re, in rem).
con-ido, ieci, iectuni 3. l. razem
rzucać, znosić (alqd in alqd); do-
myślać się, przypuszczać, zgady-
wać, odgadywać (alqd ex re, de re,
z acc, c. inf). 2. rzucać, ciskać,
ugodzić (alqd in lub intra alqd); a)
kogoś kazać zaprowadzić, wtrącić,
wpędzić (alqm in alqd). se conicere
spiesznie się udać, rzucić się; b)
nabawić kogoś czegoś (np. alqm in
metum).
coniectatio, ónis / przypuszczenie,
domysł.
con-iectio, onis / a) rzucanie; b)
składanie; c) wykład, tłumaczenie.
coniecto 98 -
con-iecto l. domyślać się, rokować,
zgadywać (alqd re albo ex re coś
z czegoś; de re).
coniector, oris m tłumacz snów,
wieszczek.
coniectura, ae / a) domysł, domnie-
manie, wniosek; b) tłumaczenie,
wykładanie; przepowiednia.
coniecturalis, e polegający na do-
mysłach, przypuszczeniach.
con-iectus, us m a) rzucanie, obrzu-
canie; b) zwrócenie, skierowanie; c)
teli odległość rzutu pociskiem.
conifer 3 i coniger 3 szyszkowaty,
mający szyszki.
co-nitor, nixus i nisus suin 3. opierać
się; a) podnosić się, dźwigać się,
wspierać się; b) rodzić; c) wytężać
siły, wysilać się, silić się.
coniug(i)aHs, e małżeński.
con-iugium, T m małżeństwo; a) spół-
kowanie; b) miłostki; c) małżonek,
małżonka.
con-iugo l. = coniungo.
con-iunctim adv. łącznie, razem,
wespół.
con-iunctio, óniś/połączenie, zwią-
zek; a) związki towarzyskie, przy-
jaźń, sympatia; b) pokrewieństwo;
c) (w gramat.) spójnik.
con-iunctus 3 połączony, zjednoczo-
ny (cum re lub z dat.); a) związany
z czym, graniczący; b) bliski (co
do czasu), prawie współczesny; bli-
ski = zaprzyjaźniony, przyjazny;
pokrewny, zgodny.
con-iungo, iunXI, ifinctum złączyć,
zjednoczyć (alqd cum re lub z dat.);
a) przyłączyć, dołączyć (alqd alicui
rei); b) (związek) zawrzeć; c) pass.
połączyć się, złączyć się, trzymać
z kimś. c f. też coniunctus.
con-iunx, iugis / małżonka, żona
(*m mąż, pl. *para małżeńska); a)
kobietka; b) narzeczona, kochanka.
con-iuratio, onis / l. sprzysiężenie;
wzajemna przysięga. 2. spisek; spi-
skowcy, sprzysiężeni.
con-iiiro l. l. razem przysięgać;
a) złożyć przysięgę na chorągiew;
b) przysięgą się zobowiązać, zwią-
zać. 2. sprzysiąc się, uknuć spisek
(cum algo contra alqd; z acc. c.
inf., z ut). con-iiiratus 3 zaprzy-
siężony; przysięgą związany,
sprzysiężony.
coniux = coniunx.
cóniveo, nivi i nua, - 2. zamknąć
oczy; (o oczach) zamkniętym być,
zmrużonym; a) zasypiać; b) przy-
mknąć jedno oko, patrzeć przez
palce.
coni... = coli...
con-necto 3. = conecto.
con-nitór 3. = conitor.
con-riiyeo 2. = coniveo.
conopeum, i i ium, i n siatka przeciw
komarom.
conór l. próbować, ważyć się na co
(alqd z inf. lub z si).
con-quassatió, onis / wstrząśnienie,
rozprężenie, nadwątlenie.
con-quasso l. wstrząsać, skołatać.
con-querór, questus suin 3. głośno
uskarżać, żalić się (alqd, de re;
z acc. c. inf).
con-questió, onis/i -tiis, fis m głośna
skarga, utyskiwanie.
- 99 - consector
con-qufesco, evi, etum 3. wypocząć,
spoczywać (ab, ex re); a) odzyskać
spokój, uspokoić się (in re); b)
cicho stać, cicho leżeć, przestać...
con-quiro, sivl, situni 3. wyszuki-
wać, zbierać (alqm i alqd); a) gor-
liwie szukać, poszukiwać, groma-
dzić, (żołnierzy) werbować, zacią-
gać. conqulsitus 3 wyszukany, wy-
borowy; b) tworzyć, stwarzać.
con-quisitio, onis / poszukiwanie,
zbieranie; pobór, werbunek.
con-quisitór, óris m ten, który do-
starcza, werbuje.
cón-saepio, psi, ptuni 4. ogrodzić.
con-saeptum, l n ogrodzenie, płot.
con-salutatló, onis / pozdrowienie.
con-saluto l. pozdrowić (równocześ-
nie lub głośno), przywitać.
con-sanesco, niii, - 3. wyzdrowieć.
con-sanguineus 3 krewny; bratni.
subst. -us, i m brat; -a, ae/siostra.
cón-sanguinitas, atis / pokrewieńst-
wo, związek krwi.
consaució l. ciężko zranić.
cón-sceleratus 3 zbrodniczy, wystę-
pny.
con-scelero l. pokalać zbrodnią.
con-scendo, endi, ensuin 3. wstępo-
wać (alqd). navem wsiąść na okręt.
conscensió, onis/wejście, wsiadanie.
cón-scientia, ae /1. wspólna wiado-
mość, wiedza (alcis, alcis rei). 1.
a) świadomość, poczucie, samowie-
dza; b) sumienie.
cón-scindó, scidl, scissiim 3. roz-
rywać, rozedrzeć.
con-scio 4. (sibi) poczuwać się do
czegoś.
con-scisco, scivi i sen, scitum 3. a)
wspólnie postanowić; b) sibi alqd
coś o sobie postanowić, wziąć coś
na siebie, ściągnąć na siebie, mor-
tem sibi śmierć sobie zadać.
con-scius 3 a) świadomy (alicui rei
lub alcis rei, alicui alcis rei) wta-
jemniczony. subst. -us, T m świa-
dek, wspólnik, uczestnik; b) pewny
siebie, ufny; poczuwający się do
(winy).
con-seribó 3. spisać, na liście umieś-
cić; a) (żołnierzy) zaciągać, wer-
bować; b) (obywateli) wpisywać
do klas; c) wpisać na listę senato-
rów, conscriptiis dopisany = nowy
senator; patres conscripti = senat;
d) ułożyć; e) zapisać (do końca).
con-scriptio, onis / układanie, spi-
sanie.
con-seco, cui, ectiini l. a) pokrajać
na kawałki, poćwiartować; b) głę-
boko wciąć.
consecratio, onis / święcenie, po-
święcenie; a) wyklęcie; b) ubóst-
wienie, apoteoza.
con-secro l. święcić, poświęcić (alqd
alicui); a) przekląć, wykląć; b)
uznać za bóstwo, ubóstwiać; czynić
nieśmiertelnym, uwiecznić.
consectarius 3 logiczny, konsekwen-
tny. subst. -a, orum n wnioski.
consectatio, onis/dążność, dążenie,
staranie się.
con-sectatrix, Tcis / zwolenniczka,
przyjaciółka.
con-sectió, onis/rozcinanie.
con-sectór l. towarzyszyć, iść za
kim (z acc.); a) prześladować, ści-
consecutio - 100 -
gać; b) doścignąć, dogonić; c) usil-
nie starać się o coś, gonić za czymś.
con-secutio, onis / następstwo; a)
prawidłowe następstwo; b) końco-
wy wniosek.
con-senesco, senw, - 3. starzeć się,
siwieć; słabnąć, niknąć, siły tracić,
marnieć.
con-sensio, onis / = consensus.
con-sensus, us m zgodność, zgoda,
jedność; a) jednogłośna uchwała,
życzenie; b) zmowa, spisek.
consentaneus 3 zgodny, odpowiedni
(cum re lub z dat); naturalny,
należny.
con-sentio, sens!, sensum 4. zgadzać
się, godzić się (cum algo, cum re,
in re, de re). sibi consentire być
konsekwentnym; a) zgodnie (jed-
nogłośnie) postanowić, uchwalić (z
inf. lub ut); b) sprzy sięgać się
(contra alqm, ad alqd); c) (o rze-
czach) pozostawać w zgodzie, har-
monizować; d) cónsentiens, tis
zgodny, jednomyślny, jednogłośny.
con-sequens, entus następny, nastę-
pujący, wynikający, subst. conse-
quens, entis n następstwo, wynik;
rozumny, konsekwentny, stosowny.
con-.sequentia, ae / następstwo, wy-
nik.
consequór, secutus sum 3. l. bezpo-
średnio następować, iść w ślad za
kimś, czymś (alqm lub alqd); a)
gonić, ścigać; b) naśladować; c)
jako skutek następować = wynikać,
być następstwem. 2. doganiać, do-
pędzać (alqm i alqd); a) osiągnąć,
dostąpić, dojść do czegoś, uzyskać;
b) zrównać się; a) dorównać (alqm,
alqd); f!) dokładnie wyrazić; y)
pojąć, poznać, zrozumieć.
con-sero, sevi, situm 3. a) obsiewać,
zasadzać; b) szczepić.
con-sero, serffi, sertum 3. l. (dwie
lub więcej rzeczy) rzędem obok
umieścić, spoić, spleść; 2. (jedną
rzecz) a) przypiąć, dołączyć, zwią-
zać; b) razem sprowadzić; c) (o
nieprzyjaznym działaniu) naprowa-
dzić na kogoś; manus cum alqo
wręcz się ścierać z kim; (bitwę,
potyczkę) stoczyć, zacząć, wszcząć;
d) manum (o prawniku) sprawę
ująć w swoje ręce.
conserte adv. w ścisłym związku.
con-serva, ae / współniewolnica.
con-seryatio, onis/przechowywanie,
utrzymanie; ratunek; zachowanie.
conseryator, oris m obrońca, zbaw-
ca.
con-seryo l. przechowywać, zacho-
wywać; a) zatrzymać, utrzymać
w całości, dochować bez zmiany;
b) ocalić, przy życiu zachować, nie
tkniętym zostawić, ułaskawić.
con-seryiis, T m współniewolnik.
con-sessór, oris m sąsiad, towarzysz
przy stole, współbiesiadnik; kolega
(w urzędzie).
consessus, us m zebranie, posiedze-
nie; zebrani (ludzie).
cónsiderantia, ae / roztropność.
consideratio, onis/rozważanie, roz-
patrywanie.
consideratus 3 a) gruntownie roz-
ważony, obmyślany; b) rozważny,
ostrożny.
- 101 - consonus
con-sidero l. oglądać, przypatrywać
się; rozważać, zastanawiać się
(alqd, de re, secum; z ut, ne = ba-
czyć na to, aby).
consido, sedH, sessum 3. l. razem
usiąść, razem osiedlić się (in loco).
