Q

Q. (jako skrót) = Quintus albo que.
qua adv. l. (interrog.) gdzie? jak? 2.
(relatiy.) a) gdzie, tam gdzie; b)
dokąd? c) w jaki sposób, jak; d)
o ile, jak daleko, qua... qua częścią...
częścią, nie tylko... lecz także. 3.
(indef.) jakoś.
qua zob. quis.
qua-cumque adv. gdziekolwiek, gdzie

tylko, jak tylko.
quadani... ten&s adv. do pewnego

oznaczonego punktu.
quadra. ae/kromka, kawałek chleba.
quadrageiu 3 po czterdzieści.
quadragesunus 3 czterdziesty.
quadragie(n)s adv. czterdzieści razy.
quadraginta czterdzieści.
quadrans, antis m ćwierć (asa);

ćwierć.
quadrantalis, e wynoszący ćwierć

stopy.

quadraiitarius 3 a) zniżony do czwar-
tej części; b) wynoszący, kosztujący
ćwierć asa.
quadratus 3 czworoboczny. subst. qu-

adratum, T n czworobok, kwadrat.
quadri-duum, i n przeciąg czterech

dni.
(|uadri-eimiiim, i n przeciąg czterech

lat.

quadri-fariani adv. na cztery części.
quadri-ffdus 3 na czworo rozłupany.
quadrigae, ariim / czwórka; wóz za-
przężony w cztery konie.

quadngarius, T m woźnica biorący
udział w wyścigach kwadryg.

quadrigatus 3 oznaczony poczwórnym
zaprzęgiem (pieniądz).

quadrigulae, arum/mały wóz czwo-
rokonny.

quadri-iugus 3 (i -ugiś, e) w czwórkę
zaprzężony, subst. quadriiugi, orum
m czwórka koni.

quadrunus 3 czteroletni.

quadringenarius 3 z 400 ludzi zło-
żony.

quadringenl 3 po 400.

quadringentesmius 3 czterechsetny.

quadringentl 3 czterysta.

quadringentie(n)s adv. czterysta razy.

quadri-parutus 3 podzielony na cztery
części, na czworo.

quadri-renus, e o czterech wiosłach.
subst. f (okręt) czterowiosłowiec.

quadró l. a) wypełniać, ukończyć,
zakończyć; b) (intr.) przystawać, na-
dawać się; zgadzać się, odpowiadać.

quadrii-pedans, antis galopujący.
subst. m i/koń, rumak.

quadru-pes, pedis czworonożny, subst.
m i/koń.

quadruplator, oris m oskarżyciel, do-
nosiciel; oszust.

quadru-plex, ids = quadruplus.
quadrii-plus 3 poczwórny, subst. -urn,

i n poczwórna suma.
quadrus 3 czworokątny, subst. -urn,
i n czworobok; odpowiedni kształt.

quaero - 352 -

quaero, sivi, situni 3. szukać (alqd)', a)
odczuwać brak; b) wymagać; c)
starać się o co, zarabiać, zyskać (alqd,
alicui alqd); d) pytać się, wypytywać
się, badać, dowiadywać się (alqd lub
de re; alqd ex, ab, de alqo pytać
kogoś o co); a) rozprawiać umiejęt-
nie; R) sądownie badać, prowadzić
śledztwo (de re, alqd); wypytywać,
badać kogoś, de alqo in alqm za
pomocą tortur; y) rozprawiać, nara-
dzać się nad czym, badać coś (alqd
lub de re); e) myśleć o czym, pożą-
dać, pragnąć, dążyć do czegoś, ży-
czyć sobie (alqd. sibi alqd; *z inf.).
quaesitió, onis/badanie.
quaesitór, oris w sędzia śledczy.
quaesTtus 3 a) wyszukany; b) wy-
brany, nadzwyczajny; c) subst. quae-
situni, i n pytanie.

quaesco. - - 3. l. = quaero 2.
prosić, wyprosić (alqd ab alqo;

z ut, ne). quaeso proszę, quaesumus
prosimy.

quaesticulus, i m maty zysk, zarobek.
quaestio, onis / pytanie, badanie; a)
śledztwo sądowe; także badanie na
torturach, tortura; a) akta śledcze; fS)
wyznanie, zeznanie; /) sąd karny; b)
rozprawa naukowa; przedmiot roz-
prawy; temat.
quaestiuncula, ae/małe pytanie.
quastór, oris m a) sędzia śledczy; b)

kwestor.

quaestorius 3 dotyczący kwestora,
kwestorski. subst. a) quaestorius,
i m były kwestor; b) qiiaestorium,
i n namiot kwestora; mieszkanie
urzędowe kwestora.

quaestiiosus 3 a) korzystny; zyskow-
ny; b) wyzyskujący, bogacący się.

quaestura, ae / kwestura, urząd kwe-
stora.

quaestus. us m zysk, korzyść, zarobek;

a) zarobkowanie, rzemiosło; b) zaro-
bek publicznych dziewcząt.

qualis, e l. (interrog.) co za jeden,
jaki? 2. (relativ.) jaki, który. 3. (in-
def.) jakiś.

qualis-cumque 2 a) jakikolwiek; b)
każdy bez różnicy.

qualis-libet 2 jakikolwiek.

quafftas, afls /jakość, przymiot.

qualiter adv. jakby, jak.

qualus, i n koszyk.

quani adv. l. (interrog.) jak bardzo,
jak. quani non jak mało. 2. (relativ.)
niż, jak. tam... quani tak... jak. non
tam... quani nie tak... jak raczej;

(przy sup.) jak tylko możliwie, np.
exercitus quani marimus możliwie
największe.

qiiam-diu adv. l. jak długo? 2. tak
długo, aż, dopóki.

quam-libet adv. l. jak się podoba. 2.
= quamvis.

quam-ob-rem adv. l. dlaczego? 2.
(relat.) wskutek czego. 3. (dla nawią-
zania) i dlatego, i przeto.

quam-pninuni adv. skoro tylko.

quam-quam ej. chociaż, jakkolwiek;

jednak, przecież.

quam-vTs l. adv. jak bardzo, chociaż.
2. ej. (często z con.) choćby, chociaż-
by, lubo.

quam-nam adv. gdzież? jakże?

quando l. adv. a) kiedy; b) kiedyś,
raz. 2. ej. ponieważ, skoro.

- 353 - quemadmodum

quandó-cuilique a) (relat.) kiedykol-
wiek, ilekroć; b) (indef.) kiedyś, raz,
pewnego razu.

quandó-que l. i kiedy? 2. a) = adv.
kiedyś, raz; b) ej. a) = quandocum-
que; fS) skoro więc, ponieważ zatem.

quando-quidem ej. ponieważ, skoro.

quanquam = quamquani.

quantitas, afls/wielkość, ilość.

quant-ópere adv. a) jak bardzo, do
jakiego stopnia, jak dalece; b) tak
bardzo jak.

quantuliis 3 a) jak mały, jak drobny;

b) tak mało jak.

quantiilas
quantus 3 l. (interrog.) jak wielki, ile?
2. (relat.) tak wielki jak, tyle jak, tak
długo, jak. 3. subst. quantiuil, T n ile;

adv. o ile, jak; a) (gen. pretii) quanti
jak wysoko, ile? fS) (abl. mensurae)
quanto o ile, jak. quanto... tanto
im... tym, o ile... o tyle.

quantus-cunique 3 jakkolwiek wielki;

jakkolwiek mały.

quantus-libet 3 = quantusvi.s.

quantus-vis 3 dowolnie wielki, dowol-
na ilość.

qua-propter adv. (i) dlatego.

quaque zob. usque.

qua-re adv. l. (interrog.) a) przez co?
b) dlaczego. 2. (relat.) przez co,
dlaczego; (i) dlatego, (i) przeto.

quartadecumaiu, óriini m żołnierze
czternastego legionu.

quartanus 3 co czwarty dzień, subst.
a) quartaiia. ae/febra powracająca
co czwarty dzień; b) quartaiu,
orum m żołnierze czwartego legio-
nu.

quartarius i m czwarta część; ćwierć,
kwarta, miarka.

quartiis 3 czwarty.

qua-si l. ej. z con. jakby, jakoby. 1.
adv. a) jak, jakby; b) poniekąd,
niejako; c) prawie, blisko.

quasilluni, T n (i quasillus, T m) koszy-
czek na przędziwo (zwłaszcza na
wełnę).

quassatió, onis/wstrząsanie.

quassó l. = quatio.

quassus, lis m potrząsanie.

quassus 3 drżący, słaby.

quate-facio 3. wstrząsać.

qua-tenus adv. l. jak daleko? jak
długo? 2. (relat.) a) tak daleko
(jak); b) tak dalece; c) ponieważ,
skoro.

quater adv. cztery razy, czterykroć.

quaternT 3 po czterech.

quatio, -, quassuill 3. l. wstrząsać,
wywijać; a) bić, uderzać; b) prze-
śladować, pędzić; c) rozbić, zburzyć;

uszkodzić; d) wstrząsnąć = wzruszyć,
poruszyć; e) dręczyć, nawiedzać, nie-
pokoić. 2. trzeszczeć, łomotać.

quattu6r cztery.

quattuor-viratus, us m urząd złożony
z czterech.

quattuor-viri m kolegium z czterech;

magistrat.

que ej. i; a) i równocześnie, i zarazem;

b) i w ogóle, ostatecznie, krótko; c)
i stąd; d) i tak; mianowicie, to
znaczy; e) zwłaszcza, tym więcej; f)
que... que tak... jak, częścią... częścią.

queni-ad-niódlim adv. l. (interrog.)
jak?; w jaki sposób? 2. (relat.) jak,
jakby.

queo - 354 -

queo. ivi lub u, itum 4. móc, zdołać

quia ej. ponieważ. quianam czemu?

quiane może dlatego?
qui-cumque 3 ktokolwiek, cokolwiek,

każdy, jakikolwiek; n sing. ile tylko

(także z gen.); kto bądź.
qul-dani, quaedani, quiddam (subst.)

i quoddam (addj.) pewien, jakiś,

jeden, (pl.) pewni, jedni, niektórzy;

a) pewien, jakiś, że się tak wyrażę,
że tak powiem (np. poetae suam
operam comparant cum mellifico
quodam. Plato philosophorum qu-
asi deus quidam esse putabatur);

b) całkiem, prawdziwie, formalnie,
prawie (np. admirahilis quaedam
virtus, vir singulari quodam con-
silio praeditus).

quideni adv. a) (zapewniając) na pew-
no, z pewnością, właśnie; b) (ograni-
czając) przynajmniej, w każdym ra-
zie; c) (przeciwstawiając) wprawdzie,
quideni... sed chociaż wprawdzie...
ale; d) (objaśniając) mianowicie; e)
ne - quideni ani nawet; nawet nie.

quid-iu dlaczego nie?

quie.s, efls/wypoczynek, pokrzepienie;

a) sen; b) śmiertelny sen; c) pora do
spania; d) milczenie, spokój; e) spo-
kojne zachowanie się; neutralność.
omescó, evi, etum 3. spoczywać, wy-
poczywać; a) spokojnie leżeć, spać;

b) zachować się spokojnie; a) mil-
czeć, zamilknąć; /?) zachowywać spo-
kój, pozostać neutralnym; y) żyć
prywatnie; c) dojść do spokoju, osią-
gnąć spokój, pozostać spokojnym lub
nietkniętym.

quietus 3 spokojny; a) śpiący; b)
zachowujący się, spokojnie; a) bez-

(z inf.).

quercetum, i n dąbrowa.

querceus 3 dębowy.

quercus, us / dąb; wieniec dębowy.

querel(l)a, ae / skarga; a) narzekanie;

b) zażalenie.

queribundus 3 żalący się.

querinióiua. ae/= querela.

queritór l. gwałtownie narzekać.

quemeus 3 i quemiis 3 dębowy.

querór, questus sum 3. żalić się,
jęczeć, skarżyć się (alqd, de re); a)
wydawać żałosny głos: b) uskarżać
się, żalić się na co (alqd albo de re).

querulus 3 a) żalący się; jęczący; b)
żałosny.

questió. Sius/i questus, us m skarga,
użalanie się.

qui, quae, quód l. (interrog.) a) adj.
który? jaki?; b) subst. kto? co? 2.
(relat.) który, a, e; kto, co; a) ten który;

b) tyle co. quód z gen. ile (czegoś), np.
quód frumenti. (abl.) quo o ile; quo...
eo im... tym; c) (z con.) a) (skutk.) tak,
że on; f!) (celowe) aby on; y) (przycz.)
ponieważ on, gdyż on; S) (przyzwał.)
chociaż on; e) (ograniczające) o ile on,
chyba on. quód sciam o ile wiem.
quód nieminerini; (qui quideni co do
niego); d) (przy łączeniu zdań) = et is,
is autem, is igitur. is enini itp.

qui, qua, quód pron. (indefin.) = ali-
qui, a, od.

qui (abl. = quo) l. quicum = cum
quo z którym, z kim. 2. adv. a)
(relat.) przez co, skąd; b) (interrog.)
jak? dlaczego? o ile? c) (w życzeniu)
gdyby jednak, przecie.

355 - quirito

czynny, nie zajęty; /?) wolny od
walki lub niepokoju, spokojny; y)
prywatny, żyjący w zakątku; S) neu-
tralny; c) używający spokoju; d)
łagodny, pokojowy; bez energii, fleg-
matyczny.

qui-libet 3 kto bądź, pierwszy lepszy.

qum l. adv. a) (interrog.) jakże nie?
dlaczego nie = (wzywając) nuże! b)
i owszem, ba nawet. 2. ej z con. a)
(przy słowach wyrażających prze-
czenie, powątpiewanie, niepewność
itp.) żeby, iżby; b) (po zdaniach
przeczących) a) = qui non, quae
non, quód non; /?) = ut non, żeby
nie, ażeby nie; c) non quin nie
jakoby nie.

qui-nam 3 któż? jakiż?

qiunannis 3 piątkowy, pięcioraki.

quihc-unx, unds m a) pięć dwunas-
tych (5/^) (zwłaszcza jako moneta
"'/,3 asa); b) pięć punktów (oczek) na
kostce do gry. in quincuncem
w ukośnych rzędach zasadzone albo
założone (drzewa owocowe).

qiuii-decie(il)s piętnaście razy.

qiiin-decini piętnaście.

qundecinivTralLS, e należący do kole-
gium piętnastu.

quindecim-viri, orum m kolegium
piętnastu kapłanów.

quihgenarius 3 składający się z 500.

qumgeiu 3 po pięćset.

qiiTiigeiitesinius 3 pięćsetny.

quTugentI 3 pięćset.

quTiu 3 po pięć.

quuu-deni 3 po piętnaście.

quini-viceni 3 po dwadzieścia pięć.

quiiiquageiu 3 po pięćdziesiąt.

quuiquagesmius 3 pięćdziesiąty, subst.
-a, ae / pięćdziesiąta część (jako
podatek).

quinquaginta pięćdziesiąt.

quTiiquatras, uum / (i *-tria, ium n)
uroczystość na cześć Minerwy.

qulnque pięć.

quiiit|ueiinalis, e pięcioletni.

quinqu-ennis, e pięcioletni.

quiiiqiienniiim, i n przeciąg pięciu lat.

quihque-parfitus 3 na pięć części
podzielony.

quinque-priirii m pięciu pierwszych
senatorów.

quihque-remis, e opatrzony pięciu
rzędami wioseł.

quihque-vir, i m członek kolegium
pięciu.

quihqueviratus, us m urząd pięciu
mężów.

quihquie(n)s pięć razy.

quihqui-puco l. pięciokrotnie pomno-
żyć.

qulntadeciniani, óriim m żołnierze
piętnastego legionu.

qiuiitaiia, ae/(.$<:. via) droga poprze-
czna w obozie.

quintaiu, orum m żołnierze piątego
legionu.

OuTiltius. e lipcowy; (mensis) m lipiec.

quTntus 3 piąty.

quippe adv. a) oczywiście, naturalnie;

b) quippe qui (z con.) zwłaszcza
że (on).

Quiris, itis m rzymski obywatel. Rzy-
mianin.

quiritatio. mas f okrzyk trwogi.

quirito l. wzywać pomocy; wołać
głośno, krzyczeć.

quis - 356 -

quis, quid (subst.) i quT. quae, quód

(adj.) l. (interrog.) kto? co? który?
jaki?; a) quid (subst.) ile? jaka ilość;

b) quid (adv.) co? dlaczego? jak?
quid ita jak to? quid vero? = co
więcej, dalej, ba nawet; quid? quód
cóż można dodać nadto, iż; a nadto,
a do tego jeszcze; quid ergo? quid
igitur? cóż więc, jakże więc? 2.
(indef.) ktoś, coś = jakiś, któryś (np.
dixerit quis mógłby ktoś powiedzieć,
si quis, ne quis).

quis-nam, quid-nani któż? cóż?

quis-piam. quae-piam, quidpiam
(subst.) i quod-piam (adj.) ktoś,
ktoś tam.

quis-quam. quid-quam i quicquam
ktoś, ktoś tam, w ogóle ktoś (naj-
częściej subst. w zd. przeczących).

quis-que, quaeque, quidque (subst.)
i quodque (adj.) każdy dla siebie,
każdy pojedynczo; a) (przy liczbach
porządkowych) decimus quisque
co dziesiąty, każdy dziesiąty. quin-
to quoque anno każdego piątego
roku (co cztery lata), priilius quis-
que jeden po drugim; b) (z sup.)
optimus quisque każdy najlepszy
= dobrzy (wszyscy optymaci); op-
tima quaque eligere debemus co
najlepsze; c) ut quisque (z sup.)...
ita (z sup.) im... tym, np. ut quis-
que optimus est, ita marinie glo-
ria ducitur.

quisquuiae, arum / odpadek, galgan,
śmiecie.

quis-quis, quaequae, quidqiud (subst.)
i quodquód (adj.) ktokolwiek, cokol-
wiek; a) każdy dowolny, pierwszy

lepszy; b) = quisque; c) quidqiud

adv. aa dalej, im więcej.

qui-vls, quaevis, quidvis (subst.) i qu-
odvls (adj.) każdy (dowolny), kto-
kolwiek.

quo adv. causae l. (relat.) przez
co, skąd, dlaczego; a) (przy łączeniu
zdań) i przez to, i stąd, i dlatego;

fS) i o tyle, i tak dalece; y) nón
quo (z con.) nie jakby, nie jakoby.
2. (ej. z con.) a) aby przez to;

P) aby tym.

quo adv. lód l. (interrog.) dokąd? a)
do jakiego stopnia, jak daleko (z
gen.); b) na co, po co, w jakim celu?
2. (relat.) dokąd; (przy łączeniu zdań)
i tam. 3. (indef.) gdzieś, dokądś;

jakoś.

qu6-ad adv. l. jak daleko, tak daleko
(jak). 2. (o czasie) a) tak długo; b)
jak długo; aż.

quo-circa adv. dlatego, przeto.

quo-cumque adv. dokądkolwiek.

quód zob. qui i quis.

quód l. adv. (relat.) w stosunku
do czego: a) dlaczego; est, quód
(z con.) jest powód, iż; habeo,
quód (z con.) mam przyczynę,
iż... mam powód do...; b) (nawią-
zując) a) i przeto, i dlatego; R)
quód si jeżeli więc... że, quód
nisi, quód cum itp. 2. ej. ponieważ
(zwłaszcza po słowach wyrażają-
cych uczucie); a) o to, że oko-
liczność, że... fakt, że...; /3) co
się tyczy tego... że...; 7) non quód
(z con.) nie jakoby...

quodam-niódó w jakiś sposób, w pe-
wien sposób;jakoś.

- 357 - radius

quodsT zob. quód.

quo-libet adv. dokądkolwiek.

quóm = cum.

quo-minus ej. z con. aby (po słowach
wyrażających przeszkodę, wzbrania-
nie się, bojaźń, trwogę itp. = ne). per
me stat (lub fit) quominus ja jestem
winien, że nie.

quo-módó adv. l. (interrog.) jak? w ja-
ki sposób? 2. (relat.) jak, jakby.

quomódó-cumque jakkolwiek.

quó-nam adv. dokądże?

quondam adv. a) raz, niegdyś; b)
czasem, nieraz; c) pewnego razu, raz.

quon-iam ej. a) gdyż, ponieważ; b)
(w przejściu) ponieważ już, skoro
już (więc).

quoquam adv. dokądkolwiek.

quoque adv. (enklityczne) także.

quoque-versus = quoquoversus.

quo-quo adv. dokądkolwiek.

quoquo-versus i -versum adv. na
wszystkie strony, we wszystkich kie-
runkach.

quorsum i -iis adv. dokąd? po co?
w jakim celu?

quót (nieodm.) a) (interrog.) ile? b)
(relat.) (tyle) ile.

qu6t-anms adv. co roku.

quot-cumque ilu tylko.

quóteni 3 po ilu.

quótidianus. quótidie zob. cot...

quotie(n)s adv. a) (interrog.) jak częs-
to? ile razy? b) (relat.) jak często.

quótiie(n)s-cumque adv. ilekroć tylko.

quot-quót ilu tylko.

quótus 3 który (z porządku)? qu6tus-
quisque 3 (sg\) ilu, jak mało?

quó-usque adv. jak długo? dokąd?

quuin = cum.


R

R. (skrót) = Romanus lub Ruflis.

rabidus 3 wściekły, szalony; na-
tchniony.
rabies, eif wścieklizna, wściekłość; a)

gwałtowność, dzikość, szaleństwo; b)

zawziętość; c) zaciekłość, zaciętość;

d) natchnienie.
rabió 3. szaleć, wściekać się.
rabiosulus 3 na pół szalony.
rabiosus 3 = rabidus.
rabula, ae m gaduła, papla, krzykacz.
racemi-fer 3 wydający grona lub

jagody.

racemiis, i m winna jagoda, winne

grono; sok winogronowy.

radiatus 3 promienisty.

radicesco 3. korzenie zapuszczać.

radicitus adv. z korzeniem, z gruntu.

radicula, ae/korzonek.

radio i radiór l. promienieć, subst.
radians. antis m słońce.

radius, i m drążek, laska; a) szprycha
u koła; b) narzędzie do rysowania
figur; c) promień koła; d) czółenko
tkackie; e) podłużna oliwka; f) pro-
mień słoneczny, promień świetlny.

radix - 358 -

radŁx, Tcis / korzeń, podstawa; a)
rzodkiew; b) najniższa część, pod-
nóże góry; c) początek, źródło; d)
trwała podstawa, trwałość.

rado, si, sum 3. skrobać, oskrobywać;

a) wytrzeć, gładzić; b) rozdrapać; c)
wyskrobać, wykreślić; d) ostrzyc,
ogolić; e) iść obok czegoś (acc.),
żeglować blisko czego, dotykać cze-
goś, oblewać coś.

raeda. ae/powóz, karoca.

raedarius, i m woźnica.

ranialia, lum n chrust, suche drzewo.

rainentum, i n trociny, wióry.

ramosiis 3 rozgałęziony, rozłożysty.

ramuliis, T m gałązka.

ranius, T m konar, gałąź; a) liście; b)
drzewo, owoc.

rana, ae / żaba, ropucha; b) ryba
morska.

ranceo 2. być zgniłym, psuć się.

rancidiis 3 zgniły, śmierdzący.

ranunculus, i m żabka.

rapax, acis rwący, porywający; a)
lubiący przywłaszczać sobie coś
(gen.); b) drapieżny; m rabuś.

rapikutas, atis / prędkość, gwałtow-
ność.

rapidus 3 rwący, gwałtowny; a) dra-
pieżny; b) gwałtowny, gorączkowy.

rapina, ae/rabunek; łup, zdobycz.

rapio, pul, raptiun 3. l. porywać,
gwałtownie chwycić, szybko chwycić
(alqm aląd; ad se); a) przyspieszać
coś, spiesznie ukończyć, wykonać;

a) prędko przybierać, przesiąkać
czymś; /?) szybko co zabrać; f) w lot
zdobywać lub wykorzystać; b) coś
wydrzeć, odedrzeć, rozedrzeć. 2. po-


ciągnąć, powlec, (o śmierci i choro-
bie) zabrać, wydrzeć; a) szybko usu-
nąć, szybko kazać usunąć (alqd m
aląd). pass. i se rapere udać się
dokąd, pospieszyć dokąd; b) ode-
rwać, odebrać, porwać (alicui alqd);

c) jako łup lub zdobycz uprowadzić,
rabować, zdobywać; pustoszyć, subst.
raptum, l n rabunek, zdobycz; d)
kogoś ze sobą porwać, pociągnąć,
popchnąć do czegoś (alqm in alqd);

e) szybko sobie coś przyswoić.
raptim adv. szybko, spiesznie.
rapto l. a) porywać, unosić, wlec; b)

rabować, łupić.
raptor, oris m rabuś, uwodziciel.
raptus, us m a) rabunek, uprowadze-
nie; b) rozdarcie.
rapulum, l n rzepka.
rapum, i n rzepa.
raresco, - - 3. rzednieć, rozpusz-
czać się; stawać się rzadkim.
raritas, afls/rzadkość; mała liczba.
rarus 3 (adv. raró) rzadki, cienki,
rozpuszczony, niegęsty; o rzadkich
oczkach; a) rzadko stojący, pojedyn-
czy, rozsiany; b) rzadki, nieczęsty,
mało, skąpy; c) doskonały, wyborny,
nadzwyczajny.
rasiliś, e gładki, wygładzony.
rastrum. i n i raster, tri m hak,

motyka.

rafio, onis / obliczenie: l. rachunek,
obrachunek, ratio constat rachunek
zgadza się. ratifonem inire albo ha-
bere rachunek wystawić. conHcere
albo (com)putare rachunek na czysto
przepisać, in rationem inducere
wciągnąć w rachunek, rationem re-

- 359 - recandesco

ddere albo referre alicui zdać ra-
chunek. repetere ab alqo żądać od
kogo; a) spis, lista, rejestr; b) interes
pieniężny; a)interes, afera, sprawa;

fS) połączenie, stosunki, rationem
cum alqo habere mieć z kim do
czynienia; y) stosunek, pro ratione
alcis rei w stosunku do czegoś; c)
kategoria, pole (pracy), zawód, zakres
(np. alqd cadit in rationem utiiita-
tis). 2. obliczenie = rozważenie,
uwzględnienie, wzgląd (np. omnibus
rationibus satisfacere). rationem
habere (albo ducere) alcis rei mieć
wzgląd na coś, uwzględniać; korzyść,
interes (np. alcis rationibus con-
sulere, rationes meas yestrae salut!
antepono). 3. obliczanie = myślenie,
zastanawianie się; a) rozsądek, ra-
tione rozsądnie; b) metoda, plan (np.
ratio belli gerendi sposób prowa-
dzenia wojny, vitae rationes tryb
życia, ratione metodycznie); propo-
zycja; cel; c) sposób myślenia, ten-
dencja, sposób zapatrywania się, sta-
nowisko; d) wystarczający powód,
motyw; e) dowód; dowodzenie, mo-
tywowanie. 4. system; a) filozoficzny
system; b) teoria, wiedza teoretyczna,
umiejętność, szkoła; c) twierdzenie,
zasada, prawidła, reguła, pogląd,
mniemanie; d) w ogóle; a) postępo-
wanie, zachowanie się, sposób, ma-
niera (np. onmi ratione w każdy
sposób, alia ratione i in.; P) przyro-
dzenie, urządzenie, stan, położenie;

y) droga, środek, sposób, możliwość.
ratiocinalió, onis / a) rozsądne za-
stanawianie się; b) wniosek.

ratiocinativus 3 należący do wniosku
końcowego, wnioskujący.

ratiocinator, óris m rachmistrz.

ratiocinór l. obrachowywać; wnios-
kować, wnosić.

rationarium, T n wykaz, przegląd,
zestawienie.

ratis. is/tratwa; okręt.

ratiuncula, ae / a) rachuneczek; b)
słaby powód, błahy wynik.

ratus 3 obliczony, oznaczony; a) pew-
ny, stały; b) znaczący, potwierdzony,
prawomocny.

rauci-sonus 3 głucho brzmiący.

rauciis 3 zachrypły; głuchy; surowy,
szumiący, huczący, grzmiący.

raudusculum, T n mała wina.

ravus 3 szarożółty, wypłowiały.

re i red-1. a) z powrotem; b) znowu.
2. przeciw.

rea, ae / zob. reus.

reapse adv. w rzeczywistości, rzeczy-
wiście.

rebeUatio, oms/= rebellio.

rebellatros, Tcis = rebellis.

rebellio, óius / wznowienie wojny,
powstanie, wzburzenie.

re-bellis, e powstańczy, buntowniczy.

re-bello l. wznowić wojnę, buntować
się.

re-bóo l. odbrzmiewać, odbić się
echem.

re-calcitró l. w tył wierzgać.

re-caleo 2. rozgrzewać się na nowo.

re-calesco, liii, - 3. a) znowu się
rozgrzać; b) zakipieć.

re-calfado 3. rozgrzać znowu.

re-candescó, dui, - 3. a) znowu zabielić
się; b) zakipieć, rozżarzyć się.

recanto - 360 -

re-canto l. a) odwołać; b) usunąć za
pomocą zaklęć.

re-cedo, cessi, cessiim 3. l. cofnąć
się, odejść, odstąpić, usunąć się. 2.
oddalić się, rozstać się; odejść, znik-
nąć (ab, ex re in alqd); a) zboczyć
od czegoś, odstąpić (a re}; b) ustąpić
z czegoś, złożyć coś, opuścić coś (ab
alga re); c) ujść komuś (ab algo).

re-cello 3. rzucić się wstecz.

recens, entis l. właśnie przychodzący,
bezpośrednio po, świeżo po czym (z
samym abl. albo a re). 2. świeży,
rzeźki; młody, nowy. 3. (adv. recens)
niedawno, dopiero co, właśnie teraz.

re-censeo, sili, sum lub situm 2. prze-
liczać, oceniać; a) przechodzić, prze-
biegać; b) przeglądać: a) rozważać;

j3) wyliczać.

recensio, oniś / spis ludności, szaco-
wanie majątkowe.

recensus, us m przegląd.

receptaculuni, I n zbiornik, kryjówka,
schowek; a) magazyn; skład; kanał
odpływowy; b) schronisko, miejsce
zebrania.

recepto l. a) szybko ściągnąć na
powrót; b) często u siebie przyj-
mować.

receptor, oris m odbierający, ukry-
wający.

receptrix, icfe/ukrywająca.

receptom, T n zobowiązanie, poręka.

receptus, us m l. odebranie na po-
wrót. 2. odwrót, marsz powrotny;

a) schronisko; b) zaniechanie, od-
stąpienie.

recessus, us m cofanie się, powrót; a)
odwrót; b) ucieczka; c) miejsce od-


ległe, tajemniczy budynek, kryjówka,
skrytka, samotność; kąt, fałd.

recidiyus 3 powracający, na nowo
powstający.

recido, cidi, casiun 3. l. upaść na
powrót; popaść w coś (in, ad alqd).
2. upaść, spaść, przepadać (ex re in,
ad alqd); (na jakiś czas) wypadać,
przypadać (in tempus).

recido, cidi, cisum 3. obciąć, odciąć,
(marmur) łamać; a) usunąć, uchylić;

b) obciąć, ograniczyć, zmniejszyć,
ukrócić.

re-cingo, cinri, cihctuiii 3. odpasać,
rozpasać, rozwiązać, pass. zdjąć coś
(alqd).

re-cino, - - 3. l. odbrzmiewać.
2. powtarzać (alqd); w antyfonach
wielbić.

reciperó l. = recupero.

re-cipio, cepi, ceptiim 3. l. odebrać
na powrót, cofnąć, przynieść na po-
wrót (alqd ab, ex re in, ad alqd). se
recipere cofnąć się; a) (wojska)
ściągnąć, signum recipiendi sygnał
odwrotu; b) ratować, uwolnić (alqm
ex re). 2. znowu otrzymać, odzyskać,
zdobyć, se recipere przychodzić do
siebie, ochłonąć, nabrać znowu od-
wagi (ex re). 3. przyjąć (alqm i alqd);

a) wziąć w posiadanie; b) przyjąć
(alqm, np. tecto i domum suam); a)
(wojsko) przeciągnąć do siebie, na
swoją stronę; f!) przyjąć (np. alqm
in ordinem senatorium, in civita-
tem, in amicitiani. in fulem w opie-
kę); y) (o pretorze) przyjąć skargę;

S) pozwolić, dopuścić; c) wziąć na
siebie, przyjąć na siebie (alqd, np.

- 361 - rectus

mandatum, offidum); coś obiecać,
przyrzec, poręczyć, zobowiązać się
(alqd, de re; z acc. c. inf.).
reciprocó l. a) poruszać tam i na
powrót, poruszać wstecz, sterować
wstecz; zawracać, pass. zmienić, od-
mienić; b) (intr. i pass), odchodzić,
odpływać.

reciprócus 3 (tą sarną drogą) powra-
cający, powrotny.
reciśus 3 obcięty, skrócony.
recitatio, onis/odczytanie.
recitatór, oris m odczytujący.
re-citó l. odczytać, wygłosić.
reclamatio, ónis / a) okrzyk; b)

sprzeciw.

reclamito l. głośno sprzeciwiać się.
re-clamo l. krzyczeć do kogo (z dat.);

a) głośno sprzeciwiać się; b) od-
brzmiewać, echem odbijać się.
reclinis, e wstecz przechylony.
re-cliho l. w tył pochylić, w tył nagiąć;

orzeźwiać.

re-cludo, si, sum 3. odemknąć, ot-
worzyć; odsłonić, wyjawić.
re-cogito l. znowu myśleć o czymś

(de alqa re).
recognitiio, onis/badanie, przegląd.
re-cognoscó, gnovf, gnitum 3. poznać
na nowo; a) przypominać sobie zno-
wu (alqd); b) przeglądać, przecho-
dzić, badać; rewidować.
re-colKgo, legi, lectum 3. znowu zbie-
rać, przyjmować, odzyskać, se re-
colligere ochłonąć, opamiętać się.
re-colo, cólul, cultiim 3. na nowo
uprawiać; a) znowu się czym zaj-
mować; b) przywrócić; c) jeszcze
raz rozważyć.

re-compono 3. znowu porządkować.
reconcuiatio, oniś/przywrócenie, po-
jednanie.
reconcuiator, oris m przywracający,

odnowiciel.

re-concilifo l. przywrócić; a) znowu
połączyć lub pojednać; b) znowu
pozyskać.

re-concinno l. naprawić, powetować.
reconditus 3 ukryty; a) oddalony,
odległy; b) głęboko leżący, ukryty,
tajny, (skryty, zadumany, oderwany).
re-condo, didi, ditum 3. odkładać na
bok, odnosić (alqd in alqd). (oculos)
znowu zaniknąć oczy; a) chować,
przechowywać; b) kryć, taić (alqd in
re, *z samym abl.).
re-coouo, COM, coctum 3. zagotować,

przegotować, przetopić, przekuć.
recordatio, onis / wspomnienie.
re-cordór l. przypominać sobie coś,
uprzytomnić sobie coś (alicis rei,
alqd, de re; z acc. c. inf.); brać sobie
do serca, rozważać.
re-creo l. na nowo tworzyć; przy-
wrócić do życia, ożywić, wzmocnić,
odświeżyć, orzeźwić.
re-cresco, crevT, -, 3. odrastać.
re-criidesco, diii, - 3. pękać, otwierać

się, odnawiać się.
recta (sc. via) prostą drogą.
rectio, onis/kierownictwo, rząd.
rectór, oris m kierownik, władca;

sternik, dowódca.
rectiis 3 prosty, w prostej Unii, na
wprost; a) prosto stojący; nieugięty,
spokojny; b) prawy, prawidłowy,
porządny, właściwy, należyty, dobry.
subst. rectum, i n prawość; uczci-

recubo - 362 -

wość, godziwość; a) pojedynczy;

skromny; R) honorowy, prawidłowy,
obyczajny; /) szczęśliwy, pewny,
bezpieczny; S) adv. recte dobrze,
bezpiecznie, (w odpowiedziach) dob-
rze! pięknie!

re-cubo, biii l. spoczywać, leżeć.

recula, ae / drobiazg, drobna wła-
sność.

re-cumbo, ciibiii, cubitum 3. położyć
się na powrót; opaść, upaść.

iftiiperatió, onis / odzyskanie.

recuperatór, oriś m a) odzyskujący;

b) sędzia rozjemczy.

recuperatórius 3 dotyczący sędziów
polubownych, polubowny.

recupero l. odzyskać (alqd ab alqo).

re-curo l. znowu uleczyć.

re-curró, (cu)curri, cursum 3. przy-
biec na powrót, pospieszyć na powrót
(in, ad alqd); a) wrócić do czegoś;

b) uciekać się do kogoś lub czegoś.

recurso l. wracać.

recursus, us m powrót.

re-curvo l. zgiąć w tył.

re-curvus 3 w tył przegięty.

recusaffó, onis/ odmowa; odwołanie,
protest.

re-cuso l. wzbraniać się, odrzucać,
odmawiać (alqd, de re; z inf. albo
ne, guominus, quin); protestować,
sprzeciwiać się.

re-cufló, cussi, cussum 3. wstrząsać.

reda, ae/= raeda.

red-amo l. na nowo kochać, znowu
pokochać.

red-argiio, iii, utum 3. zbijać, zaprze-
czyć (z acc.).

redarius, i m = raedarius.

red-dó, didl, ditum 3. l. oddać, zwró-
cić. pass. i se reddere powrócić do
czegoś. 2. (otrzymane) oddać; a)
wydobyć na jaw; (słyszane albo wy-
uczone) oddać, przedstawić; b) (z
podw. acc.) coś uczynić czymś (np.
marę tutum, semtutem lenem,
alqm iratuni). 3. wyświadczać (ali-
cui alqd, np. beneficium, gratiam;

alqd pro re); a) odpłacić (np. hos-
tibus ciadern); b) (długi) spłacić,
(obietnice) wypełnić, (karę) ponieść;

b) oddać, odnieść, dostawić, wręczyć,
przekazać (alicui alqd, np. epistu-
lam, hereditatem); a) oddać (co
należy), przyzwolić, wyświadczyć
(np. alicui ius, suum cuique hono-
rem). rationem zdawać rachunek.
ius wydawać wyrok; p) (w ogóle)
wydawać z siebie; d) odpowiadać;

e) naśladować, odtworzyć, przedsta-
wić; f) tłumaczyć, przełożyć, (np.
alqd Latine).

redemptfo, onis / a) wykup; b) prze-
kupstwo; c) wydzierżawienie.

redempto l. wykupić.

redemptór, oris m przedsiębiorca,
dzierżawca; dostawca.

redemptura, ae/dzierżawa, przedsię-
biorstwo.

red-eo, ii, itiun 4. iść na powrót,
powracać (ab, ex re ad, in alqd). ad
se redire wrócić do dawnego uspo-
sobienia lub odzyskać przytomność.
in gratiam cum alqo pojednać się
z kim; a) (w mowie) wrócić do
czegoś; b) (o dochodach) wpływać;

c) (w ogóle) a) dojść do czegoś,
wziąć się do czegoś (np. ad gladios

363 - refero

za broń chwycić); fS) ad alqm przy-
paść komuś, przejść na kogoś (np.
imperium ad alqm redit).

red-hibeo 2. oddać.

red-igo, egT, actum 3. odpędzać, spę-
dzić (alqm in, ad alqd); a) (pienią-
dze) ściągnąć, pobrać, skonfiskować;

b) doprowadzić, zmusić do jakiego
stanu (alqd in, ad alqd, np. Galliam
in potestatem, in dicionem, sub
imperium), in provinciam zamienić
w prowincję, ad vanum albo ad
irritimi udaremnić, zniszczyć; c) (w
liczbie, wartości) zniżyć, opuścić,
ograniczyć, pass. zejść na coś.

redimiculum, T n wstążka; przepaska.

redmuo 4. przepasać, uwieńczyć.

red-imo, cmi, emptiini 3. l. odkupić;

a) wykupić, (za pieniądze) uwolnić,
odwrócić; b) wyratować, wybawić.
2. okupić; wydzierżawić.

red-integro l. uzupełnić; a) przywró-
cić, odnowić; b) wzbudzić na nowo.

reditio, onis/powrót.

reditus, us m powrót; a) krążenie; b)
dochód.

rednwiis 3 używany, subst. -urn,
T n stary materiał budowlany.

red-óleo, iii, - 2. trącić czym, czuć
czym (alqd.).

re-dómitus 3 na nowo uśmierzony.

re-dono l. znowu darować; ułaskawić.

re-dormio 4. znowu zasnąć.

re-duco, duxi, duetom 3. l. w tył
odciągnąć. 2. przynieść na powrót,
przyprowadzić na powrót, przysunąć
na powrót, przywołać na powrót
(alqd ab, ex re in, ad alqd); na nowo
zaprowadzić.

reducfió, omś / przyprowadzenie na
powrót.

reductór, óris m przyprowadzający na
powrót.

reductiis 3 stojący na uboczu; odległy,
oddalony.

red-uncus 3 w tył zakrzywiony.

redundanter adv. zbyt gadatliwie.

redundantia, ae / nadmiar, zbytnia
obfitość wyrażeń.

red-undo l. wylewać się, rozlewać
się, zalewać (alga re); a) wpływać,
wpadać (in alqd), spadać na kogoś
(ad alqm albo alicui); b) występować
w obfitości; c) znajdować się w ob-
fitości, mieć obfitość czegoś (abl.).

rediivia, ae/zanokcica, zadzierka.

redux, ucfa a) wprowadzający na po-
wrót; b) sprowadzony, powracający.

refectio, onis/orzeźwienie.

re-fello, felli, - 3. zbijać, odprawić;

oddalić.

re-fercio, ra, rtum 4. napchać, napeł-
nić (alqd alga re). refertiis 3 na-
pchany, wypełniony (z abl. albo
gen.).

re-ferio, - - 4. odbić, odrzucić.

re-fero, rettuli, relatum 3. l. odnieść
(alqd in alqd, ad alqm); a) (znalezio-
ne albo zdobyte) odnieść, unieść,
przynieść do domu; odpowiedzieć,
(wiadomość) donieść (alqd alicui
albo ad alqm; z acc. c. inf); b)
odwracać, zwracać, (castra) cofnąć
się z obozem, pędem (albo se refer-
re, albo pass.) cofnąć się, wrócić się,
wrócić do domu; a) (umysł, uwagę)
zwracać na co; [S) odnosić co do
czego, według czegoś osądzać, mie-

refert 364

rzyć, urządzać (a/^rf ad alqd); c)
(dług) zwracać, spłacać, oddawać;

a) odpłacać, odwzajemniać się. gra-
fiam alicui odwdzięczyć się; p) (us-
tnie) odpowiedzieć; y) (ustnie) po-
wtórzyć; 8) (głosy) odbrzmiewać; d)
(co znikło) przywrócić, odnowić,
powtórzyć, przywrócić do dawnej
postaci; a) przywieść sobie na pa-
mięć; j3) (przez podobieństwo) od-
dawać, odtwarzać, być odbiciem cze-
goś (alqd alga re, np. alqm ore albo
sermone); /) naśladować. 2. w ogóle
przynosić, przenosić; a) coś na miej-
sce przeznaczone odstawić, doręczyć
(alqd in, ad alqd. np. pecuniam in
aerarium); b) (ustnie lub pisemnie)
donosić, opowiadać, zawiadomić (a-
licui alqd; z acc. c. inf.); c) (u-
rzędowo) mówić o jakiejś rzeczy,
przedstawić coś do oceny, zaopinio-
wania, referować, zdawać sprawę
(alqd albo de re ad alqm, szczególnie
ad senatum); d) wpisać, wciągać
w rejestr (w księgi) (alqd in alqd,
np. nomen in tabulas. alqm in
proscriptos); w ogóle wliczać kogoś
do czegoś, przyjmować kogoś (alqd
in albo inter alqd).

re-fert, retulit, referre zależy na tym,
chodzi o to, robi różnicę (mea mnie,
tua tobie itd.; rzadziej z gen.; z inf.
albo acc. c. inf.).

refertus 3 zob. refercio.

re-ferveo, - - 2. znowu zawrzeć
(zakipieć).

re-feryesco, - - 3. burzyć się, wrzeć.

re-ficio, feci, fectum 3. znowu robić;

a) (urzędników) na nowo wybierać;

b) odbudować, naprawić; uzupełnić;

c) orzeźwić, ożywić, wzmocnić się;

d) (pieniądze) pobierać.
re-ffgo, fici, fixum 3. uwolnić się,

zdjąć; usunąć, znieść.
re-flngo 3. odtworzyć.
reflatus, lis m przeciwny wiatr.
re-flectó, flea, tlexuni 3. zgiąć wstecz,
zwrócić wstecz, pass. przechylić się
wstecz; odwrócić, nastroić na nowo.
re-fló l. wiać w twarz.
re-fluo, BUM, - 3. płynąć wstecz.
refluus 3 płynący wstecz.
re-fócillo l. znowu ożywić.
reformator, oris m ulepszający, refor-
mator.

refornudatio, onis / obawa, strach.
re-formido l. wzdrygać się, cofnąć

się z przestrachem (alqd); bać się.
re-formo l. przekształcić, przemienić.
re-fóveo, fovT, fotum 2. na nowo

rozgrzać, ożywić.
refractariółiis 3 niesforny.
re-fragór l. opierać się (z dat.).
refrenatio, onis/powściąganie.
re-freno l. powściągać, hamować.
re-frico, ciii, catum l. na nowo roze-
rwać; odnowić.
refrigeratio, onis / ochłodzenie.
re-frigero l. ochłodzić, pass. ochłonąć,

oziębnąć.

re-frigesco, frcd, - 3. ziębnąć; słab-
nąć, stygnąć, niknąć.
re-fringo, fregi, fractiim 3. wyłamy-
wać; łamać, hamować.
re-fugio, fugi, fugitiini 3. l. cofać się
(ex, a re); a) odstąpić; b) uciec,
schronić się do kogo. 2. (trans.) udec
przed czym (alqd), unikać czegoś.