2. usiąść, osiąść (in loco); a) od-
bywać posiedzenie; b) obozem się
rozłożyć, zająć stanowisko, usta-
wić się; c) osiedlić się; d) (o ok-
rętach) wylądować, zawinąć do
przystani; e) osiąść; a) obniżyć
się, zapaść się, pogrążyć się; ff)
usadowić się; f) ułożyć się, uspo-
koić się, poprzestać.
cón-signo l. l. opieczętować, pie-
częcią zaopatrzyć; poświadczyć,
uwierzytelnić, poręczyć. 2. zapisać,
zanotować, spisać.
consiuarius 3 doradzający; subst. -us,
i m doradca.
consiliatór, oris m doradca.
consiliór l. naradzać się, rady udzie-
lać, radzić się.
consflium, T n rada: l. (acf.) nara-
dzanie się; a) narada, posiedzenie;
b) zebranie radnych; o;) senat; [S)
rada wojenna; y) rada przyboczna;
c) namysł, zastanowienie się, roz-
ważne obliczenie; bono consilio
z ważnych powodów. 2. (pass.) a)
postanowienie, uchwała; a) sposób,
plan, pomysł, zamysł, zamiar; con-
silio według planu, umyślnie; JS)
plan wojenny, podstęp, fortel; b)
rada=porada.
con-similis, e podobny (z dat. i gen.).
consipio 3. być przy (zdrowych)
zmysłach, mieć rozum.
con-sisto, sfiti, - 3.1. razem stanąć,
razem się ustawić, zejść się (in
loco); pf. razem stać; a) istnieć,
być, mieć miejsce; b) opierać się,
polegać na czym, mieścić się
w czym (in re). 2. a) stanąć, za-
trzymać się; pf. stać; b) zostać,
cicho stać; a) (o -wojsku) wstrzymać
pochód, stanąć obozem; (o okręcie)
stanąć na kotwicy; fS) osiąść, osied-
lić się; y) stać silnie, utrzymać się,
nie ustąpić; in causa wygrać pro-
ces; in dicendo wygłosić całą mo-
wę; S) zatrzymać się, bawić, prze-
bywać; e) utknąć, stanąć nierucho-
mo, utkwić; ć) spokój odzyskać,
uspokoić się, opanować się, przyjść
do równowagi.
consitió, onis / sianie, sadzenie,
uprawa.
cónsitór, oris m siewca.
consitura, ae/= consitió.
con-sobrinus, T m i -a, ae / siost-
rzeniec(-ica), kuzyn(-nka).
con-sóciatio, onis / związek, zjed-
noczenie, stowarzyszenie.
con-sócio l. zjednoczyć, związać;
wspólnym uczynić, podzielić
z kimś (alqd cum alqo); con-
sóciatus 3 zgodny; związkowy.
consolatio, onis/pocieszenie, pocie-
cha; słowa pociechy (list, mowa).
con-solator, oris m pocieszyciel.
con-solor l. pocieszać, dodać otuchy
(alqm de albo in re); koić, łagodzić.
con-sóno, iii, - l. razem brzmieć,
rozlegać się; zgadzać się.
con-sónus 3 razem brzmiący, har-
monijny, zgodny.
consopio
- 102 -
con-sopio 4. uśpić.
cón-sors, tis uczestnik, wspólnik,
towarzysz (z gen.); a) współposia-
dacz spadku (niepodzielnego); b)
z tej samej rodziny; subst. m i/brat,
siostra; c) wspólny.
consortio, óms/współudział, wspól-
nota, spółka.
consortmm, i n = conortio.
conspectus 3 zob. conspicio.
conspectus, lis m widzenie, patrzenie:
l. widok, spojrzenie, wygląd; uka-
zanie się, zjawienie się; in con-
spectu alcis przed oczyma,
w oczach, blisko; in conspectum
venire ukazać się; a lub e con-
spectu z oczu, z widnokręgu. 2.
(przen.) oglądanie, przypatrywanie
się.
con-spergó, si, sum 3. skropić, zro-
sić; zalewać, zasypać, gęsto pokryć.
con-spicio, speri, spectum 3. a)
spoglądać, obaczyć, spostrzec
(alqd); b) ujrzeć, zauważyć (alqm
i alqd; z part., z acc. c. inf.); pass.
conspici wpadać w oczy, zwracać
uwagę, widzialnym być; c) adj. a)
conspectus 3 widzialny, widoczny;
wpadający w oko, znaczny, okaza-
ły; j8) conspiciendus 3 godny wi-
dzenia.
cón-spicór l. ujrzeć, spostrzegać.
conspicuus 3 widoczny; wpadający
w oczy.
con-spiratio, oms / a) harmonia,
zgoda; b) spisek.
con-spiro l. l. razem brzmieć. 2. a)
być jednej myśli, być zgodnym,
zgadzać się (ciwi alqo); b) sprzy-
sięgać się; c) conspirarós 3 jedno-
myślny; sprzysiężony.
con-spónsór, oris m sprzysięgły,
wspóiręczący.
con-spuó, ui, utum 3. opluć (alqd).
con-sputo l. opluć (alqm).
con-stans, antis mocno stojący: a)
silny, spokojny, stały, niewzruszo-
ny, jednostajny, regularny, zgodny;
prawidłowy; b) (o osobach) stałego
charakteru, stały, stateczny, kon-
sekwentny.
cónstantia, ae / a) stałość, statecz-
ność, wytrwałość; konsekwencja;
b) stałość charakteru, stanowczość,
przytomność; roztropność.
consternatió, onis/a) spłoszenie; b)
przestrach, popłoch, trwoga; zabu-
rzenie, wzruszenie, powstanie, ra-
bunek.
con-sterno l. a) spłoszyć, wypłoszyć;
b) wzruszyć, przestraszyć, wzbu-
rzyć, rozgoryczyć, rozjątrzyć.
con-sterno, stravi, stratum 3. l.
posypać, pokryć (gęsto) (alqd aląa
re); (o okręcie) w pokład zaopat-
rzyć. 2. obalić, powalić.
constipo l. stłoczyć; skupić.
con-stituo, iii, utum 3. ustawić ra-
zem, umieścić obok siebie (alqm
i alqd); a) (o wojsku) a) kazać
stanąć (zatrzymać się), (o okręcie)
zarzucić kotwicę; fS) (wojsko) usta-
wić, umieścić, zakwaterować; b)
(osoby) osiedlić albo uczynić przy-
należnym; (urzędników) ustanowić,
wyznaczyć; c) urządzić, założyć;
zbudować, rozbić obóz; a) założyć,
uzasadnić, stworzyć, przygotować;
- 103 - consulo
j8) uporządkować, urządzić, zorga-
nizować; /) przedsięwziąć, urzą-
dzić; d) ustalić, ustanowić (alqd
alicui alqd komuś coś przekazać,
polecić); a) rozstrzygnąć sądownie,
przyznać, przysądzić (alqd, de re',
z ut); j8) postanowić, zdecydować
się, powziąć postanowienie (alqd,
z inf.; acc. c. inf., gerundivi; ut); e)
constitutus 3 urządzony, uporząd-
kowany, postanowiony, (bene, ita
itp.) usposobiony.
constitutio, onis / l. urządzenie,
ustawa; położenie, stan. 2. ustale-
nie, oznaczenie; a) ustalenie poję-
cia; b) zarządzenie, rozporządzenie.
constitutiim, i n a) rozporządzenie,
postanowienie; b) umowa, zmowa;
umówiony czas, miejsc lub termin;
c) zamiar.
con-sto, stłti, staturus l. stać silnie,
stanąć, składać się (z czego); a)
zostać niezmienionym, pozostać
przy czym, obstawać (in re); b)
zgadzać się, harmonizować (alicui
rei, cum re, in re): sibi constare być
zgodnym z sobą; być konsekwent-
nym; ratfo constat rachunek zgadza
się; c) być pewnym, jest wiadomym,
constat: a) wiadomo (inter omnes
ogólnie) (z acc. c. inf.); j8) constat
alicui jest pewny siebie (przekona-
ny); jest zdecydowany, ma silne
postanowienie; d) istnieć; e) składać
się z czego, opierać (zasadzać) się
na czym (ex re, in re, sam abl.); f)
wyjść na (pewną sumę), kosztować
(z abl. lub gen. pretii).
con-stratum, I n przykrycie, zasłona.
con-stringo, strinxi, strictiim 3.
związać, skrępować (alqd); a) zwią-
zać, spętać (alqm i alqd); b) przy-
mocować, zobowiązać; c) ściągnąć,
ująć, trzymać w karbach, ograni-
czać, osłabiać, paraliżować.
constructio, onis/łączenie, związek,
budowa.
con-struo, striua, structuni 3. ukła-
dać warstwami razem; gromadzić;
a) spiętrzyć; nakładać; b) budować
zbudować, założyć.
con-stupratór, oris m wszetecznik,
gwałciciel.
con-stiipro l. zgwałcić, zhańbić.
con-suasór, oris m doradca.
con-suefacio 3. kogoś do czegoś
przyzwyczajać (alqm z inf.).
con-suesco 3. przyzwyczajać się (z
inf.); pf. być przyzwyczajonym,
mieć zwyczaj; a) cum alqo con-
sueyisse z kimś żyć w przyjaźni;
być w kimś zakochanym; b) con-
suetus 3 przywykły, zwykły.
consuetudo, inis / przyzwyczajenie,
zwyczaj, obyczaj; a) sposób życia;
b) sposób wyrażania się; c) ob-
cowanie, stosunek; epistularum
wymiana listów; d) stosunek mi-
łosny.
consul, ulis m konsul.
consularis, e konsulmy; a) były kon-
sul; b) legat z władzą konsula; c)
adv. cónsulariter w sposób godny
konsula.
consulatus, us m konsulat; urząd,
godność konsula.
consulo, liii, ultiim 3. l. (intr.) ze-
brać się na naradę; naradzać się (de
coniecto - 98 -
con-iecto l. domyślać się, rokować,
zgadywać (alqd re albo ex re coś
z czegoś; de re).
coniectór, oris m tłumacz snów,
wieszczek.
coniectura, ae / a) domysł, domnie-
manie, wniosek; b) tłumaczenie,
wykładanie; przepowiednia.
coniecturalis, e polegający na do-
mysłach, przypuszczeniach.
con-iectus, us m a) rzucanie, obrzu-
canie; b) zwrócenie, skierowanie; c)
teli odległość rzutu pociskiem.
conifer 3 i conigCr 3 szyszkowaty,
mający szyszki.
co-mtor, mxus i msas swa 3. opierać
się; a) podnosić się, dźwigać się,
wspierać się; b) rodzić; c) wytężać
siły, wysilać się, silić się.
coniug(i)alis, e małżeński.
con-iugium, i m małżeństwo; a) spół-
kowanie; b) miłostki; c) małżonek,
małżonka.
con-iugo l. = coniungo.
con-iunctim adv. łącznie, razem,
wespół.
con-iunctio, onis/połączenie, zwią-
zek; a) związki towarzyskie, przy-
jaźń, sympatia; b) pokrewieństwo;
c) (w gramat.) spójnik.
con-iunctus 3 połączony, zjednoczo-
ny (cum re lub z dat.); a) związany
z czym, graniczący; b) bliski (co
do czasu), prawie współczesny; bli-
ski = zaprzyjaźniony, przyjazny;
pokrewny, zgodny.
con-iungo, iunxi, iunctum złączyć,
zjednoczyć (alqd cum re lub z dat.);
a) przyłączyć, dołączyć (alqd oliwi
rei); b) (związek) zawrzeć; c) pass.
połączyć się, złączyć się, trzymać
z kimś. cf. też coniunctus.
con-iflnx, iugis / małżonka, żona
(*m mąż, pl. *para małżeńska); a)
kobietka; b) narzeczona, kochanka.
con-iuratio, onis /1. sprzysiężenie;
wzajemna przysięga. 2. spisek; spi-
skowcy, sprzysiężeni.
con-iuro l. l. razem przysięgać;
a) złożyć przysięgę na chorągiew;
b) przysięgą się zobowiązać, zwią-
zać. 2. sprzysiąc się, uknuć spisek
(cum alqo contra alqd; z acc. c.
inf., z ut). con-iuratus 3 zaprzy-
siężony; przysięgą związany,
sprzysiężony.
coniux = coniumc.
coniyeo, mvi i nin, - 2. zamknąć
oczy; (o oczach) zamkniętym być,
zmrużonym; a) zasypiać; b) przy-
mknąć jedno oko, patrzeć przez
palce.
coni... = coli...
con-necto 3. = conecto.
con-nitór 3. = conitor.
con-niveo 2. = c5niveo.
conopeum, i i ium, T n siatka przeciw
komarom.
conór l. próbować, ważyć się na co
(alqd z inf. lub z si).
con-quassatio, onis / wstrząśnienie,
rozprężenie, nadwątlenie.
con-quasso l. wstrząsać, skołatać.
con-quer6r, questus sum 3. głośno
uskarżać, żalić się (alqd, de re;
z acc. c. inf.).
con-questió, onis f i -tus, lis m głośna
skarga, utyskiwanie.
- 99 - consector
con-qiiiesco, evi, etuni 3. wypocząć,
spoczywać (ab, ex re); a) odzyskać
spokój, uspokoić się (m re); b)
cicho stać, cicho leżeć, przestać...
con-quiro, sm, situm 3. wyszuki-
wać, zbierać (alqm i alqd); a) gor-
liwie szukać, poszukiwać, groma-
dzić, (żołnierzy) werbować, zacią-
gać. conqmsitiis 3 wyszukany, wy-
borowy; b) tworzyć, stwarzać.
con-quisitio, onis / poszukiwanie,
zbieranie; pobór, werbunek.
con-quisitór, oris m ten, który do-
starcza, werbuje.
cón-saepio, psi, ptiim 4. ogrodzić.
cón-saeptum, i n ogrodzenie, płot.
con-salutatio, onis / pozdrowienie.
con-saluto l. pozdrowić (równocześ-
nie lub głośno), przywitać.
con-sanesco, nui, - 3. wyzdrowieć.
con-sanguineus 3 krewny; bratni.
subst. -us, i OT brat; -a, ae/siostra.
con-sanguinitas, atis / pokrewieńst-wo, związek krwi.
consaucio l. ciężko zranić.
con-sceleratiis 3 zbrodniczy, wystę-
pny.
con-scelero l. pokalać zbrodnią.
cón-scendo, endi, ensum 3. wstępo-
wać (alqd). navem wsiąść na okręt.
conscensió, onis/wejście, wsiadanie.
cón-scientia, ae /1. wspólna wiado-
mość, wiedza (alcis, alcis rei). 2.
a) świadomość, poczucie, samowie-
dza; b) sumienie.
con-scindo, scidi, scissum 3. roz-
rywać, rozedrzeć.
con-sció 4. (sibi) poczuwać się do
czegoś.
con-sciscó, scivi i sen, scitum 3. a)
wspólnie postanowić; b) sibi alqd
coś o sobie postanowić, wziąć coś
na siebie, ściągnąć na siebie, mor-
tem sibi śmierć sobie zadać.
con-scius 3 a) świadomy (alicui rei
lub alcis rei, alicui alcis rei) wta-
jemniczony. subst. -us, i m świa-
dek, wspólnik, uczestnik; b) pewny
siebie, ufny; poczuwający się do
(winy).
con-seribó 3. spisać, na liście umieś-
cić; a) (żołnierzy) zaciągać, wer-
bować; b) (obywateli) wpisywać
do klas; c) wpisać na listę senato-
rów, conscriptus dopisany = nowy
senator; patres conscripti = senat;
d) ułożyć; e) zapisać (do końca).
con-scriptio, onis / układanie, spi-
sanie.
cón-seco, ciii, ectum l. a) pokrajać
na kawałki, poćwiartować; b) głę-
boko wciąć.
consecratio, onis / święcenie, po-
święcenie; a) wyklęcie; b) ubóst-
wienie, apoteoza.
cón-secro l. święcić, poświęcić (alqd
alicui); a) przekląć, wykląć; b)
uznać za bóstwo, ubóstwiać; czynić
nieśmiertelnym, uwiecznić.
consectarius 3 logiczny, konsekwen-
tny. subst. -a, orurn n wnioski.
cónsectatio. onis/dążność, dążenie,
staranie się.
con-sectatrix, Tcis / zwolenniczka,
przyjaciółka.
con-sectio, onis/rozcinanie.
con-sectór l. towarzyszyć, iść za
kim (z acc.); a) prześladować, ści-
consecutio
100 -
gać; b) doścignąć, dogonić; c) usil-
nie starać się o coś, gonić za czymś.
con-seciitio, onis / następstwo; a)
prawidłowe następstwo; b) końco-
wy wniosek.
con-senesco, senui, - 3. starzeć się,
siwieć; słabnąć, niknąć, siły tracić,
marnieć.
con-sensio, onis / = consensus.
con-sensus, us m zgodność, zgoda,
jedność; a) jednogłośna uchwała,
życzenie; b) zmowa, spisek.
consentaneiis 3 zgodny, odpowiedni
(cum re lub z dat.); naturalny,
należny.
con-sentio, sensi, sensum 4. zgadzać
się, godzić się (cum algo, cum re,
in re, de re). sibi consentire być
konsekwentnym; a) zgodnie (jed-
nogłośnie) postanowić, uchwalić (z
inf. lub ut); b) sprzy sięgać się
(contra alqm. ad alqd); c) (o rze-
czach) pozostawać w zgodzie, har-
monizować; d) consentiens, tis
zgodny, jednomyślny, jednogłośny.
cón-sequens, entis następny, nastę-
pujący, wynikający, subst. conse-
quens, entis n następstwo, wynik;
rozumny, konsekwentny, stosowny.
cón-sequeiitia, ae / następstwo, wy-
nik.
consequór, secutus sum 3. l. bezpo-
średnio następować, iść w ślad za
kimś, czymś (alqm lub alqd); a)
gonić, ścigać; b) naśladować; c)
jako skutek następować = wynikać,
być następstwem. 2. doganiać, do-
pędzać (alqm i alqd); a) osiągnąć,
dostąpić, dojść do czegoś, uzyskać;
b) zrównać się; a) dorównać (alqm,
alqd); j8) dokładnie wyrazić; y)
pojąć, poznać, zrozumieć.
cón-sero, sevi, sitiim 3. a) obsiewać,
zasadzać; b) szczepić.
con-sero, seriS, sertiim 3. l. (dwie
lub więcej rzeczy) rzędem obok
umieścić, spoić, spleść; 2. (jedną
rzecz) a) przypiąć, dołączyć, zwią-
zać; b) razem sprowadzić; c) (o
nieprzyjaznym działaniu) naprowa-
dzić na kogoś; maiius cum alqo
wręcz się ścierać z kim; (bitwę,
potyczkę) stoczyć, zacząć, wszcząć;
d) manum (o prawniku) sprawę
ująć w swoje ręce.
conserte adv. w ścisłym związku.
con-serya, ae / współniewolnica.
con-seryatio, onis/przechowywanie,
utrzymanie; ratunek; zachowanie.
conservatór, óris m obrońca, zbaw-
ca.
con-servo l. przechowywać, zacho-
wywać; a) zatrzymać, utrzymać
w całości, dochować bez zmiany;
b) ocalić, przy życiu zachować, nie
tkniętym zostawić, ułaskawić.
con-seryus, i m współniewolnik.
con-sessór, oris m sąsiad, towarzysz
przy stole, współbiesiadnik; kolega
(w urzędzie).
consessiis, us m zebranie, posiedze-
nie; zebrani (ludzie).
cimsiderantia, ae / roztropność.
consideratio, onis/rozważanie, roz-
patrywanie.
consideratiis 3 a) gruntownie roz-
ważony, obmyślany; b) rozważny,
ostrożny.
- 101 - consonus
con-sidero l. oglądać, przypatrywać
się; rozważać, zastanawiać się
(alqd, de re, secum; z ut, ne = ba-
czyć na to, aby).
consido, sedi, sessum 3. l. razem
usiąść, razem osiedlić się (in loco).
1. usiąść, osiąść (in loco); a) od-
bywać posiedzenie; b) obozem się
rozłożyć, zająć stanowisko, usta-
wić się; c) osiedlić się; d) (o ok-
rętach) wylądować, zawinąć do
przystani; e) osiąść; a) obniżyć
się, zapaść się, pogrążyć się; fS)
usadowić się; y) ułożyć się, uspo-
koić się, poprzestać.
con-signo l. l. opieczętować, pie-
częcią zaopatrzyć; poświadczyć,
uwierzytelnić, poręczyć. 2. zapisać,
zanotować, spisać.
consiliaruis 3 doradzający; subst. -fts,
i m doradca.
consiliatór, oris m doradca.
consilior l. naradzać się, rady udzie-
lać, radzić się.
consiliiim, i n rada: l. (act.) nara-
dzanie się; a) narada, posiedzenie;
b) zebranie radnych; a) senat; /?)
rada wojenna; y) rada przyboczna;
c) namysł, zastanowienie się, roz-
ważne obliczenie; bono consilio
z ważnych powodów. 2. (pass.) a)
postanowienie, uchwała; a) sposób,
plan, pomysł, zamysł, zamiar; con-
silio według planu, umyślnie; p)
plan wojenny, podstęp, fortel; b)
rada=porada.
con-simulis, e podobny (z dat. i gen.).
consipio 3. być przy (zdrowych)
zmysłach, mieć rozum.
cón-sisto, sfiti, - 3.1. razem stanąć,
razem się ustawić, zejść się (in
loco); pf. razem stać; a) istnieć,
być, mieć miejsce; b) opierać się,
polegać na czym, mieścić się
w czym (in re). 2. a) stanąć, za-
trzymać się; pf. stać; b) zostać,
cicho stać; a) (o wojsku) wstrzymać
pochód, stanąć obozem; (o okręcie)
stanąć na kotwicy; fS) osiąść, osied-
lić się; y) stać silnie, utrzymać się,
nie ustąpić; in causa wygrać pro-
ces; in dicendo wygłosić całą mo-
wę; S) zatrzymać się, bawić, prze-
bywać; s) utknąć, stanąć nierucho-
mo, utkwić; f) spokój odzyskać,
uspokoić się, opanować się, przyjść
do równowagi.
consitio, onis / sianie, sadzenie,
uprawa.
consitór, oris m siewca.
consitura, ae / = consitio.
cón-sóbrinus, T m i -a, ae / siost-
rzeniec(-ica), kuzyn(-nka).
con-sociatio, onis / związek, zjed-
noczenie, stowarzyszenie.
con-sóció l. zjednoczyć, związać;
wspólnym uczynić, podzielić
z kimś (alqd cum alqo); cón-
sociatós 3 zgodny; związkowy.
consolatio, onis/pocieszenie, pocie-
cha; słowa pociechy (list, mowa).
con-solatór, oris m pocieszyciel.
cón-soiór l. pocieszać, dodać otuchy
(alqm de albo in re); koić, łagodzić.
con-sóno, iii, - l. razem brzmieć,
rozlegać się; zgadzać się.
con-sonus 3 razem brzmiący, har-
monijny, zgodny.
consopio - 102 -
con-sopio 4. uśpić.
con-sors, tis uczestnik, wspólnik,
towarzysz (z gen.); a) współposia-
dacz spadku (niepodzielnego); b)
z tej samej rodziny; subst. m i/brat,
siostra; c) wspólny.
consortio, óius/współudział, wspól-
nota, spółka.
consortium, T n = conortio.
cónspectus 3 zob. conspicio.
cónspectus, fis m widzenie, patrzenie:
l. widok, spojrzenie, wygląd; uka-
zanie się, zjawienie się; in con-
spectu alcis przed oczyma,
w oczach, blisko; in conspectum
venire ukazać się; a lub e con-
spectu z oczu, z widnokręgu. 2.