365 - relanguesco

relugiuiii, i n schronisko.

refugiis 3 uciekający.

rt-fulgeo, ftilsi, - 2. odbijać światło,
promieniować.

re-ftmdo, fiidl, lusiini 3. wlewać na
powrót, wrzucać, pass. płynąć na
powrót.

refutatió. onis/zbijanie, odparcie.

re-futo l. odpędzać; a) odmawiać,
odrzucać; b) zbijać, odpierać.

regaliolus. T m mysikrólik.

regalis, e królewski, godny króla,
książęcy.

rt-gero, gessl, gestum 3. odnieść,
oddać.

regia, ae / zamek królewski, rezyden-
cja; a) miasto królewskie, namiot
królewski; b) dwór; c) rodzina kró-
lewska, godność królewska.

regi-ficus 3 = regius.

regimen. was n kierowanie, kierownict-
wo; a) zarząd; b) ster; c) kierownik.

regma. ae/królowa; królewna, księż-
niczka.

regio, onis / l. kierunek, linia, poło-
żenie. e regione a) wprost; ff) na-
przeciw (z gen. i dat.). 2. linia
graniczna, granica, szczególnie linia
zakreślona przez augura na niebie;

a) strona świata; b) okolica; n) ob-
szar, zakres; j8) okolica, kraina, po-
wiat; y) dzielnica miejska.

regiónatim adv. okolicami, dzielni-
cami.

regiiis 3 królewski, właściwy królowi.
subst. regu, orum m a) wojska
królewskie; P) dworzanie; a) = rega-
lis; b) wspaniały; c) despotyczny,
tyrański.

regnator, ornś m = rex.

regnatm, Tcis panująca.

regnó l. być królem, królować; a)
panować, rozkazywać; b) odgrywać
pana; c) panować = mieć przewagę,
wyższość; d) (trans.) *panować nad
czym.

regnum, T n królestwo, królowanie,
godność królewska; a) panowanie,
rządzenie; samowładztwo, tyrania; b)
królestwo (państwo); a) dom, siedzi-
ba królewska; /?) terytorium, posiad-
łość, własność.

rego, ren, rectum 3. kierować (z
acc.); a) rządzić, panować; b) ozna-
czać, regulować; c) pouczyć kogo.

re-gredior, gressus sum 3. iść na
powrót, wracać; cofać się.

regressus, lis m powrót; a) odwrót; b)
cofnięcie się; c) schronienie, podpora.

reguła, ae / a) łata, listwa; linia; b)
sznur ciesielski, podziałka, norma.

regulus, T m (rex) królik, naczelnik;

książę.

re-gusto l. kilkakrotnie kosztować.

re-icio, ieci, iectum 3. odrzucić; a)
odbić, odpędzić, odegnać, odstawić,
zapędzić; b) odepchnąć, odmówić;

odrzucić, wzgardzić; c) odrzucić,
odepchnąć; d) odsyłać, odesłać (ad
albo m alqd); e) przesunąć, odłożyć
(alqd m alqd).

reiecta i reiectanea, orum n rzeczy
do odrzucenia.

reiectiio, onis/odrzucenie, nieprzyjęcie.

re-labór, lapsus siim 3. pośliznąć się
w tył, upaść w tył: płynąć na powrót.

re-languescó, gui, - 3. osłabnąć,
zemdleć.

relatio - 366 -

relatio, oms/zdanie sprawy, referat.
relatór, oriś m sprawozdawca.
relatiis, us m = relatio.

relaxatió, oms / ulga, wypoczynek,
złagodzenie.

re-laxo l. uwolnić, oswobodzić, ot-
worzyć; a) popuścić, zwolnić; b)
ulżyć, złagodzić, rozweselać.

relegatió, OMS / wygnanie.

re-Iegó l. wysłać, oddalić; a) wygnać;

b) odrzucić, nie przyjąć.

re-Iegó, legi, lectuin 3. znowu zbierać;

a) znowu przebyć, podróżować; b)
przeczytać znowu; c) przejść znowu,
zastanowić się jeszcze raz.

re-lentesco, - - 3. znowu uwolnić.

re-levo l. znów podnieść; ulżyć, zła-
godzić, uwolnić od czegoś (z abl.).

relicfio, onis/opuszczenie.

religatió. oniś/przywiązanie.

reHgio, onis/1. a) skrupuł, wątpliwość,
troska; a) zabobonna obawa; ff) wąt-
pliwość religijna, skrupuł sumienia.
religiom inihi est mam skrupuły
w czym; b) skrupulatność, sumien-
ność; a) religijność, bogobojność,
pobożność; p) zabobon. 2. religijne
oddawanie czci, służba Boża; a)
obrzęd religijny, ceremonia; /?) pl.
religia, kult. 3. świętość; a) świętość,
moc obowiązująca; b) święte zobo-
wiązanie, święta obietnica; c) rzecz
święta, świętość; d) wina, grzech,
zbrodnia, przekleństwo, klątwa.

religiosus 3 a) pełen skrupułów, wątp-
liwy, bojaźliwy; b) sumienny; bogo-
bojny, pobożny, religijny; c) święty.
rt-ligó l. a) związać, podwiązać; b)
przywiązać, uwiązać.

re-liho, levi, - 3. otworzyć; wyjąc,

podbierać.

re-linquó, Hqui, lictuni 3. l. opusz-
czać, pass. zostać; a) (po śmierci)
zostawić, pozostawić; b) (w jakimś
stanie) zostawić (np. alqm insepul-
tum, alqd in medio). 2. pozostawić
jako resztę (alicui alqd). pass. zostać
jako reszta. relinquitur, lit brakuje
jeszcze, aby. subst. relictuni, i n re-
szta; pozostawić komu co (alicui
alqd ad alqd do czego, z gerun-
divum). 3. opuścić, odejść od czegoś
(alqd); a) zaniechać, odstąpić od
czegoś; b) porzucić; c) bezkarnie
puścić; d) pominąć milczeniem.

reliquiae, ariim / pozostałość, reszta;

ruiny; spuścizna.

reliquus 3 opuszczony, pozostały.
subst. -urn, i n reszta; a) zaległy,
dłużny, subst. -urn, T n zaległość; b)
pozostały, przyszły. reuqiu, ae, a re-
szta, drudzy.

relllgio, ónis/= religio.

re-luceo, Kud 2. odbijać światło, świe-
cić się.

relucesco, lina 3. zabłysnąć znowu.

re-luctór l. walczyć przeciwko cze-
muś, opierać się (dat.).

re-maneo, mansT 2. a) pozostać; b)
pozostawać.

remansio, onis/pozostanie.

remedium, l n lekarstwo, środek po-
mocniczy.

re-meo l. powrócić, powracać.

re-metfor, mensus sum 4. znowu
przemierzyć lub przewędrować; za-
stanawiać się.

reniex, igiś m wioślarz, marynarz.

r

- 367 - renodo

renugatio, onis/wiosłowanie.

remigium, T n wiosło; wioślarze.

remigo l. wiosłować.

re-migro l. wędrować z powrotem,
wracać.

re-nuniscór, - - 3. przywoływać na
pamięć, zastanawiać się nad czym
(alcis rei, alqd, de alqa re; z acc. c.
inf.); wymyśleć.

re-misceo, scui, xtum 2. zmieszać,
wymieszać.

re-missio, oms/1. odesłanie. 2. opusz-
czenie; a) spuszczenie; b) darowanie
kary, zwolnienie od kary; c) wypo-
czynek; d) pobłażanie, ospałość.

remissus 3 obwisły, słaby; a) lekki,
spokojny; b) łagodny; wolny od na-
miętności; c) wesół; d) opieszały,
śpiący.

re-mitto, nusT, missum 3. l. odesłać
(alqd alicui lub ad alqm), (zgroma-
dzenia) rozwiązywać; a) odrzucić;

b) oddać (alicui alqd), (dobrodziejs-
twa) odwzajemniać; c) z siebie wy-
dawać, (opinionem) wyrażać. 2. uwo-
lnić, puścić wolno, (przedmiot na-
pięty) puścić, zwolnić; a) zmniejszać.
se remittere lub pass. zmniejszać
się, łagodnieć; b) orzeźwić, odświe-
żyć, rozweselić, se remittere albo
pass. wypocząć; c) opuścić, darować
(alicui alqd); a) zaniechać czegoś ze
względu na kogoś; j3) przyznać, po-
zwolić (alicui alqd); d) zaprzestać (z
inf.).

re-moKor 4. z siebie zrzucić.

re-mollescó, - - 3. na nowo mięk-
nąć; a) dać się zmiękczyć; b) roz-
pieścić.

re-momo 4. rozpieszczać; miękczyć.
remoramen, inis n przeszkoda.
re-mordeó, mordi, morsum 2. ukąsić;

dręczyć.
re-móror l. a) przebywać, zwlekać;

b) (trans.) wstrzymywać, odwlekać

(alqm a re).

reniótió. onis/ odmowa.
reniótus 3 oddalony, odległy (a re); a)

daleki, wolny od czego (o re); b)

odchylony (a re); c) niegodny.
re-móveo, movT, motum 2. usunąć,

odprowadzić, oddalić (alqd ab, ex,

de re); uchylić, ociągać, odciągnąć,

odstąpić, znieść, odwieść.
re-mugio 4. a) ponownie zaryczeć; b)

odpowiedzieć rykiem, wydawać od-
głos, brzmieć.

re-mulceo 2. ściągnąć, cofnąć.
remulcum, i n lina holownicza.
remunerafió, oms/odpłacenie, odwet.
re-munerór l. ponownie obdarować;

odwdzięczyć się, wynagrodzić (alqm

re).

re-murmuro l. szemrać, pomrukiwać.
remus, i m wiosło.
re-narro l. na nowo opowiadać.
re-nascor, natus siim 3. odrodzić się,

powstawać na nowo, rosnąć znowu.
re-navigó l. na powrót żeglować.
re-neó 2. (przędziwo) rozpuścić.
renes, urn i ium m nerki.
re-Mdeo, - - 2. odbijać promienie,

błyszczeć; promienieć z radości,

uśmiechać się.

re-mtór, nisiis sum 3. opierać się.
re-no l. płynąć wstecz.
reno, oms m futro, wilczura.
re-nodo l. zawiązać w tył w węzeł.

renovamen

- 368 -

renóyamen, iilis n odmiana.
renovatio, onis / odnowienie.
re-nóvo l. odnowić, odbudować, po-
wtórzyć; a) odmłodzić, odświeżyć;

b) orzeźwiać, se renoyare i pass.
wypocząć, powrócić do sil.
renuntiatio. onis / ogłoszenie, donie-
sienie.

re-niintio l. zdać sprawę, oznajmić
(alicui alqd); a) (urzędowo) donosić,
raportować; b) ogłosić wybór urzęd-
nika; c) wypowiedzieć, zrzec się
(alicui alqd).

re-nuo, nul, - 3. skinieniem odmó-
wić; zaprzeczyć, odmówić, sprzeci-
wić się.
reór, ratiis sum 2. sądzić, wierzyć,

mniemać (alqd; z acc. c. inf.).
repagula, orum n zapora, rygiel;

szranki.

re-pandus 3 zakrzywiony do góry.
reparabilis. e dający się powetować.
re-paro l. l. ponownie nabywać, od-
nawiać; a) odnowić; b) uzupełnić; c)
odmładzać. 2. zamienić na co (alqd
alqa re).

repastinatio, onis/ponowne okopanie.
rC-patesco, tiff, - 3. znowu się roz-
szerzać.

re-pectó 3. (na nowo) zaczesać.
re-pello, reppuli, repulsum 3. ode-
pchnąć, odpędzić; obalić; a) wypędzić
(alqm ab, ex re in alqd); b) odciągnąć,
oddalić, usunąć (alqd ab alqd); c)
odmówić, odrzucić; d) zbijać.
re-pendo, pendl, pensum 3. l. pod-
ważyć; wynagrodzić. 2. odważyć; a)
zapłacić, wykupić; b) odwzajemnić
się, odwdzięczyć się.

repens, enffs (adv. repente, repens)

= repentinus.
repenfihiis 3 niespodziewany, nagły;

nowy, świeży.
repercussiis, us m odbicie, odskok.
re-percutfo, cussi, cussum 3. odbić,
odepchnąć, pass. a) odbrzmiewać;

b) odbijać światło.
re-perio, repperi, repertum 4. l.
znajdować na nowo. 2. wynajdować,
znajdować, wykryć; a) spostrzec,
doświadczyć; b) osiągnąć; c) wyna-
leźć, wymyśleć.
repertór, oris m wynalazca, sprawca,

stwórca.
repetitifo, onis/powtórzenie.
repedtór, onis m domagający się od-
dania.

re-peto, lvi i u, itum 3. l. a) znowu
zaczepić, znowu godzić na coś
(alqd); b) znowu odszukać, wrócić
po co (alqd). 2. a) przynieść na
powrót; a) powtarzać, odnawiać, na
nowo przedsiębrać, na nowo za-
czynać. memoriam przypomnieć
sobie coś; fS) (ustnie) powtarzać; /)
na nowo zastanowić się; S) przeli-
czyć, przerachować; e) znowu osią-
gnąć, odzyskać, znowu wprowadzić;

b) żądać oddania, zwrotu (alqd ab
alqd); a) res repetere żądać wyna-
grodzenia, skarżyć o wynagrodzenie
szkody, (pecuniae) repetundae wy-
nagrodzenie za zdzierstwo; [S) żą-
dać, domagać się (alqd ab algo).
poenam wykonać karę; /) sprowa-
dzić, przynieść na powrót; (w mo-
wie) wywodzić; S) zaczynać, po-
czynać.

r

- 369

reputo

re-plCo, pleyi, pletum 2. l. na nowo
napełnić; uzupełnić. 2. napełniać,
obficie zaopatrzyć (alqd alqa re).
rcpffcatiió, oniś/zagięcie, ruch wstecz-
ny, obrót planet.
re-pHco l. rozwinąć, otworzyć, roz-
łożyć.
repo, repsi, reptiiiii 3. czołgać się,

pełzać.

re-pono, posili, pósituni 3. l. od-
łożyć, odstawić, odgiąć; a) (pienią-
dze i in.) składać, przechowywać;

b) odłożyć na bok, (umarłych) grze-
bać; c) oddawać, wynagradzać (a-
licui alqd pro re). 2. znowu położyć,
postawić, przynieść; a) naprawić,
wstawić; b) powtarzać, na nowo
wyprowadzać; c) odwzajemniać. 3.
kłaść, stawiać, posadzić (alqd in
re); a) do czegoś zaliczać (alqd
in re albo m rem); b) pokładać,
polegać na czym (alqd in re).
re-porto l. odnieść, odprowadzić; a)
uwiadomić, donieść, oddać (alqd ali-
cui); b) przynieść do domu, wynieść,
osiągnąć (alqd ab, ex re).
re-posco, - - 3. domagać się na
powrót (alqm alqd, alqd ab alqo);

(swego prawa) domagać się.
repostór, oris m odnowiciel.
repostus 3 odległy.
re-potia, orum n poprawiny weselne.
repraesentaflo, oms/płacenie gotówką.
re-praesento l. uprzytomnić, uzmysło-
wić; a) płacić gotówką; b) uczynić
natychmiast, bez zwłoki, przyspieszyć.
re-prehendo, endi, ensiim 3. przy-
trzymać, cofnąć, powstrzymać; skar-
cić, zganić, nie pochwalać czego.

reprehensio, onis / a) wstrzymanie,
zatrzymanie, pauza; b) nagana; c)
odparcie.

reprehenso l. ciągle powstrzymywać.
reprehensór, oris m ganiący, popra-
wiający.
re-prendo 3. = reprehendo.
repressór, oris m pogromca, tyran.
re-primo, pressi, pressuni 3. ode-
przeć; a) powstrzymać, se reprimere
albo pass. powstrzymać się; b) ogra-
niczyć, stłumić.
repromissio, oms / wzajemne przy-
rzeczenie.

re-proniitto 3. przyrzekać wzajemnie.
repto l. czołgać się, wałęsać się.
repudiafio, onis / odrzucenie, wzgar-
dzenie.

ró-pudio l. odmawiać, gardzić, od-
rzucić; zaprzeć się.
repudnum, i n odmowa, odepchnięcie;

rozwód, rozłączenie.
re-puerasco, - - 3. zdziecinnieć.
repugnans, antiś sprzeciwiający się,

oponent.

repugnanfia, ae/spór, konflikt, sprze-
czność.

re-pugno l. stawiać opór (z dat.); a)
przeciwstawiać się; b) być sprzecz-
nym, sprzeciwiać się.
repulsa. ae / niewybranie na urząd,
porażka przy wyborach; odmowna
odpowiedź; odrzucenie.
repulsus, lis m odbicie; echo.
re-pungó, - - 3. ukłuć (powtórnie).
re-purgo l. oczyścić; usunąć.
replitatió, onis/obliczenie, rozważanie.
re-puto l. obliczać; rozważać, roz-
myślać.

requies - 370 -

re-qmes, etis/spokój, odpoczynek.
re-qiiiesco, evT, etum 3. spocząć, wy-
począć; uspokoić się.
requietus 3 wypoczęty.
re-quiro, sTvi, situm 3. l. odszukać;

gerere. res gestae czyny; a) czyn
wojenny; wojna, walka, bitwa; b)
zdarzenie, wypadek; (pl.) historia.
rerum scriptor dziejopisarz; c) fakt,
rzeczywistość; sposób, środek; d)
czyn = rzeczywistość, prawdziwość,
prawda, np. spem pro re ferre, re
(vera) w rzeczywistości, rzeczywiś-
cie; a) natura albo istota rzeczy; fi)
materiał, treść, zawartość (w przeciw-
stawieniu do kształtu albo słowa).
re-sacro l. uwolnić od klątwy.
re-saevió 4. na nowo się srożyć.
re-saluto l. odwzajemnić pozdrowie-
nie.

re-sanescó, niu, - 3. wyzdrowieć.
re-sarció, sarsi. sartuni 4. ponownie

połatać, naprawić.
re-scindo, scidT, scissum 3. a) znowu
zerwać; b) podrzeć; a) otworzyć; fS)
unieważnić, znieść.
re-scisco, savl i scu, scitum 3. dowie-
dzieć się znowu.
re-scribo, scnpsi, scnptum 3. l. od-
pisać, odpowiedzieć (alqd z dat. albo
ad alqd); odpowiedź dać. 2. przepi-
sać, na nowo opracować; a) na nowo
do wojska powołać; b) przepisać;

przestawić, przenieść.
rescriptum, T n rozporządzenie ce-
sarskie.

re-seco, secffi, sectiim l. odciąć; a)
skrócić, ograniczyć; b) odjąć, od-
dalić.
resegnuna, iim n odpadki, trociny,

skrawki.

re-semmó l. na nowo posiać, stwo-
rzyć.
re-sequ6r 3. odpowiedzieć (alqm).

a) odczuwać brak czego; b) do-
magać się czego, żądać, pass. być
potrzebnym, wymaganym. 2. pytać
się, dowiadywać się (alqd albo de
re; alqd ab albo ex algo); badać,
egzaminować.
res, raf. l. a) rzecz, przedmiot, coś;

a) (pl.) świat, wszechświat, natura,
bieg rzeczy na świecie; p) postać,
stan rzeczy, stosunek, okoliczność;

wzgląd, stosunek, in omnibus rebus
pod każdym względem, rem renun-
tiare zdawać sprawę ze stanu rzeczy.
res secundae albo prosperae (ad-
yersae) szczęście (nieszczęście); y)
los; S) przyczyna, powód; b) sprawa
= interes, przedsiębiorstwo, sprawa,
zadanie, res militaris albo bellica
wojskowość, maritinia albo navali.s
marynarka, frumentaria zaprowian-
towanie, rustica rolnictwo, gospodar-
stwo, (pl.) res divinae religia i in.
rem suscipere podjąć się zadania;

a) sprawa sądowa, proces; /?) państ-
wo, sprawy państwa = res publica
(zob. publicus); c) interes, korzyść
(np. rebus suis consulere). in rem
meam estjest dla mnie korzystne. 2.
posiadłość, majątek, rnienie, dobro.
res faniiiiaris majątek osobisty; wła-
dza, panowanie (najeż, pl.), np. Ha-
niilcar rem CarthaginieiLsium au-
xit. reruni potiri, sunuiia reruin. 3.
czynność, działanie, np. res magnas

r

371

re-sero l. odryglować, otworzyć; ob-
jawić, oznajmić.

re-servo l. przechować, zachować na
później (alqd ad albo m alqd); a)
utrzymać; b) zachować.

reses, idfa a) pozostały; b) leniwy,
nieczynny.

re-sideo, sedl, sessum 2. siedzieć; a)
spoczywać, świętować; b) pozostać.

re-sidó, sedi, sessum 3. usiąść; a)
opadać, osiąść; b) cofnąć się; c)
ustać, uspokoić się, spocząć.

residuus 3 pozostały; subst. -urn,
i n reszta, pozostałość.

re-signo l. l. odpieczętować, otwo-
rzyć; a) objawić; b) znieść, znisz-
czyć. 2. zapłacić, zwrócić.

re-suio, liffi, - 4. odskoczyć, odbić
się; ściągać się, kurczyć się.

re-simus 3 zadarty w górę.

resiha, ae/żywica.

re-sipio, - - 3. mieć smak czegoś
(acc.), trącić czymś.

resipisco, pn i pm, - 3. przychodzić
do rozumu, do siebie.

re-sisto, sflfT, - 3. l. stanąć, za-
trzymać się; a) pozostać; b) tkwić,
utknąć; c) znowu zostać się. 2. sprze-
ciwiać się, stawiać opór, opierać się
(alicui albo contra alqd; z ne, quin).

re-solv6, sohT, sólutum 3. uwolnić,
rozwiązać; a) otworzyć; b) zwolnić
= osłabić, pozbawić elastyczności; c)
unieważnić, znieść; d) usunąć, uwol-
nić; e) zapłacić.

resónabiHs, e odbijający echo.

re-sono l. odbrzmiewać; a) wydawać
głos, rozbrzmiewać; b) (trans.) da-
wać echo, dźwięk.

- respondeo

re-sónus 3 odbrzmiewający, echem

odpowiadający.
re-sorbeo, - - 2. wciągać w siebie

na powrót.

respecto l. oglądać się (ad alqd); a)
spoglądać, rzucać okiem; b) uwzglę-
dniać; c) oczekiwać (alqd ab alqo).
respectus, us m oglądanie się; a)
wzgląd, uwzględnianie; b) ochrona,
oparcie.
re-spergo, rsl, rsiim 3. skropić, oblać

(alqd alqa re).
respersio, onis / skropienie, zlanie.
re-spicio, eri, ectuni 3. l. spoglądać
za siebie, oglądać się (ad alqd);

odnosić się do kogo. 2. (trans.) a)
oglądać się za czymś, zauważyć coś
za sobą; b) myślić o czymś, roz-
ważać, uwzględniać, zważać, trosz-
czyć się o coś; c) oczekiwać, spo-
dziewać się (alqd ab alqo).
respiramen, mis n krtań, tchawica.
respiraffo, onis / oddychanie; paro-
wanie.
respiratus, fis m oddychanie.
re-spiró l. l. wydychać. 2. oddychać,
przyjść do siebie, odetchnąć; a) wy-
począć; b) zwolnić.
re-splendeó 2. odbijać się.
re-spondeo, spondi, sponsum 2. wza-
jemnie ręczyć, przyrzec; a) odpo-
wiadać (alicui alqd lub de re; z acc.
c. inf.), odpowiedzieć na co (z dat.);

b) (o wyroczni i prawnikach) zawy-
rokować, radzić (ius, de iure); c)
(przy wywoływaniu imienia) zgła-
szać się, stawiać się; d) odpowiadać,
zgadzać się z czym, być podobnym
lub przeciwnym (z dat.); a) dać

responsio

372

czemu radę, sprostać czemu; fS) od-
wzajemnić się = wynagrodzić; /)
wyświadczać, zapłacić.
responsio, Smsf odpowiedź.
responsitó l. orzekać.
respónso l. a) odpowiadać; b) sprze-
ciwiać się, wzgardzić (z dat.).
responsuin, T n odpowiedź; a) wyrok

prawny; b) wyrok, wyrocznia.
respublica zob. publicus.
re-spuó, iii, - 3. wypluć; odrzucić,

nie przyjąć.
re-stagno l. wystąpić z brzegów; być

zalanym, stać pod wodą.
re-stauró l. odbudować.
resticula, ae/cienki powróz, sznur.
re-sffló l. kroplami wlewać, wkraplać.
resfihcfló, oms f gaszenie.
re-stinguo, uud, inctum 3. gasić, pass.
gasnąć; przytłumić, uśmierzać, stłu-
mić, zgładzić.

restipulatio, onis/zobowiązanie wza-
jemne.

re-stipulór l. żądać wzajemnego przy-
rzeczenia.
restis, isf powróz, lina, sznur.
resfftó l. zastanawiać się, zwlekać.
re-stituo, ul, utiiin 3. l. postawić na
dawnym miejscu; a) odprowadzić,
odnieść, odwołać; b) oddać (alicui
alqd). se alicui restituere na powrót
zaprzyjaźnić się z kimś. 2. przywró-
cić do dawnego stanu; a) przywrócić
kogoś do dawnych praw; b) odbudo-
wać, odnowić; c) wynagrodzić, od-
szkodować; d) odwołać, znieść.
restitutio, onis / przywrócenie; a)
odwołanie (z wygnania); b) ułas-
kawienie.

resfitutór, oris m odnowiciel.
resto, stiti, - 1.1. pozostać, stawiać
opór. 2. pozostawać, istnieć, zostać
przy życiu, restat, ut zostaje jeszcze,
aby. quod restat w przyszłości.
restrictus 3 wyprężony; a) dokładny,

ścisły; b) oszczędny, skąpy.
re-stringo, stniud, strictum 3. (w
tył) związać; a) ścieśniać; b) ogra-
niczać.

re-sudo l. wypocić, być wilgotnym.
re-sulto l. odbić się; a) odbrzmiewać;

b) sprzeciwiać się.
re-sunio. sumpsi, sumptum 3. wziąć
na powrót, ująć znowu; a) odnawiać;

b) odzyskać.

re-siipmo l. odgiąć, odepchnąć, od-
rzucać.
re-supihiis 3 wygięty do tyłu, oparty;

pyszny.

re-surgo, surreri, surrectum 3. po-
wstawać, podnosić się; podźwignąć
się, wyzdrowieć.
re-suscito l. na nowo obudzić.
retardatio, onis/ociąganie się.
re-tardo l. ociągać się, zatrzymać;

powstrzymywać, przeszkadzać.
rete, fe n sieć.
re-tego, texT, tectimi 3. odkryć, ogo-
łocić; a) otworzyć; b) rozjaśnić, od-
kryć, wyjawić.
re-tempto l. na nowo próbować.
re-tendó, ndl, ntuni albo tensinn 3.

zwolnić napięcie łuku.
retentio, onis/zatrzymanie.
re-tento l. zatrzymywać; otrzymać.
re-tento = retempto.
re-tero, trivT, tntuni 3. zetrzeć, wy-
trzeć.

373

revertor

re-texo, xui, xtum 3. l. rozpnić; unie-
ważnić, odwołać. 2. na nowo łkać;

odnowić, powtórzyć.

retiarius, l m gladiator walczący siecią.

retfcenna, ae/milczenie, zamilknięcie.

re-feeo, cui, - 2. a) milczeć; b)
zamilczeć coś.

reticulum, i n mała sieć.

retinaculum, T n sznur, wstążka; lina,
powróz.

retinens, enfls stale się czegoś (gen.)
trzymający, stały.

re-tineo, tiniu, tentum 2. wstrzymać,
zatrzymać (alqm in re); a) powstrzy-
mywać., trzymać w karbach, powścią-
gać; b) więzić; c) chować, zachować,
otrzymać, utrzymać, przechować.

re-torqueo, rsi, rtiim 2. zwrócić, za-
krzywić, odpędzić, podkasać; prze-
mienić.

re-torridus 3 uschły, suchy; (przen.)
przebiegły.

retractatio, ónis/wzdraganie się.

retractatus 3 poprawiony, przero-
biony.

re-tractó l. l. wycofać, odebrać;

wzbraniać się. 2. dotykać się znowu
czegoś, chwytać; a) wziąć się do
czegoś, przedsiębrać; b) zastanawiać
się.

retractus 3 oddalony, ukryty.

re-traho, traM, tractum 3. l. odciąg-
nąć, odnieść; powstrzymać, odstrę-
czyć kogo od czego (alqm a re). se
retrahere trzymać się z dala od
czegoś, usuwać się. 2. na nowo
ciągnąć, wlec; znów wydobyć na
jaw. 3. zaciągnąć, zaprowadzić (alqm
in alqd).

retrecto l. = retracto.
retribuo, ui, iitum 3. oddać na powrót,

dostawić, przydzielić.
retro adv. w tył, znów, wstecz; a) (o

czasie) przedtem; b) odwrotnie.
retro-gradiór, gressus sum 3. wstecz

iść, cofać się.
retrógradus 3 kroczący wstecz.
retrórsum i -us adv. = retro.
retro-versus 3 w tył zwrócony.
retrusus 3 ukryty.
re-tundo, rettudi, retu(n)sihn 3. stę-
pić; a) tłumić, powstrzymywać, trzy-
mać w karbach; b) retu(n)sus 3 tępy.
reunctór, oris m namaszczający, bal-
samujący.
reus, T oskarżony, rea, ae/oskarżona;

pl. rei, oriim m (w procesie) strony;

winnny (z gen.). voti reus obowią-
zany do spełnienia ślubu.
re-valescó, lui, - 3. wyzdrowieć,

przyjść do sił.
re-yeho, veXi, yectum 3. odprowadzić,

odwieźć, pass. przyjechać, powrócić.
re-vello, veBi, vulsum 3. a) oderwać;

zmazać; b) rozdzierać, rozłamać,
otwierać.
re-velo l. odsłonić, odkryć.
re-vemó, verii, ventum 4. powrócić.
re-vera adv. zob. res 3, d.
re-verbero l. odbić.
reyerens, entis uniżony, pełen uszano-
wania.

reverentia, ae/szacunek, poważanie.
re-vereór, itus sum 2. lękać się, bać

się (alqd); czcić, cenić.
reversio, onis/powrót, odwrót.
re-vert5r, pf. reyertl 3. powracać,
zawracać (in alqd, ad alqm).

re-vmcno, vihn, vihctiim 4. a) w tył

związać; b) skrępować, przywiązać;

obwiązać; uwięzić.
re-vinco, vTd, victum 3. zwyciężyć,

pokonać; zbijać.
re-yiresco, mi, - 3. zazielenić się na
nowo; odmłodnieć, zakwitnąć na no-
wo, powrócić do dawnych sił.
re-viso, viin, - 3. znowu zobaczyć; a)

odwiedzić; b) patrzeć za kim.
re-wTsco, �ma, - 3. odżyć.
revócabuiś, e odwołalny.
revocamen, mis n przestroga.
reyócafio, onis / odwołanie.
re-vócó 1.1. odwołać, zwłaszcza z wy-
gnania (alqm de, ex, ab re in albo ad
alqd); a) odciągnąć, odnieść, odwrócić.
se revocare powrócić (ad se przyjść
do siebie); b) odwołać; powstrzymy-
wać kogoś od czegoś, odwieść od
czego (alqm ab re); c) żądać zwrotu
{alqd ab alqó); d) przywrócić, przyjąć
na powrót, odnowić, memoriani rei
przypominać sobie; e) odwoływać cos;

l) usunąć, ograniczać; g) odnosić coś
do czego, wskazać na co, zwracać na
co, doprowadzać do czego (alqd ad, in
alqd). alqd in dubium powątpiewać
o czym. rem ad nianus doprowadzić
do bitwy, rem ad sortem oddać
losowi. 2. znowu, powtórnie wołać; a)
(artystów) wywoływać; powtórnie do-
magać się; b) (żołnierzy) na nowo
powołać; c) na nowo zapraszać.
re-vóló l. odlecieć.
reyolubHis, e dający się w tył toczyć.
re-volvo, voM, yólutum 3. w tył
toczyć, zwijać; a) (książkę) rozwinąć
albo otworzyć; b) pass. a) stoczyć

się na powrót (infr.), upaść, popaść
w coś; fS) przyjść na co, powrócić do
czego; y) reyólutós 3 powracający;

przeszły; c) powtarzać coś, zastana-
wiać się na nowo nad czymś.

re-yomo, m, itum 3. wyrzucić z siebie,
wypluć.

reyulsH), ónits/oderwanie.

rex, regiś m król, książę; adj. panujący;

a) (pl.) rodzina królewska, książęta;

b) despota, samowładca; c) ofiamik;

d) kierownik, dowódca, władca, pan;

e) wielki pan, możny, bogacz.

rhapsodia, ae/śpiew, pieśń Homera.

rheda, ae/= raeda.

rheno, ónis m = reno.

rhetór, oris m a) nauczyciel wymowy;

b) = orator.

rhetóriciis 3 retoryczny, subst. -a, ae
/ i oriim n sztuka wymowy.

rhihóceros, otifs m nosorożec.

rho n litera rho (p).

rtiombus. lwi. romb, bąk, czarodziej-
skie koło. 2. flądra (gatunek ryby).

rhythmicus, l m nauczyciel rytmu.

rica, ae/chustka na głowę.

nanimii, T n chustka na głowę.

rictus, Os m i rictuni, I n otwarte usta
albo paszcza.

rideó, si, sum 2. l. śmiać się, uśmie-
chać się; a) uśmiechać się do kogoś
(alicui, ad alqm); b) błyszczeć, pro-
mienieć. 2. (trans.) wyśmiewać,
śmiać się z czego (alqd).

ridiculiis 3 śmieszny; żartobliwy.

subst. -urn, T n żart, dowcip.
rigeó, ui, - 2. tężeć, twardnieć; a)
być nadętym (z abl.); b) sztywnieć,
sterczeć.

rigesco, gin, - 3. krzepnąć, sztywnieć,
tężeć.

rigidus 3 stężały, twardy, silny; a)
sterczący do góry; b) niewzruszony;

c) zahartowany; d) surowy, dziki,
nieugięty, okrutny.

rigó l. (wodę) prowadzić dokąd; zwil-
żać, nawodnić.

rigór, oris m stężenie, zdrętwienie; a)
zamarznięcie, zimno; b) surowość,
ostrość.

riguiis 3 a) nawadniający; b) nawod-
niony.

runa, ae / szpara, rozpadlina, rysa.

rmior l. rozkopać, ryć, szarpać; a)
szperać, przeszukać; b) zgłębiać, wy-
badać, dochodzić.

rimosus 3 pełen szpar, dziurawy.

ringór, - - 3. szczerzyć zęby; złoś-
cić się, dąsać się.

lipa, ae / brzeg rzeki, brzeg.

ripaeus 3 burzliwy.

ripula, ae / mały brzeg, niski brzeg.

risór, oris OT szyderca.

risus, us m śmiech, uśmiech; a) przed-
miot śmiechu; b) szyderstwo.

rite adv. według zwyczaju, w zwykły
sposób, podług panującego obyczaju;

a) we właściwy sposób, należycie,
przyzwoicie; b) na szczęście.

ritualis. e dotyczący obrzędów reli-
gijnych.

ritus, us m zwyczaj święty, religijny
przepis; zwyczaj, obyczaj, ritii (z
gen.) na sposób, tak... jak.

rivaHs, is m współzawodnik, rywal.

riyaKtas, afis/rywalizacja.

rivulus, i m potoczek.

rivus, i m potok; a) strumień; b) kanał.

ma, ae/kłótnia, sprzeczka.
rixór l. kłócić się, sprzeczać się.
robigo, mis/1. rdza; a) próchnica; b)

opieszałość. 2. zgorzel (zboża).
róbóreus 3 dębowy.
róbóro l. wzmocnić.
róbur, oris n rdzeń drzewa, twarde
drzewo, dębowe; a) ławka, oszczep,
maczuga, drzwi (dębowe); b) pod-
ziemne więzienie carcer Tullianus;

c) siła, moc, treść; d) część najod-
pomiejsza, jądro; d) doborowe woj-
sko; P) środek, punkt oparcia.
róbustus 3 dębowy; silny, mocny;

wzmocniony, dorosły.
rodo, sl, sum 3. ogryźć, nadgryźć;

ujmować komu, poniżać.
rogaHs, e dotyczący stosu.
rógafio, oms / l. pytanie; wniosek,

projekt ustawy. 2. prośba.
rógatmncula, ae /1. krótki wniosek.