(przen.) oglądanie, przypatrywanie
się.
con-spergo, sT, sum 3. skropić, zro-
sić; zalewać, zasypać, gęsto pokryć.
con-spicno, speri, spectum 3. a)
spoglądać, obaczyć, spostrzec
(alqd); b) ujrzeć, zauważyć (alqm
i alqd; z part., z acc. c. inf.); pass.
conspici wpadać w oczy, zwracać
uwagę, widzialnym być; c) adj. a)
cónspectus 3 widzialny, widoczny;
wpadający w oko, znaczny, okaza-
ły; f!) conspiciendus 3 godny wi-
dzenia.
con-spicór l. ujrzeć, spostrzegać.
cónspicuus 3 widoczny; wpadający
w oczy.
con-spiratio, onis / a) harmonia,
zgoda; b) spisek.
con-spiro l. l. razem brzmieć. 2. a)
być jednej myśli, być zgodnym,
zgadzać się (cum alqo); b) sprzy-
sięgać się; c) conspiratus 3 jedno-
myślny; sprzysięźony.
con-sponsór, óris m sprzysięgły,
współręczący.
con-spiio, ui, litiini 3. opluć (alqd).
con-sputo l. opluć (alqm).
con-stans, antis mocno stojący: a)
silny, spokojny, stały, niewzruszo-
ny, jednostajny, regularny, zgodny;
prawidłowy; b) (o osobach} stałego
charakteru, stały, stateczny, kon-
sekwentny.
constantia, ae / a) stałość, statecz-
ność, wytrwałość; konsekwencja;
b) stałość charakteru, stanowczość,
przytomność; roztropność.
cónsternatió. onis/a) spłoszenie; b)
przestrach, popłoch, trwoga; zabu-
rzenie, wzruszenie, powstanie, ra-
bunek.
con-stemo l. a) spłoszyć, wypłoszyć;
b) wzruszyć, przestraszyć, wzbu-
rzyć, rozgoryczyć, rozjątrzyć.
con-sterno, stravi, stratiim 3. l.
posypać, pokryć (gęsto) (alqd alqa
re); (o okręcie) w pokład zaopat-
rzyć. 2. obalić, powalić.
constipo l. stłoczyć; skupić.
con-stituo, ul, ii tum 3. ustawić ra-
zem, umieścić obok siebie (alqm
i alqd); a) (o wojsku) a) kazać
stanąć (zatrzymać się), (o okręcie)
zarzucić kotwicę; /?) (wojsko) usta-
wić, umieścić, zakwaterować; b)
(osoby) osiedlić albo uczynić przy-
należnym; (urzędników) ustanowić,
wyznaczyć; c) urządzić, założyć;
zbudować, rozbić obóz; a) założyć,
uzasadnić, stworzyć, przygotować;
- 103 - consulo
fS) uporządkować, urządzić, zorga-
nizować; /) przedsięwziąć, urzą-
dzić; d) ustalić, ustanowić (alqd
alicui alqd komuś coś przekazać,
polecić); a) rozstrzygnąć sądownie,
przyznać, przysądzić (alqd, de re;
z ut); R) postanowić, zdecydować
się, powziąć postanowienie (alqd,
z inf.; acc. c. inf., gerundivi; ut); e)
cólistitutus 3 urządzony, uporząd-
kowany, postanowiony, (bene, ita
itp.) usposobiony.
constitutio, onis / l. urządzenie,
ustawa; położenie, stan. 2. ustale-
nie, oznaczenie; a) ustalenie poję-
cia; b) zarządzenie, rozporządzenie.
cónstitutuni, i n a) rozporządzenie,
postanowienie; b) umowa, zmowa;
umówiony czas, miejsc lub termin;
c) zamiar.
con-sto, stiti, staturus l. stać silnie,
stanąć, składać się (z czego); a)
zostać niezmienionym, pozostać
przy czym, obstawać (in re); b)
zgadzać się, harmonizować (alicui
rei, cum re, in re): sibi constare być
zgodnym z sobą; być konsekwent-
nym; ratio constat rachunek zgadza
się; c) być pewnym, jest wiadomym,
constat: a) wiadomo (inter omnes
ogólnie) (z acc. c. inf.}; p) constat
alicui jest pewny siebie (przekona-
ny); jest zdecydowany, ma silne
postanowienie; d) istnieć; e) składać
się z czego, opierać (zasadzać) się
na czym (ex re, in re, sam abl.); t)
wyjść na (pewną sumę), kosztować
(z abl. lub gen. pretii).
con-stratum, T n przykrycie, zasłona.
con-stringo, strinri, strictum 3.
związać, skrępować (alqd); a) zwią-
zać, spętać (alqm i alqd); b) przy-
mocować, zobowiązać; c) ściągnąć,
ująć, trzymać w karbach, ograni-
czać, osłabiać, paraliżować.
constructio, onis/łączenie, związek,
budowa.
con-striio, strun, structum 3. ukła-
dać warstwami razem; gromadzić;
a) spiętrzyć; nakładać; b) budować
zbudować, założyć.
con-stupratór, oris m wszetecznik,
gwałciciel.
con-stupro l. zgwałcić, zhańbić.
con-suasór, oris m doradca.
cón-suefacio 3. kogoś do czegoś
przyzwyczajać (alqm z inf.).
con-suesco 3. przyzwyczajać się (z
inf.); pf. być przyzwyczajonym,
mieć zwyczaj; a) cum alqo con-
suevisse z kimś żyć w przyjaźni;
być w kimś zakochanym; b) con-
suetus 3 przywykły, zwykły.
consuetudo, mis / przyzwyczajenie,
zwyczaj, obyczaj; a) sposób życia;
b) sposób wyrażania się; c) ob-
cowanie, stosunek; epistularum
wymiana listów; d) stosunek mi-
łosny.
consul, ulis m konsul.
con.siiiaris, e konsulmy; a) były kon-
sul; b) legat z władzą konsula; c)
adv. consulariter w sposób godny
konsula.
consulatus, fis m konsulat; urząd,
godność konsula.
consulo, liii, ultum 3. l. (intr.) ze-
brać się na naradę; naradzać się (de
consultatio - 104 -
re); in medium lub in commune
wspólnie lub nad dobrem społecz-
nym naradzać się; a) (z dat. lub
z ul, ne) starać się o kogoś, o coś,
komuś pomagać; sibi consulere
myśleć o sobie; b) postanowić,
znaleźć radę, postępować, działać
(de re, crudeliter in alqm). 2.
(trans.) a) pytać o radę, radzić się
(alqm de re); wzywać porady (pra-
wnika); b) rozważać, rozpatrywać
(alqd); c) alqd boni pochwalić,
uznać za dobre, zadowolić się
czymś; cf. też consultus.
consultatio, onis/a) narada, rozwa-
żanie; b) zapytanie; c) temat.
consultó adv. wb. consultus.
consultó l. a) dokładnie rozważać,
naradzać się (alqd, de re); in me-
dium cf. consulo; (z dat) troszczyć
się o kogoś; b) zapytywać (alqm);
(abs.) zasięgać porady prawnej.
consultór, óris m a) doradca; b)
klient.
consultrix, icis / doradczyni.
consultum, i n postanowienie,
uchwala, środek, plan; wyrocznia.
consultus 3 a) rozważony, po namyś-
le, rozważny; b) świadomy, biegły.
iuris lub iure consultus biegły
w prawie; c) adv. consultó roz-
myślnie, z zamiarem.
cóiisunimatio, onis / dokonanie,
ukończenie; rozstrzygająca próba.
con-sumnio l. a) dodawać, adj. cón-
summatus 3 zebrany, całkowity;
b) uskutecznić, wykonać; uczynić
doskonałym, wykończyć, udosko-
nalić.
con-sumó, sumpsi, sumptum 3. l.
używać, zużywać (alqd i alqm);
a) strawić, spożyć, przehulać; b)
przetrwonić, puścić; c) zniszczyć,
zburzyć, zetrzeć, stargać (siły). 2.
używać czego, potrzebować czego
(alqd m re czegoś do czegoś, cze-
goś na coś); (czas) tracić, mar-
nować.
cón-sumptio, ónis / spożycie, nisz-
czenie.
cónsumptór, ons m ten, który trawi,
niszczy, niszczyciel.
con-suo, siii, sutum 3. zszywać.
con-surgo, surrexi, surrectiim 3.
l. razem powstać, równocześnie
się podnieść (ex re). 2. powstać,
podnieść się (ad alqd do jakiejś
czynności); piąć się do góry, wzno-
sić się.
con-surrectió, óms / powstanie (o-
gólne).
con-tabesco, bul, - 3. zanikać; tra-
pić się, gryźć się.
contabulatio, onis / pokład z belek,
z desek; podłoga, piętro.
con-tabulo l. pokryć deskami; a)
opatrzyć w kilkupiętrowe wieże;
b) wymościć, mostem pokryć.
con-tactiis, fis m i con-tagió, onis
/(także *-giiim, i n) a) dotknięcie;
b) zarażenie, zaraza; zły wpływ,
zły przykład.
con-tanrinó l. splamić, pokalać, znie-
sławić.
con-tegó, texi, tectum 3. (razem)
nakryć, przykryć; a) chronić; b)
zakryć, zasłonić, ukryć; pogrzebać.
contemero l. pokalać, zhańbić.
- 105 - continens
contemnó, psi, ptum 3. gardzić,
lekceważyć (alqm i alqd).
contemplatio, onis/oglądanie, przy-
patrywanie się.
contemplatór, óris m oglądający,
obserwator.
contemplatiis, fis m = contemplatio.
contempiór l. oglądać, rozważać.
contemptim adv. wzgardliwie, z po-
gardą.
contemptio, onis / lekceważenie,
wzgarda.
contemptór, óris/lekceważący, py-
szałek.
contemptrix, icis / ta, która gardzi.
contemptus 3 wzgardzony.
contemptus, us m = contemptio.
contendó, tendl, tentiini 3. l. razem
napiąć; a) zestawić, porównać; b)
z kimś współzawodniczyć, mierzyć
się, spierać się, walczyć (cum aląo,
contra alqm, de re). 1. napinać,
natężać; a) (pociski) miotać; b)
wytężać (alqd); c) (intr.) silić się,
usiłować (z ut, ne); dokądś dążyć,
podążać, spieszyć; d) do czegoś
dążyć, usilnie o coś starać się,
usilnie żądać (alqd ab alqo, z ut,
ne); e) wyraźnie zapewniać, twier-
dzić na pewno, obstawać przy czym
(alqd; z acc. c. inf.).
contentio, ónis/1. a) porównanie; b)
współubieganie się, współzawodnic-
two, walka, spór; kwestia sporna. 2.
napięcie; a) wytężenie, wysiłek; b)
usilne staranie, dążenie, zabiegi (al-
cis rei); c) namiętność, gwałtowność.
contentiosus 3 szukający zwady, kłó-
tliwy.
contentus 3 napięty, wyciągnięty;
wytężony, gorliwy.
contentus 3 ograniczający się, zado-
wolony (alqa re, *z ut, *ne, *inf.).
con-terminus 3 graniczący, sąsiedni.
con-teró, trivi, tritimi 3. rozetrzeć,
zmiażdżyć, zdruzgotać (alqd
i alqm); a) zetrzeć, zużyć, osłabić;
(czas) obrócić, strawić, zmarnować;
conteri lub se conterere in re
zmęczyć się czymś; b) uważać coś
za bezwartościowe, contritus 3
znużony.
con-terreó, iii, itum 2. przestraszyć,
zatrwożyć.
con-testór l. a) wezwać na świadka,
zaprzysiąc; b) litem proces rozpo-
cząć; c) contestatus wypróbowany,
doświadczony.
con-texo, xul, xtum 3. spleść razem;
a) składać, splatać, łączyć, tkać; b)
z czymś przeplatać, łączyć, wiązać
(alqd cum re); dalej ciągnąć; na
nowo podjąć.
con-textus 3 spójny, mający związek
z czym, nieprzerwany.
con-textus, us m związek; przebieg.
con-ticescó, ticuT, - 3. zamilknąć;
cicho być, milczeć.
con-tignatió, onis/spojenie z belek,
piętro.
con-tigno l. z belek zbić.
contiguus 3 a) graniczący, sąsiedni;
b) dostępny.
con-tinens, entis l. trzymający się
w całości; wstrzemięźliwy, panują-
cy nad sobą, umiarkowany. 2. sty-
kający się; a) graniczący, sąsiedni
(z dat.); b) bezpośrednio po czymś
continentia - 106 -
następujący (z dat.); c) stykający się
= nieprzerwany, nieustanny, ciągły;
d) subst. continens, enffs/ląd stały.
continentia, ae / wstrzemięźliwość,
powściągliwość.
con-tineó, tinuT, tentum 2. l. razem
trzymać, przy sobie trzymać (alqm
lub alqd in re); a) (rozdzielone)
łączyć, pass. być związanym, leżeć
obok siebie; b) coś w pewnym
stanie utrzymywać, przechowywać.
2. opasać, otaczać, trzymać w za-
mknięciu; a) otaczać, pass. być
odgraniczonym; b) z wrogim za-
miarem otoczyć; c) obejmować
= zawierać, pojąć, stanowić treść,
istotę czegoś, pass. contineri alqa
re na czymś polegać, na czymś
zależeć. 3. trzymać przy sobie,
zatrzymywać, powściągać (alqd
i alqm). se continere in re przeby-
wać, pozostawać, upierać się przy
czymś; a) trzymać w granicach,
powściągać w gniewie, okiełznać,
wstrzymać. vix me contineo, quin
zaledwie się powstrzymać mogę
(ażeby czegoś nie zrobić), pass.
contineri alqa re ograniczać się
do czegoś; b) jedno od drugiego
oddalać, z daleka trzymać (alqd ab
alqa re); c) zatrzymać przy sobie
= przemilczeć.
con-tingó, tigi, tactum 3. l. (trans.)
poruszyć, dotknąć (alqd i alqm); a)
uchwycić, ująć; b) (cel) osiągnąć,
trafić, dostać się dokądś (Italiam);
c) przytykać do czegoś (alqd), gra-
niczyć z czym, opierać się na
czymś, alqm być z kimś w bliskich
stosunkach, alqm propinquitate
być z kimś w pokrewieństwie; d)
poruszyć kogoś = tyczyć (dotyczyć)
kogoś, obchodzić, zajmować; e) (w
złym znaczeniu) pokalać, splamić,
zarazić; pan. contactus 3 zanieczy-
szczony, winny, obwiniony, spla-
miony (z abl.). 1. (intr.) przypaść
w udziale, zdarzyć się, wydarzyć się
(alicui). contingit, ut (także z inf.)
zdarza się, nastręcza się, powodzi
się, szczęści się, udaje się (alicui).
con-tingo lub -guo 3. pokropić, zwil-
żyć, posypać.
continuatio, ónis / ciąg nieprzerwa-
ny, trwanie; a) związek wzajemny;
b) okres.
continuo adv. a) nieprzerwanie; b)
zaraz potem, bezzwłocznie, nie-
bawem.
continiio l. następować po sobie,
razem łączyć: a) złączyć, zjedno-
czyć, przyłączyć (alqd alicui rei),
przytulić się. pass. bezpośrednio do
czegoś przylegać, z czymś się łą-
czyć; b) rozszerzać, rozprzestrzeniać
(alqd alqa re); c) (pod względem
czasu) ciągnąć dalej, nie przestawać;
dalej urzędować, pass. a) bezpośred-
nio po sobie następować (z dat.); f!)
dalej trwać; d) alicui magistratom
czyjeś urzędowanie przedłużyć.
continuus 3 związany z czymś, sty-
kający się; a) najbliżej stojący,
ulubieniec; b) nieprzerwany, na-
stępujący nieprzerwanie; c) ustawi-
czny, nieustanny.
contio, ónis/l. zgromadzenie, ludo-
we zgromadzenie, wojska. 2. mowa
107 - contribuo
do ludu, do wojska; zezwolenie na
wypowiedzenie mowy.
contionabundus 3 publicznie prze-
mawiający, jak mówca publiczny.
contiónalis, e i -nariiis 3 członek
zgromadzenia ludowego, bywalec
na zgromadzeniach.
contionatór, oris m mówca ludowy,
demagog.
cóntionór l. a) mówić publicznie na
zgromadzeniu, objaśniać; b) być
obecnym na zgromadzeniu.
cóntiuncula, ae / a) nieliczne ze-
branie, nieliczne zgromadzenie; b)
małoznacząca mowa.
con-torqueo, torsi, tortum 2. zwi-
jać, skręcać; a) przekręcać; b)
nastroić kogoś do czegoś (alqm ad
alqd); c) z zamachem rzucać (poci-
ski); d) contortus 3: a) przekręco-
ny, powikłany; fi) pełen zapału,
polotu.
con-tortio, ónis / powikłane wyra-
żenie.
contortulus 3 dość niejasny, powi-
kłany.
centra l. adv. naprzeciw; a) z drugiej
strony, przeciwnie; b) ale, zaś, prze-
ciwnie, owszem; zupełnie inaczej,
wręcz odwrotnie (ac, atque, quam
inaczej aniżeli); c) naprzeciwko. 2.
prp. z acc. naprzeciw, przeciw,
w niezgodzie z czymś.
con-tractió, onfa / ściąganie, zmar-
szczenie; a) skrócenie: a) ścieś-
nione pismo; fS) skróty w piśmie; y)
zwięzłość; b) trwożliwość.
contractiuncula, ae / lekkie zakło-
potanie.
contra-dicó 3. sprzeciwiać się (a-
licui).
con-trahó, trasa, tractum 3. l. ścią-
gać, kurczyć; zwężać, (frontem)
marszczyć, (vela) ściągnąć, (ora-
tionem) skracać; a) ścieśniać, ogra-
niczać; b) zwężać, czynić nieśmia-
łym; c) contractiis 3 ściągnięty,
sztywny; a) ograniczony (wąski,
szczupły, krótki, zbity, stłoczony,
skąpy): f!) (o osobach} odosobnio-
ny, w zaciszu, w odosobnieniu. 2.
zespolić, zgromadzić; a) spełnić
coś, doprowadzić do czegoś, zrobić,
spowodować, nabawić się (alqd);
b) (handlowe sprawy) zamknąć,
zawrzeć umowę, res contracta in-
teres załatwiony, kontrakt.
contrarius 3. l. leżący naprzeciw
(alicui rei); 2. przeciwstawiony; a)
przeciwny (z dat.), subst. cont-
rarimn, \na) kierunek przeciwny;
P) przeciwieństwo, przeciwne zda-
nie. ex contrario przeciwnie; b)
wrogi, opierający się, niestosowny,
nieprzychylny (z dat.); niedogodny,
szkodliwy, zgubny.
contrectatio, ónis / dotykanie, ma-
canie.
con-trecto l. dotykać, obmacywać,
pochwycić; dotknąć = zbezcześcić;
a) (w duszy) rozważać; b) opraco-
wać mechanicznie.
con-tremiścó, miii, - 3. drżeć (alqd
przed czymś); lękać się; chwiać się.
con-tribuó 3. a) złączyć, związać
(alqd in alqd); składać się, przy-
czyniać się; b) wcielić, przydzielić
(alqd alicui).
contristo - 108 -
con-tristo l. zasmucać, smutno uspo-
sobić, nastroić.
controyersia, ae / spór, zwada; wl.
proces sądowy, kwestia prawna; a)
dysputa, wypadek prawny (fikcyj-
ny, jako przedmiot dyskusji); b)
sprzeciwianie się, opór.
contro-vers(ios)us 3 sporny, kłót-
liwy; położony naprzeciw.
con-trucido l. porąbać, pociąć.
con-trudo, sl, sum 3. pchnąć, wtrącić
(alqm in alqd).
contubenialis, is m (i f) towarzysz
obozowy, z wojny; a) stały towa-
rzysz(-szka), klient; b) przyjaciel
domu, współbiesiadnik.
contiibernium, T n l. obozowanie
pod jednym namiotem, wspólne
mieszkanie; a) mieszkanie małżeń-
stwa niewolników; b) małżeństwo
niewolników, konkubinat. 2. kole-
żeństwo, bliższy stosunek.
con-tueór, tuitus sum 2. spostrzec,
zauważyć, przypatrywać się.
contiiitiis, us m przypatrywanie się.
contiimacia, ae/a) krnąbrność, upór;
b) stateczność, niezłomność.
contumax, acis krnąbrny, hardy,
uparty.
contumelia, ae / złe obchodzenie
się; a) pchnięcie, dolegliwość; b)
obraza, zniewaga.
contiimeliósu.s 3 a) znieważający; b)
haniebny.
con-tiimiiió l. mogiłą nakryć, po-
chować.
con-tnindo, tudi, tu(n)sum 3. roz-
bić, roztłuc, zgnieść; obalić, znisz-
czyć, złamać, osłabić, ugiąć.
con-turbatio, onis / zamieszanie,
zamącenie.
con-turbo l. sprawić zamieszanie;
a) (ahs.) zawiesić wypłaty, zbank-
rutować; b) przerazić, zaniepokoić,
w kłopot wprawić.
contus, i m drąg, tyka; dzida, pocisk.
contiittis=cotituitus.
cónubialis, e małżeński.
co-nubium, T n małżeństwo, związek
małżeński; a) miłostki; b) prawo
zawierania małżeństw.
conus, i m stożek; wierzchołek heł-
mu.
con-valesco, liii, - 3. stać się moc-
nym; a) nabrać sił, wzmagać się;
nabrać znaczenia; b) wyzdrowieć
(ex morbo).
con-vallis, is / dolina zamknięta gó-
rami, kotlina, stok.
con-vecto l. = conveho.
convector, óris m towarzysz podróży.
con-veho, vexi, vectiim 3. zwozić,
sprowadzać, znosić, pass. jechać,
wznosić się.
con-vello, velli, vulsum 3. zdzierać,
rozdzierać, zrywać, odrywać, roz-
rywać, wyrywać, signa sztandary
zatknięte z ziemi wyciągnąć = wy-
ruszyć, obóz zwinąć; wstrząsnąć,
zachwiać, pogrzebać, zniszczyć.
con-venae, arum m tłum ściągający
w jedno miejsce, przybysze.
con-yeniens, entis a) przystający,
przylegający, zgodny; b) zgadzają-
cy się z czymś, stosowny (alicui
rei, ad alqd, cum re).
convenientia, ae/zgoda, harmonia,
symetria, związek.