2. krótkie pytanie.
rógatór, óriś m a) wnioskodawca; b)

zbierający głosy.
rógatus, us m prośba.
rógitol. kilkakrotnie pytać się.
rógo l. l. pytać się, dowiadywać się
(alqm alqd). subst. rógatiun, i n py-
tanie; a) alqm sententiam pytać
senatora o zdanie; b) populum albo
legem wnieść wniosek do ustawy; c)
magistratum postawić czyjąć kan-
dydaturę. 2. prosić kogo o co (alqd
ab alqó, alqm alqd; z ut, ne); zaprosić
(alqm).
rógus, T m stos.
romphaea, ae/miecz, dziryt, włócznia.
roraru, órum w harcownicy lekko-
zbrojni.

roridus 376

roridiis 3 zroszony, rosą pokryty.

roro l. rosić, rorat rosa pada; a)
ociec, ociekać, być wilgotnym; b)
(trans.) zrosić; kroplami lać.

roś, roriś m l. rosa, kropla rosy;

wilgoć, woda. 2. roś niarmiis roz-
maryn.

rosa, ae m a) krzak róży; b) róża;

wieniec z róż.

r6sarius 3 różany, subst. -mm,
i n = rosetum.

roscidus 3 a) opadający rosą; b) zro-
szony, zmoczony.

rosetum, T n ogrodzenie z róż, ogród
różany.

roseus 3 różany; różowy.

rostratiis 3 dziobaty, columna (albo
corona) -a kolumna ozdobiona dzio-
bami zdobytych okrętów albo wie-
niec ozdobiony złotymi dziobami
okrętów.

rostrum, l n dziób, ryj; a) dziób okrętu;

b) (pl.) mównica na forum.

rota, ae / koło, krąg; a) wóz; b)
koło garncarskie; c) koło tortur;

d) walec; e) bieg kolisty; zmien-
ność.

roto l. obracać wkoło; wzbijać, toczyć;

(intr.) kręcić się, toczyć się.

rotundo l. zaokrąglić.

rotundus 3 okrągły, kulisty; a) za-
okrąglony; b) doskonały.

róbe-facio 3. czerwienić.

rfibens, entfe czerwony, czerwonawy.

rubeo, m, - 2. być czerwonym; a)
czerwienieć, rumienić się (ze wsty-
du); b) błyszczeć, jaśnieć.

ruber, bra, brum czerwony, zaczer-
wieniony.

riibeco, bm, - 3. czerwienieć.

riibetum, T n krzak jeżyny.

rubeiis 3 z jeżyny.

róbicundus 3 czerwony, czerwonawy,
czerwono pomalowany.

rflbigo, inis/= robigo.

rubor, oris m czerwona barwa; pur-
pura; a) rumieniec ze wstydu; b)
wstydliwość; c) wstyd, hańba.

róbrica, ae / glinka czerwona, bar-
wiczka; tytuł prawa.

rfibus, i m krzak jeżyny; jeżyna.

ructo i -ór l. odbijać się, mieć czkaw-
kę; wymiotować.

ructus, Os m czkawka, wymioty.

riidens, entiś m lina okrętowa.

mdiarias, i m wysłużony gladiator.

riidTmentum, i n pierwociny, pier-
wsza próba, szkoła wstępna, pie-
rwszy występ.

rfldis, is / pręt; kij używany przez
gladiatorów do ćwiczeń, laska ozna-
czająca uwolnienie.

rudis. e surowy, nieobrobiony; niewy-
kształcony, niezręczny, niedoświad-
czony (m re albo z gen.).

rudo, lvi, - 3. ryczeć; skrzypieć.

rudus, eris n kawałek metalu służący
jako moneta.

rudus, eris n l. gruz; (pl.) ruiny. 2.
zaprawa murarska.

rufulus, T m ryźawy; trybun wybrany
w obozie.

rufus 3 rudowłosy.

róga, ae/zmarszczka; ponure usposo-
bienie, powaga.

riigósus 3 pomarszczony.

ruina, ae/zawalenie się, upadek; a)
klęska, zagłada; b) upadek: a) = błąd;

377 - sacellom

13)= przewrót, zniszczenie, ruina; y)
(pl.) zwaliska, gruzy.
ruinosus 3 a) grożący zawaleniem się;

b) rozwalony.
riiniiiiatió, onis/przeżuwanie; gadanie

w kółko.

runuiio l. przeżuwać.
rumor, oriś m głuchy szmer; a) okrzyk

zadowolenia, aprobaty; b) pogłoska;

c) głos ludu, opinia publiczna.
nunpo, riipi, ruptiini 3. rozłamać, ro-
zerwać, rozsadzić, pass. pękać; a) roz-
bić, przełamać; b) (viam) torować; c)
wydobywać, se rumpere i pass. wy-
dobywać się; d) łamać = a) kaleczyć,
niszczyć; /?) przerywać, przeszkadzać.
rumusciuus, T m gadanina, pogłoska.
ruo, rm, rutum (ruituriis) 3. l. (intr.)
spadać, rzucać się, biec, spieszyć się;

a) upadać, zapadać się, walić się; b)
rzucać się na co; c) niszczeć, ginąć.
Z (trans) rzucić (o ziemię), powalić,
obalić; wywrócić, podburzyć, rozbić.
rupes, is / skała; urwisko, przepaść.
niptór, óris m zrywający, łamiący.
ruri-cóla, ae zamieszkujący wieś, wiej-
ski; m chłop.

ruri-gena, ae m wieśniak.
rursfls i rursum adv. wstecz, w tył; a)

na nowo, znowu; b) przeciwnie,

odwrotnie, z innej strony.
rus, riiriś n wieś; a) posiadłość wiej-
ska; b) prostactwo wiejskie.
riiscum, i n mirt.
russus 3 czerwony.
riisticaniis 3 wiejski.
rusticatio, oniś/życie wiejskie.
rusfeitas, atifs / prostota; prostactwo

wiejskie; głupota.
riisticór l. żyć na wsi.
rusticiiius, T m skromny wieśniak.
rusticiis 3 wiejski, chłopski; chłop;

a) prosty, skromny; b) niezgrabny,

prostaczy; subst. -fis, i m prostak,

gbur.

ruta, ae/ruta; gorycz.
ruta (et) caesa n materiał surowy (to

co się zapadło i zostało wykopane.).
nitiio l. a) barwić na czerwono; b)

(intr.) błyszczeć barwą złocistą

(rdzawą).

ruffliis 3 czerwonawy, złocisty.
rutrum, T n rydel, łopata.
rutiiia. ae/rutka.


S

S. (skrót) = Sextus; (w listach) S.

= salutem.

sabbata, oruni n sabat.
sabulo.sils 3 piaszczysty.
sahiiiuni. T n gruby piasek, żwir.
saburra, ae/piasek, balast.

sacal egipski bursztyn.

saccó l. przesiewać.

sacculus, T m woreczek.

sacctts, i m worek na pieniądze,

zboże.
sacelliini, T n kaplica.

sacer 378

sacer, era, criim święty, poświęcony
bóstwu (z gen. lub *dat.); przeklęty
(z dat.).

sacerdos, otis m i/kapłan(ka).

sacerdotalfe, e kapłański.

sacerdotiuni, T n godność kapłańska,
urząd kapłański.

sacóma, atus n przeciwwaga, ad saco-
ma dokładnie.

sacramentum, i n l. pieniężna kara,
kaucja (przy procesach); proces. 2.
przysięga wierności; a) służba wojen-
na; b) przysięga, uroczyste zobowią-
zanie się.

sacrariuni, T n kaplica, świątynia.

sacri-cóla, ae m ofiamik.

sacri-Rr 3 niosący świętości.

sacrificalis. e należący do ofiary, ofiar-
niczy.

sacriflicaffo, onis / ofiarowanie, skła-
danie ofiary.

sacnficium, i n ofiara.

sacriffcó l. ofiarować, składać ofiarę
(alicui z abl. lub acc.).

sacriffculus, T m kapłan, ofiarujący,
składający ofiarę.

sacri-ficus 3 a) ofiarujący; b) należący
do ofiary, ofiarny.

sacrilegiiim, Ina) świętokradztwo; b)
znieważenie świętości.

sacri-legus 3 a) świętokradzki; subst.
-fis, l m świętokradca; b) bezbożny,
zbrodniczy.

sacró l. święcić, poświęcić (alicui alqd);

a) uczynić nietykalnym, czcić jako
świętość; b) uwiecznić, uczynić nie-
śmiertelnym, ubóstwiać; c) przekląć.

sacro-sanctus 3 nietykalny; uświęcony,
święty.

sacrum, i n l. święty przedmiot,
świętość, święte narzędzie. 2. ofiara;

(pl.) a) nabożeństwo, religia; /?)
uroczystość, święto; y) tajemnica,
misterie.

saecularis, e stuletni.

saeciilum (i *saeclum), T n l. wiek
ludzki; a) pokolenie; b) okres pano-
wania. 2. stulecie; a) długi przeciąg
czasu; b) ludzkość jednego wieku; c)
duch czasu.

saepe adv. często.

saepe-numero adv. częstokroć.

saepes, is / płot, ogrodzenie; zagroda,
ogród.

saepunentum, i n zagrodzenie.

saepio, psi, ptuni 4. ogrodzić, za-
grodzić; a) otoczyć czymś, zamknąć,
zabezpieczyć (alqd aląa re); b)
strzec, obsadzić, okryć.

saeptum, i n (częściej pl.) ogrodzenie,
obora, stajnia; szranki.

saeta. ae / sierść, włos.

saetn-ger 3 szczecinowaty. subst. -ger,
gen m dzik.

saetósus 3 szczecinowaty.

saevio 4. wściekać się, srożyć się,
szaleć, być dzikim (in olani).

saeviffa, ae / wściekłość, dzikość;

srogość, okrucieństwo.

saeviis 3 wściekły, szalejący; zajadły,
gwałtowny, straszny, srogi, ostry.

saga, ae/czarownica, wiedźma.

sagacitas, atis / tropienie, wietrzenie;

bystrość, przenikliwość.

sagatós 3 w płaszczu.

sagax, acis bystro wietrzący, śledzący;

bystry, przenikliwy, roztropny, chy-
try.

379 -

saluto

sagiiia, ae/karmienie, tuczenie; pasza,

karma, żywność.
sagmó l. tuczyć; karmić, żywić.
sagio, - - 4. przeniknąć.
sagitta. ae / strzała.
sagitlarius. i m łucznik.
sagitti-fer 3 strzałonośny, niosący

strzały.

sagitto l. miotać strzały.
saginiiia, um n święta murawa.
sagulum, T n płaszcz (wojenny).
sagiim, T n krótki płaszcz (płaszcz

wojenny).

sal, saHs m (i *n) sól; a) woda słona,
morze; b) smak słony; a) smak,
gust; /?) bystry umysł, rozum, dow-
cip, humor.
salaco. onis m samochwał; fanfaron,

kłamca.

salaputium, i n malec, smarkacz.
salarius 3 dotyczący soli, solny; subst.
salarium, I n deputat soli; żołd,
dieta, honorarium.
salax, acis jurny; czyniący jurnym.
salebra, ae/nierówność; trudność.
salebrósiis 3 chropowaty, szorstki.
saliatu.s, us m kapłan boga Marsa

(Saliowie).

salietuni, i n miejsce zarosłe wierzbiną.
saUgnus 3 wierzbowy.
salmae, arum/kopalnia soli, pokłady

soli.
salmiini, T n solniczka.
salio. Im i lii, - 4. skakać, pod-
skakiwać, tańczyć, subst. salientes.
imn m wodotrysk.
salnnica. ae/dziki nard (roślina pach-
nąca).
sSBya, ae/ślina.

salix, icis / wierzba.

salsanientariu.s, i m handlarz ryb so-
lonych.

salsameiitum, i n marynata z ryby.

salsus 3 posolony, słony; a) gryzący,
ostry; b) dowcipny, pikantny, satyry-
czny, kapryśny, filuterny, przebiegły.

saltatio, óms/tańczenie, taniec.

saltatór, óris m tancerz.

saltatrix, icis/tancerka.

saltatorius 3 taneczny.

saltatus. us m = saltatio.

saltem adv. przynajmniej, co najmniej.

salto l. tańczyć; przedstawiać kogo
w tańcu.

saltuosus 3 górzysty, pełen wąwozów.

saltus, us m skok.

saltus, us m lesiste miejsce, leśna
łąka, wąwóz; a) góry; b) pastwisko
w górach.

salubris, e i saluber, bris, bre zdrowy:

a) dla zdrowia korzystny, zbawienny,
pożyteczny; b) mocny, silny.

salubritas, ads/zdrowie; a) zbawien-
ność; b) zdrowie (dobre).

saluin, T n morze (burzliwe), morze
(otwarte); otwarta przystań.

salus, Was f dobry stan zdrowia, zdro-
wie; a) dobro, korzyść, szczęście; b)
ratunek, życie, bezpieczeństwo; c)
pozdrowienie, salutem dicere alicui
pozdrawiać kogo.

salutaris, e zbawienny, korzystny, po-

żteczny; dobrze utrzymany, zdrowy.
salutatio, onis / pozdrowienie; od-
wiedziny.
saluti-fer 3 zbawienny, zbawczy.
saluto l. pozdrowić; a) tytułować, prze-
mawiać do kogo; b) odwiedzić kogo.

salveo - 380 -

salveo, - - 2. być zdrowym, czuć
się dobrze. salve, salvete bądż(cie)
pozdrowieni, witaj(cie), tliech żyje!

salvus 3 nietknięty, ocalony; żywy.

sambuca, ae/harfa.

sanibiicistria, ae/harfiarka.

sanabilis, e uleczalny.

sanatio, onis/uzdrowienie.

sanció, sama, sanctum 4. poświęcić,
uczynić nietykalnym; a) zarządzić,
ustanowić (alqd; z ut, ne); b) przy-
znać, uznać; c) karać, pod karą
zakazać.

sanctimónia, ae / = sanctitas.

sanctió. onis/ustanowienie kary; klau-
zula, zastrzeżenie.

sanctitas, afls / świętość; a) nietykal-
ność, godność; b) czystość, uczci-
wość, niewinność, skromność, kar-
ność; pobożność.

sanctór, oris m ustanawiający, prawo-
dawca.

sanctus 3 poświęcony; a) nietykalny,
niezłomny; b) czcigodny, wzniosły,
uroczysty; c) sumienny, niewinny,
czysty, pobożny.

sandyx, yds / szkarłat.

sane adv. l. rozsądnie, rozumnie. 2. a)
(wzmacniając) zaiste, zapewne,
w rzeczywistości; b) (odpowiadając)
tak jest, rzeczywiście; c) (przyzwala-
jąc) zresztą; d) (przy imperat.) nuże,
tylko; c) (stopniując) całkiem, zupeł-
nie, wcale, sane (juani nadzwyczaj-
nie, nader, zbyt. non sane, haud
sane zgoła nie, całkiem nie, nie-
szczególnie.

sanesco, - - 3. przychodzić do
zdrowia.

sangualis, e zob. sanqualis.
sanguen, mis n (arch.) = sanguis.
sanguinarius 3 chciwy krwi, krwio-
żerczy.
sanguineus 3 krwawy, krwisty, z krwi;

a) skrwawiony, zbroczony krwią; b)
czerwony jak krew; c) chciwy krwi,
okrutny.
sangmho l. być chciwym krwi.
sanguinólentus 3 = sanguineus.
sanguis, mis m krew. sanguinem mit-
tere puszczać krew; wyssać, obe-
drzeć kogo; a) rozlew krwi, morder-
stwo; b) silą, rzeźkość, jądro, szpik;

c) pokrewieństwo, pochodzenie, ród;

d) potomek, dziecię, wnuk.

sanies, ei/krwawa ropa, jad, trucizna.

sanitas, atis/zdrowie; a) rozsądek; b)
trzeźwość.

sanna, ae / maska, grymas, karyka-
tura.

sanilio, onis w trefiuś, błazen.

sano l. uzdrowić, uleczyć; a) napra-
wić; b) przyprowadzić do rozsądku,
uspokoić.

sanqualis, e poświęcony bóstwu San-
cus.

sanus 3 zdrowy; rozsądny, rozumny,
roztropny.

sapa, ae / moszcz warzony.

sapiens, enfls mądry, pojętny, rozum-
ny, roztropny, subst. m mędrzec,
filozof.

sapientia, ae / mądrość, roztropność,
przezorność; filozofia.

sapienti-póteii.s. entis potężny mąd-
rością.

sapio. pu, - 3. l. smakować, trącić
czymś, mieć smak czego. 2. czuć

- 381 -

satyms

smak; a) mieć rozum, być roztrop-
nym; b) rozumieć, pojmować.
sapór, oris m smak; a) przysmaki,
łakocie; b) miły zapach, woń; c)
smak = rozum, sąd, elegancja.
sarcina, ae/ciężar, brzemię, tłumok,
pakunek; zwł. a) płód; f!) (pl.) rzeczy
niesione przez żołnierzy.
sarcinarius 3 do pakunku należący,

pakunkowy.

sardinilac, arum/mały pakunek.
sarcio, rsi, rtiini 4. łatać, naprawiać;

- powetować, sartus 3 w dobrym
stanie, dobrze zbudowany, dobrze
zachowany.
sarculum, I n motyka.
sarió 4. okopywać, plewić.
saris(s)a, ae/diuga macedońska dzida.
sarisóphorus, T m żołnierz macedoński

uzbrojony w dzidę.
sarnieiitum. T n gałązka; (pl.) chrust.
sat = satis.
sata, órum n zasiewy, plantacje.
sat-agó, - - 3. mieć dość do czy-
nienia, być w biedzie; troszczyć się.
satelles, ifis m strażnik przyboczny;

(pl.) gwardia przyboczna; a) towa-
rzysz, sługa; b) pomocnik, siepacz.
satias. ati.s/= satietas.
satietas. atus / a) dostateczna ilość;

b) dostatek; c) przesyt; wstręt, od-
raza.
satin = sadsne.
satió l. nasycić {alqm alga re); a)
uspokoić, zaspokoić; b) przesycić.
pass. przesycić się (z abl.).
satió, onis / a) sianie, zasiew; niwa

zasiana; b) sadzenie.
satu-a, ae/= satura. l

satiś adv. dosyć, dostatecznie, wystar-
czająco. satis superque więcej niż
dość, za dużo; a) dobrze, słusznie,
wcale dosyć; b) satis esse wystar-
czać. satis habere uważać za do-
stateczne, być z czegoś zadowolo-
nym (z inf. lub quod). satis accipere
otrzymać kaucję, poręczenie, satis
agere zob. satago. satis dare zob.
satisdo; c) (comp.) satiu.s lepiej,
korzystniej.
satusdatio, onis/ kaucja, poręka.
satis-do l. złożyć kaucję, dać porękę.
satis-facio, feci, factum 3. dać zadość-
uczynienie, uczynić zadość, zadowo-
lić (alicui). pass. uzyskać zadość-
uczynienie; a) płacić, wypłacić; b)
usprawiedliwiać się, uniewinniać się
(alicui de re}; c) udowodnić (alicui;

z acc. c. inf.).
satór, oris m siewca; twórca, ojciec.
satrapea i -ia, ae/satrapia.
satrapes, is i -pa, ae m satrapa.
satiir, ra, rum syty, nasycony (*z abl.

i gen.); napełniony, pełny, obfity.
satiira. ae/1. rozmaitość, mieszanina.
per saturam bez ładu i porządku. 2.
satyra.

saturela, ae/rodzaj rośliny podnieca-
jącej.

saturicus 3 należący do satyry.
satliritas. atis / nasycenie; obfitość,

dostatek.
satiiro l. = satio.
satu.s, us m sianie, sadzenie; a) zasiew;

b) płodzenie, pochodzenie, ród.
satus 3 zob. sero 3.
satyrus, I m satyr; pl. dramat sa-
tyrowy.

sauciatio

382 -

sauciatio, (MUS / zranienie, skale-

czenie.
saució l. zranić; zabić.
sauciu.s 3 zraniony, skaleczony.
saviór, savium = suavior, suavium.
saxetum, T n miejsce kamieniste, ska-
liste.

. saxeii.s 3 kamienny, skalisty.
sari-ficus 3 zamieniający w kamień.
saxó.sus 3 kamienny, skalisty.
saxuluni. i n mała skała.
saxuni, T n skala, kamień, rafa, opoka;

mur kamienny.
S. C. (skrót) = senatiis consultum.
scabelluni, i n stołeczek, podnóżek;

sandały drewniane, koturny akto-
rów.
scaber, bra, brum szorstki; brudny,

niechlujny.
scabies. M/chropowatość, szorstkość;

a) świerzb, parchy; b) świąd, chętka

do czego.

scabillum. i n = scabellum.
scabo, bl, - 3. drapać, skopać.
scabrifla, ae / szorstkość, brud.
scaena, ae/scena, teatr; a) widownia;

b) publiczność, świat; c) parada,

wystawa; komedia.
scaenicus 3 odnoszący się do sceny,

sceniczny, suhst. -us, T m aktor.
scaeva, ae/wróżba, oznaka.
scalae, arum / drabina, schody.
.scalilllis. T m uchwyt na wiosło; łódź.
scalpellum, T n skalpel, lancet.
scalpo. psi, ptum 3. drapać, dłubać,

skrobać; ryć dłutem, wyrzynać.
scałpriiin, i n a) dłutko, rylec; b)

scyzoryk; dłuto.
scanimonia. ae / gatunek powoju.

scamnum, i n ława, podnóżek; tron.
scando, scandi, scansum 3. a) wstę-
pować; b) (trans.) wejść na co, wstą-
pić na co.
scandula, ae / gont.
scapha, ae/czółno, łódka.
scapllium. T n czółenko; czara do picia,

puchar.
scapulae, arum / łopatki, ramiona,

grzbiet.
scarBo l. zadrasnąć.
scarós, i m ryba morska.
scatebra, ae/źródło, zdrój.
scateo, ui, - 2. wytryskać; być peł-
nym, roić się (z abl.).
scaturrex, rigiś m i scaturigó, inis

/źródło, zdrój.
scaturio 4. tryskać, rozlewać się.
scaurus 3 mający wydatne kostki u no-
gi, krzywonogi.
sceleratus 3 splamiony zbrodnią, spro-
fanowany; a) zbrodniczy, przeklęty,
haniebny; b) zgubny, straszny.
scelero l. splamić, sprofanować, zbesz-

cześcić.

scelestus 3 zbrodniczy, przeklęty, osła-
wiony; m łotr.
sccius, eris n zbrodnia; a) zuchwalst-
wo, niegodziwość, bezbożność; b)
niegodziwiec, zbrodniarz.
sceptri-fer 3 noszący berto.
sceptrum, i n berło; państwo, władza

królewska.

sceptuchus, T m noszący berto; mar-
szałek dworu na wschodzie.
scheda, ae/= scida.
schema, atus n szkic, zarys; figura.
schola, ae / l. odczyt, wykład. 2.
l szkoła.

383 -

scriptio

schólasticus 3 należący do szkoły;

retoryczny, subst. -us, ima) retor;

b) uczeń, student.
scida, ae / skrawek; kartka papieru,

kartka.
sciens. entfs wiedzący; a) świadomy;

b) rozumiejący co, biegły, zręczny,
pojętny (z gen.); m znawca.
scientia, ae / wiadomość, znajomość
czego, wiedza; pojętność, umiejęt-
ność, teoria.
sci-ucet odv. rozumie się samo przez

się; naturalnie, oczywiście.
scilla, ae/a) cebula morska; b) mały

rak morski.

scindo, idi, issmn 3. rozciąć, rozerżnąć,
rozerwać, rozdzielić, roziamać; a)
oddzielić, dzielić, pass. dzielić się;

b) (dolarem) odnawiać; c) przeszka-
dzać. pass. (o słowach) zacinać się.
sdndula, ae/= scandula.
scintiiia, ae/iskra.
scintiiio l. iskrzyć się, rzucać iskry.
.scintiiiiiia, ae/iskierka.
sdo 4. a) wiedzieć, mieć znajomość
czego (alqd albo de re; z acc. c.
inf.); dowiedzieć się; b) rozumieć,
być biegłym (alqd, de re; z inf.);

móc; c) rozstrzygać.
scipio. óius m laska, kij (ozdobny).
scirpea, ae/półkoszek, kosz (u wozu).
scirpeus 3 z sitowia.
scirpus, i m sitowie.
sciscitór l. badać, dowiadywać się,
wypytywać (alqd ex alqo, alqm
de re).

sosno, sclYi, scilum 3. postanawiać,
zarządzić (alqd; z ut); a) głosować
za czym; b) zatwierdzić.

scissura, ae rozłupanie, podział.
scissus 3 rozdarty; a) pomarszczony;

b) skrzypiący, skrzeczący.
scitór l. = sciscitór.
scitum, T n uchwała, rozporządzenie.
scTtus. us OT uchwała.
scitiis 3 zręczny, roztropny, zgrabny;

a) świadomy (*z gen); b) dowcipny,
pełen gustu.
scóbis, is/trociny, opiłki.
scomber, bri m makrela (ryba)
scópae, ariim/latorośl; miotła.
scópulosus 3 skalisty.
scópuliis, i m wierzchołek góry; skała,

cypel, przylądek.
scordalus, T m kłótliwy.
scorpio, óius i scorpius, i m skorpion;

machina wojenna do rzucania po-
cisków.
scortatór, ons m wszetecznik.
scorteus 3 skórzany.
scortiim, T n a) skóra; b) nierządnica.
scriba, ae m pisarz, sekretarz.
scribo, psi, ptum 3. (ostrym narzę-
dziem) ryć, drapać: l. rysować,
wyryć. 2. pisać (alqd, alqd alicw
lub ad alqm, de re; z acc. c. inf.',
z ut = pisemnie polecić, rozkazać);

a) napisać, spisać; b) (książkę) uło-
żyć, opracować; c) pisemnie przed-
stawić, opisać, opowiedzieć; opie-
wać; d) mianować (np. alqm here-
dem). se scribere meldować się,
zgłosić się pisemnie; e) (żołnierzy)
zaciągnąć.

scriniuni, I n puszka, pudełko.
scripflo, onis / pisanie; a) pisemne
opracowanie; b) sposób pisania, styl;

c) dzieło, książka; litera.

scriptito

- 384

scriptito l. ciągle, bez ustanku pisać;

pisywać; (mowy) układać.
scriptór, oris m l. pisarz, przepisy-

wacz. 2. pisarz, autor; historyk, poeta.
scriptuill, \n\. linia. 2. to co napisane;

pismo, artykuł, rozprawa, książka,
list; a) (napisana) litera; b) (pisemne)
rozporządzenie, prawo.
scriptura, ae/1. = scriptio. 2. opłata,

podatek z pastwisk.
scriptus, us m zajęcie pisarskie.
scripulum, T n = scrupulum.
scróbis, is m i / dół, jama.
scrupeus 3 chropawy, kamienisty,

stromy.
scrupulosus 3 kamienisty, szorstki;

niebezpieczny.
scrupulum, i n skurpuł == gram (24.

część uncji).
scrupiiius, i m skrupuł, ostry kamyk;

niepewność, niepokój; pilność.
scriipiis, T m = scrupulus.
scruta, orum n rupiecie, starzyzna.
scrutor l. przeszukiwać; badać, starać

się poznać.
sculpo, psi, ptiim 3. ryć, wyrzynać,

rzeźbić.

sculptiHs, e wyrzynany, rzeźbiony.
sculptór, oris m rytownik na kamieniu.
scurra, ae m błazen, trefniś.
scurrilis, e błazeński, śmieszny.
scurriutas, afe / błazeństwo.
scurrór l. błaznować.
scutale, is n denko, łoże w procy.
scutatus 3 mający długą tarczę, subst.

-us, T m żołnierz z tarczą podłużną.
scutella, ae / czarka do picia.
scutica, ae/knut, harap.
scutula, ae / płaska misa, półmisek.

scutulum, i n mała tarcza.

sciUum, i n tarcza (podłużna).

scyphus, i m kielich.

scytala, ae / tajne pismo na lasce.

S. D. (skrót) = salutem didt

se = sed (starożyt. forma) pip. z obl.
bez.

sebum, i n łój.

se-cedo, cessi, sessum 3. odejść, od-
dalić się, cofnąć się.

se-cemo, crevi, cretum 3. odosobnić,
oddzielić, wydzielić, odciągnąć (alqd
ab re); a) wyplenić; b) odróżnić
(alqd a re).

secessio, onis / a) ustąpienie; b) od-
dzielenie się, odosobnienie się.

secessiis, us m usunięcie się (wojsk.),
samotność; miejsce samotne.

secius adv. zob. secus.

se-cludo, sT, sum 3. zamknąć, pass.
zamknąć się; odosobnić, rozdzielić,
odciąć (alqd a re).
seco, secin, sectum (secaturus) l.
ciąć, rozcinać, obcinać; a) wyżreć,
zranić, skaleczyć, rozszarpać; b)
rozciąć, rozłupać, rozpłatać; c) prze-
ciąć = przebyć, przelecieć; d) od-
dzielać, rozdzielać; e) rozstrzygać.
secretio, onis / odosobnienie, rozłą-
czenie.
secretus 3. odosobniony, oddzielony;

a) oddalony, samotny; b) tajemny,
tajemniczy; c) subst. secretum,
T n usunięcie się, samotność; tajem-
nica; d) adv. secreto na boku, pota-
jemnie, w cztery oczy.
secta, ae / kierunek, droga; postępo-
wanie, zasady; a) stronnictwo; b)
szkoła, sekta, nauka.

385 sedes

sectatór, oris m towarzysz, stronnik;

uczeń, pl. orszak.

sectuis, e połupany, pocięty.

sectio, onis / krajanie; nabycie lub
sprzedaż dóbr z licytacji; zdobycz,
majątek zrabowany.

sectór, oris w odcinający; nabywca
majątku skonfiskowanego.

sectór l. postępować za kim, wszędzie
towarzyszyć, następować, gonić za
kimś (z acc.); a) stać na czyichś
usługach; b) polować na co, gonić
za czym (alqd).

sectrix, icis odcinająca.

sectura, ae/kamieniołomy, kopalnia.

secubitus, us m samotne spanie.

se-cubo, ul l. spać osobno.

sec(u)lum, T n = saeculum.

secundam, oriim m żołnierze drugiego
legionu.

secundarius 3 drugi.

secundó l. szczęścić, popierać.

secundó adv. po drugie.

secundump/p. z acc. a) wzdłuż; b) (o
czasie) zaraz po; c) (przen.) a) sto-
sownie do, podług (np. secundum
naturam vivere); /?) po, zaraz po
(np. secundum deos homines ho-
nlinibus iiiaxiine utiies esse pos-
sunt); y) na rzecz, na korzyść (np.
multa secundum causam nostram
disputayi).

secundiis 3 następny, najbliższy, drugi.
secunda mensa wety. secundae par-
tes druga rola, drugie miejsce, secun-
dus ab alqo najbliższy po nim, a)
pozostający, niższy, gorszy; b) po-
stępujący razem, towarzyszący, se-
cundó flumine z prądem rzeki, w dół

rzeki; c) sprzyjający, pomyślny,
szczęśliwy, res secundae szczęście.

securi-fer i -ger 3 uzbrojony w topór.

securis, is / topór, siekiera; a) topór
wojenny; b) cios, rana, szkoda; c)
(pl.) przemoc, władza.

securitas, atis / a) spokój umysłu;

wolność od trosk; b) pewność, bez-
pieczeństwo.

se-curiis 3 beztroski, bez obawy, spo-
kojny; a) wolny od trosk, wesoły,
pogodny; b) niedbały; c) pewny,
bezpieczny.

secus n (nieodm.) potomstwo; rodzaj.

secus adv. inaczej, w inny sposób, nie
tak. non secus zupełnie tak, jak; tak
samo jak (atque lub quam); a) niedo-
brze, źle; b) (comp.) sequius, secius,
setius inaczej, mniej, gorzej, nillilo
secius niemniej, przecież mimo to.

sed ej. a) (po przeczeniu) lecz; b) ale,
tymczasem, jednak; c) (w przejściu,
zwł. przy reyocatio i reditus ad
propositum) jednak.

sedatió. onis / uspokojenie.

sedatus 3 spokojny, cichy.

se-decim (i sex-decim) szesnaście.

sedeciiia, ae / stołeczek.

sedeo, sedl, sessum 2. l. siedzieć (in
loco); a) odbywać posiedzenie, sie-
dzieć w sądzie; b) przebywać, zatrzy-
mywać się; spokojnie albo bezczyn-
nie siedzieć (pozostawać); c) siedzieć
dobrze, tkwić; d) przylegać, głęboko
wpoić się. 2. usiąść, osiąść.

sedes, is/siedzenie; a) siedziba, miesz-
kanie, ojczyzna; a) spoczynek; /?)
miejsce, teren; b) miejsce = ranga,
stanowisko.

sediie - 386 -

sediie. nś n siedzenie; krzesło, stołek,
ławka.

se-iungo, iuiixi, iunctum 3. oddzielić,

odosobnić, rozłączyć (alqd a re).
selectio, oniś/wybór.
se-Hbra, ae/pół funta.
se-ligo, legi, lectiim 3. oddzielać, wy-
bierać.
sella, ae / stołek, krzesło; a) krzesło

profesorskie; b) lektyka, nosze.
sellariiis, i m lubieżnik, rozpustnik.
selli-stemiiim, i n uczta bogów.
sellula, ae/mała lektyka.
sclliilarius, i m rękodzielnik pracujący

siedząco.

semel adv. raz: l. jedyny raz, tylko
raz. non semel więcej niż raz, częś-
ciej. semel atque itermn raz i drugi
raz, raz na zawsze, od razu. 2. kiedyś,
dopiero.
semen, mis n nasienie; a) sadzonka;

b) pień, ród; c) potomek; d) przy-
czyna, powód; sprawca.
sementuś, fe / zasiew; zboże.
semenfiyiis 3 dotyczący zasiewu.
sem-enms i -mus zob. semiermis.
se-mestris, e sześciomiesięczny, pół-
roczny.
sem-esiis 3 na pół zjedzony.
semi-adapertus 3 na pół otwarty.
senu-animis, e i -mus 3 na pół umarły.
senu-apertus 3 na pół otwarty.
semi-barbarus 3 na pół barbarzyński.
senu-bos, bovis m półbyk.
semi-caper, pri półkozioł.
semi-crematus i -cremus 3 na pół

spalony.
semi-cubitaHś, e półłokciowy, na pól

łokcia długi.

semi-deus 3 półboski; m półbóg.
semi-doctus 3 na pól uczony.

sediinentuni, T B usadowienie się.

sed-itfó, oniś / rozdział, rozdwojenie,
spór; rokosz, powstanie, bunt, za-
mieszanie.

seditiosiis 3 buntowniczy, niespokoj-
ny.

sedo l. uspokoić, przywrócić do spo-
koju; powściągać, utrudniać, ucis-
kać.

se-duco, duri, ductum 3. odwieść na
bok, odciągnąć, oddzielić, oddalić
(alqm ab re). seductus 3 oddalony.

seductio, onis/odprowadzenie na bok.

sediiiitas. afls / skrzętność, pracowi-
tość, natarczywość.

sedulu.s 3 a) skrzętny, ruchliwy, praco-
wity, troskliwy, uważny; b) rozmyś-
lny; c) adv. sedulo.

seges, efis / zasiew; a) rola zasiana,
niwa, pole (przen.); b) gęsty tłum.

segestre, is m i segestria, ae/nakrycie
futrzane; okrycie.

segmentum, i n odcinek; taśma, ob-
szycie.

segnis, e powolny, gnuśny, ospały,
blady.

segnitas. atis/= segnitia.

segnitia. ae i -des, ei / powolność,
gnuśność, ospałość.

se-grego l. (od trzody) oddzielić, od-
dalić, wydzielić (aląd a re).

se-iugatus 3 oddzielony.

se-iugis, e zaprzężony w 6 koni. subst.
seiuges, iiiin m zaprząg sześdo-
konny.

seiunctio, oniś / oddzielenie, rozłą-
czenie.

387

senu-enmś, e i -mus 3 na pół uzbro-
jony.

semi-factus 3 na pół zrobiony.
semi-fer 3 na pól zwierzęcy; subst.

-fer, -fen m półzwierzę; na pół dziki.
senii-gennanus 3 na pół germański.
semi-gravis, e na pół pijany.
se-migro l. wyprowadzić się.
semi-hómo, mis półludzki; m pól-

człowiek.
senu-hora, ae/pół godziny.
senu-lacer 3 na pół rozdarty.
semi-lixa, ae m. na pół markietan.
semi-mas, maris m półsamiec, herm-
afrodyta; kastrat.
seminarium, i n szkółka drzewek,

roślin.

seniiiiator. oris m siewca; twórca.
seminex, necis półumarły.
semino l. siać, płodzić.
semi-nudus 3 półnagi.
senii-pleiilis 3 półpełny.
semi-putatiis 3 na pół obcięty.
semi-reductus 3 na pół nieco od-
chylony.

semi-refectus 3 na pół naprawiony.
semi-rutus 3 na pół zburzony.
semis, issis m pół asa; połowa.
senii-.sepultas 3 na pół pogrzebany.
semi-somnus 3 na pół śpiący.
semi-supinus 3 na pół odwrócony.
semita, ae / wąska ścieżka; zaułek,

drożyna, tor.

semi-ustulatus 3 = semu.stulatus.
semi-ustus 3 na pół spalony.
senu-vir, i m półmąż, półczłowiek; a)

dwupłciowy; b) zniewieściały.
seini-vTvus 3 półżywy; słaby.
se-lllódius, i m pół ćwierci.

se-móveo, movT, inotuni 2. usunąć
na bok, oddalić, odosobnić, semotus
3 oddalony, odległy, cofnięty; po-
ufny.

semper, adv zawsze, ciągle.

sempiternus 3 ciągły, trwały, wieczny.

sem-uncia, ae / połowa uncji; '/^
części.

seniunciarius 3 wynoszący pół uncji.

se-murius 3 poza murami miasta po-
łożony.

sem-ustulatus 3 na pół spalony.

seni-ustus 3 = semiustus.

senaculum, i n budynek senatu; senat.

senariółus, i m senariusz (wiersz sześ-
ciostopowy).

senariiis 3 liczący sześć jednostek;

sześciostopowy.

senator, oris m senator, członek rady.

senatorius 3 senatorski.

senatus, us (*-fi) m senat, rada państ-
wa; zgromadzenie, posiedzenie se-
natu. senatus consultum prawomoc-
na uchwała senatu; senatus auctori-
tas opinia, uchwała (jeszcze nie pra-
womocna).

sćnecta. ae/= senectus.

senectus 3 = senilis.

senectus, iinś / starość; a) wiek sę-
dziwy; b) siwy włos; c) powaga,
zrzędność.

seneo, - - 2. starzeć się.

senesco, nui, - 3. starzeć się; marnieć,
niszczeć, ubywać, znikać, słabnąć.

senex, senis stary, podeszły (comp.
senior, lus). subst. senex m i/sta-
rzec, staruszka, seniores, urn m obo-
wiązani do służby wojsk, od 45-60
lat.

seni - 388 -

sem 3 po sześć, sześć od razu.
senilis, e postarzały, sędziwy, starczy.
seniiim. I n uwiąd starczy; a) smutek;

b) ponure usposobienie.

seniu.s. T m stary zrzęda.

sensini adv. zwolna, z ostrożna, w ci-
chości.

sensus, Os m czucie, wrażenie: l.
(w znacz, fizycznym) zmysł, władza
czucia, spostrzeganie, przyjmowanie
wrażeń (np. s. vivendi albo ocu-
lorum); świadomość (np. omnem
sensum alicui auferre). 2. (w znacz.
intelektualnym) rozum, władza my-
ślenia, sąd; a) naturalne poczucie,
zdrowy (conuiiiinis) chłopski ro-
zum; b) pogląd, mniemanie, myśl;

c) myśl = znaczenie, sens, pojęcie
(jakiegoś słowa), treść (mowy). 3.
(w znaczeniu moralnym) uczucie,
wrażenie; a) usposobienie, nastrój,
sposób myślenia; b) zapał, wzru-
szenie; c) smak, gust.

sententia. ae / mniemanie, pogląd;

postanowienie, ex animi mei senten-
tia według najgłębszego mego prze-
konania, według najlepszej wiedzy
i sumienia; a) sposób myślenia, zasa-
da; b) (przy głosowaniu) wotum, głos;

c) (o sędziach) wyrok, orzeczenie; d)
myśl = znaczenie, pojęcie (słowa),
treść lub myśl (mowy), in hanc sen-
tentiam loqui w tej myśli mówić; e)
zdanie, przysłowie; morał, sentencja.

sententiola. ae/krótkie zdanie, myśl.

sententiosus 3 bogaty w myśli, pełen
myśli (poważnych).

sentiiiii, ae / brudna woda na spodzie
okrętu, osad; (przen.) męty, drożdże.

senflo, sensT, scnsuin 4. czuć, spo-
strzegać (alqd i de re; z acc. c.
inf); a) odczuwać boleśnie; b) (du-
chowo) spostrzec, zauważyć, zro-
zumieć (alqd albo de re; z acc.
c. inf.); a) mniemać, myśleć, są-
dzić, być usposobionym, eadem de
re publica mieć te same zapat-
rywania polityczne, subst. sensu.
orum n myśli, poglądy; p) coś
pod czymś rozumieć lub przedsta-
wiać sobie (z podw. acc.)', y) wy-
powiedzieć swój pogląd, wyrazić
się; głosować.

senti.s, fa m tarnina.

sentus 3 ciernisty, szorstki, chropawy.

se-orsum i -sus adv. oddzielnie, osob-
no (ab alqo).

separabills, e dający się oddzielić.

separatum adv. do separatus.

separatlo, ónis / oddzielenie, rozłą-
czenie.

separatus 3 odosobniony, oddzielony,
osobny, każdy dla siebie, pojedynczy,
różny; daleki, odległy.

se-paro l. odosobnić, oddzielić, od-
różnić (alqd ab lub ex re).

sepeBo, peliyi, piiltum 4. pogrzebać,
pochować; a) zniszczyć, zgnieść; b)
pogrążyć w czymś (abl). pass. po-
grążyć się w co (abl.).

sepes, sepio zob. saepes, saepio.

sepia, ae / sepia (ryba).

se-pono, postu, pósitum 3. odłożyć na
bok; a) usunąć, przechować (alqd;

ad albo in alqd); b) zatrzymać, rezer-
wować (alicui alqd); c) odosobnić,
oddzielić, wyłączyć (alqd a, de re);

odróżnić; d) trzymać z dala; wypę-

389 senno

dzić; e) sepósitus 3 wyszukany; za-
oszczędzony; odległy.

sepse = se ipse.

septeni siedem.