- 109 - conyictus
con-venió, veni, ventum 4. l. zejść
się razem, zebrać się, spotkać się
(in locum, ad alqm); a) przyjść na
zgromadzenie; b) wyjść za mąż
(dostać się pod władzę męża); c)
(trans.) alqm kogoś szukać, kogoś
odwiedzić, spotkać, zagadnąć, pójść
do kogoś. 2. dojść do czegoś: alqd
convenit lub convenit de re umo-
wa doszła do skutku, zgodzono się
na coś (z ut). 3. odpowiadać czemuś
(ad alqd); cum re zgadzać się na
coś; a) (in, ad alqm) znaleźć zasto-
sowanie; b) zgadzać się z czymś; c)
(nieosob.) convenit zgadza się, na-
leży, przystoi (z inf. lub acc. c. inf.).
conyenticium, T n zapłata za udział
w zgromadzeniach.
conyenticulum, T n = conventus.
con-ventio, onis / i con-yentum,
i n umowa, układ.
con-ventus, fis m l. zejście się, zebra-
nie: a) zgromadzenie związku; b)
sądy, roki sądowe; c) okręg sądowy;
d) zgromadzenie obywateli rzyms-
kich w prowincji. 2. ugoda, umowa.
con-verbero l. silnie uderzać.
con-yerro, verri, versum 3. zmiatać,
gromadzić.
conversatió, onis/obcowanie, prze-
stawanie.
con-versio, onis / obrót, obieg; a)
periodyczny powrót; b) zmiana,
przewrót.
con-verso l. ciągle obracać, pass.
przebywać, obcować.
conyerto, vertT, versum 3. l. (trans.)
obrócić, odwrócić, signa sztandary
zwrócić: a) z wojskiem zwrot wy-
konać; P) uciekać, se convertere
lubpoM. converti zwrócić się, w tył
zwrot zrobić; a) kręcić się w kole;
b) zmusić do cofnięcia się, do
ucieczki; c) zmienić, odmienić, se
convertere i pass. converti zmienić
się, nadać inną postać (ex re in
alqd); a) (duchowo) inaczej usposo-
bić; P) coś za coś (abl.) zamienić; y)
(pisma) przetłumaczyć (e lub de
Graeco in Latinum). 2. skierować,
zwrócić (alqd in, ad alqd). alqm in
fugam do ucieczki zmusić, (oculos,
animos hominum) ściągnąć, zwrócić
(in se na siebie), se convertere lub
pass. converti zwrócić się, skiero-
wać się (in, ad alqd); czegoś na coś
użyć, coś do czegoś zastosować; 3.
(intr.) = se convertere zwrócić się
dokądś (ad, in alqd); (o rzeczach)
na coś wychodzić.
con-vestio 4. odziać, przykryć, oto-
czyć.
convexus 3 l. sklepiony, wypukły.
subst. convexum, i n sklepienie. 2.
pochyły, stromy.
conviciatór, óris m potwarca, bluź-
nierca.
convici6r l lżyć, spotwarzać (abs.
lub alicui).
c6nvicium, i n krzyk, wrzawa; a)
kłótnia; b) opór; c) złorzeczenie,
lżenie; d) zarzut, nagana.
con-victio, onis / = convictus.
convictór, óris m współbiesiadnik,
przyjaciel domu, towarzysz.
con-yictus, us m l. życie wspólne,
obcowanie. 2. a) towarzysze, uczes-
tnicy; b) = convivium.
convinco - 110
con-vinco, vTcT, victum 3. odeprzeć:
a) komuś udowodnić winę (alqm
alcis rei lub z inf.); b) wykazać,
dowieść.
con-vis5 3. odwiedzić; oświecać,
opromieniać.
conviva, ae m towarzysz, gość.
conwalis, e należący do biesiady,
biesiadny, stołowy.
convivat6r, oris m wydający ucztę,
gospodarz.
conwium, i n uczta; towarzystwo
przy stole, biesiadnicy, goście.
convivo 3. wspólnie żyć.
con-vivor l. wspólnie ucztować,
wspólnie pić lub jeść.
con-vócatio, onis/zwoływanie, wzy-
wanie.
con-vóco l. zwołać, powołać; zjed-
noczyć.
con-vólo l. razem latać, razem spie-
szyć, zbiegać się.
convóliit6r l. razem toczyć, obracać.
con-volvo 3. zwijać, skręcać; a) ota-
czać; b) owijać.
con-v5mo 3. obryzgać, oplwać.
convorto 3. = converto.
con-yulnero l. zranić (ciężko).
co-óperio, eriii, ertum 4. zupełnie
zakryć, zasypać, pogrążyć.
có-optatio, onis / wybór uzupełnia-
jący, przyjęcie (do senatu in pa-
tres).
có-opto l. za pomocą wyboru uzupeł-
nić, przybrać.
co-óriór, ortus sum 4. podnieść się
(razem lub nagle) wystąpić, razem
(do walki) powstać; podnieść się,
wszcząć się.
copa, ae / gospodyni, szynkarka.
copia, ae/zapas, zasób, obfitość; a)
dobrobyt, majątek; b) środki, (pl.)
żywność; c) wielka ilość; a) (sg.)
zastęp; p) (pl.) wojsko; d) pełnia
wiedzy, zasób wyrażeń; e) zdol-
ność, możność, sposobność, pozwo-
lenie (alcis rei na coś), copiam
alicui dare lub facere alcis rei
nastręczyć komuś sposobność, dać
komuś pozwolenie na coś.
copiósus 3 bogaty, zamożny, dobrze
się mający (z abl. lub a re bogaty
w coś); a) obficie, dobrze zaopat-
rzony; b) wymowny, bogaty
w myśl.
cópis, idis /jatagan, szabla Persów.
copula, ae / pas, rzemień, sznur; a)
lina, więzy; b) osęka; c) wiązanie.
copulatio, onis/spojenie, złączenie.
copulo l. złączyć, zjednoczyć, sko-
jarzyć, związać, przytwierdzić (alqd
cum re).
c6quo, coxi, coctum 3. gotować,
warzyć, piec; a) dać dojrzeć, do-
jrzewać, zamyślać, knuć; b) wysu-
szać; a) rozkładać, rozpuszczać, fS)
niepokoić, trapić.
cóquus, T m kucharz.
cór, cordis n l. serce; a) umysł,
uczucie, alicui cordi esse leżeć
komuś na sercu lub być miłym,
drogim; b) odwaga, męstwo; c)
rozum, pogląd; d) osoba 2. żołądek.
corallium, i w koral (czerwony).
corani l. adv. a) publicznie, przed
oczyma wszystkich; b) osobiście,
na miejscu. 2. prp. z abl. w obec-
ności, w obliczu, wobec, przed.
- 111 - corriyo
corbis, is/kosz.
corbita, ae / okręt towarowy.
corcóduus, i m = crocodiius.
corculiim, I n serduszko.
cordatus 3 mądry, rozsądny.
cordax, acis m kordaks (wyuzdany
taniec).
cónum, i n skóra.
corneolus 3 rogowy.
corneus 3. l. rogowy, z rogu. 2.
dereniowy, z dereniu.
corm-cen, inis m trębacz.
cornicula. ae / młoda wrona.
cormculiun, i n rożek (ozdoba he-
łmu).
corni-ger 3 noszący rogi, rogaty.
cornix, icis / wrona.
cornu, us n l. róg, rogi; a) narośl
chorobliwa na czole; b) rogi księ-
życa; c) ramię (rzeki); d) przylądek;
e) reja, koniec rei; f) osada kity na
hełmie; g) koniec wałka, na którym
był nawinięty zwój papieru; h)
(wojsk.) skrzydła; i) róg obfitości.
2. róg (jako materiał); a) trąba; b)
łuk z rogu; c) lejek z rogu; d)
flaszka z rogu; e) róg do cytry.
coriium, T n l. = cornu. 2. de-
reniowy owoc.
cornus, I/drzewo dereniowe, dereń;
dzida (z drzewa dereniowego).
cornutus 3 rogaty.
córolla, ae / wianuszek.
córollarium, i n wianuszek, dar,
podarunek.
córona, ae / l. wieniec; a) blanki
murów; b) kółko słuchaczy, zgro-
madzenie; c) łańcuch żołnierzy. 2.
korona, diadem.
córonarius 3 przeznaczony na wie-
niec. aurum coronariuni pieniądze
na wieniec; dar pieniężny.
córono l. wieńczyć, otaczać.
corpóratus 3 ucieleśniony.
corpóreiis 3 cielesny.
corpiis, oris n ciało; a) mięso; b)
zwłoki, trup; cienie (zmarłych); c)
tułów, brzuch, kościec; d) osoba,
istota, indywiduum; e) przen. a)
główny składnik, główna treść, ją-
dro; P) ciało = całość, ogół. aa)
armia; P[S) stan, związek; /) dzieło
(zbiorowe).
corpusculum, i n ciałko.
correctio, onis / poprawa, naprawa;
napomnienie.
correctór, oris m poprawiający;
karcący.
cor-repo 3. wpełznąć, wśliznąć się.
correptus 3 krótko wymówiony.
corrigia, ae/rzemyk u trzewików.
cor-rigo, ren, rectum 3. prostować,
nadawać prosty kierunek; a) po-
prawić, sprostować, naprawić; b)
skarcić, zniewolić do poprawy (ko-
goś) (alqm).
cor-ripió, ripul, reptum 3. porwać,
pochwycić, pojmać (alqm i alqd);
a) przywłaszczyć sobie; b) uwię-
zić; c) (o -dym) ogarnąć, objąć;
d) wpaść na kogo, złajać, stro-
fować (alqm); przed sąd zawlec,
postawić; e) przyspieszyć (alqd),
skrócić.
córrivatio, onis/sprowadzenie, zbie-
ranie (o wodach).
cor-rivo l. sprowadzać, zbierać (wo-
dy).
corroboro 112 -
cor-róbóro l. wzmacniać, se cor-
roborare lub pass. stać się moc-
nym, zmężnieć.
cor-rodó, si, sum 3. pogryźć, ogryźć.
cor-rógo l. wyprosić, wyżebrać; za-
prosić.
cor-rótundo l. zaokrąglić.
corruda, ae / dziki szparag.
cor-rugo l. zmarszczyć.
cor-rumpo, rupi, ruptum 3. (wlaś-
ciwie: całkiem połamać) l. zepsuć
= (całkiem) zniszczyć, zniweczyć,
zburzyć (alqm i alqd). pass. znisz-
czyć się, ginąć; coś udaremnić,
zrobić nieużytecznym, (sposob-
ność) ominąć, nie wykorzystać. 2.
zepsuć = zrobić złym, pogorszyć,
zeszpecić, uszkodzić, pass. zepsuć
się, podupaść; a) sfałszować; b)
(moralnie) zepsuć, zbezcześcić,
zhańbić, sprofanować; a) uwieść;
P) przekupić; c) adj. corruptus
3 zepsuty, skażony; a) niemoralny,
swawolny, uwiedziony, przekupio-
ny; p) przewrotny, niesmaczny,
w złym smaku.
cor-ruo 3. runąć, zwalić się, upaść;
a) zginąć, stracić znaczenie; b)
zbankrutować.
corruptela, ae / zepsucie; uwiedze-
nie; przekupstwo.
cor-ruptio, onis/zepsucie; a) uwie-
dzenie; b) przekupstwo; c) prze-
wrotność.
corruptór, oris m niszczyciel; uwo-
dziciel, przekupujący.
corruptrix, iciś / uwodzicielka.
cors=cohors.
cortex, icis m (i f) kora, hipa; korek.
cortina, ae/kocioł; a) trójnóg Pythii;
b) wyrocznia; c) krąg, obwód.
corus, T m=caunis.
córusco l. l. (trans.) szybko wywi-
jać, poruszać. 2. (intr.) szybko się
poruszać, mienić się, błyszczeć.
córuscus 3 drżący, migotliwy; mie-
niący się, błyszczący.
coryus, T m kruk; osęka.
corycus, i m miech napełniony pia-
skiem.
córyletum, i n gaj leszczynowy.
córylus, T/leszczyna.
córymbi-fer 3 noszący wieniec blu-
szczowy.
corymbus, l m grono bluszczu.
córyphaeiis, i m przywódca chóru.
corytus, i m kołczan, sajdak.
cos, cotis / l. krzemień, (pl.) skały.