September, bris, bre wrześniowy;

(mensis) m wrzesień.

septem-dedm = septendecim.

septem-fluus 3 i -genun&s 3 siedmio-
ramienny, o 7 ujściach.

septem-plex, ids siedmiokrotny.

septem-trio = septentrio.

septem-vir, T m mąż z kolegium
siedmiu.

septenryiraHś, e dotyczący 7 mężów.

septemyiratus, fis m urząd złożony
z 7 mężów.

septenarius 3 składający się z 7 jed-
nostek; (versus) siedmiostopowy.

septen-decim siedemnaście.

septem 3 po siedem; siedmiu naraz.

septen-trio, onis m (zwykle p!.) wie-
lka niedźwiedzica; północ, wiatr pół-
nocny.

septentrionaliś, e północny.

septie(n)s adv. siedem razy.

septimam, orum m żołnierze siód-
mego legionu.

septimus 3 siódmy.

septingentesunus 3 siedemsetny.

septin-gentT 3 siedemset.

septi-remiś, e o siedmiu ławach wioseł.

septiiagesinius 3 siedemdziesiąty.

septuaginta siedemdziesiąt.

sept-unx, uncis m siedem uncyj; 7/^
części.

sepulcralis, e należący do grobu,
grobowy.

sepulcrum, T n pomnik, grób, grobo-
wiec, mogiła; zmarły.

sepultura, ae/pogrzeb.
sequax. acfa szybko następujący, ści-
gający.
sequester, trą, trum i sequester,

-stris, e pośredniczący, subst. m po-
średnik.

sequius adv. zob. secus.

sćquór. cutus sum 3. iść za kim,
postępować, towarzyszyć (z acc.); a)
(wrogo) ścigać, gonić; b) (o czasie)
następować; (w mowie) przychodzi
kolej, sequitur, ut; c) szukać miejs-
ca; ubiegać się o co, starać się szukać
czego, mieć na oku; d) (logicznie)
wynikać, wypływać, okazywać się.
sequitur, ut z tego wynika, iż; e)
ustępować, być powolnym, podda-
wać się, stosować się do czegoś,
trzymać się czego; f) dobrowolnie
postępować; g) przypadać, dostać się
w udziale (alqm).

Ser. (skrót) = Seryius.

sera, ae/zasuwa, rygiel.

serenitas, afls / pogoda, wesołość,
łaskawość.

sereno l. rozpogodzić.

serenus 3 pogodny, jasny, subst. -urn,
T n pogoda; wesoły, spokojny.

seria, ae/naczynie gliniane, beczka,
kufa.

serica, orum n jedwabne tkaniny.

series, ei/łańcuch, kolejność, następ-
stwo; szereg przodków.

serius 3 poważny, surowy, subst. seria,
orum n powaga, surowość, adv.
serio poważnie, na serio.

serius adv. zob. serus.

senno, onis m rozmowa; a) naukowa
rozmowa, dysputa; b) treść lub temat

sermocinor - 390 -

rozmowy; c) mowa zwykła, poto-
czna; dzieło (w mowie potocznej)
podane; d) mowa = sposób mó-
wienia; dialekt, narzecze; e) gadanie,
pogłoska.

sermocinor l. rozmawiać, gawędzić
(cum algo).

sermunciiius. I m gadanina, obmowa,
plotka.

sero, seriii, sertiim 3. łączyć razem,
porządkować, lorica serta pancerz
z kółek, subst. serta, omill n wieniec,
girlanda; powiązać, złączyć (alqd
cum albo ex re). pass. przyłączyć się.

sero, sevT, satuni 3 siać, sadzić, subst.
sata, orum n zasiewy, zasiane pola,
plantacje; a) zasiewać, zaszczepiać;

b) zrodzić, wydać, satus 3 zrodzony,
pochodzący (z abl.); c) rozsiewać,
rozszerzać; powodować, sprawiać
(alqd, alicui alqd).

sero adv. zob. serus.

serpens, enfis / wąż.

serpenti-gena, ae m potomek wężów.

serpentf-pes, edis wężonogi.

serperastra, orum n nagolennice; -
skarcenie.

serpo, psi, ptum 3. pełzać, czołgać
się; wciskać się w nie dostrzeżony
sposób, z wolna szerzyć się.

serpylliim, i n macierzanka.

serra, ae piła.

serracum, I n wóz ciężarowy.

serratiis 3 zębaty na kształt piły.

serrula, ae/piłeczka.

serta, orum n wieniec.

serum, i n serwatka, żętyca.

serus 3 (adv. sero) późny; opóźniony,
za późno, subst. serum, i n późna

pora. sero diei późno w dzień.
comp. seriiis późniejszy, cokolwiek
za późny.

serva, ae/niewolnica.

seryabuis, e dający się ocalić, ura-
tować.

servantLssinius 3 bardzo obserwujący,
uważny.

servauo, onis/postępowanie, zwyczaj.

servatór, óris m wybawca.

servatrix, iciś / zbawczym.

seryuis, e niewolniczy, dotyczący nie-
wolników.

servió 4. być niewolnikiem, służyć
(apud aląm, alicui); a) (o gruntach)
być obciążonym, mieć serwitut; b)
stosować się do czego, dbać o co,
oddawać się czemu, być opanowa-
nym przez coś (dat.).

seryitiiim, T n = seryitus.

seryitus, uflś (i -tudo, mis?)/niewola,
stan niewolnictwa, służba w niewoli;

a) niewolnictwo, służebność; b) pod-
daństwo, bezwzględne posłuszeńst-
wo; c) (o gruntach) serwitut, ob-
ciążenie; d) niewolnicy, służba.

servo l. baczyć na co, zwracać uwagę,
strzec (alqd). de caelo patrzeć na
znaki na niebie; a) obserwować,
uważać = wziąć pod uwagę (na oko),
pilnować; b) pilnować (miejsca)
= przebywać gdzieś; c) przechowy-
wać, zachować (alqd alicui albo ad
alqm, aląm ad alqd); d) w całości
dochować, ocalić, upilnować, ustrzec.

seryulus, T m (młody) niewolnik, ser-
vula, ae / (młoda) niewolnica.

seryfls 3 służebny, niewolniczy; (o
gruntach) obciążony służebnością,

- 391 - sextus

serwitutem, subst. seryus, i m nie-
wolnik.
sesamum, T n sezam.
sescenarius 3 sześćset ludzi liczący.
sesc-ennaris, e półtoraroczny.
sescem 3 po sześćset.
sescentesimus 3 sześćsetny.
ses-cend 3 sześćset; niezliczony (po

polsku = tysiące).
sescentie(n)s sześćset razy.
sesc-uncia, ae/półtora uncji.
sesc-iincialis, e półtora cala długi.
seselis, iś / kminek.

ses-qui adv. o połowę więcej; pół-
tora.

sesqm-alter 3 półtora.
sesqiii-hora. ae/półtora godziny.
ses(|iii-nródius, T m półtora ćwierci.
sesqui-octavus 3 dziewięć ósmych

(części).
sesqui-pedalis, e półtora stopy długi;

łokciowy.
sesqui-pes, edis m półtorej stopy.
se.squi-plaga, ae/poltora cięcia, ciosu.
sesqm-plex, Icis półtora rażą wzięty.
sesqui-tertms 3 cztery trzecie części.
sessilis, e zdatny do siedzenia.
sessio, oniś / siedzenie; posiedzenie;

siedziba.
sessito l siadywać.
sessiuncula, ae / małe posiedzenie

(dla zabawy), kółko.
sessor, oris m siedzący, widz; miesz-
kaniec.

ses-tertius, i m (tj. trzeci (as) w poło-
wie = 2'/^ asa) sesterc. ducenti ses-
tertii 200 sesterców. sestertia, orum
n 1000 sest. decem -a 10000 sest.
sestertiiim, i n 10 000 sest. (z mnoż-

nymi liczebnikami). Tkaes -urn 2 mi-
liony.

seta, ae/= saeta.

setius adv. =� sequius zob. secus.

sevehor, yectus sum 3. odjechać (od
czegoś).

severitas, adś / surowość, powaga;

twardość.

seyerus 3 surowy, ostry, poważny;

twardy, srogi, straszny.

sevoco l. odwołać na bok; odciągnąć
(alqd a re).

Sex. (skrót) = Sextus.

sex (nieodm.) sześć.

sexagem 3 po sześćdziesiąt.

sexagesimus 3 sześćdziesiąty.

sexagie(n)s adv. sześćdziesiąt razy.

sexaginta (nieodm.) sześćdziesiąt

sex-angiilus 3 sześciokątny.

sexc... zob. sesc...

sex-decun = sedecim.

sex-enms, e sześcioletni.

sexeniuuni. T n przeciąg sześciu lat.

sexie(n)s adv. sześć razy.

sex-prihu, orum m sześciu starszych
w radzie miejskiej.

sextadecimani, orum m sześciu star-
szych w radzie miejskiej.

sextadecimani, orum m żołnierze
szesnastego legionu.

sextans, anti.s m szósta część asa.

sextantarius 3 szóstą część wynoszący.

sextariólus, T m kufelek.

sextarius, T m kufel, kwarta.

sextilis. e szósty (tylko odnośnie do
miesiąca) = sierpniowy, (niensis)
m sierpień.

sextula, ae/72. część całości ('/^).

sextus 3 szósty.

sexus, us m rodzaj, pleć.

a ej. jeśli, jeżeli, o ile; a) (przy
życzeniu) gdyby jednak; b) jeśli
z drugiej strony; c) chociaż nawet,
choćby nawet; d) (w pytaniach zależ-
nych) czy, czy może.

abflo l. sykać, świstać; (trans.) wy-
gwizdać, wyśmiać.

sibilus, i m sykanie, gwizdanie; wy-
gwizdanie.

Sibylla, ae/wieszczka.

SibylITniis 3 sybiliński.

się (adv.) tak, w ten sposób. uŁ" się
jak... tak; a) tak pewnie... jak; p) pod
warunkiem... że, tak dalece... jak; a)
wśród takich okoliczności, w takim
położeniu, w takim stanie; b) stosow-
nie do tego; c) w następujący sposób;

d) w takim stopniu; e) tylko tak,
krótko, po prostu.

aca, ae / sztylet; morderstwo skryto-
bójcze.

sicarius, i m skrytobójczy morderca,
rozbójnik.

siccitas, atis / suchość, posucha; a)
trwale zdrowie; b) oschłość, jało-
wość, prostota, szczupłość.

siccus 3 suchy, wyschły, subst. -um,
i n susza, stały ląd; a) pragnący,
ubogi; b) trzeźwy, prosty, skromny,
zwięzły.

sicilicus, i m ćwierć cala.

sienie adv. tak? zatem?

si-cubi ej. jeżeli gdzie.

sf-cunde ej. jeżeli skąd.

sic-ut(i) adv. tak jak, zarówno jak.
sicuti sum tak jak stoję, sicuti... ita
wprawdzie... jednak; a) zarówno; b)
jakby, jak gdyby; c) jak na przykład.

adereus 3 gwiaździsty; a) jasny, lśnią-
cy; b) niebiański.

ado, sedi, sessuin 3. osiadać, opadać; a)
zniżać się, spadać; b) osiąść, utkwić.

sidiis, ens n ciało niebieskie, grupa
gwiazd; a) gwiazda; b) okolica; c)
pora roku; dzień; d) słota, burza;

e) (pl.) niebo, wysokość; f) blask,
ozdoba.

sigillatus 3 ozdobiony płaskorzeźbą.

sigilluin, i n a) mała figura; b) pieczęć.

agnator, oris m świadek jakiegoś aktu
(np. testamentu).

agni-fer 3 l. noszący znaki, konstela-
cje. orbis zodiak, zwierzyniec. 2.
subst. -fer, -ten m chorąży; dowódca.

sTsmtTcanter adv. wyraźnie, jasno.

significantia, ae/znaczenie, wyrazis-
tość, siła słów.

STgniffcafio, on& / określenie, donie-
sienie; znak; a) oznaki uznania; b)
myśl, znaczenie.

agni-fico l. dać znak; a) donosić,
oznaczać, określać, nacechować, na-
znaczyć (alqd, de re); b) przepowia-
dać, zapowiadać; c) (o słowach)
znaczyć, oznaczać.

signo l. zaopatrzyć znakiem, oznaczyć,
nacechować; a) wyciąć, wyryć; b)
uczynić znanym (alqd alga re); c)
pieczętować, zapieczętować; d) bić
pieniądze; e) zauważyć, spostrzec,
obserwować; f) odznaczyć, ozdobić.

signuin, i n l. znak, cecha; a) sygnał,
komenda, hasło; b) znak wojskowy,
chorągiew, signa movere lub con-
yellere wyruszyć, inferre uderzyć.
signa conferre a) złączyć chorągwie,
razem ściągnąć się; R) zetrzeć się,

natrzeć na kogoś (cum alqd); c)
oddział, hufiec, gromada; d) dowód,
środek dowodowy. 2. obraz, wizeru-
nek, figura, (bogów); a) pieczęć,
herb; b) znaki na niebie = gwiazdy,
konstelacja.

suaceus 3 żółty.

silentiiini, i n milczenie, spokój; a)
spokój w auspicjach; b) odpoczynek,
przerwa.

sileo, ui, - 2. l. być cicho, milczeć.
subst. suentes, um m milczący, uma-
rli; być bezczynnym, odpoczywać.
2. (trans.) zamilczeć co. subst.
silenda, órum n tajemnice.

suer, ens n wierzba.

silescó, liii, - 3. zamilknąć.

sUex, ids m (i j) krzemień, kwarc; skala.

siliqua, ae / strączek; pl. owoce strą-
czkowe.

sBłybus, T m zob. sittybus.

sillus 3 z perkatym nosem.

suva, ae/las, zarośla, gaj; a) park; b)
drzewo, krzak, krzew; c) mnóstwo,
wielka ilość, obfitość, zapas.

silvesco, - - 3. zarastać lasem,
dziczeć.

silvestris, e zarosły lasem, lesisty; a)
żyjący w lesie; b) rosnący dziko,
dziki.

silvi-c61a, ae m mieszkaniec leśny.

silvosus 3 lesisty.

ślinią. ae/(i*-ius, i) małpa.

sunilis, e podobny (z gen. i dat.) veri
similis prawdopodobny, subst. sumie,
iś n porównanie, przykład.

simflitudo, ims / podobieństwo, veri
similitudo prawdopodobieństwo; a)
analogia; b) porównanie.

simiółlis, i m małpeczka.

sini-plex. icis prosty; a) niezłożony,
nie zmieszany; b) pojedynczy; c)
prosty = a) naturalny, bez sztuczno-
ści; P) prosty, zwyczajny; y) uczciwy,
szczery, otwarty, adv. simpudter
prosto, otwarcie.

simplicitas, afe/prostota, skromność,
otwartość, szczerość, naturalność.

sinipluni. i n rzecz pojedyncza, prosta.

simpulum, i n naczynie do czerpania
wina.

simpiiyiuni, T n czara ofiarna.

simiiJ adv. zarazem, równocześnie, si-
mul cum równocześnie z; a) siniul...
sini ul częścią... częścią; b) simul ac,
s. atque, s. ut ej. skoro, skoro tylko.

amulacrum, T n obraz, portret; a)
widziadło senne; cień umarłego; b)
obraz charakteru, charakter; c) zja-
wisko, mara, pozór, cień.

siniiilanien, ims n naśladowanie.

suinilatió, onis / udawanie, obłuda;

pozór, złudzenie.

sinililatór, oriś m naśladowca; obłud-
nik, hipokryta.

sinmló l. uczynić podobnym (alqd
alicui rei); a) odtwarzać, przedsta-
wiać; b) udawać, być obłudnym
(alqd); udawać, jak gdyby (z acc. c.
inf.). simulatus 3 obłudny, udany,
pozorny.

simultas, atiś / rywalizacja; zazdrość,
zawziętość, nieprzyjaźń.

siniiis 3 płaskonosy.

sin ej. jeżeli zaś. sin minus (lub aliter)
jeżeli zaś nie, w innym razie, inaczej.

sinceritas, atis/czystość, niewinność;

szczerość, uczciwość.

sincerus - 394 -

sincerus 3 bez upiększenia: a) czysty,
nie zmieszany, nie sfałszowany; b)
nie zepsuty, uczciwy, szczery.
sa&ie pip. z abl. bez.
singillatim adv. pojedynczo, szcze-
gółowo.

singulari.s, e pojedynczy, sam jeden,
prywatny, osobisty; subst. m konny
posłaniec; a) własny, właściwy; b)
jedyny w swoim rodzaju, osobliwy,
nadzwyczajny, znakomity.

singulatiun = singillatim.

singuli, ae, a po jednemu, pojedynczo,
każdy dla siebie.

singultun adv. łkając, wśród łkań,
z przerwami.

singulto l. łkać, charczeć, rzęzić, wy-
zionąć (ducha).

singultiis, us m łkanie, rzężenie.

smister, trą, triim lewy, na lewo, po
lewej stronie, subst. siilistra, ae/le-
wa ręka, lewa strona; a) lewy, prze-
wrotny, niezręczny; b) nieszczęśliwy,
niepomyślny, zły; c) szczęśliwy, po-
myślny.

sinisteritas, ans/niezręczność.

sinistrósus i -iim adv. na lewo zwró-
cony, po lewej ręce.

sino, sm, sitiun 3. a) postawić, poło-
żyć; b) puścić, dopuścić, dozwolić (z
inf., acc. c. inf. *ut). sine zostaw, daj
spokój, już dobrze, niech tak będzie.

sTniini, i n naczynie, garnek.

siniio l. zginać, naginać, wić się.

sinuosus 3 zgięty, skrzywiony; fał-
dzisty.

sinus, fis m skrzywienie, łuk, fałd; a)
zatoka morska; wąwóz; b) przylądek;

c) zanadrze togi, sukni; piersi, łono;

a) kieszeń, sakiewka; ff) miłość,
troska o kogoś, opieka; y) łono
= skrytość, wnętrze serca; 8) moc,
przemoc.

siparilim, i n mniejsza zasłona.

slpho, óniś m lewar, sikawka.

sipliunculiis, i m mała rurka wodo-
trysku.

sl-quando ej. jeżeli kiedy.

sT-gindem ej. a) jeżeli mianowicie; b)
jeżeli przynajmniej.

STrus, T m jama, dół (na zboże).

as = si vis jeżeli chcesz, jeżeli ci się
podoba.

siser, eris n ziele.

sisto, stifi (i steti), statum 3. l.
(trans.) postawić, przynieść, przy-
prowadzić (alqm in re, ad rem,
alicw aląd); a) wystawić, postawić,
sporządzić; b) stawić przed sądem,
na termin, se sistere stawić się,
zjawić się (in loco); c) zatrzymać,
powstrzymać, zatamować, se sistere
stanąć, zatrzymać się; d) status
3 ustalony, oznaczony, stały. 2.
(intr.) stawić się; a) stać cicho, ostać
się, pozostać; b) stanąć przed sądem;

c) utrzymać się.

sistrum, T n grzechotka.

susymbrium, T n rzeżucha.

sitella, ae / urna do głosowania (lub
do losowania).

siticiiiosu.s 3 spragniony, sprawiający

pragnienie, suchy.
siffenter adv. pożądliwie, gorąco.
sitfo 4. być spragnionym, czuć prag-
nienie (aląd czegoś); a) być suchym,
bez wilgoci; b) sifiens, entis sprag-
niony, pożądliwy, głodny (z gen.).

395 - soi

siflś, iś pragnienie (alcis rei czego); a)
posucha, suchość; b) gorące pożąda-
nie, głód.

sittybus, i m karta tytułowa.

situs, lis m l. położenie, stan, stosunki
lokalne. 2. długie leżenie: a) nie-
dbalstwo, opuszczenie; b) brud, zbut-
wiatość, rdza, pleśń; c) rdza, zwięd-
nięcie; bezczynność.

situs 3 l. położony, postawiony; a)
zbudowany; b) pogrzebany, pochowa-
ny. 2. leżący, położony, znajdujący
się; mieszkający, situni esse in re
polegać na czym, zależeć od czego.

si-ve lub seu ej. l. a) albo jeżeli; b)
albo. sive potius albo raczej. 2. sive...
sive, seu... seu a) czy to... czy to,
bądź to... bądź to, albo... albo; b)
albo czy... albo czy.

smaragdus, im i f szmaragd.

snulax, ads/ powój.

sóbóles = suboles.

sólirihus, i m i -na, ae/cioteczny (-a),
stryjeczny(-a).

sóbrius 3 trzeźwy, niepijany; a) umiar-
kowany, wstrzemięźliwy; b) rozum-
ny, rozsądny.

socculus, T m = soccus.

soccus, i m lekki, niski trzewik; kome-
dia; styl komiczny.

sócer, eri m teść; pl. teściowie.

sócia. ae / zob. socius.

sociabilis, e towarzyski, zgodny.

sócialis, e towarzyski; a) małżeński;

b) dotyczący sprzymierzeńców,
związkowy, subst. -ia, ium n sprawy
sprzymierzeńców.

sócietas, atis/współnota, udział, zjed-
noczenie; a) stowarzyszenie, towa-


rzystwo; b) (politycznie) związek,
przymierze; c) towarzystwo hand-
lowe, spółka; spółka dzierżawców
podatków w Rzymie.

soclo l. łączyć, jednoczyć, stowarzy-
szyć (aląd c. alqo); dzielić coś z kim.
pass. być w czym zainteresowanym,
mieć udział, wziąć udział w czymś.

socius 3 l. wspólny, złączony. 2. subst.
sócius, i m i -ia, ae / biorący(a)
udział, towarzysz(-ka), wspólnik,
wspólniczka; a) sprzymierzeniec; b)
wspólnik, towarzysz; socii stowarzy-
szenie dzierżawców podatków
w Rzymie.

socordia, ae / słabość umysłu; opie-
szałość, gnuśność.

so-cors, rdis tępy na umyśle; beztroski,
gnuśny, opieszały.

sócrós, us / świekra, teściowa.

sódalicius 3 towarzyski, subst. �ium,
i n = sodalitas.

sodalis, e l. adj. należący do towarzys-
twa, zaprzyjaźniony. 2. subst. m to-
warzysz, przyjaciel; a) członek kole-
gium kapłanów, pl. kolegium kap-
łanów; b) towarzysz stołu, współ-
biesiadnik; c) członek tajnego
związku; członek bandy.

sodalitas, afls/koleżeństwo, towarzys-
kość, przyjaźń, związek przyjacielski;

a) kolegium kapłanów; b) zbratanie
się, ścisły związek, (polityczny) zwią-
zek, spisek.

sodes (= si audes) jeżeli chcesz, jeżeli
wola, proszę.

soi, soBś m słońce; a) bóg słońca; b)
światło, blask, ciepło słoneczne;

dzień słoneczny, jasny; c) dzień; d)

solaciolum

- 396 -

otwartość, otwarte działanie; e) gwia-
zda = nadzwyczajna osoba.
solacióluni. I n słaba pociecha.
sólaciiini. T n pociecha; a) rzecz spra-
wiająca pociechę; ucieczka; b) od-
szkodowanie; c) pocieszyciel(ka).
solamen, mis n pociecha.
solanus, T m wschodni wiatr.
solaris. e słoneczny.
solarium, i n l. zegar słoneczny. 2.

piaski dach, balkon, taras.
solatium, i n = solacium.
solatór, oris m pocieszyciel.
soldus 3 = solidus.
soldum, oriim m wierni, zobowiązani

(na śmierć i życie u Gallów).
solea, się f l. sandał; dyby, kajdany. 2.

fląderka (ryba).
soleatus 3 w sandałach.
sólenims. e = solleninis.
soleo, sólitu-s sum 2. mieć zwyczaj,
przyzwyczaić się (z inf.). ut soletjak
zwykle; solitus 3 zwykły, zwyczajny.
subst. sólitmn. T n zwyczaj, przy-
zwyczajenie.
soliditas. atfs/gęstość, moc.
solido l. uczynić gęstym, wzmocnić.
solidus 3 gęsty: a) masywny, tęgi; b)
mocny, twardy, trwały, subst.
sólidimi. i n coś gęstego, stałego,
stale ciało, stały grunt, jądro; stałość;

c) cały, pełny, zupełny, sóliduni.
I n całość, suma, kapitał; d) praw-
dziwy, sprawiedliwy, trwały, niezbi-
ty, niewzruszony.
soHferreum = solliferreum.
solistimus 3 = souistiinus.
solitarius 3 sam (stojący), pojedynczy;

samotny, bez towarzystwa.

solitudo. mis / samotność: a) opusz-
czone miejsce, pustynia; b) brak; c)
odosobnienie, oddalenie od świata,
zacisze; d) opuszczenie.
sólitiis 3 zob. soleo.
sóliuni. i n siedziba; a) tron; władza
królewska, królestwo; b) krzesło; c)
trumna; d) wanna kąpielowa.
soK-yagus 3 błąkający się samopas;

odosobniony.

soll-emius, 6 co roku powracający,
obchodzony; a) uroczysty, świątecz-
ny; b) zwykły, zwyczajny; c) subst.
sollemne, is n a) uroczystość, święto;

P) ofiara; y) zwyczaj, nawyk.
soll-ers, rfis bogaty w pomysły, zręcz-
ny, biegły, praktyczny, wprawny.
sollertia. ae / zręczność, biegłość;

fortel, sztuka.
sollicitatfo, onis / podburzanie.
somcitó l. silnie wzruszać, poruszać,
wstrząsać; wstrząsać = a) niepokoić,
nabawiać troskami; f!) podniecać,
drażnić, podburzać.
solHdtudo, miś/niespokojność, troska,

zaniepokojenie.
solli-citus 3 silnie poruszony, wzru-
szony; a) (o osobach) niespokojny,
stroskany, strapiony (de re, pro alqo);

(o zwierzętach) niespokojny, płoch-
liwy; b) niespokojny = zaniepokojo-
ny, pełen trosk, niepokojący.
solli-ferreimi, T n pocisk żelazny.
sollistinius 3 zupełny, dokładny, dos-
konały, skończony.
soloeciun, T n błąd językowy.
soiór l. pocieszać (z acc.); a) sprawiać
ulgę, łagodzić; b) dać odszkodo-
wanie.

397 - soporatus

solstitiali.s. e należący do przesilenia
letniego, letni, słoneczny; orbis zwro-
tnik raka.

sól-stitium, i n letnie przesilenie dnia
z nocą; lato, upał letni.

sóliini, i n podłoże, dno; a) podłoga;

b) podeszwa; b) ziemia, grunt; d)
ląd, kraj; e) podstawa, fundament.

sóliiiu adv. zob. solus.

solus 3 sam jeden tylko; a) sam,
samotny, opuszczony, osierocony;

pusty; b) adv. sóliini tylko, jedynie,
non solum... sed etiani nie tylko...
lecz także, non s. (non).. sed ne...
quidem nie tylko nie... lecz nawet
ani.

sólutio, onis / a) rozwiązanie; b) za-
płacenie, zapłata.

solvo, solvi, sólutiun 3. rozwiązywać,
uwalniać (alqd a, de re)', odpinać,
otwierać, zdejmować kajdany, an-
coram podnieść kotwicę, odpłynąć;

a) (o długach) spłacić, zapłacić, sol-
vendo non esse stać się niewypłacal-
nym; spłacić = wyświadczyć, wypeł-
nić (alqd, alicui alqd). poenain po-
nieść karę; b) uwolnić, rozkuć (alqm
alga re); c) (coś związanego) roz-
wiązać, oddzielić, (pontem) zburzyć;

a) osłabiać; /?) usunąć, złamać, za-
kończyć; y) rozwikłać, rozjaśnić; d)
solutus 3 rozwiązany; o;) nie zwią-
zany, wolny; zwł. od długów, od
trosk, od kary; p) wyuzdany, roz-
pasany; 7) zaniedbany, ospały, opie-
szały; S) (o mowie) niewiązany
= prozaiczny; e) (o mówcy) zręczny,
lekki, płynny.

sonuliciiiósiis 3 skłonny o snu, śpiący.

somiu-fer 3 przynoszący sen, usy-
piający.

sonuiio l. śnić (alqd co), marzyć (alqd
o czym, z acc. c. inf.).

somniiini, i n sen; widzenie senne,
marzenie, brednia, bajka, fraszka.

soniniis. T n sen; a) śmierć; noc; b)
ospałość, gnuśność, bezczynność.

sónabuls. e = sonans.

sonans. antis wydający tony, dźwię-
czny, huczący, szemrzący, szumiący.

soni-pes, edus m rumak, koń.

sonitus, us m ton, odgłos, dźwięk;

grzmot, szczęk, hałas.

sónmiis 3 = sonans. tripudium so-
nivium szmer spadających ziaren
obroku.

sóno, nui, (sónaturus) l. l. wydawać
tony, dźwięczeć, rozbrzmiewać, wy-
dawać szmer, huczeć. 2. (trans.)
pobudzać do dźwięczenia, dać sły-
szeć; a) opiewać, wielbić; b) brzmieć
= znaczyć.

sónór, oris m = sonitus.

sonorus 3 = sonans.

sons, soiitis winien, zasługujący na
karę. subst. m winowajca.

sónus, i m l. = sonitus. 2. słowo, glos;

mowa, wymowa.

sóphia, ae/mądrość.

sóphistes, ae m sofista.

sóphós i -us 3 mądry.

sopio 4. uśpić, pass. spać, drzemać; a)
ogłuszyć; b) uspokoić.

sópor, oris m (głęboki) sen; a) ospa-
łość, ogłuszenie; b) napój usypiający;

c) bóstwo snu.

soporatus 3 a) uśpiony; b) zasypiający,
przynoszący sen.

soporifer 398

sópori-fSr 3 przynoszący sen, usy-
piający.
sóporus 3 usypiający.
sorbeo, bin, - 2. połykać, chłeptać,

wciągać w siebie; wchłonąć.
sorbitio, onis/polewka, zupa.
sorbum, T n jarzębina.
sordeo, m, 2. być brudnym; być w po-
gardzie (alicui).
sordes, is/(zwykle pl.) brud, niechluj-
stwo; a) suknia żałobna; żałoba; b)
prostactwo, nikczemność; a) brudne
skąpstwo, chciwość; [S) podlec; wy-
rzutek, szumowiny; drożdże.
sordesco, - - 3. brukać się; tracić

wartość.

sordidatus 3 brudno ubrany, w żałobie.
sordidas 3 brudny; a) w żałobie; b)
pospolity, prosty, niski; a) ubogi; p)
nikczemny; y) skąpy, chciwy; S)
podły, lichy, nieszlachetny.
sorex, iciś m mysz polna.
sorites, ae m sylogizm podwójny lub

potrójny.
sorór, óris / siostra, soror patrueKs

siostra stryjeczna.
sóróri-cida, ae / siostrobójca.
sfirorius 3 siostrzany.
sors, rtis / los, tabliczka, pręcik do
losowania; (pl.) losy z wyrocznią; a)
losowanie; b) orzeczenie wyroczni,
wieszczenie; c) (losem przydzielona)
a) część, udział, posiadanie; fS) los
= przeznaczenie, zrządzenie; y)
urząd, zawód; S) stan, ranga, stano-
wisko; e) rodzaj, gatunek; Q kapitał.
sorticula. ae/tabliczka losowa.
sorti-legus 3 proroczy, subst. -us,
i m prorok, wieszcz.

sortfór 4. losować; a) losem wyzna-
czyć (alqd); w ogóle: przydzielić,
wyznaczyć; b) losem osiągnąć;

w ogóle: a) otrzymać, dostać
w udziale; fS) wyszukać, wybrać; y)
sorfitus 3 wylosowany, losem wy-
brany, wskutek zrządzenia losu.
sortlfio, onis / losowanie.
sorfiiór, óris m losujący.
sortitus, us m = sortitio.
sóspes, ifls dobrze zachowany, niena-
ruszony; szczęśliwy, pomyślny.
sospita, ae/wybywicielka.
sospitator, óris m wybawiciel.
sospito l. wybawić, ocalić.
sóter, eris m zbawca.
Sp. (skrót) = Spurius.
spadŁ\, Icis ciemnokasztanowaty, ci-

sawy.
spadó, onis m kastrat.
spargó, rsi, rsum 3. sypać, rozsypy-
wać, nakrapiać, kropić; a) posypy-
wać, pokropić; b) rozsypać, posiać;

a) rzucać, miotać, ciskać strzały; fS)
rozpuścić, rozszerzyć; y} przetrwonić,
zmarnować; S) rozdzielić, rozedrzeć;

c) sparsus 3 rozpuszczony, roztrze-
pany; plamisty, pstry.
spartuni, T n żarnowiec.
sparus, i m dzida, oszczep.
spatha, ae/szabla, miecz.
spaffór l. przechadzać się; roprzest-

rzeniać się.
spatiósus 3 obszerny, szeroki, duży,

długi, rozległy.
spatium, I n przestrzeń: a) wielkość,
dalekość, rozległość, długość, szero-
kość; b) przerwa, oddalenie; c) miej-
sce wyścigów, stadium; przebieg,

- 399

spciaeum

bieg na torze wyścigowym; d) miej-
sce na przechadzkę; e) okres czasu,
epoka; n) pora, sposobność; ff) prze-
bieg; f) przeciąg czasu, długie trwa-
nie; f) (metr.) miara.

S.P.D. (skrót) = salutem plurirnam
dicit.

species, ei / l. widzenie; wejrzenie,
rzut oka. 2. wygląd, postać; a)
widzenie, senne widziadło; b) pięk-
na postać, piękność, wspaniałość;

zewnętrzna okazałość; c) obraz,
wizerunek, statua; d) pozór, złudze-
nie. specie na pozór, pozornie. 3.
(duchowo) wyobrażenie, pojęcie,
idea; a) ideał, wzór; b) poddział
(gatunku).

specillum, i n sonda.

specunen, mus n a) znak, próba, świa-
dectwo, dowód; b) wzór, przykład,
ideał.

specio, spen, spectum 3. widzieć,
patrzeć.

speciosus 3 piękny, foremny, kształtny,
wspaniały, okazały; a) znaczny; b)
olśniewający, złudny.

spectabffis, e a) dający się widzieć; b)
okazały, wspaniały.

spectaculum, T n l. miejsce dla wi-
dzów, trybuna, teatr. 2. widowisko,
widok, rozkosz dla oczu; przedsta-
wienie, sztuka.

spectatió. onis / oglądanie, przypat-
rywanie się; badanie (monety).

spectator, oris m widz; a) obserwator,
b) badacz, znawca.

spectatrix, icis/przypatrująca się.

spectatiis 3 wypróbowany, znakomity,
wyborny, tęgi.

spectfo, onis / prawo przypatrywania
się auspicjom.

spectó l. patrzeć, spoglądać, wglądać
(in alqd); (trans.) oglądać, przypat-
rywać się czemu; a) (w teatrze)
patrzeć, przypatrywać się (alqd lub
abs.). spectans, antis m widz. spec-
tandus 3 godny widzenia; b) (du-
chowo) oglądać; a) osądzić, ocenić;

ff) wziąć na oko, zmierzać do czego,
dążyć do czego, myśleć o czym
(alqd; z uf); y) (o rzeczach) odnosić
się do czego, mieć cel; c) (o miejscu)
być zwróconym, rozciągać się, leżeć
(ad, in alqd).

spectrum, i n zjawisko, widzenie,
wyobrażenie.

specula, ae / słaba nadzieja, promyk
nadziei.

speciiia, ae/miejsce wyniosłe, straż-
nica. esse in speculis być na czatach;

wyniosłe miejsce = wysokie stano-
wisko.

speculabundus 3 czatujący, śledzący.

speculatór, oris m wywiadowca,
szpieg; badacz.

speculatorius 3 należący do wywiadu,
do szpiegowania, śledzenia, szpie-
gowski.

speculatrix, Tcis / szpiegująca, śle-
dząca.

speculór l. a) naokoło śledzić, wypat-
rywać; b) śledzić, szpiegować, wy-
wiady wać się.

speculum, i n zwierciadło; podobizna.

specus, us m jaskinia, grota; a) kanał,
szyb, śluza, upust; b) zagłębienie,
głębina.

spelaeum, l n jaskinia.

spelunca 400

spelunce, ae/jaskinia, grota.
sperno, sprevi, spretiim 3. a) oddalić,
oddzielić; b) lekceważyć, gardzić,
odrzucać.

speró l. oczekiwać: l. spodziewać się
(alqd, alqd ab alqo; z acc. c. inf.,
najeż, fut.). 2. lękać się.
spes, ef / oczekiwanie: l. nadzieja
(alcis rei na coś; z acc. c. inf.), a)
przedmiot nadziei, rzecz spodziewa-
na; b) bogini nadziei. 2. obawa;

przeczucie, widoki (na coś).
sphaera, ae / kula; a) glob niebieski;

b) droga kolista.
sphaeristeriuni. i n sala do gry

w piłkę.

Sphihx, Sphihgis / sfinks.
spica, ae / kłos; roślina w kształcie

kłosa.
spiceus 3 z kłosów.
splculum, i n koniec (pocisku lub
strzały), żądło, kolec; lanca, pocisk,
strzała.
splcum, l = spica.
spina, ae/ciem, kolec; a) tarnina; b)
ość; stos pacierzowy; c) spryt; d)
ból, męka, zmartwienie.
spliietum, T n płot kolczasty.
spineiis 3 ciernisty.
spihi-fer 3 kolczasty.
spmosus 3 ciernisty, kolczasty; dow-
cipny, sprytny.
spinter, eris n naramiennik.
spinas. T/krzew kolczasty, tarnina.
spira, ae / skręt, zakręt.
spiraliilis, e służący do oddychania;

służący do życia.
spiraciiiuni. T n otwór o przepusz-
czania powietrza.

spu-ainentuni, i n otwór, rura, przewód

oddechowy; pauza.
spiritus, fis m wyziew, (poruszone)
powietrze, wiatr; a) oddychanie, wes-
tchnienie; b) tchnienie życia; życie;

c) dusza, duch; duch = a) usposobie-
nie, nastrój; fS) natchnienie poetyckie,
zapał, poetyzowanie; /) odwaga; S)
duma, pycha, zuchwałość.
spiró 1.1. wiać, dąć; a) huczeć, parskać;

b) oddychać; c) wyziewać, wonieć; d)
żyć; e) być natchnionym. 2. (trans.)
wydychać, wyziewać; a) wydawać
woń, pachnąć; b) być czymś napełnio-
nym; starać się o co, być pełnym
czego (np. amores, trihunatuni).
spissatifo, onis/zagęszczenie.
spissó l. zagęszczać.
spissus 3 gęsty, zgęszczony, pełny;

powolny, ociężały.
splendeo, ul, 2. błyszczeć, promienieć,

jaśnieć.
splendesco, duł, - 3. rozjaśniać się,

zabłysnąć.

splendidu.s 3 błyszczący, promienieją-
cy; a) jasny, wspaniały, b) lubiący
przepych; c) okazały, znakomity,
szlachetny; d) świeży, żywy.
splendor, óris m blask, jasność; a)
cześć, wspaniałość, godność; b) prze-
pych, ozdoba.
splenium, T n plasterek, muszka.
spoliatió. onis/ plądrowanie, odarcie;

rabunek.
spoliatór, oris/łupieżca.
spóliatnx, icis/łupiąca.
spólio l. obedrzeć z odzienia, obnażyć;

a) łupić, rabować (z acc.); b) obe-
drzeć, obrabować (alqm aląa re).

- 401 -

stabilimentum

spolium, T n łup, zdobycz; a) (najczęś-
ciej pl.) (pokonanemu nieprzyjacie-
lowi zrabowana) zbroja; a) łup, zwy-
cięstwo; fS) nagroda zwycięstwa,
zwycięstwo; b) zdjęta skóra zwie-
rzęca.

sponda. ae / ramy łóżka, sofy; łóżko,

sofa.

spondeo, spópondl, sponsum 2. uro-
czyście przyrzekać, zobowiązać się
do czego (alqd, alicui alqd); a) być
poręczycielem, poręczyć (pro, alqo,
alqd pro alqo); b) zaręczyć córkę.
subst. sponsus, i m narzeczony;

spónsa, ae/narzeczona; c) na pewno
pozwolić, spodziewać się, obiecać.
subst. sponsum, i n rzecz obiecana.
spondeiis, i m spondej (stopa, wiersz).
spongia, ae / gąbka; miękki pancerz.
spongiosus 3 gąbczasty, porowaty.
spónsa, ae/zob. spondeo.
sponsaHa, oruin n zaręczyny (uczta

zaręczynowa).
spónao, oms/uroczyste przyrzeczenie;

uroczyste zobowiązanie się, poręcze-
nie; a) układ, ugoda, P) (przy proce-
sach) sądowe zobowiązanie, ugoda,
sądowy zakład.
sponsor, oris w poręczyciel.
sponsus, i m zob. spondeo.
sponsus, fis m poręka.
sponte/(afo?. od *spons) a) za czyjąś
zgodą; b) z własnego popędu, z wła-
snej woli, dobrowolnie; c) na własną
rękę, sam, bez pomocy; d) sam
przez się.
sportella, ae / = sportula.
sportula, ae / koszyczek; a) koszy-
czek z łakociami, porcja; b) podarek.

S. P. Q. R. (skrót) = senatus populus-

que Romanus.

spretio, órife lekceważenie, pogarda.
spretór, oris m wzgardziciel.
spuma, ae/piana.
spumesco, - - 3. zaczynać pienić

Się.

spumeus 3 pienisty, spieniony.
spunu-fer 3 wydający pianę.
spumo l. pienić się. spfimatus 3 okry-
ty pianą.

spumosus 3 pienisty.
spiió. ui, utum 3. wypluwać.
spurco l. zanieczyścić, splugawić.

spurcatiis 3 = spurcus.
spurcus 3 brudny, plugawy, pospolity.
spurius 3 nieślubny, nieautentyczny.

subst. -us, i m bękart.
SputaKcus 3 wart oplucia.
Spultó l. plwać.
Sputum, T n ślina, plwociny.
squaleo, - - 2. być szorstkim, roić
się, jeżyć się (alqa re); a) być brud-
nym, opuszczonym, zaniedbanym; b)
być w żałobie.
sqiialidus 3 szorstki, niewygładzony;

a) brudny, nieczysty; obrzydliwy; b)
będący w żałobie; c) nieozdobny, (o
mowie) suchy, oschły.
sqiialór, oris m brud; a) suknia żałob-
na; b) żałoba; c) niechlujstwo.
squania, ae/łuska.
stłliameus 3 łuskowaty.
snuami-ger 3 pokryty łuską.
squamosus 3 pokryty łuską.
squilla. ae / = scflia.
stabilimen, mis n podpora, utwier-
dzenie.
stabiUhientiim, i n = stabilimen.

stahilio

- 402 -

stabilni) 4. umocować, utwierdzać.
stabul.s, e silnie stojący; a) odpowiedni
do stania; b) stały, stanowczy, pew-
ny, trwały.
stahiBitas, afis/ pewność, stateczność,

trwałość.
stabuTtór, oris m umacniający.
stabulór i -15 l. stać w stajni; obozo-
wać, przebywać.
stabulum. T n stanowisko, miejsce
pobytu; a) stajnia, obora; b) knajpa,
dom nierządu.
stadiodróniós, i m szybkobiegacz (na

arenie).

stadium, I w a) tor wyścigów; b)
stadium (= 600 greckich stóp = pra-
wie 200 m).
stagno l. a) utworzyć staw, wystąpić

z brzegów; b) (trans.) zalać.
stagno l. utwierdzić, obwarować.
stagnuni, i n woda stojąca; a) jezioro,
staw, kałuża; b) basen; c) wody
powoli płynące.
.stanieli, mis n a) osnowa, nici na
krosnach tkackich; b) nici (na wrze-
cionie); c) przędza.
.stamineu.s 3 pełen nici.
stanniini, I n cyna.
.statarius 3 silnie stojący, zwarcie sto-
jący; spokojny.
statera, ae/waga.
statini odv. a) silnie stojąc; b) natych-
miast, wnet, zaraz.
statuo, onis/1. stanie, zatrzymanie się;

stanie na posterunku. 2. postawa,
położenie; a) miejsce zatrzymania
się, stanowisko, kwatera; b) strażnica,
żołnierze na straży; c) przystań, za-
toka, port.

.stativus 3 stojący, stały, subst. statlva,
orum n obóz na czas dłuższy.

stator, oris m l. sługa urzędowy. 2.
powstrzymujący ucieczkę, zbawca.

statua, ae/statua, posąg.

statuariu.s. T m wytwórca posągów
(spiżowych).

statunien, mis n podpora, (przy okrę-
tach) żebro.

statuo, iff, utfim 3. postawić, ustawić;

a) sporządzić, zbudować, założyć;

b) oznaczyć, zarządzić, rozporządzić,
rostrzygnąć (alqd; z ut); a) postano-
wić, przedsięwziąć (z inf. lub ut); f!)
przyjąć za pewne; uwierzyć, uważać
za co (z acc. c. inf.).
statura, ae/wielkość, wzrost.
status 3 zob. sisto.

status, iis m stanie, stanowisko; a)
postawa (zwł. walczącego); b) stan
= a) położenie, stosunki; /?) dobrobyt;

�y) stanowisko obywatelskie, stopień.
stella. ae / gwiazda; konstelacja;

słońce.
stellans. ailtfe a) lśniący (od gwiazd);

b) zasiany gwiazdami.
stellatiis 3 a) zasiany giwazdami; b)
wzniesiony do gwiazd; c) błyszczący,
lśniący.
stelfl-fer 3 gwiaździsty.
stelfio, onis m jaszczurka cętkowana

w gwiazdy.
stephanusa, ae/wijąca wieńce.
stercóró l. nawozić.
sterculih(i)um, T n = sterquilinium.
stercus, oris n gnój, nawóz.
steridesco 3. stawać się nieurodzajnym.
sterflis, e nieurodzajny; a) pusty, bez
korzyści; b) suchy, niepłodny.

403

sto

steruitas, afis/nieurodzajność.
stemax, aciś zrzucający (jeźdźca), sta-
jący dęba.

sterno, strayT, stratuin 3. l. rozścielić,
rozciągnąć, powalić na ziemię, se
sternere i pass. rozkładać się, roz-
walać się; a) powalić na ziemię,
ściąć, zabić; b) równać, wygładzić
(drogę), wybrukować, subst. strata,
onini n gościniec. 2. posypać, pokryć
(alqd alqa re); okryć łóżko kobier-
cami, poduszkami, (konia) osiodłać.
sterniunentum, T n kichanie.
sterniio, iB, - 3. kichać; pryskać,

trzeszczeć.

sternutamentuni, i n kichanie.
sterquilinium, i n gnojowisko.
sterto, - - 3. chrapać.
stibadiuni. T n siedzenie, ławka (w

ogrodzie).
stignia, afls n piętno.
stigniatias, ae m niewolnik napięt-
nowany rozpalonym żelazem.
stigniósus 3 napiętnowany.
stula, ae/kropla.
sfilli-cidium, T n deszczówka spływa-
jąca (z dachu), okap.
sfflio l. a) kapać, ciec; b) (trans.)

sączć.

sfflus, i m trzonek, rylec do pisania; a)
ćwiczenie piśmienne, pisywanie; b)
sposób pisania, styl.
stiniulatio. onis/podnieta, bodziec.
stiniiiió l. kłuć; a) dręczyć, niepokoić;

b) zachęcać, pobudzać, podniecać.
sfunulus, T m kolec: a) ostry kół; b)
bodziec, oścień, bicz; a) udręczenie,
męka; [S) podnieta, zachęta, ponęta.
stinguo 3 kłuć; - gasić.

sSpatio, onis / skupienie, natłok;

orszak.

sfipator, oris m towarzysz, trabant.

sGpendiarius 3 a) służący za żołd; b)
opłacający podatek, daninę.

sfipendium, Ina) żołd, płaca (żoł-
nierzy); służba wojskowa; b) poda-
tek, danina; kara, pokuta.

sfipes, itis m kół, pień drzewa, kloc;

a) drzewo; b) kloc = bałwan, głu-
piec.

sSpo l. a) razem skupiać; b) napchać,
napełnić; c) otoczyć, opasać gromad-
nie (alqd alqa re).

stips,ipis/datek, składka; a) jałmużna;

b) wynagrodzenie, dochód.

stipula, ae/źdźbło; ściernisko, słoma.

sffpulatio, onis / kontrakt, zobowią-
zanie.

stipulathlncula, ae/błaha umowa.

stipulór l. kazać sobie co przyrzec,
postawić jako warunek (alqd), wy-
móc.

sSria, ae / sopel.

stirpitus adv. z pniem, z korzeniem;

całkowicie.

stirps (także stirpes i -is), iś/(* i m)
pień z korzeniem, pień; a) roślina,
krzew, drzewo; b) korzeń, pień = a)
rodzina, pochodzenie; [S) źródło, po-
czątek, podstawa; 7) pierwotna wła-
ściwość; S) potomstwo, potomek.

stlva, ae/czepiga u pługa, nasada.
sflis = lis.

sto, steti, staturus l. l. stać, stać na
miejscu, stać prosto; a) (o wojsku)
stać = być ustawionym; b) (o okrę-
tach) stać na kotwicy; b) sterczeć,
jeżyć się (abl.); d) stać na sprzedaż,

stola

404

być wystawionym na sprzedaż, kosz-
tować (z abl. wzgl. gen. pretii); e)
stać po czyjej strome, trzymać z kim
(cum lub aż> a/^o, pro re, in lub
adversus alqm); t) polegać na kim,
zależeć od czego (in alqo, m re lub
samo re). per me stat zależy ode
mnie, winien jestem temu (quominus,
quin, ne aby nie). 2. stać nieruchomo,
cicho; (o strzałach) utkwić; trzymać
się, przylegać. 3. stać na miejscu, nie
chwiać się. aninio być dobrej myśli,
mieć odwagę; a) (o żołnierzach)
placu dotrzymać, nie ustąpić; b)
utrzymać się, wytrzymać, wytrwać;

c) stać przy czym, trzymać się czego,
polegać na czym (in re). in fide
stare dotrzymać słowa; d) (o drama-
tach i poetach) utrzymać się w łasce,
zyskać uznanie; e) być przeznaczo-
nym, postanowionym.
stola, ae/długa suknia kobieca.
stótfdus 3 głupi, ograniczony, prosty.
stómachor l. gniewać się, być niechęt-
nym (z abl.); kłócić się (cum alqo).
stóniachosus 3 drażliwy, niechętny.
stómachus, i m l. gardziel, przełyk,
przewód pokarmowy. 2. żołądek;

a) smak; b) gniew, niezadowolenie,
niechęć.

stórea i -ia, ae/ mata, słomianka.
strabo, onis m zez, zezowaty.
strages, is / zrzucenie, zawalenie się;

a) klęska, spustoszenie, zniszczenie;

b) bezładna kupa.

straguliis 3 służący do rozpostarcia.
stragula yestfs i stragiumn, i n po-
krycie, dywan.

strameii, mis n podściółka, słoma.

straineiitum, i n a) podściółka, słoma;

b) siodło juczne.
stramineus 3 ze słomy, słomiany.
strangulo l. udusić, zadusić; dręczyć,

trapić.

stranguria, ae/zatrzymanie moczu.
strata, ae / (brukowany) gościniec.
strategema, atis n podstęp wojenny.
stratiim, i n nakrycie, poduszka; a)

łoże; b) siodło juczne.
streniiitas, atiś/rzeźkość, obrotność,

czynność.

streniius 3 dziarski, silny; a) rzezią,
czynny, obrotny, przedsiębiorczy; b)
niespokojny.
strepito l. hałasować.
strepitus, us m hałas, huk, szmer,

szum, dźwięk.
strepó, m, - 3. wydawać szmer,
hałas, krzyk, tętnić, rozchodzić się,
rozlegać się.

strictim adv. pokrótce, powierzchow-
nie, pobieżnie.
strictura, ae/rozpalona masa stalowa,

rozpalone żelazo.
strictus 3 ciasny, gęsty, przylegający;

zwięzły.

strideo, - - 2. i strido, di, - 3.
syczeć, świstać, szumieć, trzeszczeć,
skrzypieć, szeleścić, szeptać.
stridór, oriś m syk, świst, szemranie,
skrzypienie, krzyk, ryk; szept, szum,
brzęczenie.

stridulus 3 syczący, szumiący, skrzy-
piący, dźwięczący.
strigilis, is/skrobaczka.
strigosus 3 chudy, suchy.
stringó, strin.\I, strictum 3. l. drasnąć,
lekko dotknąć; a) zranić; b) (ducho-

405

suavitas

wo) wzruszyć. 2. zgarnąć, obrać;

(broń) dobyć. 3. ściągnąć, ścisnąć,
zesznurować, związać.

strió l. żłobkować, rowkami opatrzyć.

strix, igis / sowa, puchacz.

strópha. ae / fortel, podstęp.

strópMum, i n przepaska na piersi.

structor, oriś m murarz.

striictiira, ae / budowa; a) sposób
budowania; b) budynek, budowla;

kopalnia.

strfles, iś/nagromadzony stos placków
ofiarnych; gęsty tłum, stos.

struma, ae/ropień gruczołów na szyi.

striió, strun, structum 3. układać
warstwami, kłaść obok siebie, dopa-
sowywać; a) budować, wznosić; b)
przygotować, urządzić; c) uporząd-
kować, przysposobić, uszykować; d)
zrządzić, dokazać czego, wymyślić.

stiideo, iii, - 2. starać się usilnie o co,
przykładać się do czegoś, dążyć do
czego, szukać czegoś, starać się o co
(alicui rei; z inf., acc. c. inf.); a) być
czyim stronnikiem, sprzyjać komu,
wspierać kogo (z dat.); b) uczyć się,
przykładać się do nauk (= litteris
studere).

studiosus 3 gorliwy, staranny; a) ubie-
gający się o coś, łaknący czego,
miłośnik czego (z gen.); b) przy-
chylny, sprzyjający, zwolennik (z
gen.); c) chciwy wiedzy, uczony.

studium, l n ubieganie się o co, chęć
do czego, gorliwość, ochota, żądza
(alicui rei); a) oddanie się komu,
skłonność, sprzyjanie; b) stronni-
czość, osobiste upodobanie, predylek-
cja; c) zajęcie; a) zajęcie ulubione,

zamiłowanie, pasja; /?) zajęcie nauko-
we, nauka, umiejętność.
stultitia, ae / głupstwo, głupota, nie-
uctwo.
stultus 3 głupi, prosty; subst. -us,

i m głupiec, błazen.
stupe-facio, feci, factum 3. odurzyć,

otumanić; zakrzyczeć, zagłuszyć.
stiipeo, ui, - 2. drętwieć; a) stać
cicho, osłupieć; b) być odurzonym,
zdumieć się; c) podziwiać coś
(*alqd).
stupesco, - - 3. osłupieć.
stupiditas, ans/bezmyślność, głupota.
stupidus 3 zagłuszony, otumaniony;

głupi. _

stupór, oriś m odrętwienie, brak czu-
cia; a) podziw; b) głupota, tępota.
stuppa, ae/kłaki, pakuły.
stuppeus 3 konopny, lniany.
stupro l. zhańbić, zbezcześcić.
stupriim, i n zhańbienie, nierząd.
suadela, ae / namawianie, przekony-
wanie.

suadeo, sl, sum 2. radzić, doradzać
(alicui), (trans.) doradzać komu co
(alicui alqd; z ut, ne); a) namawiać,
zachęcać do czego; b) przekonywać
(= persuadeo).
suasio, onis / zalecanie, polecenie.
.suasur. oriś m doradca, zalecający (z

gen.).

suavi-lóquens, entis przyjemnie mó-
wiący.

sumilotjuentia, ae/przyjemna mowa.
suaviór l. całować.
suaviś, e przyjemny, miły, ponętny.
suavitas, atis / przyjemność, lubość,
ponęta; uciecha, rozkosz.

suayium - 406

suaviiini, i n całus.
sub prp. l. z occ.: (o miejscu, na
pytanie "dokąd?"); a) pod, np. sub
iuguni inittere; (przen.) res sub
oculos lub sub sensus cadit. sub
imperium lub sub potestatem redi-
gere; R) pod, blisko, np. sub moilteni
(lub sub murum) succedere. Sub
ictum venire zbliżyć się na odległość
strzału; b) (o czasie) około, o, bez-
pośrednio przed, po, np. sub noctem,
sub idem tenipus, sub haec verha.
2. z abl.: a) (o miejscu na pytanie
"gdzie?"): a) pod, np. sub terra
hahitare. sub pellibus hiemare; fS)
poniżej, u stóp, np. sub monte con-
sidere; y) bezpośrednio pod, popod,
poza; b) (o czasie) a) podczas, w cza-
sie, przy; R) około, o, przed, np. sub
ipsa profectioiie, sub decessu suo,
sub nocte; c) (przezn.) a) (o pod-
porządkowaniu) pod, np. sub im-
perio (sub regno, sub dicione) alcis
esse; p) (o okolicznościach) pod, np.
sub nomine alcis, sub spede, sub
hac condicione itp.

sub-contiinieHiSsus 3 trochę obelży-
wy.

sub-crispus 3 lekko kędzierzawy.
sub-debilitatus 3 nieco osłabiony, tro-
chę nieśmiały.
sub-deficiens, entis powoli marniejący.
sub-difficuis, e nieco trudny, za tru-
dny.

sub-diffido 3. nie dowierzać.
sub-difiyus 3 podsunięty, nieprawdzi-
wy, ząkapturzony.
sub-do, didl, ditum 3. podłożyć, pod-
stawić, poddać (alqd alicui rei), pass.
leżeć pod czym, stać pod czym; a)
podrzucić, wydać; b) podsunąć na
czyje miejsce; podstawić.
sub-dolus 3 podstępny, chytry, zwod-
niczy.
sub-dubito l. powątpiewać.
sub-duco, dwa, duetom 3. l. wyciąg-
nąć co spod kogo, wziąć, zabrać
(alicui alqd); a) potajemnie, niepo-
strzeżenie usunąć, uprowadzić, se
subducere lub pass. potajemnie od-
dalić się, wynieść się; b) zliczyć,
zsumować; rozważać. 2. podnosić
w górę, (okręty) na ląd wyciągnąć.
subductfó, oms / wyciągnięcie na ląd

(okrętów).
sub-durik 3. dosyć twardy.
sub-edó 3. podgryzać.
sub-eo, u, itum, ire 4. l. podejść pod
co (alqd, *z dat.); a) wejść w co,
wstąpić na coś; b) wziąć na siebie,
na barki (alqd); c) wziąć co na
siebie, poddać się jakiej rzeczy, pod-
jąć się czego, znieść co (alqd). 2. a)
iść do góry, wspinać się (in, ad alqd,
*z acc. lub dat.); b) zbliżać się,

sub-absurdus 3 nieco niedorzeczny.

sub-accusó l. nieco ganić.

subactio, oms / wykształcenie, opra-
cowanie.

sub-agrestfs, e dosyć chłopski, prosty.

sub-alaris, e będący pod pacha.

siib-amarus 3 nieco gorzki.

sub-arrógans, antis nieco zarozumia-
ły, hardy.

sub-ausculto l. tajemnie przysłuchi-
wać się, podsłuchiwać.

sub-bibó, bibi 3. nieco pić.

subc... zob. suce...

407

sublego

nadchodzić (alqd lub ad alqd, rzadko
z dat.); a) potajemnie wciskać się,
wkradać się; fS) najść kogo, napaść,
przyjść na myśl (alqm, rzadko alicui);

f) bezpośrednio następować, zająć
czyje miejsce, zluzować kogo (alicui
lub in locum alcis).
suber, eris n drzewo korkowe; korek.
subf... zob. suff...
subg... zob. sugg...
sub-horridus 3 nieco szorstki.
sub-iaceó 2. leżeć pod czym.
sub-fcio, ieci, iectum 3. l. podrzucić,
podłożyć, podstawić (alqm alicui rei
lub sub alqd); a) podbić, pass. pod-
legać; a) podporządkować; fS) nara-
zić, oddać na pastwę (alqd alicui
rei); b) podsunąć, podstawić. 2. przy-
nieść, przyprowadzić (alqd alicui
rei), se subicere zbliżać się; a) wrę-
czyć, ofiarować, nastręczać (alicui
alqd); b) dać komu co pod rękę,
podszepnąć komu co; c) przypuścić
kogo (co) do następstwa, podstawić
na miejsce czego (alqd alicui rei); d)
przyłączyć, pass. być do czego (dat.)
zaliczonym, należeć do czego; e)
odpowiedzieć, odrzec. 3. rzucać
w górę, kierować w górę, z dołu do
góry podnieść (alqd in alqd). se
subicere podnieść się, wspiąć się. 4.
subiectus 3 leżący pod czym. subst.
subiectum, i n nizina; a) graniczny,
sąsiedni (z dat.); b) podbity, poddany.
subst. subiecS, orum w poddam; c)
narażony na co, zdany na co.
subiectfo, onis / podstawianie; pod-
suwanie.
subiecto l. = subicio.

subiectór, oris m podsuwający.
sub-igo, egi, actiun 3. l. pędzić, pro-
wadzić do góry. 2. pędzić pod co lub
prowadzić; a) zmuszać do czego
(alqm ad, in alqd; z inf.); b) ujarzmić,
pokonać; c) przerabiać, uprawiać,
przysposabiać (alqd alqa re); d)
kształcić, wyszkolić; e) dręczyć, ucis-
kać, ugiąć.

sub-impudens, enfis nieco bezczelny.
sub-inaniś, e nieco próżny.
siib-inde adv. a) bezpośrednio potem;

b) od czasu do czasu, raz po raz.
sub-insulsiis 3 trochę niesmaczny.
sub-iiwdeo 2. zazdrościć (alicui).
sub-iiwśus 3 nieco znienawidzony.
sub-invito l. naprędce zaprosić.
sub-Trascór 3. nieco się gniewać (z

dat.).

sub-Tratus 3 nieco rozgniewany, nie-
chętny.
subitaneus 3 nagle powstały.
subitarius 3 naprędce zrobiony, na-
prędce napisany, dokonany.
subitus 3 (adv. subito) nagły, nie-
spodziewany, nieoczekiwany, subst.
siibituni. i n nagły, niespodziewany
wypadek.

sub-iungo, iiiim, iunctiim 3. złączyć,
przyczepić, (curru) zaprząc; podbić,
ujarzmić (alqd alicui i sub alqd).
sub-labór, lapsus sum 3. a) skrycie

wciskać się, podpełznąć; b) upadać.
sublatió, onis/podniosłość.
sublatiis 3 podniosły; dumny.
sub-lego, legi, Iectum 3. a) podbierać,
z dołu zbierać; b) wykradać; pod-
słuchiwać; c) wybrać na czyje miej-

sublevatio - 408 -

sublevatio, ónis/ulga.
sub-levo l. podnieść w górę, postawić;

a) podpierać, popierać, pomagać; b)
zmniejszyć, ulżyć, złagodzić.
sublica, ae/pal; pal u mostu.
sublicius 3 spoczywający na słupach.
subligaciiium, T n fartuch.
sub-ligo l. u dołu przywiązać.
subITiilis, e znajdujący się w powietrzu,
bujający, wysoki. adv. sublmie o;)
w górze; p) w górę; a) wzniosły,
wspaniały, ambitny; b) dumny, pysz-
ny, butny.

sub-luceó, - - 2. przeświecać z dołu.
sub-luo, ul, utum 3. podmywać.
sub-liistris, e nieco oświetlony, mrocz-
ny, w półcieniu.
subm... zob. siimni...
sub-mólestus 3 nieco przykry, nie-
przyjemny.
sub-morosus 3 trochę mrukliwy.
sub-nascór 3. podrastać.
sub-necto, nexiu, nexuni 3. przyczepić
z dołu = podwiązać; a) związać; b)
przyczepić, przyłączyć.
sub-nego l. poniekąd odmawiać.
sub-msiis i -imnis 3 oparty na czym;

a) polegający na czym (abl.); b)

ufny w co.
sub-nóto l. podpisać.
sub-niiba, ae/nałożnica.
sub-nuhiliis 3 nieco pochmurny.
subo l. czuć popęd płciowy.
sub-obscenus 3 nieco plugawy.
sub-obscurus 3 trochę niezrozumiały.
siib-ódiśosiis 3 trochę zgryźliwy.
sub-offendo 3. nieco obrazić, dotknąć.
sub-óles, is / latorośl: a) potomstwo;

b) potomek.

sub-ólesco, - - 3. dorastać.

sub-orno l. (skrycie) uzbroić, zaopat-
rzyć (alqm alqa re); (potajemnie)
podjudzać, podżegać (alqm ad alqa).

subp... zob. supp...

sub-rancidus 3 nieco śmierdzący, zjeł-
czały.

sub-remigo l. płynąć za kim.

sub-repo, repsi, reptum 3. pełzać pod
czym (sub alqd i *alqd); wśliznąć
się potajemnie.

sub-rideo 2. uśmiechać się.

sub-ndiculus 3 trochę śmieszny.

sub-rigo 3. (= surgo) wyprostować.
pass. najeżyć się.

sub-ringór 3. nieco kręcić nosem,
dąsać się.

sub-ripio zob. surripio.

sub-rógó zob. surrogo.

sub-róstrani, orum m przechadzający
się po rynku, szlifujący bruki.

sub-rubeo 2. czerwono przeświecać.

sub-ruo, rui, rutimi 3. podkopywać,
podryć; podkopać = zachwiać, gubić,
niszczyć.

sub-riisticus 3 nieco wieśniaczy; nieco
nieokrzesany.

sub-riifflus 3 czerwonawy.

sub-scribó, psi, ptiini 3. napisać u spo-
du, napis umieścić na dole (alqd
alicui rei); a) napisać, zapisać; (o
nocie cenzorów) zrobić dopisek, za-
notować; b) podpisać skargę; być
współoskarżycielem; c) zgadzać się
z czym.

subscriptió, onis / podpis, napis; a)
nota cenzora; b) spis; c) podpis
współoskarżyciela.

subscnptór, oris m współoskarżydel.

- 409 - subtUites

sub-seco, seciii, sectum l. podcinać.

sub-.sellium, i n ławka, siedzenie; pl.
sądy, procesy.

sub-sequor, secutus sum 3. bezpo-
średnio następować (z acc.); a) to-
warzyszyć (acc.); b) stosować się do
(acc.) czego, naśladować.

subsiciyus 3 oszczędny, odłożony, po-
zostały. tempera subsidva wolne
godziny.

subsidiarius 3 należący do rezerwy.
pl. rezerwa.

subsidiór l. w rezerwie służyć.

subsidiuni. T n rezerwa; a) wojsko
posiłkowe; b) oparcie, podpora, ochro-
na, osłona; c) środek pomocniczy.

sub-sido. sedi, sessum 3. przysiadać,
osiąść (in loco, *z dat.); a) czatować;

b) opadać, zachodzić, ginąć; c) za-
trzymać się, pozostać.

sub-signam, orum wojsko rezerwowe.

sub-STgno l. spisać, zrobić opis; za-
stawić; poręczyć.

sub-sistó, stifii, 3. stanąć, zatrzymać
się (in loco); a) ustawać, przestać; b)
pozostawać w tyle, bawić; c) stawiać
opór, dotrzymać miejsca (alicui,
*alqm).

sub-sortiór, 4. losować powtórnie.

subsorGfio, omś/powtóme losowanie.

substantia. ae / stan; obecność, ist-
nienie.

sub-sterno, stravT, stratum 3. a) pod-
łożyć, podścielić (alqd alicui rei);

wydać, poświęcić; b) podsypywać.

sub-stituó, m, utiim 3. a) podstawić,
podłożyć; b) stawić na miejsce czyje,
substytuować (alqd pro re lub m
locum alcis rei).

substrictiis 3 wąski, szczupły.

sub-stringo, strinn, strictum 3. pod-
wiązać, (aurem) nadstawić ucha.

substructio, oms / założenie budowy,
budowa fundamentów.

sub-struo, striba, structum 3. pod-
budować; a) założyć fundamenty; b)
brukować.

sub-sum, -, subesse l. być pod
czym, tkwić w czym (z dat.); a)
być ukrytym; b) być poddanym;

c) być blisko, pod ręką, być pod-
stawą czegoś (in re, *z dat.); d)
być na rozkazy (alicui ad alqd).
2. być w pobliżu, zbliżać się.

sub-suo, - sutum 3. podszywać,
obszywać.

sub-temen, mis n wątek w tkaniu;

przędziwo, nić.

subter l. adv. spod spodu, niżej. 2.
prp. z acc. i abl. niżej, pod.

subter-fugio 3. uniknąć, uciec; unik-
nąć, ujść czego (alqd).

subter-labór 3. podpływać (acc.);

umykać.

sub-tero 3. u dołu zetrzeć, obetrzeć,
rozetrzeć.

sub-terraneus 3 podziemny.

subter-vaco l. być pod spodem pró-
żnym.

sub-texó, xui, xtum 3. a) zasłonę
rozpostrzeć (alicui alqd); zasłonić
(alqd alqa re); b) wrobić w tkaninę,
wpleść (alicui re alqd).

suh-tiiis, e delikatny: a) dokładny,
gruntowny; b) wytworny, gustowny;

c) prosty, nieozdobiony.

subtiiitas, ans / delikatność: a) do-
kładność, gruntowność; b) smak,

subtimeo - 410 -

gust; c) prostota, skromność, brak
ozdób.

sub-timeo 2. nieco lękać się.

sub-trahó, trasa, tractum 3. l. wycią-
gnąć spod czego (dat.). 2. odciągnąć,
oddalić, usunąć (alicui alqd). se sub-
trahere i pass. cofać się, ustępować.

siibturpiculu.s i sub-turpis, e 3 nieco
brzydki, haniebny.

subtiis adv. pod, poniżej.

sub-ucula, ae/spodnia szata, koszula
pod tuniką.

siibuk-us, i m pasterz świń.

suburhanitas, afis / bliskość miasta
(Rzymu).

siib-urbanus 3 blisko miasta położony.
subst. a) -urn, T n posiadłość pod-
miejska; b) -T, orum m mieszkańcy
okolic podmiejskich.

sub-urbiiim, T n przedmieście.

siib-urgeo 2. tuż napierać, nastawać.

subyectio, onis/ dowóz.

subvecto l. przynosić, dowozić.

subyectus, us m dowóz.

sub-vehó, vexi, vectum 3. a) wieźć,
prowadzić; b) kazać przywieźć, spro-
wadzić.

sub-muo, veni, ventum 4. przybyć
na pomoc (z dat.): a) stać obok,
pomagać; b) zapobiec.

subversor, oriś m obalający (prawa).

sub-verto, Q, sam 3. wywrócić, obalić;

zniszczyć.

subvexus 3 stromy.

sub-vólo l. podlecieć w górę.

sub-volvó 3. toczyć do góry.

suc-cedo, cessi, cessum 3. l. wchodzić
pod co, wstępować po co, wstępować
w co (z acc. i *dat.); a) wziąć jakąś

rzecz na siebie, podjąć się czegoś (z
dat. lub sub alqd); b) nadchodzić,
zbliżać się; a) nadciągać (ad, sub alqd,
z dat. i acc.); f!) wciskać w co; c)
zaczynać się, udawać się (abs. lub
z dat., np. patribus, inceptis). 2. iść
w górę, wznosić się (ad alqd lub
z dat.). 3. następować, iść pod kim (in
locum alcis lub z dat.), pass. milii
succeditur mam następcę; a) wstępo-
wać w co, wstępować na czyje miejs-
ce, zluzować kogo (alicui); b) następo-
wać (w czasie).

suc-cendó, cendi, censuni 3. podpalić;

zapalić.

succenseo = suscenseo.

suc-centurio, onis m podsetnik.

successio, onis / wstąpienie na czyjeś
miejsce; następstwo, zmiana posia-
dacza.

successór, oriś m następca.

successur, usma) zbliżanie się, pode-
jście; b) postęp; wynik.

succidia, ae/poleć słoniny.

suc-ddo, adS, dśum 3. podciąć, oddać
z dołu; rozsiekać, ściąć; żąć.

suc-cido, cidT, - 3. upaść.

succiduus 3 upadający.

suc-cingo, CUIM, cinctuni 3. l. pod-
pasać, podkasać. 2. przepasać, opa-
sać (alqd re); zaopatrzyć, wyposa-
żyć.

suc-cińo, - - 3. wtórować, pota-
kiwać.

succipió = suscipio.

succiamatió. onis/okrzyk.

suc-clamo l. wydać okrzyk (alicui
z acc. c. inf.).

suc-contumeliosus 3 nieco haniebny.

- 411 - sutTringo

suc-cresco, creyi, creturn 3. dorastać
(alicui).

suc-criśpus 3 nieco kędzierzawy.

suc-cumbo, cubiiT, cubitum 3. upadać;

dać się pokonać, ulec (z dat.).

suc-curro, (cu)curri, cursihn 3. biec
pod co; a) wziąć ciężar na siebie,
podjąć się czego; b) spieszyć z po-
mocą, pomagać (alicui); dać pomoc,
zaradzić (z dat.); c) przychodzić na
myśl (z acc. c. inf.).

succus zob. sucus.

SUCCILSSU.S, fis m wstrząs.

suc-ciitfó 3. w górę miotać, wstrząsać.

suciniini, i n bursztyn.

suro. onis m pijawka; wyzyskiwacz.

siicula, ae/ świnka.

sucus, T m sok; a) ciecz gęsta; lekars-
two; b) smak; c) świeżość, siła.

sudanum, i n chustka do ocierania
potu.

sudatórius 3 wywołujący poty; -urn,
i n łaźnia.

sudis, is/pal ostro zaciosany.

sudó l. pocić się (re); (trans.) być
wilgotnym, parować; a) ciec, kapać;

b) mozolić się.

sudór, oriś m pot; trud, mozół.

sadus 3 pogodny, wesoły, subst. sa-
dum. i n jasne niebo, pogoda.

suesco, evi, etiini 3. l. (intr.) przy-
zwyczaić się;?/ mieć zwyczaj, sue-
tus 3 a) przyzwyczajony do czego;

fS) nawykły (z dat.; z inf.). 2. (trans.)
przyzwyczajać (re).

sutes, etis m sędzia; najwyższy dostoj-
nik w miastach punickich.

suf-fero, - - ferre podtrzymywać;

znosić, cierpieć.

suf-ffcio, fecT, fectum 3. l. pod czymś
co czynić lub kłaść; a) farbować; b)
dawać pod rękę, dostarczać (alicui
alqd); c) wybrać na czyje miejsce;

zastąpić, uzupełnić. 2. (intr.) wystar-
czyć, być odpowiednim (z dat., ad
alqd; *z inf.); podołać, móc, zdołać
(*z inf.).

suffigó. fia, ffiriiin 3. przybić, przypiąć
(alqm i alqd z dat. lub m re).

suffuneii, mis i suffTnientum, T n ka-
dzidło.


suf-fio 4. kadzić, okadzać; przebłagać.

sufBtór, oriś m kadzący.

suf-flayiis 3 jasnopłowy, jasnoblond.

suf-foco l. dusić, zadusić.

suf-fódió, fodl, fossiim 3. podkopać,
podminować; spod spodu przewier-
cić, kłuć.

suffragatió, onis / a) wybór; b) pole-
cenie, sprzyjanie.

suffragatór, oriś m a) wyborca; b)
polecający, protektor.

suffragatorius 3 z związku z wybora-
mi, wyborczy.

suf-fragium, I n tabliczka do głosowa-
nia, głos. s. ferre oddać swój głos; a)
(sg. i pl.) głosowanie, s. inire zaczy-
nać głosowanie, głosować, mittere
alqm in s. kazać komuś głosować; b)
prawo wyboru, prawo głosowania; c)
uznanie, poklask, przychylny sąd.

suffrago, inis/przegub w tylnej nodze
(np. konia).

suffragór l. głosować za kim, zalecać
(alicui); popierać, polecać, wspierać
(alicui).

siif-friilgó, fregi, fractuin 3. nadłamać,
rozbić u dołu.

suftugio - 412 -

suf-iugio, ffigT 3. a) uciec pod co; b)
uciec komuś (z acc.).

suffugium, T n miejsce schronienia,
przytułek.

sut-tundó, rudl, fusum 3. l. lać pod
co (dat.), pass. a) płynąć pod czym,
rozlewać się pod czym; b) być
czymś powleczonym, oblanym, pod-
lanym, zwilżonym; pokryty, prze-
siąkły. 2. wlać.

suf-fuscus 3 ciemnobrunatny.

sug-gero, gessl, gestiim 3. l. podłożyć
(alicui alqd): a) podłożyć co pod co;

b) dodawać; c) przyprowadzać, do-
starczać, przyzwalać; d) doradzać. 2.
podwozić.

suggestum, lwi -lis, us m wzniesienie;

a) trybuna; b) mównica.

sug-grediór, gressus sum 3. podcho-
dzić, nacierać.

sugillatió. onis / wyszydzenie.

sugillo l. wyszydzać, lżyć.

sugo, M, ctum 3. ssać, wysysać,
chłonąć.

suillus 3. wieprzowy, świński.

suko l. bruździć; przerzynać, orać.

sulcus, l OT bruzda; a) orka; b) wcięcie,
rynna, rów, tor, droga.

sulfur, uns n = sulpur.

sullatlirio 4. chcieć naśladować Sullę,
grać rolę Sulli.

sulpur i sulfur, uris n siarka. vivum
kwiat siarczany.

sulpureus 3 siarkowy, siarczany.

sultis = si yultfs (cf. sis).

sum, ful, esse być: jako samoistne
słowo (verbum substantivum): l. a)
być tu, pod ręką, istnieć, żyć (np. est
deus, periculum erat). sunt, qui są

tacy ludzie, którzy; est quod, cur (z
con.) jest powód, jest przyczyna...
że. diu est, cum (z ind.) dawno już,
jak; b) mieć miejsce, zdarzyć się.
est, ut zachodzi wypadek lub zdarza
się, że; c) (z nazwami miejscowości
lub przyimkami); znajdować się, za-
trzymywać się, mieszkać, żyć, leżeć,
stać (np. esse Romae, ruri, in cast-
ri.s. apud exercitum, ante oculos
i in.). esse ab alqo stać po czyjej
stronie. quantum in me est ile tylko
w mej mocy. cum aliquo być z kim,
obchodzić się z kim; d) (z adv.) być
w jakim stosunku do czego, stać, iść,
mieć się (np. się vita hominum est,
bene est, małe mihi est). *est z inf.
jest możliwym, można (np. est vide-
re). 2. być w istocie, rzeczywiście,
znaczyć (np. się est, sunt ista, nos
niliil sumus); noc est lub id est to
znaczy, tj. jako łącznik (np. vita est
brevis, mors non est malum). 3.
z gen.; a) gen. possessivus = należeć
do kogo, być czyją własnością, np.
domus est fratris (lub mea, tua
itd.), omnia erant hostium (lub
nostra, vestra i in.), Samnitium
esse. W szczególności est alcis jest
rzeczą, obowiązkiem, zwyczajem,
oznaką, jest znakiem, dowodem cze-
go, świadczy o czym, np. adules-
centis (lub sununae demenoae, levis
animi i in.) est meuni est jest moim
obowiązkiem; b) z gen. (lub abl.)
qualitatis, np. magnae sapientiae,
nullius monienti, bono aninio esse;

uri sunt taurorum figura; c) (z
liczbami) składać się z czego, wyno-

- 413 sumptio

sić, np. ciassic est ducentarum na-

vium; d) z gen. (lub abl.) pretii
= wart jest, kosztuje, ma znaczenie,
np. magni, parvi, mille sestertiis
esse. 4. z dat.: a) = mieć, posiadać,
np. patri est ampla domus; b)
= służyć do czego, wychodzić na co,
np. hoc tibi laudi, honori. saluti est.