2. osełka, kamień do ostrzenia.
cosmoe, orum m najwyżsi urzędnicy
(na Krecie).
cossus, T m czerw, robak drzewny.
costa, ae/żebro; (pl.) rusztowanie.
costum, i n balsamowy krzew (in-
dyjski); balsam, maść.
cóthurnatus 3 stąpający na kotur-
nach; tragicznie wzniosły.
cóthurnus, i m koturn, wysokie buty;
a) obuwie do polowania; b) styl
wzniosły, tragiczny, tragedia.
cótldianus i cottidianus 3 codzienny,
zwykły.
cótTdie i cottidie adv. co dzień, z dnia
na dzień.
coturnix, Tcis / przepiórka.
cóturniis=cothurnus.
cóvinnarius, T m walczący z wozu
wojennego, uzbrojonego w sierpy.
113 - cretio
coxi, ae/biodro, kłąb.
coxendix, icis / kość biodrowa.
crabro, onis m szerszeń.
crapula, ae / podchmielenie, pi-
jaństwo.
cras adv. jutro.
crassitfldó, inis / grubość, gęstość.
crassus 3 gęsty, gruby, ordynarny;
a) otyły, tłusty; b) prosty = nie-
smaczny, ordynarny.
crastiniis 3 jutrzejszy, subst. -vs,
T m jutro, dzień jutrzejszy.
crater, eris m i cratera, ae / waza,
dzban na mleko; a) basen; b) krater
wulkanu; c) konstelacja gwiazd.
crates, is / (zwykle pl.) plecionka,
płot, ogrodzenie; a) wiązka chrustu,
(wojsk.) faszyny; b) splot, tkanka.
creatio, onis / wybór.
creator, óris m twórca, sprawca;
ojciec; założyciel.
creatrix, Tcis / matka.
creber, bra, brum gęsto obok siebie
stojący, liczny, bujny; a) pełny,
bogaty (re w coś); b) częsty, często
się powtarzający; c) adv. crebro
często, ciągle.
crebresco, briii - 3. wzmagać się,
przybierać, rosnąć, rozszerzać się.
crebritas, atis / gęstość, zwartość,
pełnia.
credibiHs, e wiarygodny.
creditor, oris m wierzyciel.
creditum, I n pożyczka, dług.
credo, didi, ditum 3. l. powierzyć
coś komuś, oddać w opiekę (alicui
alqd); (pieniądze) pożyczyć, wy-
pożyczyć. 2. ufać, zawierzyć komu
(alicui); a) wierzyć komu (alqd
alicui), dawać wiarę, uważać coś
za prawdę (alqd); b) uważać coś za
coś (kogoś za coś); c) sądzić, być
zapatrywania jakiegoś (z acc. c.
inf.; w pass. z nom. c. inf.); a)
credo (wtrącone) myślę, sądzę, za-
pewne, widocznie; j3) crederes my-
ślałby ktoś, można by sądzić.
crediiiitas, atis / łatwowierność.
crediiius 3 łatwowierny, dobroduszny.
cremo l. spalić.
cremór, óris m sok gęsty, zacierka,
kleik; śluz.
creo l. stworzyć, sprawić, wywołać;
a) powołać do życia; b) spowodo-
wać, przygotować (alicui alqd); c)
wybrać, mianować.
crepax, acis skrzypiący.
crepida, ae / obuwie, sandał.
crepidatus 3 obuty (w sandały)
crepido, inis / a) cokół, krawędź; b)
brzeg, wybrzeże, bulwar
crepundia, orum n grzechotka (dzie-
cinna).
crepusculiini, i n zmierzch, mrok,
półcień.
cresco, crevi, cretum 3. rosnąc, wy-
rastać; a) powstawać, być, stać się
czym (m alqd). *cretus 3 urodzony,
pochodzący (z ab lub abl.); b)
przybierać, wzrastać; (politycznie)
wzmóc się, stać się wielkim (moż-
nym), zdobyć potęgę, znaczenie.
creta, ae / kreda, biała glinka; a)
glina do pieczętowania; b) bielidło.
cretatus 3 pociągnięty kredą.
cretio, onis / a) zgłoszenie pretensji
do udziału w spadku; b) podjęcie
spadku.
cretosus - 114 -
cretosus 3 bogaty w kredę, glinkę.
cretula, ae/glina biała do pieczęto-
wania; pieczęć.
cretiis 3 {part. od cerno i cresco.).
cribrum, i n sito, rzeszoto.
crimen, iniś n obwinienie, oskarżenie
(alcis rei z powodu popełnionej
rzeczy); a) punkt skargi; b) zarzut,
crilllini dare alicui alqd poczytać
komu za winę; c) pl. pozory; d)
zbrodnia, przewinienie; a) wystę-
pek; p) wina=powód.
criminatio, onis / obwinianie, posą-
dzanie, oszczerstwo.
criminator, oris m oszczerca, po-
twarca.
criminór l. a) oskarżać (alqm apud
alqm; z quod lub z acc. c. inf.); b)
skarżyć się na coś (alqd, apud
alqm); komuś zarzuty robić.
crTniinósiis 3 oszczerczy, potwarczy,
nienawistny.
crinalis, e służący do włosów, wio-
sienny; podobny do włosów, subst.
crinale, is n przepaska na włosy,
diadem.
crihis, Is m włos; warkocz, ogon.
crimtus 3 owłosiony, długowłosy.
crispó l. a) wywijać; b) kędzie-
rzawić.
crispus 3 kędzierzawy.
crista, ae/a) czub, grzebień; b) kita
szyszaka.
cristatus 3 a) czubaty; b) ozdobiony
kitą.
criticus, i m krytyk, znawca.
croceus 3 i cróciniis 3 szafranowy,
żółty (złotożółty).
crócóduiis, i m krokodyl.
crócota, ae / suknia barwy szaf-
ranowej.
crócum, I n i cróciis I m szafran;
barwa szafranowa; esencja (woda)
szafranowa.
crótalia, orum n zausznice (kolczy-
ki) z perłami.
crótalum. T n grzechotka, kastaniety.
cruciamentum, i n = cruciatus.
cruciatus, lis m tortura, katusze,
męka; a) stracenie; b) narzędzie
tortur.
crucio l. męczyć, katować, pastwić
się. pass. trapić się, dręczyć się.
crudelis, e okrutny, bez litości.
crudelitas, atis / okrucieństwo, sro-
gość.
crudesco, - - 3. stawać się su-
rowszym; przen. wzmagać się, po-
garszać.
cruditas, atis / niestrawność.
crudus 3 ociekający krwią, (o mięsie)
surowy, nie gotowany, (o owocach)
niedojrzały; (o cegłach) nie wypa-
lony, surowy; a) jeszcze świeży,
zbyt nowy, jeszcze żwawy; b) ze-
psuty (żołądek), źle trawiący; c)
surowy; a) nie obrobiony; /?) nie-
czuły, okrutny.
cruento l. skrwawić, krwią obryzgać,
zranić do krwi.
cruentus 3 krwawiący, krwią zbro-
czony; a) czerwony jak krew; b)
chciwy krwi.
criimena, ae / woreczek na pienią-
dze; kiesa, pieniądze.
crflor, oris m krew (tryskająca z ra-
ny); a) kropla krwi; b) rozlew krwi,
morderstwo.
115 cultus
cruppellarius, T m opancerzony szer-
mierz.
crus, uris n goleń, noga.
crusta, ae / skorupa lodowa, kra;
inkrustacja (ozdoby wtłaczane
w materiał).
crustulum i n ciastko, kołacz.
criistum, i n pieczywo, kołacz, placek.
crux, crflcis/krzyż, pal, szubienica;
a) ukrzyżowanie; b) męka, katusze;
c) dręczyciel.
crystalliim, i n i -fis, T/lód; kryształ.
cubicularis, e należący do sypialni.
cubicularius, l m pokojowy, usługu-
jący w sypialniach.
cubiculum, Ina) sypialnia; b) izba,
komnata.
cubile, is n łoże; legowisko; siedziba.
cubital, alis n wezgłowie.
cuhitali.s, e łokciowy.
cubito l. wylegiwać się.
cubitum, T n i -tus, i m łokieć (część
ramienia); b) łokieć (miara).
cubo, bul, bitum, l. leżeć, spoczy-
wać; a) leżeć w łóżku, spać; b)
leżeć przy stole, obiadować; c)
leżeć chorym; d) pochylać się,
spadać.
cucul(l)us, i m kukułka.
ciicumis, mens i mis m ogórek.
cucurbita, ae / dynia.
cudo, di, sum 3. bić, kuć; a) wybijać;
b) sporządzać.
ciiias, atis skąd rodem? z jakiego
kraju?
cuicui-módT jakiegokolwiek rodzaju.
cuius 3 a) (pytajne) czyj? do kogo
należy? b) (względne) którego, ja-
kiego.
cuius-módi jakiego rodzaju? jaki?
cuiusque-m6di wszelkiego rodzaju
culcita, ae/poduszka, materac.
culex, icis m komar.
culillus, T m = culullus.
culina, ae/kuchnia; jadło.
culleus, i m wór (skórzany), miech.
culmen. iniś n l. punkt najwyższy,
kulminacyjny; a) szczyt, wierz-
chołek; b) ciemię; c) dach. 2.
= culmus.
culmus, T m źdźbło, słoma; strzecha.
culpa, ae/wina, przestępstwo, prze-
winienie, błąd. in culpa esse być
winnym. extra culpam esse być
wolnym od winy. alqm in culpa
ponere uważać kogoś winnym;
a) przedmiot sporny: winny, spraw-
ca; b) nieczystość.
culpó l. a) obwiniać, oskarżać; b)
ganić.
cultelliis, T m nożyk.
culter, tri m nóż, nożyczki.
cultió, onis/uprawa.
cultór, oris m hodowca; a) rolnik; b)
mieszkaniec; c) czciciel, przyjaciel,
wielbiciel.
cultm, Tcis / do cultór.
cultiira, ae / = cultus, us m
cultus 3 zob. colo.
cultus, us m uprawa, pielęgnowanie,
hodowla; uprawa = uprawione pole.
Zwł. a) (fizycznie) a) pielęgnowa-
nie, staranie, wychowywanie; fS)
sposób życia, urządzenie życia; wy-
kwint; /) ubranie, strój; b) (ducho-
wo) a) wykształcenie, wychowanie,
ogłada, polor, uszlachetnienie; fS)
ćwiczenie, wyszkolenie; /) hołd,
culullus - 116 -
cześć, uwielbienie (alcis i *in
alqm).
culullus, I m kielich, puchar.
culiis, T m otwór odchodowy.
cum prp. z abl. gdy oznacza: l.
towarzystwo, towarzyszenie z, ra-
zem z..., np. ambulare cum amico,
cum coniuge deinigrare, Bomilcar
Koma cum ługurtha fuit, cum
carris sequi. Zwi. a) = pod czyimś
nadzorem, przewodnictwem, dowó-
dztwem, opieką, np. legio hiema-
bat cum legato; b) = wspólnie,
z kimś, w związku, w przymierzu,
np. praedam facere cum sociis,
colloqui cum alqo; secuni vivere
żyć tylko dla siebie; pugnare lub
helium gerere cum alqo (= prze-
ciw); c) = zaopatrzony w coś,
uzbrojony, ubrany, np. esse cum
telo, cum sordida yeste, yenire
cum donis, cum febri domuni
redire. 2. równoczesność = wraz
z..., równocześnie z..., np. cum
prima luce proficisci. 3. sposób,
np. cum studio discere, saucios
cum cura reficere. 4. a) towarzy-
szące okoliczności = wśród, przy,
np. multis cum lacrimis dicere,
grayissimis cum doloribus mori;
b) skutek lub wynik, np. hoc fecisti
cum magna civiuin calamitate. 5.