sumnia, ae /1. suma, ilość, masa; a)
suma pieniędzy, pieniądze; b) ogół,
całość, sumnia yictoriae zupełne
zwycięstwo, ad summam i in sum-
nia w całości, w ogólności, krótko;

rzecz główna, punkt główny, summa
beUi lub imperii całkowita władza.
2. najwyższe miejsce, pierwsza god-
ność, stanowisko.

suniniatini adv. pokrótce, z lekka,
powierzchownie.

sum-mergo, mersi, niersiun 3. zanu-
rzać, pogrążyć co na dno. pass.
zanurzyć się, utopić się.

sumniinistratór, oriś m pomocnik.

sum-ministro l. dostarczyć, wystarać
się, sprowadzić (alicui alqd).

sumnussim adv. cicho.

sumnussio. onis / a) opuszczenie,
zniżenie; zmniejszenie; b) posłuch.

summissus 3 spuszczony, klęczący,
zgięty; a) (o głosie) cichy, (o mo-
wie) spokojny; b) (o charakterze)
a) niski, płaszczący się, uniżony;

P) cichy, skromny, pokorny, bez-
pretensjonalny.

sum-mitto, misi, missuili 3. l. zniżyć,
opuścić, (oczy) spuścić, pass. zniżać
się, upadać, pochylać się; poniżać
się; a) opuszczać, zmniejszać, upadać
na duchu; b) ugiąć, poddać, upo-


rządkować. 2. potajemnie przysyłać,
nadsyłać, słać pomoc (alicui alqd),
zwłaszcza posłać kogo za kim. 3.
podnieść w górę, wyprostować; a)
zapuszczać (włosy), zostawić (zwie-
rzęta) do rozpłodu; b) wydawać,
dostarczać.

sum-móneo 2. wręcz przypominać.

summ-ópere adv. usilnie, bardzo.
z trudem.

sum-móveo, num, motum 2. usunąć,
oddalić, (wroga) odeprzeć (alqm
a re); a) (o liktorze) usunąć na bok,
zrobić miejsce; b) kazać komuś od-
stąpić; c) skazać na wygnanie, na
banicję; d) powstrzymać, oddalić,
odganiać, odwodzić od czego (alqm
re i a re).

summus 3 zob. superus.

sum-muto l. zamienić.

sumo, mpsi, mptum 3. brać, zabierać
(alqd ab alqo); a) brać do użytku,
używać; b) przyjmować, przybierać,
(pokarm) spożywać, (odzież) wdzie-
wać, (odwagi) nabierać; (dzieci)
przybierać za swoje, adoptować, sibi
tempus zabierać sobie czas. suppli-
cium de alqo wykonać na kim karę
śmierci; (o mowie) przybrać wyraz
pewności, twierdzić, przytaczać,
wspominać; c) brać: a) = wybierać,
wyszukiwać (alqd, sibi alqd ad alqd);

P) = kupować, kupić na licytacji,
dzierżawić; y) przedsiębrać, zaczy-
nać; S) wyjmować sobie, przywłasz-
czyć, przypisywać sobie (sibi alqd);

d) uciskać, niszczyć, wyniszczyć.

sumptio, onis / przyjęcie; przesłanka
(w sylogizmie).

suniptuarius 414

sumptuarius 3 wymagający wydatku,
nakładu.

sumptuosus 3 a) kosztowny, drogi; b)
marnotrawny (m re).

sumptus, us m wydatek, koszt; pienią-
dze; pl. marnotrawstwo.

siio, sul, siitiini 3. szyć; łączyć, subst.
siitiini, i n zszycie, pancerz.

suóve-taurilia, ium n ofiara z trzech
zwierząt.

siipel-lex, lectiłis / sprzęt domowy;

wyprawa.

super l. adv. nad tym, ponad to; a)
w górze, z góry; b) nadto, prócz tego,
jeszcze więcej; c) zresztą. 2. pip. a) (z
abl.) nad: a) w górze; /?) *(o czasie)
podczas, przy; y) względem, co do
= de, np. scribere super alqa re; b)
(z acc.) nad: a) ponad, powyżej; p)
przez, poza; y) (o czasie) po, podczas;

S) ponad, poza, np. super modum,
super decem milia, super oninia
przede wszystkim. Także = oprócz,
np. super morbum etiani fames.

supera = supra.

superabilis, a a) dający się przejść, do
przebycia; b) pokonalny, dający się
pokonać.

super-addo 3. ponadto dodać, do-
łączyć.

superatór, oris m zwycięzca.

superbia, ae/hardość, pycha, duma;

szlachetna duma, godność własna.

superbi-lóouentia, ae / chełpliwość.

superbió, - - 4. chełpić się, prze-
chwalać się (z abl.).

superbus 3 wyniosły; a) hardy, dumny,
tyrański; wybredny; b) wzniosły, zna-
komity; wspaniały, okazały.

super-cunmi, I n brew; a) ponurość,
powaga; b) pycha, duma; c) wyskok,
wzgórze.

super-contego 3. z góry nakrywać.

siiper-enrineo 2. przewyższać, sterczeć
ponad coś.

super-ffcies, ei / powierzchnia; zabu-
dowanie, budynek.

super-fcriis 3 zatknięty w górze.

super-fluo, fluid, fluxiini 3. zalewać;

w obfitości znajdować się.

super-fundó, fiidi, fusum 3. a) sypać,
lać na coś. se superfundere i pass.
przelewać się, wystąpić z brzegów,
rozlewać się, wylewać (z dat. i in
alqd); b) zasypać, zalać, pokryć.

super-gredior, gressus sum 3. prze-
kraczać; przewyższać.

super-iacio, ieci, iectum (i *iactum)
3. a) położyć, rzucić na coś; przez
coś (acc.) przerzucić; b) przekroczyć
(fulem).

super-immineo 2. sterczeć, groźnie
wznosić się.

super-impono 3. na czymś położyć.

super-incidens, enfis z góry wpadają-
cy, spadający.

super-incubans, antis leżący na czymś.

super -incumbo, cubul, - 3. położyć
się na czymś.

siiper-imcio 3. narzucić na coś.

super-mstemó, stravT, stratum 3. na
czymś rozścielić, zaścielić.

super-iumentariiis, T m dozorca parob-
ków wozów ciężarowych.

super-labór 3. prześliznąć się po
czymś.

superne adv. a) z góry, z wysokości;

b) w górze.

- 415 superus

supernus 3. w górze znajdujący się,
górny; wysoko leżący, wysoko po-
łożony.

supero l. l. (intr.) wystawać ponad
coś; a) być wyższym, mieć przewa-
gę, zyskać przewagę, zwyciężyć; b)
w obfitości znajdować się; c) jeszcze
istnieć, zostać przy życiu, pozostać,
dożyć, przeżyć. 2. (trans.) przejść,
przekroczyć (alqd); a) przewyższać;

b) przejść, przejechać koło czegoś,
minąć; opłynąć; c) przewyższyć,
uprzedzić kogoś, wziąć górę nad
kimś (alqm alqa re), górować; poko-
nać, zwyciężyć.

super-obruo 3. w górze nakryć.

super-occiipó l. zaskoczyć kogoś przy
czymś.

super-pendens, entis zawieszony,
zwieszony, wiszący.

super-ponó 3. położyć, postawić na
czymś.

super-scando 3. przekroczyć.

super-sedeo, sedi, sessum 2. zanie-
chać czegoś, oszczędzić sobie cze-
goś, pozbyć się czegoś (z abl.;

z *inf.).

super-stagnó l. wylać, wystąpić
z brzegów.

super-stemo 3. pokryć, nakryć.

siiper-stes, stiffls a) stojący obok, obec-
ny; b) świadek; c) pozostały przy
życiu, potomny (z dat. i gen.).

superstitió, onis / l. uroczysta przy-
sięga. 2. zabobon, gusła, a) pl. zabo-
bonne praktyki, obrzędy; b) bojaźń
boża, zabobonny lęk.

siiperstitiosiis 3 a) zabobonny, zbyt
trwożliwy; b) proroczy, wieszczy.

super-sto, - - l. stać na czymś (z
dat. i *acc.).

super -struó, struao, structuni 3. bu-
dować na czymś, stawiać na czymś.

super-sum, GS, esse zbywać, pozostać;

a) jeszcze istnieć, zostać przy życiu;

b) przeżyć kogoś (z dat.); c) być
w obfitości; wystarczać; sprostać cze-
muś (z dat.); d) mieć przewagę; e)
pomagać.

siiper-urgeo 2. górą się wciskać.
superus 3 w górze będący, górny.
subst. a) siiperi, óriim m bogowie
niebiańscy; ludzie na ziemi; b) su-
pera, oram n świat ziemski, l. comp.
superior, us wyższy, górny; a) (o
czasie) wcześniejszy, dawniejszy, po-
przedni; b) wyżej stojący, przewyż-
szający, przeważny, znakomitszy, sil-
niejszy; mający przewagę, zwycięski.
2. sup. supremus 3 najwyższy, osta-
tni; a) (o czasie) ostateczny, ostatni.
supremus dies dzień śmierci, po-
grzebu. subst. suprema, óriuli
n śmierć; ostatnia wola; ostatnia
usługa, pogrzeb; szczątki, zwłoki; b)
ostatni = najgorszy, najcięższy. 2.
sup. summiis 3 najwyższy, najwyżej
stojący; ostatnia (górna) część, naj-
wyższy punkt, szczyt, wierzchołek,
górna powierzchnia, subst. sum-
mum, i n najwyższa warstwa, szczyt,
wysokość, (ad) suninium do naj-
wyższego stopnia, co najwyżej; a) (o
czasie) ostatni, ostateczny, sunuua
aestas późne lato, upały; b) naj-
znakomitszy, najważniejszcy, najsil-
niejszy, najgłówniejszy, główny.
summa res główna rzecz, summus

superyacaneus - 416-

dies główny dzień, sumnia facere

uczynić wszystko, co możliwe, sum-
mum ius ściśle stosowane prawo.
suninia res rozstrzygająca walka.
summo tempore w największej po-
trzebie. adv. sunune w najwyższym
stopniu, szczególnie; najzupełniej,
całkowicie, sumnia res publica dob-
ro ogółu, dobro państwa, racja stanu.

superyacane&s 3 zbędny, niepotrzeb-
ny; drugorzędny.

super-yacuus 3. = supervacaneus.

super-vado 3. przekraczać, przecho-
dzić.

super-vehór, yectus sum 3. poza coś
(acc.) wyjeżdżać.

super-yemó, vem, yentum 4. przez coś
(dat. lub *acc.) iść; a) położyć się na
czym; b) niespodzianie przybyć; c)
napaść, zaskoczyć kogoś (z dat.).

siiperyentus, us m nadejście, przy-
bycie.

super-vlvo 3. przeżyć (z dat.).

super-vólito l. latać nad czymś (acc.).

super-vóló l. ponad czymś (acc. lub
dat.) przelecieć.

siipino l. w tył wygiąć, w górę zwró-
cić, wywrócić, przewrócić.

suplniis 3 a) ku górze zwrócony,
(lekko) wzniesiony; b) wstecz wy-
gięty, na wznak leżący, w tył podany,
pochylony; c) opieszały, zaniedbany.

sup-paenitet 2. nieco żal mu, trochę
nierad jestem.

sup-par, paris prawie równy, prawie
równoczesny (z dat.).

suppeditatió, onis / nadmiar, zbytek.

sup-pedfto l. l. (trans.) dawać, poda-
wać, przysyłać, dostarczać (alicui

alqd). pass. obficie być zaopatrzo-
nym. 2. (intr.) a) nieść pomoc, wspie-
rać (alicui); b) (obficie) znajdować
się, być pod dostatkiem, być w zapa-
sie; a) być obficie zaopatrzonym
w coś (abl.); P) wystarczać, starczyć
(ad alqd, z *dat.).
suppetiae, arum/pomoc, poparcie.
suppetiór l. przyjść z pomocą (alicui).
sup-peto 3. (intr.) = suppedito 2. b.
sup-planto l. podstawić komu (olani)

nogę.

supplenientum, i n uzupełnienie; a)
pobór uzupełniający; b) zaciąg do-
datkowy.

sup-pleo, cvi, etum 2. dopełnić, znów
napełnić; uzupełnić; zaciągi uzu-
pełnić.
sup-plex, icfe gnący kolana, klęczący;

komie błagający (alicui; z ut); pokor-
ny, błagalny, subst. m szukający
przytułku, opieki; petent, klient.
supplicatió. onis/l. uroczystość bła-
galna, modły błagalne, pokutne. 2.
modły dziękczynne.
suppEciter adv. do supplex.
suppITcTiini, T n uklęknięcie: l. a)
pokorna prośba, błaganie, modlitwa;

b) = suppBcatio. 2. stracenie, kara
śmierci; a) sroga kara; męka, katusze,
męczarnia; b) ofiara przebłagania,
ofiarowanie, sąd karny.
supplico l. na klęczkach, pokornie
prosić, błagać (alicui); (do bogów)
modlić się (diis).
sup-plodó, sl, sum 3. tupnąć.
suppiósió, onis/tupanie, tupnięcie.
sup-pono, posili, pósitiim 3. podkła-
dać, podstawiać (alqd alicui rei); a)

- 417 - suscipio

podbić; b) z dołu przyłożyć, przy-
stawić, przysądzić (alicui rei alqd);

przydać, dołożyć; c) na czyjeś miej-
sce położyć (alqd in locum alcis, pro
alqo, *alicui); podsunąć, podrzucić.

sup-porto l. znosić, donosić, dowozić
(alqd alicui, ad alqm, in alqd).

suppressio, onis / sprzeniewierzenie
(pieniędzy).

sup-primo, pressl, pressum 3 w dół
cisnąć, zgniatać; a) powstrzymywać,
zatrzymywać, powściągać, (okręty)
zatrzymać w przystani, zatopić; b)
zdusić, stłumić; ukryć, zataić; sprzy-
mierzyć; c) suppre.ssus 3 (o mowie)
cichy, przytłumiony.

sup-pudet 2. me trochę mi wstyd
(alcis).

sup-puro l. ciągle ropieć, dęć. sup-
puratus 3 ciągle ropiejący.

sup-piito l. wyliczać, obliczać.

supra l. adv. a) w górze, wyżej,
powyżej, na świecie (górnym); b) (o
czasie) dawniej, przedtem, wcześniej;

s. repetere dalej zasięgnąć; c) ponad-
to, więcej, wyżej, dalej. 2.prp. z acc.:

ponad, poza; a) nad, poprzez, poza
= z drugiej strony; b) (o czasie)
przed, poza (wstecz = przed); c) (o
mierze i stopniu) poza coś, ponad
coś, np. s. vires, s. liominis for-
tunani, s. modlini, s. duos menses.

supralano, onis / przesada.

supralatus 3 przesadzony.

supra-scandó 3. przekraczać.

supremus 3 zob. superus.

sura, ae/łydka.

surculus, i m gałąź, gałązka; zraz;

sadzonka.

surdaster, trą, trum na pół głuchy.

surditas, afis/głuchota.

surdus 3 głuchy (ad alqd lub *dat.);

a) nieczuły; b) nie rozumiejący cze-
goś (in re); c) bez dźwięku, niedo-
słyszalny, cichy, zamilkły.
surena, ae m najwyższy po królu

dostojnik u Panów.
surgo, surrexi, surrectum 3. l.
(trans.) podnieść, wznieść, wypros-
tować. 2. (intr.) podnieść się, wstać,
wstąpić wyżej (e, de, a re ad, in
alqd); a) (o mówcy) wystąpić, (o
wodzu) wyruszyć; b) (o martwych
przedmiotach) wznosić się, wscho-
dzić, powstawać, (o czasie) nadcho-
dzić, zbliżać się; c) w górę piąć się,
róść, przybierać; d) zaczynać, po-
czynać.
surpite, surpifit zob. surripio.
sur-repo 3. a) podleźć; b) wcisnąć się.
surrexe, surrigo = surreaasse, surgo.
sur-ripio, ripuu, reptum 3. potajemnie
odebrać, ukraść, wydrzeć, zabrać
(alqd alicui lub ab alqo). se sur-
ripere potajemnie oddalić się, wy-
mknąć się, wyśliznąć się.

sur-rógo l. wybrać na miejsce czyje

(alqm alicui i in locum alcis).
sursum adv. a) w górę, do góry; b)

wysoko, w górze.
sus, siiis m i / wieprz, świnia; dzik.
sus-censeó, m, - 2. wzburzonym lub
gniewnym być, gniewać się (alicui;

z quod lub acc. c. inf.).
susceptio, onis/podjęcie, objęcie.
sus-cipio, cepi, ceptum 3. l. z doły
chwytać; (przen.) podtrzymywać, po-
pierać; a) (dziecko) z ziemi podnieść

suscito - 418 -

= uznać za swoje; b) (dzieci) mieć
z kimś (ex alga) lub od kogoś, pass.
przyjść na świat, urodzić się. 2.
przyjąć do siebie, przyjąć; a) (dob-
rowolnie) podjąć, na siebie przyjąć,
podjąć się czegoś (alqd). (consilium,
odium) powziąć; b) coś sobie wy-
mówić; c) przedsiębrać, załatwić;

urządzić; (drogę) obrać, (severita-
tem) użyć, zastosować, (ślub) uczy-
nić, złożyć; d) odpowiedzieć; e)
ścierpieć, znieść, wziąć na siebie.

sus-citó l. w górę pędzić, do góry
skierować, podnieść, spłoszyć (alqm
i alqd ab, ex re in alqd; a) kazać
wstać, zbudzić; b) obudzić, wzbu-
dzić, poruszyć; rozbudzić, wzniecić,
spowodować.

sus-pecto l. a) patrzeć w górę; b)
podejrzliwie patrzeć, podejrzewać.

suspectus, us m spojrzenie ku górze,
zaglądanie; podziw, cześć.

suspectus 3 podejrzewany, podejrzany,
wzbudzający podejrzenie lub obawę
(alicui kogoś od kogoś; re, de re,
*alcis rei).

suspendium, T n zawieszenie, powie-
szenie; powieszenie się.

sus-pendo, pendi, pensum 3. zawiesić,
powiesić (alqd re, ex, de, a re); a)
podnieść w górę, wynieść, trzymać
w zawieszeniu, trzymać w niepew-
ności. pass. wisieć, chwiać się, bujać;

b) pozostawić nie rozstrzygniętym;

c) zaniepokoić.

su-spensus 3 wzniesiony w górę, wi-
szący; a) zawisły od czegoś, na
czymś oparty (ex re); b) niepewny,
wątpliwy, niezdecydowany, chwiej-


ny, nieokreślony; c) trwożliwy, boja-
źliwy, niespokojny.

suspicax, acis podejrzliwy.

sfl-spido, exi, ectum 3. w górę patrzeć,
zaglądać, podglądać (in alqd i z acc.);

a) wznieść się myślą ku czemuś
(alqd); b) podziwiać, czcić; c) pode-
jrzewać (alqm).

suspició, onis / a) podejrzenie, in
suspicione esse alicui być komuś
podejrzanym, alqm in suspicionem
adducere rzucić na kogo podejrze-
nie. in suspicionem yenire (lub ca-
dere, vocari) popaść w podejrzenie,
suspicionem habere a) de re o coś
podejrzewać; fS) alcis rei być o coś
podejrzanym; b) przypuszczenie, do-
mysł, przeczucie.

susplciosus 3 a) podejrzliwy; b) wzbu-
dzający podejrzenie, podejrzany.

suspitór l. podejrzewać, domyślać się,
przeczuwać, spodziewać się (alqd;

z acc. c. inf.).

suspiratus, us m głęboki oddech, wes-
tchnienie.

su-spiritus. us m głębokie odetchnie-
nie, westchnienie, kaszel.

suspirium, I n głębokie oddychanie,
westchnienie.

su-spiro l. głęboko oddychać, wzdy-
chać (alqd za czymś), tęsknić.

susque deque adv. w dół i w górę;

mniej więcej; obojętnie, bez zna-
czenia.

sustentaculum, i n podpora.

sustentatió, óniś / zwłoka.

sustentó l. podtrzymywać, pass. trzy-
mać się; a) prosto trzymać, nie dać
upaść, podpierać; b) utrzymywać,

- 419 - tabella

żywić; c) wytrzymywać, znosić, cier-
pieć, wytrwać; d) zatrzymywać, ta-
mować; znośnym czynić, uciszać; e)
powściągać, odwlekać, odkładać.

sus-tmeó, niu, - 2. podtrzymywać,
prosto trzymać, nie dać upaść, pod-
pierać, dźwigać, unosić; a) wytrzy-
mać, znieść, ścierpieć; (sprawie ja-
kiejś) dorastać; (przeciw komuś) wy-
stąpić, utrzymać się; a) (abs.) wy-
trwać, placu dotrzymać; przemóc co
na sobie; b) wziąć na siebie, podjąć
się, mieć do znoszenia, dokazać cze-
goś (alqd). personani rolę grać; c)
utrzymać = a) dochować, zachować;

P) żywić, utrzymywać; d) zatrzymać,
powstrzymać, powściągnąć, kazać
przestać, se sustinere a re (lub z ne)
zaniechać coś, z dala się trzymać od
czegoś; odwlekać, odkładać.

sus-tollo, - - 3. w górę podnieść.

susurratór, oris m podszeptujący.

susurró l. szeptać, szemrać, syczeć.

susiirrus, i m szept, szmer, syk, mru-
czenie.

siisiirrus 3 szepczący.

sutiiis, e zeszyty; spleciony.

sutór, oris w szewc.

sutorius 3 szewski; subst. były szewc.

sutrinus 3 = sutorius.

sutura, ae/ścieg, szew.

suus 3 (zaimek dzierżawczy 3. osoby)
swój, własny; a) sul, orum m swoi,
krewni, przyjaciele, zwolennicy, swoi
ludzie, krajanie, współobywatele; b)
suum, i n swoje, swoja własność,
swoje mienie; - a) właściwy, należ-
ny, odpowiedni, przeznaczony, zwyk-
ły, należyty, suo iure z pełnym
prawem; fS) korzystny, pożądany,
dogodny, miły. suo loco pugnare
w dogodnym miejscu (terenie) wal-
czyć; y) swój własny pan, samodziel-
"y. oryginalny.

syllaba, ae/zgłoska.

syllabatmi adv. według zgłosek, po
zgłosce.

syllógismus, T OT (logiczny) wniosek.

symbóla, ae/składka pieniężna.

symphonia, ae / muzyka, koncert;

kapela.

symphoniacus 3 muzykalny; subst.
m muzykant (pl. kapela, orkiestra).

symposium, i n uczta, biesiada.

synedrus, l m członek rady (w kole-
gium).

synephebiis, T OT przyjaciel młodości.

syngrapha, ae/rękopis; skrypt dłużny,
weksel.

syngraphus, T OT dokument; paszport.


T

T. (skrót) = Titus.
tabella, ae / deseczka, tabliczka; a)
szachownica; b) tabliczka pamiąt-
kowa. wotywna; c) obrazek; d) wa-
chlarz; e) tabliczka (do pisania);

a) pismo; p) list; y) kontrakt, skrypt

tahellarius - 420 -

dłużny; S) orędzie, dokument; e)
protokół; f) tabliczka do głosowania.

tabellarius 3 dotyczący głosowania.
subst. -us, i m posłaniec z listem.

tabeli, m, - 2. a) topnieć, rozchodzić
się, znikać; b) ciec.

taberna, ae / buda z desek; l. chata.
2. sklep, kram, warsztat; a) szynk,
gospoda; b) krużganek w cyrku, łuk.

tabernaculum, T n chata, buda; a)
namiot; b) obserwatorium (augurów).

tabernarius, i m właściciel sklepu,
budy.

tabes, fa / psucie się, gnicie; a) po-
soka, jucha; b) suchoty, wycieńcze-
nie; a) zaraza, (przen.) trucizna;

f5) zanikanie.

tabesco, bm, - 3. topnieć, rozkładać
się; a) gnić; b) chudnąć, trapić się
(ex alqo o kogoś).

tabidu.s 3 a) niknący, chudnący, top-
niejący; b) pożerający, niszczący.

tabi-ficus 3 trawiący.

tabula, ae / deska, tablica; a) sza-
chownica; b) tablica pamiątkowa,
wotywna; c) obraz; d) tablica ustaw;

e) tablica licytacyjna (stół); f) stół
wekslarza; g) tablica do pisania;

to, co jest napisane; a) pismo, odpis;

f5) lista, spis, regestr, protokół; y)
kontrakt, skrypt dłużny; S) testa-
ment; e) orędzie, dokument; Q księ-
ga rachunkowa.

tabulariiim. T n archiwum.

tabulatio. oris / ściana z desek, osza-
lowanie; pokład, piętro.

tabulatus 3 pokryty deskami, tarcica-
mi. subst. -urn, i n pokład, pomost,
piętro.

tabiiiihum, T n = tabulariiim.

tabiim. i n posoka, ropa; a) jad; b)
zaraza, choroba zaraźliwa.

taceo, ul, itum 2. l. (intr.) milczeć (de
re); a) być cichym, bezgłośnym; b)
zamilknąć, przestać. 2 (trans.) zamil-
czeć (alqd).

taciturnitas, afis/1. dochowanie taje-
mnicy. 2. milczenie.

tacitumus 3 milczący, skąpy w słowa;

cichy, spokojny.

tacitus 3 l. (act.) milczący, niemy,
cichy, bez szmeru, spokojny. 2. pass.
zamilczany, nie wspomniany, nie
omówiony; a) w milczeniu ścierpiany
lub przyjęty; b) cichy, skryty, tajem-
ny, nie spostrzeżony, w cichości.

tactió, onis/zmysł dotyku, czucie.

tactus, us m l. dotknięcie; działanie,
wpływ. 2. zmysł dotyku, czucie.

taeda, ae/sosna; a) drzewo sosnowe,
łuczywo; pl. las sosnowy; b) po-
chodnia; a) pochodnia weselna; f!)
wesele, małżeństwo.

taedet, fint lub (aesiun est 2. czuć
wstręt, być zniechęconym (alqm alcis
rei albo z inf.).

taedi-fer 3 niosący pochodnie.

taednim, i n wstręt, odraza, niechęć.

taema, ae / wstążka, opaska; opaska
na głowę.

taeter, trą, trum brzydki, wstrętny,
odstręczający, obrzydliwy.

tagax, ads złodziejski.

tago (arch.) = tango.

talaris, e sięgający do kostki albo
znajdujący się na kostkach, subst.
talaria, liim n a) trzewiki ze skrzy-
dełkami; b) długa suknia.

- 421 - tantus

talarius 3 należący do kostek, ko-
stkowy.

talea, ae / laska, pręt, drążek; a)
pal zaostrzony; b) sztabka żelazna,
sztaba.

tallentuili. T n talent (jako waga lub
suma pieniężna).

talfe, e taki, takiego rodzaju; a) tak
wielki, tak znaczny; b) tak zły; c)
następujący.

talpa, ae/kret.

talitrum, T n skrawek.

talus. Ima) kostka; pięta; b) kostka
do gry.

tam adv. tak = tak bardzo, tak dalece,
w tym stopniu. quam... tam jak...
tak, (przed *comp. i sup.) im... tym.
tam... quam tak (bardzo)... jak. non
tam... quam nie tak... jak raczej.

tam-diii adv. tak długo; bardzo długo.

tamen (partykuła przeciwstawna) jed-
nak, atoli (wzmocnine przez at, sed,
verum). neque tamen jednak nie; a)
lecz przynajmniej, si non... (at) ta-
men jeśli nie, to przynajmniej; b)
przecież w końcu; c) *si tamen
jednak tylko, jeśli, jeśli inaczej. *nisi
tamen jeśli tylko nie.

tamen-etsi ej. = tametsi.

tam-etsi ej. lubo, chociaż; mimo to
jednak.

tam-quam a) adv. jakby, jak gdyby;

b) ej. z con. = tamquam si zarówno
jak gdyby.

tandem adv. w końcu, nareszcie; (w
pytaniach) na koniec, wreszcie, np.
quis t? quousque Ł?

tango, teflgi, tactum 3. dotykać, do-
tknąć, ująć (alqd re); a) (o miejscu)

dojść, dotrzeć, dostąpić; graniczyć
(/OCHOT); b) naruszyć = zabrać (np.
alqd de praeda); (potrawy) jeść,
spożywać; (wodą) zwilżać, (siarką)
podkurzać; c) trafić, uderzyć (fulnune
albo de caelo tactus); d) wzruszać,
poruszać, ogarnąć, wywrzeć wrażenie
na czymś (acc.); e) (w mowie) poru-
szać; a) wspominać, przytaczać; /?)
drażnić.

tail-quam = tamquam.

tantfs-per adv. tak długo; tymczasem.

tant-ópere adv. tak bardzo, w tym
stopniu.

tantiiliis 3 tak mały, tak niewielki, tak
mało. subst. -iim, T n tak mało, taka
drobnostka.

tantus 3 tak wielki, tak znaczny, tak
silny; tak wiele; a) tylko tak wielki,
tak mały; b) subst. tantum. T n tyle,
tak dużo, taka ilość, tak wysoki
stopień (gen.), alterum tantum jesz-
cze raz tyle; drugie tyle; a) tylko
tyle, tak mało, taka drobnostka; fS)
tanti (gen. prerii) za taką cenę, tak
wysoko, tak drogo, tanti esse tyle
kosztować, na tyle być cenionym.
tanti mihi est opłaci się, warte
zachodu (jest mi obojętnym); /)
tanto (abl. comp.) o tyle. quanto...
tamo im... tym; S) tamtum adv.;

0; a) tak dalece, tak bardzo, tyle; /? [S)
tylko, jedynie, tylko tyle, non tan-
tum... sed etiam nie tylko, lecz
także; f J) tantum-módó tylko,
jedynie, S S) tantum non prawie;

e e) tantum qu6d tylko że, ponie-
waż, zaledwie, że. tantum quod
non tylko że nie.

tantusdem - 422 -

tantus-dem 3 równie wielki, subst.
tantundem n równie wiele, tyleż (z
gen.); adv. tak dalece.

tapes, eflś m i tapetę, is n dywan,
nakrycie.

tardi-gradus 3 powoli kroczący.

tardi-pes, pedus powoli idąc, kulejąc.

tarditas, atiś / powolność; tępota,
niepojętność.

tardo 1.1. odwlekać, powstrzymywać,
hamować {alqm, alqd, alqm ad alqd
lub a re, także m re i z inf.); osłabiać.
2. (intr.) zwlekać.

tardus 3 powolny, opieszały, leniwy;

a) długotrwały; b) późny; c) po-
wstrzymujący, opóźniający, parali-
żujący; d) tępy, głupi; słaba głowa.

taureiis 3 wołowy.

tauri-fornuś, e na kształt byka, podob-
ny do byka.

taurinii.s 3 wołowy.

tauriis, i m byk.

taxatió, onis/oszacowanie.

taxilliis, 1 m mała kostka (sześcian).

taxó l. szorstko dotknąć; a) drażnić
kogo, krytykować; b) oszacować;

otaksować.

taxus, i/cis, drzewo cisowe.

techna, ae/chytry figiel.

tector, oris m tynkarz.

tectoriółum, T n sztukateria.

tectoriihn, i n malowidło ścienne,
fresk, sztukateria.

tectum, T n dach; a) powała, sufit; b)
strzecha, dom, mieszkanie, świątynia,
grota, jaskinia.

tectus 3 kryty, nakryty; a) pokryty
dachem, opatrzony dachem; b) ukry-
ty; a) tajemniczy, tajny; fS) podstęp-


ny; c) wstrzemięźliwy, ostrożny (m
re, ad alqm).

tegimen, iilis n pokrycie, zasłona;

osłona, ochrona.

tegimentum i tegmentum, I n pokrycie,
dach, oszalowanie; osłona, ochrona.

tegnien, mis n = tegimen.

tego, ten, tectum 3. kryć, pokrywać
(alqd re); a) ubierać; b) pogrzebać,
pochować; c) zakryć; a) ukrywać; /S)
taić, owijać w bawełnę, upiększać;

d) chronić, bronić (alqd a re).

tegula, ae/dachówka; pl. i *sg. dach
z dachówek.

tegumen, tegiunentum = tegimen
(tum).

tela, ae/tkanina; tkactwo, krosna.

tellus, iiris / ziemia (także jako bó-
stwo); a) grunt, podłoga; b) posia-
dłość, grunt; c) kraj, państwo, oko-
lica, obszar.

teluin, T n broń zaczepna, pocisk; broń,
strzała; zapęd.

temerariiis 3 nieuważny, płochy, nie-
rozważny, zuchwały.

temere adv. przypadkiem, na oślep,
bez zastanowienia; a) bezpodstawnie;

b) bez namysłu, zaraz, non temere
niełatwo, zaledwie.

temeritas, afiś / a) przypadek, ślepy
traf; b) nierozwaga, płochość, zuch-
wałość.

temero l. plamić, znieważyć, znie-
sławić, zhańbić.

temetum, T n wino.

temno, - - 3. gardzić, lekceważyć
(= contemno).

temo, onis m dyszel; grządziel; wóz
(jako konstelacja).

423 - tempus

temperamentum, T n l. umiarkowana
mieszanina. 2. (właściwa) miara; a)
umiarkowanie; b) wybieg, wyjście.

teniperans, anflś umiarkowany, mier-
ny, miarkujący się, wstrzemięźliwy
(z *gen. lub a re).

temperantia, ae / umiarkowanie, za-
chowanie miary; panowanie nad so-
bą.

temperano, onis/należyta mieszanina,
złożenie; a) dobrany skład, stosowne
urządzenie, organizacja; b) zasada
organizacji lub porządku.

temperatór, oris m organizator.

temperatura, ae / właściwe zmie-
szanie.

temperatus 3 a) należycie zmieszany,
łagodny, gorący; b) spokojny, umiar-
kowany, poważny.

temperi adv. we właściwym czasie.

temperies, el/= temperatio; łagodne
ciepło.

tempero 1.1. (trans.) a) ogrzać umiar-
kowanie (= gorące oziębić, a zimne
ogrzać); b) należycie zmieszać, zło-
żyć (np. vinum, venenum); a) nale-
życie urządzić, uregulować, uporząd-
kować; p) miarkować, umiarkowanie
używać, łagodzić; y) należycie pro-
wadzić, kierować, rządzić, powścią-
gać. 2. (intr.) zachować miarę, miar-
kować się (m re); a) z dat.) a)
miarkować, z umiarkowaniem uży-
wać, powściągnąć (np. sibi, irae,
linguae, risui); fi) szanować, oszczę-
dzić (coś) (np. sociis, templis); b) (a
re albo sibi a re; z quin albo quomi-
nus) powstrzymywać się od czegoś
(np. a lacrimis, ab iniuria).

tempestas, atis / l. stan powietrza,
pogoda; a) niepogoda, burza; b)
(przen.) burza = a) natłok; /?) czas
burzliwy, niepokoje; y) (o osobach)
niszczyciel, burzyciel. 2. okres czasu;

czas; położenie, stosunki.

tempestmtas, atis / właściwy czas.

tempesGvus 3 w stosownym czasie,
w porę; a) stosowny, dogodny; od-
powiedni, dojrzały; b) wczesny.

templum, i n poświęcone miejsce,
święte miejsce; a) miejsce, z którego
augurowie badali lot ptaków, hoc
onine templum wszechświat; a)
wzgórze; p) daleki obszar; b) świę-
tość, świątynia, kaplica.

tempwaBs, e jakiś czas trwający.

temporarius 3 stosujący się do okoli-
czności; zmienny.

temptabundus 3 naokoło macający.

temptamen, inis i temptamentum,
i n = temptatio.

temptatio. onis/l. a) próba, usiłowa-
nie; b) napad, atak (szczególnie cho-
roby). 2. pokusa.

temptatór, oris m kusiciel.

tempto l. macać, dotykać; a) napadać,
szukać czegoś do zrabowania, (o
chorobach, uczuciach) ogarniać;

(przen.) zwalczać; b) próbować, wy-
stawiać na próbę (alqm i alqd); a)
starać się kogoś wybadać; R) wieść
na pokuszenie, starać się pozyskać,
przerobić, obrabiać, nęcić; y) do-
świadczać czegoś (alqd; z si, czy; *z
inf. lub ut).

templis, oris n skroń.

tempus, oris n czas, okres czasu; a)
chwila, godzina; lub (pl.) wiek. haec

temulentia 424 -

tempora nasze czasy, anni tempas
pora roku. in omne tempus na za-
wsze, na wieki, ex temperę z miej-
sca; b) czas (okres) życia, wiek (lata),
dni (życia), lata (często pl.); w ogóle
trwanie, pora; c) (w metryce) miara;

iloczas; d) (z naciskiem) a) dobry,
stosowny czas, stosowna chwila, spo-
sobność, dogodna sposobność, fc est.
jest na czasie (z inf. albo acc. c. inf.).
ad tempus lub (in) temperę w sto-
sownym czasie; p) stosunki, okolicz-
ności, położenie, ex temperę stosow-
nie do okoliczności; przykre okolicz-
ności, smutne położenie, troski, nie-
szczęście, bieda, niebezpieczeństwo
(pl. procesy, smutne czasy).

temulentia, ae/pijaństwo.

temulentus 3 opity, pijany.

tenacitas, atfs/mocne ujęcie; skąpst-
wo, sknerstwo.

tena.\. acis mocno trzymający; a) ciąg-
nący się, silny, gęsty; b) silnie trzy-
mający się czegoś (gen.); a) upały,
zawzięty; /?) skąpy, sknera.

tendiciiia. e/sidło, pętla.

telitló. tetendi, tentlim (i *tensum 3. l.
(trans.} napiąć, naciągać coś (alqd); a)
wyprężyć, rozciągnąć (np. manus
alicui i ad alqd); a) (namioty) rozbić,
(sieci) zastawiać; R) wyciągać, przedłu-
żać; b) dostarczać (alicui alqd), (w
ogóle), dawać, użyczać, (pęta) nakła-
dać; c) zwracać, kierować (alqd ad
albo in alqd), (pociski) miotać. Z (intr.)
a) (w namiotach) obozować, kwatero-
wać; (w szyku bojowym) stawać; b)
spieszyć, dążyć, maszerować, ciągnąć,
jechać, udawać się (in albo ad alqd); a)

napaść na kogo (in alqm); /?) ciągnąć
się, rozciągać się; c) dążyć do czegoś
(ad alqd; *z ut, ne); przychylać się do
czegoś (ad alqd); czuć skłonność do
czegoś; d) natężać się; trudzić się (in
re; *z ut, ne); a) walczyć; R) stawiać
opór (z contra albo adversus); zarzuty
czynić.

tenebrae, arum / ciemność, mrok; a)
noc; ślepota, niemoc, omdlenie,
śmierć; ciemne miejsce, zakątek, kry-
jówka; b) ukrycie, niski stan; niejas-
ność; niepewne położenie.

tenebricosus 3 ukryty w ciemności;

zaciemniony, ciemny.

tenebricus 3 i tenebrósus 3 ciemny;

okryty ciemnością.

teneó, tenui, - 2. trzymać, mocno
trzymać (alqd re, in re). l. dzierżyć,
posiadać, mieć; a) pojmować, rozu-
mieć; znać; b) skierowywać coś (alqd
ad, in alqd); a) (drogę) obrać, (na
drogę) wstąpić; f!) (intr.) sterować,
żeglować (closse ad locum); c) (do
celu podróży) dostać się, wylądować,
zdążyć (z occ.); d) (przen.) a) osiąg-
nąć, uzyskać coś; fS) przekonać kogoś
(alqm in re lub z gen. criminis). pass.
być przekonanym, (w ogóle) złapa-
nym być na czym. 2. posiadać, mieć
w posiadaniu (alqd). pass. teneri ab
alqo być w czyich rękach, w posiada-
niu; a) zamieszkiwać, obsadzić, (o
wojsku) dowodzić, (o władcy) pano-
wać, mieć pod swoją władzą; b)
ogarniać, obejmować, pass. zawierać
się w czymś (abl.); c) (o afektach)
ogarniać, opanować. 3. nie puścić; a)
więzić kogo; b) starać się zatrzymać,

- 425 tergo

zachować, utrzymać, obronić; c) trwać
przy czym (acc.), obstawać przy
czym; zwł. a) podtrzymywać swoje
twierdzenie; JS) (intr.) utrzymywać się,
istnieć, trwać; d) więzić = a) czaro-
wać; p) opanowywać, natchnąć; /)
zobowiązywać, związywać (zwłaszcza
o potrawach, obietnicach itp.); e) (jako
prawo) przeprowadzić (alqd; z ut, ne).
4. = powstrzymywać; a) (łzy, uczucia)
powściągać; b) zwłóczyć coś, odwle-
kać; c) coś od kogoś oddalać, z dala
trzymać (alqd ab alqo lub a re).

tener, era, eriim delikatny, miękki; a)
młody, młodzieńczy; b) (duchowo)
a) uczuciowy, ustępliwy; p) miękki,
wydelikacony; y) czuły, zakochany;

rozkoszny.
teneritas, afis / delikatność.
tenesmos, i m parcie stolcowe.
tenor, oris m nieprzerwany bieg, ciąg;

przebieg, trwanie, uno tenore jed-
nym ciągiem, bez przerwy.
tensa, ae / wóz, na którym wożono

posągi bogów.

tentabundus = temptabundus.
tentlgo, mis / naprężenie; lubieżność,

zapał (miłosny).
tento, tentamen i in. zob. tempt-
tentórium. i n namiot.
tenuiculus 3 dosyć drobny, nędzny.
tenuis. e cienki, delikatny, drobny; a)
szczupły, chudy; b) wąski; c) płytki,
miałki, płaski; d) (o płynach) czysty,
jasny; e) (przen.) a) delikatny, do-
kładny, bystry; P) nieznaczny, drob-
ny, słaby; f) ubogi, biedny; S) niski,
mały; e) pojedynczy, skromny; 4)
adv. tenuiter lada jako.

tenuitas, afls / cienkość, delikatność;

a) chudość; b) niedostatek, ubóstwo;

c) pojedynczość, skromność, brak
ozdób.

tenuo l. robić cienkim, rozcieńczać;

zmniejszać, zacieśniać, zniżać, osła-
biać.

tenus a) subst. (nieodm.) n sznur;

b) prp. z abl. i gen. aż do. verbo
tenus dosłownie.

tepe-fació, feci, factiun 3. czynić let-
nim, rozgrzewać.

tepeo, ffi, - 2. być letnim, ciepłym;

a) być zakochanym; b) ostygnąć
w miłości.

tepesco, piH, - 3. stawać się letnim,
gorącym.

tepidus 3 a) letni, ciepły, łagodny; b)
chłodny, oziębiający; mdły.

tepór, oris m l. umiarkowane ciepło.
2. chłód; mdłość.

ter adv. trzy razy.

ter-dede(n)s adv. trzynaście razy.

terebinthus, T/drzewo terpentynowe.

terebro l. wiercić, przewiercić.

teredó, mis / kołatek (owad), czerw
drzewny.

teres, edś walcowaty; gładki, a) jakby
toczony, krępy, elastyczny, (plaga)
dobrze skręcony; b) pełen smaku,
gustowny; zaokrąglony.

ter-genuniis 3 zob. trigeminus.

tergeo, sl, sum 2. wycierać, osuszać,
czyścić; łaskotać.

tergihum, i n knut, korbacz.

tergiversatió, ónis/ zwlekanie.

tergi-versor l. szukać wykrętów, ocią-
gać się.

tergó 3. = tergeo.

tergum - 426 -

tergum, i n plecy, grzbiet; a tergo
z tylu; a) (w ogóle) ciało; b) tył; c)
powierzchnia, górna część; d) skóra,
runo; a) powłoka; /?) przedmioty
wyrabiane ze skóry: miech, tarcza,
puklerz, bęben i in.; e) warstwa spiżu.

tergus, óris n = tergum.

tennes, itfe m gałązka.

Termmalia, ium n święto boga granic.

terminatió, onis / ograniczanie, od-
graniczanie; a) sąd, wyrok; b) koniec.

termmó l. ograniczać, odgraniczać
(alqd, alqd a re); a) ścieśniać, za-
mykać; b) odmierzać (alqd re); c)
ukończyć.

terminus, T m znak, kamień graniczny;

(pl.) granica; a) bóg graniczny; b)
(przen.) a) ograniczenie, cel; /?) ko-
niec, cel ostateczny.

term (i *temus) 3 po trzy, po trzech,
trzykrotnie.

tero, trivT, tntuili 3. trzeć; a) wycierać;

o;) gładzić, toczyć; p) zużywać, zno-
sić; b) wytrzeć, (zboże) młócić; c)
rozcierać; a) (osoby) znużyć, zmę-
czyć (alqm in re), P) często używać,
(o drodze) często deptać, przecho-
dzić; y) (o czasie) zużyć, stracić,
zmarnować (tempus re i in re).

terra, ae/ziemia (jako ciało niebieskie,
żywioł), ląd (w przeciwieństwie do
morza i nieba), terra na lądzie, terra
niarique na lądzie i na morzu, a ter-
ra od strony lądu; a) świat ziemski,
powierzchnia ziemi; b) kraj, okolica.
pl. świat, orbis terraruni świat.

terraneóla, ae/dzierlatka.

terrenus 3. l. z ziemi, ziemny, subst.
terrenuin, T n obszar ziemski, rola.

2. = terrestris; a) ziemski; b) pod-
ziemny.

terreo, ui, itum 2. straszyć, przestra-
szyć (alqm; z ne); a) płoszyć, pędzić;

b) odstraszać (alqm a re; z ąuominus
lub ne; *z inf.).

terrestris, e (i terrester, tris, trę) a)ziemski, podziemny; b) krajowy.

terreus 3 z ziemi, ziemny.

terribiliis, e straszny, wzbudzający
strach.

terriculum, T n straszydło, postrach.

terrffilco l. = terreo.

terri-flcus 3 = terribilis.

terri-gena, ae m i/zrodzony z ziemi,
syn ziemi.

terri-payilim i -podium zob. tri-
pudiuni.

territo l. często, silnie przestraszać.

territorium, i n grunty należące do
miasta; granica obwodu miasta.

terror, óris m strach, trwoga, przera-
żenie; straszne słowo, straszna wieść.

terr-undus 3 = teruncius.

tersus 3 czysty; wytworny.

tertiia-deciimani, oriim m żołnierze
13. legionu.

tertianus 3 trzydniowy, subst. -us,
i m żołnierz 13. legionu.

tertius 3 trzeci. adv. terfió i -urn po
raz trzeci, po trzecie.

ter-uncms, T m trzy dwunaste, jedna
czwarta; = 1/40 denara.

tesqua, oriim n pustkowie, wrzoso-
wiska.

tessellatus 3 z kamyków czworokąt-
nych, mozaikowy.

tessera, ae / l. kostka (do gry). 2.
znaczek, tabliczka (czworograniasta);

- 427 - theologus

a) hasło, znak umówiony, rozkaz; b)
znak przyjaźni; c) marka (znaczek)
na zboże.

tesserariii-s, T m odbierający i przeka-
zujący hasło wodza.

tessei-ula, ae/kosteczka; kamyk mo-
zaiki.

testa, ae / l. cegła. 2. a) naczynie
gliniane, dzban, garnek, lampa; b)
skorupa; c) skorupa, muszla (skoru-
piaków); a) skorupiak; /?) okładka,
pokrywa.

testamentarius 3 dotyczący testamen-
tu. subst. -us, i m fałszerz testa-
mentów.

testanientum, T n testament, ostatnia
wola.

testatió, onis/wzywanie na świadka.

((�status 3 poświadczony; znany, jaw-
ny, naoczny.

testiflcatio, onis / poświadczenie; a)
powoływanie się na świadków; b)
dowód.

testi-ffcór 1.1. powoływać na świadka
(alqm). 1. zaświadczać (alqd; z acc.
c. inf.); a) składać świadectwo; zape-
wnić uroczyście; b) dowodzić, oka-
zać, dać dowód (alqd).

testiunóluum, i n l. świadectwo są-
dowe, zeznanie świadka. 2. a) (w
ogóle) świadectwo, cytat; b) dowód
(alcis rei).

testis, is m i/świadek; świadek naocz-
ny, wtajemniczony.

testis, is m jądro.

tester l. l. (trans.) = testificor. cf.
testatus. 2. (intr.) robić testament.

testu n gliniane naczynia, gliniana
nakrywka.

testudineu.s 3 wykładany szyldkretem.

testudó, mis / żółw szyldkretowy; a)
szyldkret; b) sklepiony przedmiot;

a) cytra; /?) sklepiona sala; y) szopa
obronna; S) dach utworzony z tarcz.

testula, ae/gliniana tabliczka, skorup-
ka; sąd skorupkowy.

teter 3 = taeter.

tetrachmum, T (tetra-drachmum, i)
n moneta czterodrachmowa.

tetrarches, ae m władca czwartej czę-
ści kraju; książątko.

tetrarcma, ae/tetrarchia.

tetricus 3 ciemny, surowy, ponury,
niemiły.

texó, xiii, xtuin 3. tkać; pleść; a)
budować, sporządzać, przygotowy-
wać, dokonać; b) (na piśmie) ukła-
dać.

texfflis, e utkany, �subst. texffle, K
n tkanina, suknia.

textór, óris m tkacz.

textnniini, i n warsztat tkacki, tkactwo.

textum, i n tkanina, sukno; plecionka;

spajanie, budowa.

textus, us m tkanina, plecionka.

thalaniiis, I m komnata kobiet; a)
wnętrze, sypialnia; b) mieszkanie; c)
łoże małżeńskie; małżeństwo.

theatraBs, e teatralny.

theatriim, Ina) teatr, publiczność; (w
ogóle) widzowie, słuchacze, zgro-
madzenie; b) widownia; zakres dzia-
łania.

theca, ae / pokrywa, futerał, puszka,
skrzynia.

thensaurus, I m = thesaurus.

theógónia, ae/pochodzenie bogów.

theologus, i m teolog, badacz teologii.

theoractus - 428 -

theoractus, i m opętany przez bóstwo.
thermae, ariim/cieple źródła, kąpiele.
thesaurus, T m skarb, bogaty zapas;

skarbiec, spiżarnia; kopalnia.
thiasus, i m taniec bachijski.
thólus, i m kopuła świątyni.
thoracatfis 3 opancerzony.
thorax. acis m pancerz.
thiiiinus, i m = thynnus.
thus = tus.

thyias. adis/bachantka.
thyius 3 z pachnącego drzewa.
thymbra, ae/cząber.
tnymum, i n i thymfis, T OT tymian,

macierzanka.

thynnus, T m tuńczyk (ryba).
thyon, T n jakieś pachnące drzewo

(także thya, ae).

thyrsus, ima) łodyga; b) laska Ba-
chusa; kolec.
Ti. (skrót) = Tiberius.
fiara. ae / i *tiaras, ae m turban;

diadem, korona.

fibia, ae/a) goleń; b) flet, piszczałka.
fibl-cen, uuś m l. grający na flecie,

flecista. 2. słup, podpora.
fiblcina, ae/flecistka.
fibicimiun, T n gra na flecie.
ngillum, T n mała belka.
ngnarius 3 budowlany, faber -us cieśla.
tigiróni. i n drzewo budulcowe, belka.
ngrinus 3 tygrysi; nakrapiany na wzór

skóry tygrysiej.
ffgris, idłs lub is / (i m) l. tygrys. 2.

Tigriś m rzeka Tygrys.
filia, ae/lipa.
flme-factus 3 przelękły.
flnieó, iii, - 2. bać się, lękać się,

troszczyć się (olqd albo alqm; de re

ze względu na coś; a re ze strony
czegoś; alicui rei o coś; z ne, ne
non, ut); a) (z inf.) bać się coś
uczynić, wahać się; b) tiunendus
3 straszny.

tinuditas, afls / bojaźń, nieśmiałość,
lękliwość.

tinudus 3 bojaźliwy, lękliwy, nieśmia-
ły; baczny.

tiniór. oris m bojaźń, troska, obawa
(alcis rei przed czymś; cf. także
timeo) a) nieśmiałość; b) bojaźń
boża, cześć; c) przedmiot obawy,
straszydło, postrach; groźne poło-
żenie.

tinctuis. e zwilżający, płynny.

tinea, ae/a) mól; b) gąsienica.

tingo. tum, tilictuni 3. zwilżać, skra-
piać (alqd re coś czymś, coś
w czymś); a) zanurzać w czymś,
napawać czymś lub wyposażać; b)
barwić.

tiniuó 4. dźwięczeć, brzęczeć, dzwo-
nić; brzęczeć pieniędzmi.

tinmtus, us m brzęk, dźwięk; frazesy.

tinnulus 3 dźwięczący, brzmiący.

tintinnabulum. i n dzwonek, brzęk.

rintino l. = tinnio.

fihus, i/kalina.

firo, onis m młody żołnierz, nowoza-
ciężny; nowicjusz, uczeń, początku-
jący; młodzik.

tirociluum. i n pierwsza służba żoł-
nierza, pierwsza wyprawa; a) rekruci;

b) niedoświadczenie; c) pierwszy
występ, próba (alcis rei w czymś).

tisanariuni, I n = ptisanariuni.

tltiiiatió, onis / łechtanie.

Ctułó l. łechtać.

429 -

tonstrix

titubans. anffs wahający się, nie-
pewny.

ntubatio. onis/wahanie, zakłopotanie.

titóbó l. wahać się, chwiać się; zata-
czać się; *titubatiis 3 zachwiany; a)
jąkać się; b) być niepewnym, bez-
radnym; c) potknąć się, przeoczyć.

titliliis. i m napis; a) tytuł książki;

b) obwieszczenie o sprzedaży; c)
tytuł; a) tytuł zaszczytny, zaszczyt,
sława, powaga; p) pozorna przyczy-
na, pozór.

tócullio, onis m lichwiarz.

totus, T m martwica, wapno.

toga, ae / a) toga, szata wierzchnia
Rzymian; metonymicznie: a) pokój;

f!) sztuki piękne; y) publiczna działal-
ność; b) wszetecznica.

tógatus 3 odziany togą; a) narodowy
rzymski, prawdziwy rzymski, subst.
-fis, T m obywatel rzymski; b) w stro-
ju pokojowym; c) togata, ae / a)
komedia; ft) wszetecznica.

tógula, ae / mała albo licha toga.

tólerabuis, e a) znośny; b) cierpliwy.

tólerandus 3 możliwy do zniesienia.

tólerans, antis znoszący, cierpiący,
cierpliwy (alcis rei).

tólerantia, ae / znoszenie.

toleraflo, onis / znoszenie.

tólero l. a) znosić, cierpieć, wytrzymać
(alqd; z acc. c. inf.); b) wyżywić,
utrzymywać.

tolleno, onis m machina do podnosze-
nia ciężarów, dźwignia, żuraw.

tollo, sustuE, sublatum 3. l. podnosić
w górę; (chorągiew, zasłonę) pod-
nosić; (oczy) podnieść; (kotwicę)
podnieść; a) signa wyruszyć w po-
chód; (sortes) ciągnąć; (onus) wziąć
na się; (poenam) ponieść; b) (nowo-
narodzone dziecko) podnieść do góry
= uznać za swoje i wychować, (sor-
tes) wyciągać; c) kogoś (na okręt)
przyjąć, wziąć ze sobą; d) (przen.)
a) wywyższyć, wynieść; /3) (animum)
(ducha) podnosić, ożywiać; (w ogóle)
czynić dumnym; 7) (wątpiących)
dźwigać; S) (krzyk, śmiech) pod-
nosić; e) unieść, porwać. 2. oddalić,
usunąć (alqd ex, de re); a) (osoby)
usunąć z drogi, sprzątnąć (e, de
medio); b) (rzeczy) znieść = a)
skasować; p) ukończyć; y) zniszczyć,
zatrzeć, zburzyć, wymazać; S) (czas)
przez długie gadanie marnować.
pass. iść na mamę; e) zamilczeć,
opuścić.

tólutim adv. kłusem.

tomentum, i n materac ze stomy
z liści; wyściótka.

tondeo, tótondi, tonsum 2. ciąć, ob-
ciąć, strzyc, golić; a) reflex. kazać
się ostrzyc; b) skosić; c) oskubać,
oberwać, objeść, obciąć.

tónitrus, us w i tónitruum, T n
grzmot, grom.

tono, ul, - l. grzmieć, tónat grzmi;

a) głośno huczeć, trzeszczeć; b) mó-
wić lub wołać grzmiącym głosem.

tóiLsa, ae / wiosło.

tonsuis, e a) obcięty, ostrzyżony; b)
dający się obciąć, ostrzyc.

tonsillae. ariun/migdałki (w gardle).

tónsór, oris m golibroda, fryzjer.

tonsorius 3 służący do strzyżenia.

tonstricula, ae/fryzjerka.

tonstrix, ids / fryzjerka.

ton-sura -

tónsura. ae/strzyżenie, postrzyżyny.

tóplius, i m = totus.

tópiarius. T m ogrodnik, tópiaria, ae

/ ogrodnictwo.
tóral, aJfe n nakrycie na sofę, nakrycie

łóżka.
tóreunia, atis n płaskorzeźba.
tóreutes, ae m grawer, cyzeler.
tonnentum, I n winda; a) machina
wojenna do rzucania pocisków; tak-
że: wyrzucony pocisk; b) prasa, tło-
cznia, przymus, ucisk; c) tortury;

męka, udręczenie.
torniina. urn n kurcze, bóle w żołądku,

kolka,
torniiiiósus 3 cierpiący na kurcze,

kolki.

tornó l. toczyć; zaokrąglić.
tornus, i m dłuto tokarskie; tokarnia.
tórosus 3 muskularny, mięsisty.
torpedo, mis/l. = torpor. 2. drętwa

(ryba).

torpeo, m, - 2. drętwieć; być spara-
liżowanym, zdrętwiałym.
torpesco, pul, - 3. stawać się zdrę-
twiałym, drętwieć; gnuśnieć, osła-
bnąć.

torpidiis 3 zdrętwiały, ogłuszony.
torpor, óris m zdrętwienie; gnuśność,

osłabienie, tępota umysłu.
torquatus 3 ozdobiony naszyjnikiem.
torqueo, torsi, tortum 2. kręcić,
okręcić, (włosy) kędzierzawić; a)
toczyć; b) wywijać, ciskać, rzucać;

c) wykręcać, wyłamywać, wykrzy-
wiać; torturować; d) (przen.) a)
kręcić, zwracać, kierować; fi) do-
kładnie badać, śledzić; y) dręczyć,
niepokoić.

430 -

torquls i torques, ismif naszyjnik;

a) chomąto, jarzmo (wołów); b)
wieniec, girlanda.
torrens, enfis l. płonący, gorący, pa-
lący; rwący, dziki. 2. subst. m potok
górski; potok wymowy.
torreo, tomu, tostiiin 2. suszyć, pra-
żyć; a) piec, smażyć, przypiekać; b)
opalić, osmalić; c) trawić się lub
płonąć w tęsknocie miłosnej.
torridus 3 l. wyprażony, suchy, wy-
suszony; a) chudy; b) zastygły, zma-
rznięty. 2. palący, płonący.
torris, is m płonąca głownia.
torfilis, e kręty.
tortór, oriś m kat, pachołek kata.
tortiiosus 3 pełen zakrętów, kręty;

zawikłany, niezrozumiały, skryty.
tortus 3 kręty; powikłany.
tortus, us m skręt, wygięcie.
torus, i m nabrzmiałość; a) wstęga
u wieńca; b) muskuł; c) poduszka,
wyścielone łoże, wezgłowie; a) sofa;

P) łóżko; y) łoże małżeńskie; małżeńs-
two, romans; S) łoże śmiertelne.
toryitas, afls/ponury wygląd, dzikość.
torvus 3 ciemny, ponury, dziki, gro-
źny.
tósillae = gonsillae.
tót tyle
tótl-dem tyleż.
totie(n)s adv. tylekroć, tak często;

równie często.
totus (gen. -ws, dat. -i) 3 cały; a)
pełny, całkowity, subst. totum,
i n całość; b) wszystko razem, ogół;

pl. wszyscy.

toxicuni, i n trucizna do strzał; tru-
cizna.

- 431 tragoedus

trahalis. e dotyczący belki; belkowy;

w rodzaju belki.

trabea, ae / suknia paradna, suknia
królewska.

traheatus 3 ubrany w trabeę.

trabs, abb/belka; a) pień drzewa; b)
okręt; c) dach, dom.

tractabuis, e dotykalny, non tr. niety-
kalny, nieprzystępny, burzliwy; a)
dostępny; b) giętki, powolny, łagod-
ny, dobrotliwy.

tractaflo, orós / dotknięcie, chwyt;

a) kierowanie, używanie; b) ob-
chodzenie się, zajmowanie się
(gen.).

tractatus, us m = tractatio.

tractim adv. bez. przerwy, nieprze-
rwanie.

tracto 1.1. wlec, włóczyć. 2. dotykać,
chwytać; a) kierować, (broń) nosić,
bronią władać; b) (przen.) a) prowa-
dzić, kierować, zarządzać, uprawiać
(alqd); p) obchodzić się, zachowywać
się wobec kogo (alqm); y) używać
czegoś; (czas) przepędzać; S) roz-
trząsać coś, badać, obmyślać; e) ob-
rabiać, omawiać, rozbierać coś; Q
układać się albo prowadzić układy
(de re, także alqd).

tractiis 3 a) wychodzący, wypływa-
jący (a re); b) (o mowie) płynny,
spokojny.

tractiis, us m ciągnienie, ciąg, bieg; a)
rozciągnięcie, (arborum) szereg, rząd;

b) zwlekanie, zwłoka; c) powolny
ruch, potoczystość (mowy).

traditio, onis/a) oddanie, wręczenie;

b) podanie, tradycja (z gen.).

traditór, óris m zdrajca.

tra-do, didl, dituni 3. oddać, powie-
rzyć (alicui alqd; alqm m lub ad
alqd; z gerund.). per manus z ręki
do ręki podawać; a) zawierzyć, po-
wierzyć komu coś; b) wydać, zdra-
dzić (alicui alqd); c) se tradere
oddawać się jakiejś sprawie (alicui
rei i in alqd); d) w spuściźnie pozo-
stawić; e) przekazać, opowiedzieć,
udzielić, donieść (alqd lub z acc. c.
inf.; pass. z nom. c. inf.); t) wykładać,
uczyć (alicui alqd).

tra-duco, dun, ductiim 3. przeprowa-
dzać, przenieść (alqm in alqd, ad
alqm, trans flumen; z podw. acc., np.
exerdtum flumen wojsko przeprawić
przez rzekę); a) przenieść w inne
stosunki; zwł. kogoś dla kogoś albo na
czyjąś stronę przeciągnąć, pozyskać
(ad se); b) przeprowadzić przez co,
obok czego, poprzez co (alqm praeter,
per, in alqd); c) przepędzać, przeży-
wać (o czasie); d) używać czegoś do
czegoś, zastosować do czegoś (alqd ad
albo in alqd).

traductió, onis / przeprowadzenie; a)
przeniesienie (ad alqd); b) przebieg,
upływ, (w retoryce) figura, zwłaszcza
metonymia.

traductór, óris m przeprowadzający,
przenoszący (adplebem).

tradux, ucis m szczep winny.

tragfcus 3 tragiczny, należący do tra-
gedii, z tragedii, w tragedii; a) wznio-
sły, patetyczny; b) straszny, smutny.

tragoedia, ae/tragedia; a) górnolotna
mowa, patos tragiczny; b) wielki
krzyk, hałas.

tragoedus, i m aktor tragiczny.

tragula

432

tragula, aef pocisk.

trahea, ae / walec (używany do młó-
cenia zboża).

trahó, tran, tractuni 3. ciągnąć (alqm
i alqd od, in, per alqd i in.). l.
gwałtownie ciągnąć, wlec, szarpać,
tam i z powrotem ciągnąć; a) skoła-
tać, przetrwonić; b) podzielić; c)
roztrzaskać, rozważać. 2. pociągać do
czegoś, pass. czuć pociąg do czego;

a) pobudzić do czegoś, spowodować;

b) wliczać coś w coś; coś jako coś
tłumaczyć, wykładać, za coś uważać;

c) coś odnieść do kogoś, zwalić na
kogoś, składać na kogoś (alqd ad, in
alqm). 3. a) ze sobą ciągnąć, pory-
wać; rabować, zabrać ze sobą (alqm
i alqd); b) ciągnąć za sobą, (przen.)
mieć w swoim orszaku; c) od czegoś
(a re) odciągać; d) wciągać w siebie,
połykać, pić, (przen.) a) coś odbierać,
otrzymywać, przyjmować (alqd ex,
a re, np. nomen ex albo a facinore);

ft) cos sobie przywłaszczyć; e) wycią-
gać, wydobywać, (przen.) wywodzić
(alqd ex, a re); f) ściągać. 4. przedłu-
żać, przewlekać, pass. długo się ciąg-
nąć, (szczegół.) a) (czas) przedłużać,
przewlekać, (vitam) pędzić; b) zatrzy-
mywać.

tra-icid. ieci, iectum 3. l. coś prze-
rzucać, przekładać, przenieść (alqd
ex loco in locum); (szczegół.) a)
wojsko przeprowadzić przez rzekę
(copias fluyium, rzadziej trans flu-
vium); b) (intr.) se traicere (także
pass.) a) przejechać; /?) przebić się,
przejść. 2. przekroczyć, przejechać,
przebyć (fluvium, marę i in.). 3.

przerzucić, przebić, przewiercić (alqd
re, alicui alqd).
traiectio, onis / przeprawa, przejazd,
przejście, stellae spadanie gwiazdy;

przesada.
traiectus, us m = traiectio.
tra-latiis zob. transfero.
tra-m... zob. trans-m...
trames, ifls m droga boczna, prze-
cznica, droga, ścieżka; bieg, chód.
tra-nato i tra-no l. przepłynąć; prze-
biec, przejechać, przecisnąć się.
tranquilutas, afls / spokój, cisza; a)
cisza morska, pogoda; b) spokój
polityczny; c) spokój ducha, umysłu.
tranquillo l. uspokajać.
tranquillus 3 spokojny, cichy, subst.

tranquilllim, \ n= tranquillitas.
trans prp. z acc. a) za, poza; b)

z tamtej strony.

trans-abeo 3. przewiercić (alqd).
transactór, oris m pośrednik.
trans-adigo 3. coś przepędzić przez

co, (alqd) przebić.
trans-alplnus 3 znajdujący się poza

Alpami, zaalpejski.
tran-scendó, endi, ensum 3. przejść,
przestąpić; a) przejść do czegoś; b)
(trans.) coś przejść, przekroczyć;

przestąpić.
trans-scribó, psi, ptiini 3. przepisać:

1. przepisać (z jednego na drugie),
odpisać. 2. coś pisemnie przenieść
na kogo, zapisać komuś (alqd in
alqm); przekazać komuś.
trans-curro, (cii)curri, cursiim 3. l.
przebiec; przejść do czegoś (ad alqd).

2. przebiec, przejechać obok czegoś.

3. (trans.) przebiegać coś.

433 - transitus

trans-do, trans-duco zob. trado, tra-
duco.

traiisenna, ae/krata (w oknie).

trans-eo, ni, itum, ire 4. l. (intr.) a)
przejść, przechodzić (ad alqm, ad, in
alqd); a) przejść (do nieprzyjaciela,
do innej partii); [S) przemienić się
w coś; y) (w mowie lub piśmie)
przechodzić do czegoś (ad alqd); S)
(o czasie) przeminąć, upłynąć; b)
przez coś przechodzić (per alqd). 2.
(trans.) coś przekroczyć, przez coś
iść (alqd). iter drogę przebywać; a)
(przen.) a) przekroczyć = naruszyć;

j8) przetrwać, przebyć; y) (o mówcy)
krótko przechodzić; lekko dotknąć,
pobieżnie omówić; b) przejść obok
czegoś (alqd); a) kogoś przewyższyć;

jS) (o mówcy) coś pomijać, zostawić
nieomówionym; y) (vitam) nie zużyt-
kować, bezużytecznie spędzać.

trans-fero, tuli, latum, ferre 3. l.
przenieść (alqd ad alqm, m alqd); a)
przestawić, przesadzić; często = skie-
rować, zwrócić, (crimen, culpam ad,
in alqm) złożyć; b) przenieść; a)
przekazać coś na kogoś; f!) = od-
pisać; y) na inny język przetłumaczyć
(alqd ex Graeco in Latinum); S)
użyć do czego (alqd in alqd albo ad
alqm); e) (wyrażenie) użyć przenoś-
nie; c) (czas) przesunąć. 2. nieść
obok, wieźć obok.

trans-Cgó, fca, fixum 3 a) przewiercić;

b) przebić.

traiLS-fódió, fodi. fossuni 3. = trans-
figo.

trans-formis, e zmieniony co do po-
staci, przekształcony.

trans-Rrmo l. przekształcać.
trans-freto l. przeprawić się, prze-
płynąć.
transfuga, ae m (i j) zbieg.
trans-iiigió, fugi, fugitum 3. zbiec

(ab alqo ad alqm).
transiugnim, i n zbiegostwo, dezercja.
trans-fundo, taprzesypać; wylać, przenieść (alqd ad
i in alqm). latius transfu.sus obszer-
niejszy.
transfusió, onis / zmieszanie.
trans-grediór, gressus sum 3. l.
przejść; przejść do czegoś, przystąpić
do czegoś. 2. (trans.) coś przekro-
czyć, minąć.
transgressió, onis / przekraczanie,

przechodzenie, przejście.
transgressiis, fis m = transgressió.
trans-igo, egi, actum 3. l. przewiercać.
2. przeprowadzać: a) dokonać, do-
prowadzić do skutku, (interesy) załat-
wiać, (szczegół.) a) (spory) godzić;

fS) ułożyć się z kimś, załatwiać ugodą
(cum alqo); y) załatwić się z czym,
zakończyć (cum re); b) (czas) prze-
pędzić, przeżyć.
trans-suio, sum i *silii, - 4. l.
przeskoczyć (a albo de re in, ad
alqd). 2. (trans.) coś przeskoczyć,
przez coś skoczyć; a) coś przekro-
czyć; b) przejść obok czegoś; prze-
oczyć.

transitio, onis / przechodzenie (ad
alqm lub ad alqd); a) przejście; b)
przechód.

transitorius 3 opatrzony przejściem.
transitus, us l. przekraczanie, przejś-
cie; a) przesmyk; b) przejście z ko-

translaticius 434

loru do kołom. 2. przeprawa, bród.
3. przechodzenie mimo.

translatTcius 3 przeniesiony, przeka-
zany, zwykły, tradycyjny.

translatió, mus f przeniesienie, nada-
nie; a) przenośnia; b) odmowa, zrzu-
cenie.

translatTyiLs 3 odmawiający.

translatór, oris m ten, który coś
przenosi.

trans-luceó 2. przebiyskiwać, prze-
świecać.

trans-mariiiu.s 3 zamorski.

trails-ineo l. przechodzić, przeciągać.

trans-migro l. przesiedlić.

transmissió, ónis / i -missus, us
m przeprawa, przejazd.

traiis-mitto, nusi, missum 3. l. prze-
siać, przenieść; (helium) przenieść;

a) przepuścić; b) powierzyć, oddać
(alicui alqd); c) poświęcić; d) (intr.)
przejechać. 2. przez coś iść, prze-
chodzić, przejeżdżać, przelatywać,
przekraczać, mijać coś; a) pominąć,
nie zważać na coś; b) (czas) przepę-
dzić, pozwolić komuś przepędzić; c)
(pewien stan) przejść.

trans-iiiontanus 3 poza górami miesz-
kający.

trans-móveo 2. przenieść, przesiedlić,
przełożyć, przestawić.

trans-muto l. zamienić.

trans-nato i trans-no zob. tranato.

trans-niimero l. przeliczyć.

trans-padaniis 3 za Padem.

trans-pono, pósui, pósitum 3. prze-
nieść (alqd in locwn).

transportatio, ómś / przesiedlenie,
wędrówka.

trans-porto l. przenieść, przeprawić

(copias flumen przez rzekę).
traiis-rhenanus 3 za Renem.
trans-scendo 3. = transcendo.

trans-scribo zob. transcribo.

trans-silio zob. traiisilio.

trans-tiberihiis 3 za Tybrem.

transtriini, i n a) ława dla wioślarzy;

b) belka poprzeczna, burta.

transultó l. przeskoczyć.

tran-suo 3. przeszyć, przekłuć.

transvectió, onis / a) przejazd; b)
przejeżdżanie obok, przegląd.

trans-yehó, vexi, yectum 3. l. przejeż-
dżać, przewozić (alqm albo alqd in
locum). 2. prowadzić obok. pass.
przejeżdżać, przeciągać obok, defi-
lować; (o czasie) upływać, mijać.

trans-yerberó l. przebić na wylot;

zranić.

transversarius 3 poprzeczny.

trans-yersus 3 poprzeczny, ukośny.
proelium transyersmn atak na skrzy-
dło. iter transyersum marsz w po-
przek; wchodzący w drogę, krzyżowy.
subst. -urn, i n poprzeczka, ex albo de
transverso w poprzek, niespodzianie.

trans-yóło l. l. przelecieć, przebiec.
2. (trans.) a) przelecieć nad czym;

b) przelecieć przed czymś.

trapes, etifs m i trapetum, T n prasa do
wyciskania oliwy.

trapezóphórum, T n noga stołowa.

tra-v... zob. trans-v...

trecem 3 po trzysta.

trecentesimus 3 trzechsetny.

trecentf 3 trzysta.

tre-decim trzynaście.

treniebundiis 3 drżący.

435 tributio

treme-facio, feci, factmn 3. wprawić
w drżenie, wstrząsać, pass. drżeć.

tremendus 3 straszny, okropny.

tremesco i -iscó, - - 3. zadrżeć,
lękać się (*alqd przed czymś; *z
acc. c. inf.).

tremo, m, - 3. drżeć, bać się (alqd).

tremór, oris m drżenie, drganie,
dreszcz; trzęsienie ziemi.

tremulus 3 drżący; wprawiający
w drżenie.

trepmdanter adv. z trwożliwym po-
śpiechem.

trepidatió, onis / bieganie tu i tam,
niepokój, zamieszanie, trwożliwy po-
śpiech; bezradność.

trepido l. biegać tu i tam, w niepoko-
ju, w zamieszaniu być, trwożnie
spieszyć, miotać się; a) wahać się,
bać się (re, *alqd lub z inf.); b)
chwiać się, być niezdecydowanym.

trepidus 3 zwracający się trwożnie na
wszystkie strony, niespokojny, zmie-
szany, spieszący się; (o rzeczach)
falujący, drżący, bijący; a) trwożny,
podniecony, zaniepokojony, niecier-
pliwy (re); także bezradny, niezde-
cydowany. in re trepida, in rebus
trepidis w krytycznym położeniu;

kołatający, burzliwy, wrzący; b) nie-
pokojący, oburzający.

tres, tria trzy; kilka.

tres-viri, oriini m kolegium z trzech.

tri-angulum, T n trójkąt.

triaru, orum m żołnierze stojący
w trzecim szeregu, rezerwa.

tribólus, i m = tribulus.

tribuarius 3 dotyczący tribus.

tribulis, e należący do tej samej tribus.

tnhuluni, i n młocamia (wózek, któ-
rym jeżdżono po zbożu, dla wydo-
bycia ziarna).

tribiiiiis, i m krzew ciernisty; pułapka
żelazna.

tnbunal, alis w trybunał: a) krzesło
sędziowskie; b) krzesło wodza; c) na
trybunie siedzący urzędnicy, sędzio-
wskie kolegium.

tribunatus, Os m trybunat, urząd
trybuna.

tribuniciiis 3 należący do trybuna,
odnoszący się do trybuna lub trybu-
natu. subst. -us, T m były trybun
ludowy.

tribiinus, i m l. a) trybun ludowy; b)
trybun wojskowy; w ogóle naczelnik,
dowódca; c) kasjer wypłacający żołd.
(tr. aerarius).

tnblió, ui, utum 3. l. a) dzielić (alqd
in partes); b) wydzielać, rozdzielać
(alicui alqd). 2. przydzielać; udzielać
(alicui alqd); a) darować, zezwolić,
wyświadczyć, składać; b) przyznać,
pozwolić (alicui alqd); (abs.) sprzyjać
komu (alicui); c) przypisywać komu
co, poczytywać za coś, np. superbiae
za pychę poczytywać; d) (o czasie)
poświęcić jakiejś rzeczy, użyć na coś.

tribus, us/początkowo ogół obywateli
rzymskich dzielił się na 3 tribus;

ostatecznie było 35 tribus (31 rus-
ticae, 4 urbanae).

tributarius 3. odnoszący się do podat-
ków, podatkowy; b) obiecujący bo-
gate dary; b) obowiązany do płacenia
podatków.

tributiim adv. według tribus.

triliutto. oms/podział.

tributus 436

tributus 3 według tribus podzielony,
rozłożony na tribus. subst. tributuni.
i n podatek.

tricae, arum/zgryzoty, przykrości.

tricem 3 po trzydzieści.

tri-ceps, dpitis trójgłowy, o trzech
głowach.

tricesunus 3 trzydziesty, subst.
tricesima, ae nów, święto nowiu.

trictula, ae/altana.

tricie(n)s adv. trzydzieści razy.

tricliniaria, ium n dywany w jadalni.

tricunuini, i n a) sofa jadalna; b)
jadalnia.

tricór l. szukać wykrętów; zwlekać.

tri-corpór, óris złożony z trzech ciał.

tri-cuspis, uduś trójzębny, o trzech
ostrzach.

tri-dens, enfis trójzębny. subst. m trój-
ząb.

tridenti-fer i -ger 3 władający trój-
zębem.

tri-duum, T n przeciąg trzech dni,
trzy dni.

triennia, iiim n co trzy lata obchodzo-
ne święto Bachusa.

tri-enniuni, i n przeciąg trzech lat,
trzy lata.

triens, enfls m a) trzecia część; b)
trzecia część asa.

trientabulum, T n wynagrodzenie rów-
nające się trzeciej części wartości.

trierarchus, T m dowódca trójrzędowca.

trieriś, e o 3 rzędach wioseł, subst.
/trójrzędowiec.

trietericus 3 trzyletni, subst. trieterica,
orum n = triennia.

trieteriś, idiś/święto powtarzające się
co trzy lata.

trifariam adv. w trzech miejscach.

tri-faux, cis o trzech paszczach.

tri-fidus 3 trzykrotnie rozłupany.

tri-fonms, e trzypostaciowy, trójpos-
taciowy.

tri-genlinus 3 a) o trzech ciałach,
potrójny; fratres trigemini trojaczki;

b) trójpostaciowy, potrójny.

tligesimus 3 = tricesinius.

triginta trzydzieści.

trigón, onis m trójkąt (gra w piłkę
w trzy osoby).

tri-Ebris, e trzyfuntowy.

tri-linguis, e trojjęzyczny.

tri-Iix, Idś z trzech nici (drutów)
złożony.

tri-me(n)stris, e trzymiesięczny.

trimetrus 3 mający 3 metry, subst.
-us, I m trymetr (wiersz).

trimus 3 trzyletni.

trim 3 a) po trzy, trzy (przy plur.
tantum); b) potrójny.

tri-nodis, e o trzech sękach, trihum
nundinuni (i tri-nundinum) n zob.
nundinum.

trio, onis m wół roboczy, pl. konstela-
cja wielkiej niedźwiedzicy.

tri-parStus 3 na trzy części podzielo-
ny, potrójny, adv. triparfiló w trzech
częściach lub oddziałach.

tri-pedaHs, e trzy stopy długi.

tre-pertTtiis 3 = tripartitus.

tri-pes, edis trzy stopy zawierający.

tri-plex, icis potrójny, składający się
z trzech części; pl trzy. subst. a)
triplex n potrojenie; b) tripBces
m (sc. codicilli) tablica do pisania,
złożona z trzech tabliczek.

tri-plintnius 3 gruby na trzy cegły.

437

trudo

tripliis 3 potrójny.
tripudió l. tańczyć taniec trzykroko-
wy; a) tańczyć taniec wojenny; b)
cieszyć się, skakać.
tri-pudium, Ina) trzykrokowy taniec
wojenny lub zwycięski; b) tr. soBs-
tiiliuni dobra wróżba (augurów).
tripus, ódis m trójnóg: a) kocioł albo
krzesło o trzech nogach; b) wyrocz-
nia delficka.
tri-quetrus 3 trójkątny; sycylijski.
tri-remis, e trójwiosłowy. subst. /trój-

wiosłowiec.
tristiculus 3 nieco smutny.
tristi-ficiis 3 zasmucający, straszny.
tristis, e smutny: l. zasmucony, melan-
choliczny. 2. zasmucający, wzbudza-
jący smutek, pełen smutku, bolesny;

a) nieprzyjazny, ponury, ciemny,
ostry, twardy; b) przykry, odrażający;

c) zgubny, straszny, niebezpieczny.
tristitia, ae/smutek: l. smutek, przy-
gnębienie. 2. cierpki charakter, ostre
postępowanie, przykrość; smutny stan.
tri-sulcus 3 o trzech bruzdach; o trzech

szczelinach, o trzech zębach.
trificeus 3 pszeniczny.
triticum, T n pszenica.
tritura, ae/młócenie.
tritiis 3 tarty: a) starty, zużyty; b) (o
drogach) utorowany; c) często uży-
wany, zwykły; d) wyćwiczony.
tritiis, us m tarcie.
triumphalis, e triumfalny; (o osobach)
ten, co odbył triumf, triumfator, subst.
triuniphalia, ium oznaki, insygnia
triumfu.

tliumphó l. triumfować, odbywać tri-
umf (ex, de alqo); a) cieszyć się,

radować (in re); b) (trans.) a) trium-
fować nad kimś (alqm); p) zupełnie
pokonać; /) zdobyć.
triulliphus, T n triumf, pochód zwycię-
ski. triumphum agere ex albo de
alqo święcić triumf nad kimś; triumf
= zwycięstwo, zwycięska walka.
trium-vir, i m triumwir, członek kole-
gium złożonego z trzech; pl. kole-
gium z trzech złożone.
triumviraliś, e należący do trium-

wirów.
triumwatus, fis m triumwirat, urząd

triumwira.

trivium, T n krzyżowa = rozstajna
droga; (przen.) publiczna droga, ex
trivio z ulicy.
tri-yius 3 należący do dróg rozstajnych.