(ograniczająco) = jedynie z..., tylko
pod warunkiem.
cum ej. l. z ind.', a) cum vere tem-
porale = gdy, kiedy, wtedy gdy,
w tym czasie, kiedy; teraz kiedy,
wówczas gdy, np. Animus, nęć
cum adest, nęć cum discedit, ap-
paret. Eo tempore paruisti, cum
necesse erat. Podobnie: ot) cum
iterativum = ilekroć, zawsze kiedy,
gdy, np. Verres, cum rosam vide-
rat, tum ver incipere arbitraba-
tur; R) cum = odkąd, np. multi
anni sunt, cum baec lex lata est.
b) cum additivum lub imiersum (z
ind. perf. lub praes. hist.), np. lam
ver appetebat, cum Hannibal ex
hibernis movit; c) cum explicati-
vum lub coincidens = gdy, skoro,
przez to, że (z tymże trybem i cza-
sem, jaki jest w zdaniu głównym),
np. Hoc cum confiteris, scelus te
admisisse concedis. Omnia tu De-
iotaro tribuisti, cum ei nornen
regium concessisti. 2. z con.; a)
cum causale = skoro, ponieważ,
gdyż, np. Cum vita sine aniici.s
plena sit insidiarum, ratio ipsa
monet amicitias comparare; b)
cum concesswum = chociaż, jak-
kolwiek, np. Socrates, cum facile
posset educi e custodia, noluit.
Tak samo cum adversativum = pod-
czas gdy, gdy tymczasem, gdy
przeciwnie, np. Solus homo par-
ticeps est rationi.s, cum cetera
animalia sint expertia; c) cum
historicum = gdy, kiedy (z con.
impf. i plaprf.), np. Epaminondas,
cum łicisset Lacedaemonios atque
ipse gravi vulnere examinari se
yideret, quaesivit, salvusne esset
clipeus. 3. (Połączenia) cum pri-
niuni skoro tylko; praesertini cum
zwłaszcza gdy, zwłaszcza że;
cum... tum... jak, tak; jak, tak
- 117 - cura
zwłaszcza; cum marime gdy prze-
de wszystkim; właśnie, osobliwie,
szczególnie.
cumba, ae/czółno, łódź.
cumera, ae kosz, skrzynia na zboże.
cuminum T n kminek.
cum-prihus adv. szczególnie, osob-
liwie.
cumque adv. l. kiedykolwiek, za-
wsze. 2. = et cum.
cumulatiis 3 skupiony, nagromadzo-
ny, pomnożony; obfity, w pełni.
cumulo l. gromadzić, spiętrzyć; a)
zapełnić, zasypać (aląd aląa re);
b) pomnożyć, wzmóc; pass. przy-
brać, wzrosnąć; c) osiągnąć naj-
wyższą miarę, dopełnić, uzupełnić.
cuniulu.s, T m kupa, stos; mnogość;
a) wezbranie; b) nadmiar, nadwyż-
ka; korona, uwieńczenie, szczyt.
cunabula, oruni n kołyska; miejsce
urodzenia, kolebka, ojczyzna.
cunae, arurn/kołyska, gniazdo.
cunctahundus 3 i cunctans, tis
ociągający się, zwlekający, powo-
lny.
cunctatio, ónis / ociąganie się, wa-
hanie, powolność.
cunctatór, oris m skłonny do ocią-
gania się, namyślający się.
cunctór l. ociągać się, wahać, zwle-
kać, być niezdecydowanym.
cunctus 3 złączony razem; (pl.)
wszyscy razem; subst. cuncta,
orum n ogół.
ciineatini adv. w kształcie klina.
cuneóliis, T m klinek.
cunefis, T m klin do łupania drzewa;
a) szyk bojowy w formie klina;
b) rzędy siedzeń w teatrze; wi-
dzowie, audytorium, publiczność;
c) skrawek, pasek (w malowidle
ściennym).
ciimculus, Ima) królik; b) podziem-
ny chodnik, szyb, mina.
cunnus T m części płciowe kobiety;
przen. kobieta, dziewka.
cunque=cumque.
cupa, ae/beczka, kadź.
cupedia, ae / łakomstwo.
cupiditas, atiś / pragnienie, żądza,
chuć, pożądanie; a) chęć kupna,
majątku, chęć używania, rozkoszy,
żądza miłości, ambicja; b) zapał,
zachwyt; c) stronniczość.
ciipido, inis/= cupiditas.
cupidus 3 pożądliwy, żądny, namięt-
ny (z gen.); a) żądny majątku;
zakochany, ambitny; b) chętny,
pilny; c) namiętnie oddany, stron-
niczy.
ciipiens, tis pragnący, pożądający.
cupio, TvT (i 11), itum 3. pożądać,
pragnąć, chcieć (aląd; z inf. lub
*ut, ne); alicui lub alcis causa
sprzyjać, być komu życzliwym, od-
danym.
cuppedia, ae/= cupedia.
cupressetum, i n gaj cyprysowy.
cupresseus 3 z drzewa cyprysowego.
cupressi-fer 3 rodzący cyprysy.
cupressus, i/cyprys (drzewo umar-
łych poświecone Plutonowi); szka-
tułka cyprysowa.
cur adv po cóż więc, dlaczego.
cura, ae / troska, l. troskliwość,
staranie, uwaga, baczność (alcis rei
o coś); a) zajmowanie się czymś,
curalium 118
pielęgnowanie, opieka; a) czysz-
czenie; fi) pielęgnowanie chorych,
leczenie; (takie) wyzdrowienie; b)
zawiadywanie, kierownictwo, nad-
zór, opieka; a) dowództwo, komen-
da; R) urząd; y) studium; 8) pisemna
praca, pismo, książka; e) nadzorca,
stróż; f) pupil, klient. 2. troska,
niepokój; a) miłość (przedmiot mi-
łości); ulubieniec, kochanek; b)
(dręcząca) ciekawość.
curalilim, I n = corallium.
cflratio, onis / =cura.
curatór, oris m zawiadowca, stróż;
a) zarządca; b) opiekun.
curatus 3 otoczony opieką.
curculio, onis m wołek zbożowy.
curia, ae/kuria, l. gmach senatu; a)
zgromadzenie senatu; b) zgroma-
dzenie rady. 2. dział (l/^) tribus
rodowych; miejsce zebrania kurii,
gmach kurii.
cfirialis, is m członek kurii, gminy.
curiatim adv. kuriami, w porządku
kurii.
curiatus 3 składający się z kurii;
należący do kurii; comitia zgroma-
dzenie kurialne; lex przez kurie
uchwalone prawo.
curio, onis m naczelnik kurii.
curiosus 3 ciekawy, chciwy wiedzy;
staranny, dokładny.
cfiris, idis / dzida.
cfiro l. dbać o coś (alqd i alqm,
alicui rei; z ut, inf.; z acc. gerund.,
np. pontem faciendum kazać zbu-
dować most); a) troszczyć się o co,
przejąć się czym, myśleć o czymś
(alqd i alqm, de re, z inf.); b)
troszczyć się = kazać urządzić coś;
a) (interesy) załatwiać, zarządzać;
P) mieć dowództwo, zarząd, roz-
kazywać (alqd prowadzić, np. woj-
nę); y) (chorych) pielęgnować, le-
czyć, pokrzepiać (alqm i alqd);
corpus starać się o siebie, wzmac-
niać się; S) alicui alqd wystarać
się (o pieniądze), wypłacić.
curriculum, l n bieganie, bieg; a)
wyścigi; b) obieg; c) wóz wyścigo-
wy lub wojenny; d) tor wyścigowy.
curro, cucurri, cursiini 3. biec, spie-
szyć się, pędzić (lecieć, płynąć,
polować); a) płynąć, żeglować (o-
krętem); krążyć, obiegać (o kole);
upływać, szerzyć się (o rzeczach);
b) przebiegać (z acc.).
currus, us m wóz, zaprzęg; a) wóz
wojenny; b) wóz wyścigowy; c)
wóz triumfalny; d) pług; e) okręt.
cursim adv. biegiem, spiesznie, szyb-
ko.
cursito i cursó l. często tu i tam
biegać.
cursor, oris m biegacz; a) współ-
zawodnik w biegu; b) posłaniec,
goniec.
cursus, fis OT bieg; a) bieg, pęd, lot,
jazda, droga, podróż; b) kierunek,
droga, przebieg; c) krok wojenny,
pośpiech; d) tok (wymowy); płyn-
ność; e) bieg wyścigowy, kariera.
curto l. skrócić, obciąć.
curtus 3 skrócony, obcięty.
curulis, e l. należący do wozu wy-
ścigowego; wyścigowy. 2. kurulny;
curulis (sella) krzesło wykładane
kością słoniową.
- 119 - danino
curvamen, mis n i curvatura, ae
/zakrzywienie, zgięcie, krzywizna.
eurvo l. skrzywić, zgiąć, pass zgiąć
się.
curyfls 3 zgięty, zakrzywiony, za-
okrąglony, sklepiony; a) wydrążo-
ny, spróchniały, kruchy; b) pięt-
rzący się; c) fałszywy.
cuspis, idis / ostrze, żądło, dzida,
trójząb.
custódia, ae/nadzór, straż, piecza;
a) posterunek; b) uwięzienie, wię-
zienie; więźniowie, jeńcy.
custodio 4. pilnować, czuwać, strzec
(alqd ab alqo); a) nadzorować;
przechowywać; b) mieć w opiece,
strzec; se custodire mieć się na
baczności; c) trzymać w więzieniu.
custos, ódis m i f stróż, dozorca; a)
opiekun, obrońca (pl. załoga, ochro-
na, straż); b) nadzorca; c) dozorca
więzień.
cutis, is / skóra (zwierząt i ludzi),
osłona.
cyathiis, i OT a) naczynie do czer-
pania; b) kubek.
cybaea, ae / (nayis) okręt transpor-
towy.
cyclicus 3 należący do koła, kołowy.
cycneus 3 łabędzi.
cycnus, T OT łabędź
cylindrus, l m walec.
cymba, ae/= cumba.
cymbalum, T n cymbały, instrument
muzyczny w kształcie kotła.
cymbium, i n łódka, naczynie
w kształcie łódki; kubek.
cynicus 3 cyniczny.
cynó-cephalus, i m małpa o psiej
głowie.
cyparissus, I = cupressus.
cyprum T n miedź.
cytisus, i/im rodzaj koniczyny;
dzięcielina.
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
04 Slownik LACINSKO Polski Kumaniecki K (Q)03 Slownik LACINSKO Polski Kumaniecki K (L)02 Slownik LACINSKO Polski Kumaniecki K (D)Słownik łacińsko polski ZSłownik łacińsko polski TSłownik łacińsko polski USłownik łacińsko polskiŁacina w pigułce Mini słownik łacińsko polskiSłownik łacińsko polski Vwięcej podobnych podstron