Trma, ae/Hekate, bogini księżyca.
tróchaeus, i w a) trochej (- u); b)

tribrachys (^iuu).
tróchus, i m obręcz, obręcz do gry;

gra w obręcze.
troglódytae, arum m mieszkańcy ja-
skini.

trópaeum. i n oznaka = pomnik zwy-
cięstwa; a) zwycięstwo, wawrzyny;

b) znak, pomnik.
triicidatió. onis / zabijanie, mordo-
wanie.
truddo l. zabijać, mordować; okrutnie

zrujnować.

triiculentia, ae/nieprzyjaźń.
truculentus 3 ciemny, nieprzyjazny;

dziki, surowy, groźny.
tnid]is,]iś/drąg.
trudo, sl, sum 3. uderzać, pchać,
pędzić gwałtownie; a) popychać; b)
(o roślinach) pędzić, dać rosnąc; c)

trulla

- 438 -

popychać do czegoś (alqm ad, in
alqd).
trulla. ae / czerpak; b) naczynie,

kielich.
truncó l. obciąć, kaleczyć, obhipić

z liści; zabić.
trunciis, T m pień; a) pień drzewa; b)

kadłub; c) kloc; głupiec.
truncus 3 obcięty z gałęzi, okaleczony;

ociosany; a) niecały, niezupełny; b)
obrabowany (z gen.).
tnitma, ae/waga.tnix, ucis straszliwy, dziki, groźny,

uparty; gwałtowny, straszny, gorzki.
tu, gen. tui ty.
tuba, ae/tuba, trąba.
tiiber, eris n garb, guz; wielki błąd.
tlihicen, cinis n trębacz.
tubi-lfLStriiini, i n uroczystość oczy-
szczenia i poświęcenia trąb ofiarnych.
tueór, tiitatus sum 2. oglądać (alqd);

(przen.) przestrzegać; a) brać
w opiekę, strzec, bronić (alqd a re,
contra, ad, adyersus alqd)', b) utrzy-
mywać, twierdzić, (obowiązki) wy-
pełniać, (dobrodziejstwa) zachować
w sercu; c) (budowle) utrzymywać
w dobrym stanie; d) wyżywić, pod-
trzymywać, pielęgnować.
tugliriuni, T n chata, szopa.
tuitio, ónis/ ochrona.
tum l. (o czasie) a) wtedy; b) potem;

c) następnie. 2. (wyliczający) potem,
dalej, następnie (prinium... deinde...
tum... postreino). 3. a) tum... tum
już to... już to; b) cum... tum
jak... tak.

tiime-fació, fed, factum 3. wzdymać
(pass. wzbierać), napuszyć, odąć.

tumeo, m, - 2. nabrzmieć, być nadę-
tym, jeżyć się; a) nadąć się, napuszyć
się; b) być w niepokoju, wzburzonym
być, gniewnym; c) być napuszonym.
tumesco, mui, - 3. nabrzmieć; za-
wrzeć; burzyć się; (o wojnie) wy-
buchać.

tunudus 3 wzdęty, nabrzmiały; a)
nadęty, dumny; b) napuszony; c)
chciwy zaszczytów; d) napełniający
dumą.
tumor, óris m nabrzmiałość, puchlina;

a) wzgórek, wzniesienie; b) zawzię-
tość, gniew; c) duma, napuszoność;

d) niepokój, wrzenie.
tiuniiio l. pogrzebać, pochować.
tumiiiósus 3 pagórkowaty.
tumultuarius 3 naprędce zrobiony,
nieuporządkowany, pośpiesznie, ze-
brany.

tumultuatio, oms/niepokój, wrzawa.
tiiniultuor l. być niespokojnym, hała-
sować, burzyć się; tracić panowanie
nad sobą (nieosob.). tuniultuatur
panuje niepokój.

tumultuosus 3 niespokojny, hałasu-
jący; powodujący niepokój, niepo-
kojący.

tuniuJtus. us (*i -i) m niepokój, hałas,
zgiełk, zamieszanie; a) rokosz, po-
wstanie, wzburzenie, bunt; b) hałas
wojenny, zamieszanie wojenne, nagłe
rozruchy; c) troska, strach, wzburze-
nie, burza.

tiiniiiius. i m pagórek; mogiła, grób.

tunc adv. a) wtedy; b) potem, na-
stępnie.

tundó. tutudi, tu(n)suni 3. uderzać,
bić; a) wymłócić; b) rozgnieść, roz-

- 439 - tussis

detać; c) (słowami lub prośbami)
nagabywać.

tumca, ae / suknia spodnia, koszula;

skóra, osłona, łyko.

tiinicatus 3 noszący jedną tunikę, w sa-
mej sukni chodzący.

tunic(u)la, ae/mała tunika, koszulka.

tuór 3 = tueor.

turba, ae/niepokój, hałas, zamiesza-
nie, nieporządek; a) zgiełk, ścisk,
rojowisko; b) tłum, masa, kupa, lud,
ludzie.

turbamentum, i n zamieszanie, pod-
nieta.

turbatio, oms/ zamieszanie.

turbatór, óriś m wichrzyciel, sprawca.

turbatus 3 zaniepokojony, podniecony,
oburzony; zamieszany, zaskoczony,
nieporządny.

turben, uuś m fryga, bąk.

turbidus 3 burzliwy, niespokojny, (a-
qua) mętny, (coma) rozczochrany;

a) gwałtowny, gniewny; b) roztarg-
niony, rozdrażniony; c) niespokojny,
buntowniczy.

turbineus 3 kolisty, wirujący.

turbo, miś m wir, ruch kołowy; krąg; a)
wicher, trąba powietrzna, burza; b)
fryga, bąk; koło czarodziejskie; c)
burza, zamieszanie; (konkr.) burzyciel.

turbo l. l. (intr.) wzniecać zamiesza-
nie, niepokój. 2. (trans.) wprawiać
w nieład; a) zamącić, zakłócić; b)
spłoszyć, rozproszyć; c) niepokoić,
przerazić, przestraszyć.

turbiiieiltus 3 (adv. -te i -ter) nie-
spokojny, wzburzony, burzliwy,
(aqua) zmącony; a) pełen wirów; b)
wzniecający niepokój.

turdfis, i m kwiczoł.

tureus 3 kadzidlany, z kadzidła.

turgeo, (*rsl), - 2. być nabrzmiałym,

nadętym; być napuszonym.
turgesco, - - 3. nabrzmiewać;

wpaść w pasję.
turgidiiius 3 nieco nabrzmiały.
turgidus 3 nabrzmiały, wydęty, napu-
szony.
turibuliun, T n kadzielnica.
tiiri-cremus 3 palący kadzidło.
tun-fer 3 wydający kadzidło.
turi-legus 3 zbierający kadzidło.
turnia, ae / oddział jazdy.
turmales, mm m jeźdźcy.
tlinnatiiii adv. oddziałami.
turpiculus 3 szpetny, sromotny, ha-
niebny, niepiękny.
turpfficatus 3 zdemoralizowany.
turpis, e szpetny, szkaradny, brzydki;

a) haniebny, ohydny; b) niemoralny,
nieprzyzwoity; c) szpecący.

turpitlidó, mis / szpetność; a) ha-
niebność, ohyda; b) nieobyczajność,
zło.

turpo l. szpecić; splugawić, znie-
sławić.

turri-ger 3 dźwigający wieże.

turris, fa / wieża; a) zamek, pałac;

b) baszta; c) wieża oblężnicza; d)
gołębnik.

turritiis 3 a) opatrzony wieżami, ko-
roną z wież ozdobiony; b) wysoki
jak wieża.

turtur, uris m synogarlica.

tiis, turiś n kadzidło, ziarno kadzidła.

tussicula, ae/napad kaszlu.

tussio 4. kaszleć.

tussis, is/kaszel.

tutamen - 440 -

tutamen, inis i tiitanientiini. I n śro-
dek ochronny.

tu-te wzmocnione tu (tyżeś).

tute adv. do tatuś.

tutela, ae / utrzymanie ochrony, do-
glądanie; a) opieka; b) konserwacja
(budowlana); wyżywienie; c) (konkr.)

a) obrońca, miejsce bezpieczne; fS)
człowiek znajdujący się pod czyjąś
opieką; y) majątek pupila (pupilki).

tudciis zob. medix.

tuto zob. tutus.

tutór, oris m obrońca, protektor;

opiekun.

tutór l. zapewniać, bronie, kryć (alqd
ab alga re albo contra, adversus, ad
alqd); a) zachować coś, utrzymać;

b) opędzać się, zabezpieczyć się
przed czymś.

tutus 3 (adv. tuto i *-6) pewny; a)
zabezpieczony, bezpieczny (ab alga

re, adversus, ad alqd). subst. tutum,
T n pewność, pewne miejsce; bez-
pieczne stanowisko; b) bezpieczny;

c) pewnie stąpający, ostrożny, prze-
zorny.

tuus 3 twój; subst. tui m twoi, twoi
krewni, twoi ludzie, tua n twoją
własność.

tympanuni, i n l. bębenek, tamburino.
2. koło garncarskie, krąg, kolisty.

typiis, l m obraz, figura.

tyraniu-cida, ae m i/zabójca tyranów,
zabójczym tyranów.

tyrannicus 3 tyrański, despotyczny.

tyrannis, idfe/jedynowładztwo, samo-
wladztwo; obszar samowładcy.

tyranno-ctónus, T m królobójca.

tyrannus, 1 m tyran, samodzierżawca,
despota; absolutny władca.

tyró-tarichiun, T m potrawa ze śledzi
i sera.


U

fiber, eris n wymię, pierś; a) urodzaj-
ność, żyzność; b) żyzne pole.

uber, eris urodzajny, wydajny, bogaty
(z abl. i *gen.); obfity, zasobny;

zyskowny, treściwy, szczegółowy.

ubertas. atfs / żyzność, wydajność;

pełnia, bogactwo, zasobność, obfity
plon; wymowa.

fibi l. adv. a) (pytanie) gdzie? (z gen.
np. ubi gentium gdzie w świecie?);

b) (relat.) gdzie. 2. ej. (czas) a) gdy,
skoro, kiedy, est ubi niekiedy, ubi

ubi gdziekolwiek; p) skoro, skoro
tylko (z ind. perf.: wzmocnione ubi
prunum); y) ile razy (w opowiada-
niach z ind. albo con. pipf.).
ubi-cumque adv. a) gdzie tylko; skoro

tylko; b) wszędzie, gdziekolwiek.
ubi-nam (pytanie) gdzież?
ubi-quaque adv. gdzie bądź.
ubi-que adv. wszędzie, gdziekolwiek

bądź.

ubi-ubi adv. gdziekolwiek.
ubi-yis adv. wszędzie.

- 441 - iinihrosus

uduś 3 wilgotny, mokry (płynny, jesz-
cze świeży, soczysty).

ulcero l. wywoływać wrzody, owrzo-
dzić; ranić.

ulcerosus 3 owrzodzony, pokryty
wrzodami; raniony.

ulciscór, ultus sum 3. mścić (alqd
i alqm): a> pomścić coś albo kogoś;

b) mścić się na kimś (acc.), karcić,
karać.

ulcus, eris n wrzód; słabe miejsce.

ufigo, mis/wilgoć; bagno.

ullus 3 jakiś, ktoś.

ulmus, T/wiąz.

filna, ae / łokieć; a) ramię; b) łokieć
(miara).

uis adv. = ultra.

ulter 3 (nie używane): l. 3 (nie używa-
ne): l. comp. ulteriór, ius z tamtej
strony; a) bardziej oddalony, poza
czymś, dalszy; b) (o czasie) później-
szy, dawniejszy, przeszły, dłuższy,
starszy; c) więcej, gorzej. 2. sup.
ultimiis 3 najbardziej na zewnątrz
położony; a) najdalszy; ostatni, najba-
rdziej w tyle położony; b) (o czasie)
a) najstarszy, pierwszy; f!) ostatni,
najmłodszy; c) (przen.) a) najwyższy,
najgorszy, największy, najniebezpie-
czniejszy; /?) najniższy, ostatni, naj-
lżejszy. subst. ultimuni, T" ostatecz-
ność, najwyższy stopień, koniec, cel.

ultito, onis/zemsta, kara.

ultór, oris m mściciel, karzący.

ultra l. adv. dalej poza; a) z tamtej
strony; b) dłużej, dalej (także comp.
ulterius). 2. prp. z acc.: a) poza,
z tamtej strony; b) poza, więcej niż,
dłużej niż.

ultrix, Tcis/mszcząca się, mścicielka.

ultro adv. l. a) na drugą stronę, przez,
po tamtej stronie, tam. ultro (et)
citro tu i tam; b) poza tym, oprócz
tego, nadto. 2. samo z siebie, dob-
rowolnie, z własnego popędu.

muła, ae/sówka, puszczyk.

ululatus, us m wycie, krzyk.

iiiulo l. wyć, głośno krzyczeć; (trans.}
wyciem przyzywać.

ulva, ae/sitowie, trzcina.

umbillcus, T m pępek; a) punkt środ-
kowy; b) koniec zwoju książkowego;

c) ślimak morski.

unibó, onis m środkowy punkt na
tarczy; tarcza.

umbra, ae/cień: l. ciemność, noc; a)
(w malarstwie) cień, cieniowanie; b)
zacienione miejsce, cieniste miejsce
albo drzewo; c) stały towarzysz; nie-
proszony gość. 2. cień (zmarłego),
duch, upiór, pl. podziemny świat,
świat zmarłych. 3. (przen.) a) ochrona,
zasłona; b) spokojne życie prywatne,
spokój, zacisze; pokój do pracy (umy-
słowej); c) odbicie, podobizna, sylwet-
ka, widziadło, zjawisko; pozór, złuda.

umbraculiun, T n l. cieniste miejsce;

a) altana; b) pl. cienista sala szkolna,

szkoła. 2. parasolka.
limbraticus 3 w cieniu, (w pokoju do

pracy) załatwiany.
umbratuis, e używający cienia; a)

domowy, oględny, spokojny, mierny;

b) szkolny.

umbri-fer 3 cienisty; ponury.
umbro l. ocieniać, okrywać.
umbrosus 3 cienisty; a) ocieniający;

b) ocieniony.

umecto - 442

umectó l. zwilżyć, zmoczyć.

un-decie(n)s adv. jedenaście razy.
un-decim jedenaście.
undecimiis 3 jedenasty.
unde-cumque adv. skądkolwiek.
un-dem 3 po jedenaście.
unde-unde adv. = undecunique.
un-de-yiginti dziewiętnaście.
undique adv. skądkolwiek, ze wszyst-
kich stron, wszędzie.
undó l. płynąć; falować, kipieć; falisto

się poruszać.

undosiis 3 falisty, falujący.
un-et-Yicesiinarii, óriini m żołnierze

21 go legionu.
ungó (i unguó), mm, unctum 3.
balsamować, namaszczać, smarować;

tłuścić, cf. unctus.
unguen, mis n = unguentum.
unguentariiis 3 dotyczący maści.
subst. a) -us, i m handlarz maści; b)
-urn, i n pieniądze za maści.
unguentum, i n tłuszcz; maść, olejek.
unguiculus, I m paznokietek, pazno-
kieć; koniuszek palca.
imguis, is m paznokieć; szpon, racica,
kopyto, ad albo in unguem dokład-
nie, szczegółowo, doskonale.
ungiiia, ae/kopyto: a) szpon; b) koń.
omnibus ungulis wszelkimi siłami,
z całą usilnością.
uni-cóiór, oris jednobarwny.
uilicus 3 jedyny; jedyny w swoim
rodzaju, wyborny, nadzwyczajny,
niezrównany.
um-fomlis, e jednokształtny.
uni-gena, ae jednego rodzaju, z jed-
nego rodu (brat, siostra), jedyny.
uni-manus 3 jednoręki.
unio, oniś m pojedyncza wielka peria.

umeó, - - 2. być mokrym, wil-
gotnym. umens, entis wilgotny,
mokry.

umerus, T m barki, plecy; (u zwierząt)
łopatka.

umesco, - - 3. stawać się wilgotnym.

uniidu.s 3 wilgotny, mokry (pełen rosy,
obfity w wodę).

iimi-Kr 3 wilgotny.

umór, oris m wilgoć, płyn, sok.

uniqiiain = unquam.

una adv. zob. mus. '

unaiiiiiutas, ads /jednomyślność.

un-aninias 3 jednomyślny.

uncia, ae/dwunasta część; uncja.

unciarius 3 wynoszący 12-ą część.

uncinatus 3 zakrzywiony, zaopatrzony
w haki.

uncfio, ónis / nacieranie olejkiem,
pomazanie.

unctór, oris m nacierający, balsa-
mujący.

unctura, ae / nacieranie, balsamo-
wanie.

unctus 3 balsamowany, powleczony,
namaszczony, zmoczony; a) zatłu-
szczony, tłusty, mazisty; b) posma-
rowany = przekupiony; c) bogaty;

d) bujny, smaczny, subst. -urn,
T n przysmak.

uncus, i m hak, klamra.

uiicus 3 hakowaty, zakrzywiony.

uiida. ae/fala, prąd; a) woda, wody,
morze; b) strumień; burzliwy tłum;

c) wir, niepokój, burzliwość.

unde adv. (pyt. i wzgl.) skąd; a)
z czego, dlaczego; b) undeunde
= undecunique.

443 - usque

unitas, atis/ jednostka.

uniyersauś, e powszechny.

uniyerstittas, afis/ogół; wszechświat.

uni-versus 3 a) całkowity, cały, zupeł-
ny; pl. wszyscy razem, pugna -a
główna, rozstrzygająca bitwa, subst.
uniyersiim, i n = univer.sitas; b)
powszechny, ogólny, uniyerse albo
in uniyersum w ogóle.

un-quam adv. niegdyś, raz, kiedyś
nęć. u. i nigdy.

iinus 3 (gen. unias, dat. vaa) jeden,
jedyny, jeden tylko, sam tylko, ad
unum uiniies wszyscy co do jed-
nego. in unum na jedno miejsce.
nemo uiius, nullus iinu-s wcale
żaden, unus quisque = unusquis-
que; a) ten sam, jednego rodzaju;

b) *jedyny w tym rodzaju, nie-
zrównany; c) *pierwszy lepszy, któ-
rykolwiek; d) adv. ima razem,
wspólnie; (o czasie) równocześnie,
razem.

umis-quisque 3 każdy.

upuió = opilio.

upupa, ae/dudek.

urhanitas. atis / życie miejskie; a)
dobre znalezienie się, ogłada towa-
rzyska, dobry ton; b) dowcip, żart.

urbanus 3 miejski, subst. -us, I m mie-
szkaniec miasta, miłośnik życia miej-
skiego; a) rzymski. Rzymianin; b)
gładki, wykształcony, gustowny, do-
wcipny; c) zuchwały, śmiały.

urbs, urbis / miasto, stolica (szczeg.)
Rzym; a) mieszkańcy miasta; b)
główna rzecz.

iirceiis, T m dzban.

uredo, mis / śnieć zbożowa.

urgeo lub urgueo, ursi, - 2. tłoczyć,
pędzić, pchać, cisnąć (alqm i alqd)',
a) (intr.) napierać, nastawać; b) na-
ciskać, uciskać, obciążać, nacierać,
nie dawać spokoju (alqm lub alqd
re); a) (przez pytania albo słowami)
zapędzić w kąt (w kozi róg); f3)
uparcie stać przy czymś, coś akcen-
tować; f) coś gorliwie uprawiać, od
czegoś nie odstępować (alqd, *z inf.
i *acc. c. inf.).

unna, ae/mocz.

urinatór, oms m nurek.

urinór l. nurkować, zanurzyć się
(intr.).

uriós, i m zsyłający pomyślny wiatr.

urna, ae / naczynie na wodę, dzban,
garnek, urna (urna do głosowania,
do losowania, popielnica).

uro, ussl, fistum 3 palić, spalić (alqd);

a) wypalić, pomalować; b) spusto-
szyć; c) wysuszyć, wymrozić (pass.
zmarznąć, zamarznąć); d) ranić albo
trzeć, ugniatać; e) rozpłomienić, za-
palić (alqm). pass. płonąć z miłości,
namiętności; f) obciążać, niepokoić,
dręczyć, nękać, uciskać.

ursa, ae / niedźwiedzica (jako kon-
stelacja).

ursus, i m niedźwiedź.

urfica, ae/pokrzywa.

ursus, I m tur, żubr.

u.sitatus 3 zwykły, zwyczajny, uży-
wany.

uspiam adv. gdzieś już.

usquam adv. a) gdzieś tam; w jakiejś
sprawie; b) dokądś tam.

usque adv. ciągle, bez przerwy, wciąż;

zwłaszcza: a) z pip.: usque a, ex,

usquequaquc - 444 -

ad, in, np. usque a Capitolio,
usque ad yesperum; b) z samym
acc., np. usque pedes; c) z adv.
albo ej., np. inde usque stąd po-
cząwszy, usque eo aż do..., u. dum
tak długo, aż, u. quaque = usque-
quaque.

usque-quaque adv. wszędzie; zawsze.

ustór, oris m palący trup.

iisu-capio 3. prawem zadawnienia
uzyskać (alqd); własność zasie-
dzieć.

iisu-capio, onis / prawo własności
przez zadawnienie.

usura, ae / używanie, spożywanie,
(horae) zwłoka; a) używanie poży-
czonego kapitału; b) czynsz, procent.

usurpatio, onis / używanie, użytek,
(itineris) wymarsz, odejście; powo-
ływanie się, wzmianka.

usurpo l. brać w używanie, zastoso-
wać, wykonywać, używać, spoży-
wać (alqd). (fas) przyjąć, zastoso-
wać, wprowadzić; a) (prawnie) brać
w posiadanie, przyswoić sobie;

(nieprawnie) przywłaszczyć sobie
(alqd); (hereditatem) objąć; b) uży-
wać (wyrazu); (o rzeczach) wspo-
minać, wprowadzać; c) nazywać,
nadawać imię.

dsu-s, us m użycie, używanie, wy-
ćwiczenie; a) użytkowanie, prawo
używania (prawnicze wyrażenie usus
fructus); b) praktyczne wyćwiczenie,
przyzwyczajenie, praktyka, życie pra-
ktyczne. usu yenire istotnie zdarzyć
się; c) doświadczenie (alcis rei); d)
obcowanie, zażyłość, znajomość (al-
cis); e) przydatność, pożytek, ko-


rzyść. ex usu alcis esse = alicui lisui
esse komuś być pożytecznym, przy-
nosić korzyść; f) potrzeba, wymaga-
nie, konieczność, interes.

usus-fructus zob. usus (a).

ut adv. jak: l. (pyt.) jak? (np. ut
vales? Videtis, ut in proverbio sit
ovorum inter se similitudo. 2. (jako
wykrzyknik) jak!, jak bardzo! (np.
ut Ule tum demissus erat!). 3.
(względnie) jak, w jaki sposób (np.
perge, ut instituistf; ut potui, tuli);

a) w zdaniach wtrąconych (np. ut
aiunt, ut supra denioiistravinias,
ut dba, ut fit); b) porównawczo: a)
przy towarzyszącym ita, sic, eodem
modo i in. (np. ut initium, sic finis
est). szczeg. aa) ut quisque... ita
albo sic do tego stopnia co każdy
(np. ut quisque est vir optiniu.s, ita
difticilinie alios improbos esse sus-
picatur); fiff) ut... ita (w przeciw-
stawieniu) wprawdzie... jednak (np.
ut nibil boni est in niorte, sic certe
nibil mali); yy) w przysięgach i za-
pewnieniach = zaprawdę (np. ita
vivam, ut niaximos sumptus facio);

f!) bez odpowiadającej mu partykuły
przy dopowiedzeniu: aa) = jako (np.
quod noii decet, poeta fugit ut
marimum vitium); szczeg. uzasad-
niająco (np. Diogenes liberius ut
Cynicus locutus est jako cynik =
ponieważ był cynikiem); pff) ograni-
czając (np. Epaminondas eloquens
erat ut homo Thebanus jak na
Tebańczyka = o ile to u Tebańczyka
możliwym było); y) ut si z con.
jakoby, jakby; S) w zdaniu względ-

- 445 utrum

nym: ut qui z con. gdyż on (np.
multa de me questus est Caesar, ut
qui a Crasso in me esset incensus);

e) wprowadzając dla uzasadnienia
całe zdanie poboczne (np. homo,
ut erat ftiriosus, atrociter respon-
dit jako że był szalony); Q przyta-
czając przykład = na przykład (np.
muld gloriose mortui sunt, ut Le-
onidas, ut Epaminondas); n) poet.
*gdzie. ej. 4. z ind. (czasowo) jak,
jak tylko = a) skoro tylko, właśnie
jak, ile razy (np. repente, ut Ro-
mani venit, praetor factus est); b)
odkąd (np. ut Brundisio profectus
es, nullas postea litteras a te ac-
cepi). 5. z con.: a) (celowo) aby
= ażeby (przeczenie ne), przy sło-
wach wyrażających obawę = ne non
aby nie; b) (skutkowe) tak = że, iż
(przeczenie ut non); c) (przyzwól.)
= przypuśćmy że, gdyby nawet (np.
ut desint vires. tamen est laudaii-
da yoluntas (przeczenie ne); d)
w pyt. wyrażającym zdziwienie lub
niezadowolenie = czy możliwe,
czyżby (np. te ut ulla res fran-
gat?); c) *(w życz.) = utinam oby,
oby tylko.

ut-cumque adv. a) jakkolwiek, według
tego, jak; b) ej. skoro tylko.

utens, enfis używający, utentior wię-
cej potrzebujący lub wydający.

utensilia, urn n sprzęty, naczynia,
narzędzia.

uter, triś m miech skórzany, bukłak.

uter, litra, iitrum a) (pyt. i wzgl.)
który z dwóch; b) = utercumque.

uter -cumque 3 którykolwiek z dwóch.

iiter-libet 3 który bądź z dwóch; któ-
rykolwiek, jeden z dwóch.

uter-que 3 każdy z dwóch, obaj.

uterus, T m łono matki, macica; a)
płód; b) brzuch, ciało, wnętrze.

uter-vis 3 który bądź z dwóch.

ut] = ut.

iitiiis, e używamy, zdatny, korzystny,
pożyteczny (alicui, alicui rei lad alqd).

iitDitas, afe / użytek, przydatność;

pożytek; korzyść, usługa.

ufi-nam oby, dałby Bóg! (przecz, uti-
nam ne).

utn-que l. = et utf. 2. adv. a) w każ-
dym razie, koniecznie, przynajmniej;

b) zwłaszcza, szczególnie.

utór, usus sum 3. używać, spożyt-
kować, zastosować, posługiwać się
czymś (alga re); a) cieszyć się
czymś, spożywać coś; szczeg. mieć,
posiadać, mieć do rozporządzenia (z
abl., często z podw. abl., np. vobis
utor amicis); b) (właściwości, czyn-
ności) ćwiczyć, doświadczać; udo-
wadniać, wskazywać (np. clemenda,
benignitate); c) obcować; obchodzić
się (alqo); d) potrzebować.

ut-póte adv. naturalnie, szczególnie.

utrimque adv. na obu stronach, z obu
stron.

fltró adv. na którą z obu stron?

utr-6bique i utr-ublque adv. na obie
strony; w obu wypadkach, w każdym
razie wszędzie.

utroque adv. na obie strony.

utrum adv. (w pytaniu niezawisł.)
utrum... an (greckie Ttórspoy 11),
wprost i nie wprost; czy... czy;

wzmocn. utrumne.

utut

446

ut-ttt adv. = utcumque.
uva, aef grono; a) winorośl, wino; b)

mający kształt winnego grona.
uyesco, - - 3. stawać się mokrym,

wilgotnieć.

uyidus 3 wilgotny, mokry; a) dobrze

nawodniony; b) pijany, podniecony

winem, podpity.
uxór, oris/żona, małżonka.
iKorius odnoszący się do żony; babski.


V

Vacafio, oms/ uwolnienie, zwolnienie
(alcis rei); a) zwolnienie od służby,
urlop, odprawa; b) okup od służby.

Vacca, ae/krowa.

Vaccihnim, i n a) borówka; b) hiacynt.

Vacerrosus 3 dziwak; gamoń, mazgaj.

Vacillo l. chwiać się, kiwać się, być
niepewnym, wahać się.

Vaco l. być próżnym, wolnym, nie
zajętym; a) być nie uprawionym, nie
zamieszkanym; b) być załatwionym,
być pozbawionym właściciela; c) być
wolnym od czegoś, nie mieć czegoś
(re lub a re); zwł. ci) mieć wolny
czas, być wolnym od zajęć; /3) mieć
czas na coś, poświęcać się czemu; y)
nieosob. Vacat ajicui = wolno, do-
zwolone jest (z inf.).

Vacue-facio 3 opróżniać, wyprzątnąć.
pass. opróżnić się. vacuefactus nie
mający pana.

Vacmtas, afls/1. = Vacatio. 2. opróż-
nione miejsce.

Vacuus 3 próżny, wolny, nie zajęty,
pozbawiony czegoś (z abl. lub a re,
ab algo, *z gen.), subst. Vacuum,
T n próżnia; a) otwarty, dostępny,
szeroki, wolny; b) opuszczony przez

ludzi, pusty, samotny; c) wolny
= nieżonaty, niezamężna; d) nie ob-
sadzony; a) bezbronny, bez opieki;

P) załatwiony, bez pana; e) wolny od
zajęć, nie zajęty, cichy, spokojny; f)
czczy, próżny, bez znaczenia.

Vadinióniimi, i n poręka; a) jawienie
się w sądzie; b) termin sądowy.

Vado, vasi (vasuni) tylko w eVasum
i invasiini) 3. kroczyć, iść.

vadór l. pozwać przed sąd (alqm).
Vadato za porękę.

Vadosus 3 płytki, pełen mielizn.

vadum, i n mielizna, bród; płytka
wodą, morze, łożysko rzeki.

vae int. biada! (okrzyk boleści, z dat.
i *acc.).

Vafer, fra, fruin przebiegły, chytry,
sprytny.

Vagatio, onis/błąkanie się, wałęsanie
się.

vagma, ae / pochwa; (w botanice)
pokrywa, pochwa (kłosa).

Vagio 4. kwilić; krzyczeć.

Vagitus, us m kwilenie (u dzieci), krzyk.

Vagór l. wałęsać się, błąkać się; (o
okrętach) krążyć; a) rozszerzać się;

b) odstępować od tematu.

447 Variatio




Vagus 3 błąkający się, wałęsający się;

a) chwiejny, niestały; b) wolny,
zmienny; c) rozwlekły; d) niedo-
kładny, zbyt ogólnikowy.

Valde adv. mocno, gwałtownie, bardzo.

Vale-dico 3. mówić: bądź zdrów!; po-
żegnać się z kim.

Valens, enfe mocny, silny; zdrów;

potężny, skuteczny.

Valeó, iii, iturus 2. być silnym (alqa
re, ad alqd); a) być zdrowym, mieć
się dobrze; przy pożegnaniu; Vale
bądź zdrów, miej się dobrze!; b)
mieć wpływ, znaczenie, móc, doka-
zać czego, znaczyć (multum, plus,
plurimum, alqa re, apud alqm); a)
(o rzeczach) przemóc, przeprowa-
dzić, zwyciężyć, osiągnąć skutek,
zyskać przewagę; /?) (ad alqd fa-
ciendum, *z inf.) podołać, móc,
mieć możność; y) do czegoś od-
nosić się (in alqd, in alqm); S) (o
pieniądzach) znaczyć, mieć wartość;

e) (o słowach) znaczyć, mieć zna-
czenie.

Valesco, liii, - 3. nabierać sił, wzma-
gać się, przybierać.

Valetudmaiiiim, i n szpital.

Valetudo, mis/stan zdrowia; a) zdro-
wie; b) choroba, słabość.

Valgus 3 krzywonogi.

Validus 3 mocny, silny, żwawy; a)
zdrowy; b) silny, obronny; c) mocny,
mający przewagę, wpływowy, sku-
teczny.

Vallaris, e dotyczący wata.

Valles i Vallis, 1f dolina.

Vallo l. otoczyć wałem, szańcami;

obwarować, ubezpieczyć.

Vallum, T n wał, palisada; okopy;

obrona, osłona.

Vallus, T m pal; a) palisada; b) szańce,
obwarowanie.

ValVae, ariim / skrzydło podwoi, po-
dwoje.

Vanescó, - - 3. znikać, niknąć.

Vaiulóquentia, ae / pusta gadanina,
chełpliwość.

vaiu-lóquus 3 chełpliwy.

vaiutas, atis / czczość, nicość, złuda,
urojenie, próżność; a) bezskutecz-
ność, daremność; b) chełpliwość,
gadanina, kłamliwość.

Vannus, T opałka (do czyszczenia i od-
dzielania ziarna od plewy).

Vaniis 3 próżny, czczy; wydrążony,
cienki; a) próżny, daremny; bezsku-
teczny, bez znaczenia, bezowocny;

b) (o osobach) kłamliwy, niewia-
rygodny, chełpliwy, bez charakteru;

(o rzeczach) fałszywy, bezpodsta-
wny, nieprawdziwy; c) subst. va-
num, T n próżnia; pozór, zmyślenie,
urojenie.

Vapide (adv.) se habere mieć niesmak
po pijatyce.

Vapór, óris m para, opar, kopeć,
dym; a) wyziew; b) ciepło, skwar;

gorąco, upal.

Vapórartiun, T n rura parowa, ogrze-
wanie parą.

Vaporo l. napełniać parą, dymem;

uwędzić; mgłą otoczyć.

Vappa, ae / wino pokryte pleśnią,
zepsute; nicpoń, ladaco.

Vapiiio l. odbierać chłostę; być skry-
tykowanym.

Variafio, onis/rozmaitość.

vancus

448

Varicus 3 rosochaty, rozkraczony, krzy-

wonogi.

Varietas, afls / różnobarwność; a)
rozmaitość, odmiana, zmiana; od-
mienne zapatrywanie; b) niestałość,
zmienność.
vario l. l. (trans.) upstrzyć; ubarwić;

uczynić innym, zmienić, urozmaicić,
odmiennie przedstawić, pass. odstępo-
wać, różnić się. 2. (intr.) pstrym być;

być rozmaitym, różnym; być chwiej-
nym, być rozmaitego mniemania, zda-
nia; osiągnąć rozmaity skutek.
varius 3 różnokolorowy, mieniący się;

a) pstry, srokaty; b) rozmaity, różny,
różnorodny; c) (o osobach) w roz-
maitych kierunkach uzdolniony,
wszechstronny; d) bez charakteru,
chwiejny, zmienny; kapryśny.
varix, Icis / i m żylak.
varus 3 rozchodzący się, rozkraczony;

a) krzywonogi; b) naprzeciw leżący;

sprzeczny.
vas, vadis m poręczyciel.
vas, Vasfe n naczynie, sprzęt; pl. vasa,
omiń a) sprzęty domowe, meble; b)
bagaże wojskowe, tren, pakunki.
vasariuni, i n pieniądze otrzymywane

na "urządzenie".
vasciilarius, i m wyrabiający naczynia,

złotnik.

Vasculum, T n małe naczynie, sprzęcik.
Vastaflo, onis/spustoszenie.
Vastatór, oris m pustoszyciel.
Vasti-ficus 3 niekształtny, potworny.
Vastitas, afls / próżnia, pustkowie,

pustynia; spustoszenie, zniszczenie.
vasto l. uczynić pustym; a) spustoszyć,
ogołocić; b) zburzyć, zniszczyć.

vastus 3 a) pusty, opuszczony, ob-
nażony; spustoszony, wyludniony; b)
niezmierny, ogromny, olbrzymi, nie-
zgrabny, rubaszny.

vates (i vafls), is m i/wieszcz, prorok;

poeta, śpiewak.

łaticinatió, onis / przepowiadanie,
prorokowanie.

Vaflcinatór, oris m prorok.

Vaticinór l. przepowiadać; a) os-
trzegać; b) uczyć, wykładać; c)
marzyć, śnić.

Vati-dnus 3 wieszczy, proroczy.

vatilliini, i n łopatka, szufla.

ve albo. ve... ve albo... albo też.

vecordia, ae / obłąkanie.

ve-cors, rSss obłąkany.

vecSgal, alis n (zwykle pl.) danina;

podatek, dochody państwowe; a) źró-
dło dochodów; b) okrąg podatkowy;

c) dochód, renta.

vecSgaliś, e l. jako danina uiszczony.
2. obowiązany do płacenia podatków,

opodatkowany.

vecflo, onis / jazda (wozem i wierz-
chem).

vecflś, is m dźwignia, drąg do dźwiga-
nia; a) drąg do wyłamywania; b)
zasuwa, zapora.

vecto l. wozić, nieść, pass. jechać
(wozem, konno, okrętem).

vectór, oris m l. tragarz. 2. jadący; a)
pasażer; b) żeglarz; c) jeździec.

vectoriiis 3 przewozowy, transportowy.

vectura, ae / wożenie, transport,
dowóz.

vegetus 3 czerstwy, rzeźwy.

ve-grandis, e a) mały, drobny; b)
ogromny, bardzo duży.

449 venaflo

veheniens, enfls gwałtowny, gorący,
namiętny, porywczy; a) energiczny,
stanowczy, natarczywy; b) silny, po-
tężny, znaczny, skuteczny, poważny;

adv. vehementer: nadzwyczajnie,
niepospolicie, bardzo.

vehes, is/podwoda, fura.

vehiciiiuni, i n wóz; a) lektyka; b)
okręt.

veho, veri, vectum 3. poruszać; pro-
wadzić, wieźć, nieść, (wóz, ciężar)
ciągnąć, (o rzece) unosić ze sobą.
per trilimphiiill w pochodzie trium-
falnym wieść, pass. być niesionym,
wiezionym, kazać się nieść; jechać
(wozem, konno, statkiem), żeglować;

skoczyć, rzucić się; lecieć.

vel l. albo, lub; raczej (= vel poflus).
vel... vel albo... albo, częścią... częś-
cią... 2. a) też, w samej rzeczy,
nawet; (przy sup.) niewątpliwie, bez-
sprzecznie, może, zapewne; b) zwła-
szcza, na przykład.

velamen, inis n osłona, nakrycie; a)
suknia, zasłona; b) skóra, runo, sierść.

velainentiini. i n l. = velamen. 2.
gałązka oliwna z nitkami wełnianymi.

veles, ifis m żołnierz lekkozbrojny;

harcownik.

veli-fer 3 zaopatrzony w żagle, żag-
lonośny.

velHicafno, onis / żeglowanie.

veli-ficór i -fico l. żeglować; wspierać,
pomnażać (z dat.}.

velitaris, e dotyczący harcowników.

veli-vólans, antis i -vóliis 3 a) żag-
lolotny; b) żaglami okryty.

vellicó l. skubać, szczypać; przyma-
wiać, szarpać.

vello, velli, vulsum 3. skubać; ob-
rywać, obskubywać; wyśmiewać.

vellus, eris n wełna; pl. nici wełniane;

a) wełniana opaska; b) skóra owcza,
runo; c) skóra zwierzęcia; d) pl.
chmurki (baranki).

velo l. okryć, zasłonić; a) okręcić,
otoczyć; b) ukryć, utaić.

velocitas, afls / szybkość, zwinność;

rączość.

velox, ocis szybki, skory, rączy; zwin-
ny, zręczny.

velum, T n (zwykle pl.) żagiel. vela
facere rozpiąć żagle; a) okręt; b)
zasłona, firanka; płótno żaglowe, na-
miotowe.

velut i vel-ut(i) adv. a) jak, jakoby,
jak gdyby; b) jak na przykład; c)
velut si i tylko *velut (z con.)
podobnie jak, jak gdyby.

vemens, enfls = vehemens.

vena, ae / żyła, tętnica: l. a) żyła
wodna, kanał; b) słoje w drzewie; c)
żyła kruszcowa; d) rysa, szpara. 2.
a) wnętrze, serce, charakter; b) zdol-
ność, talent, żyłka poetyczna.

venabulum, T n oszczep myśliwski.

venalicius 3 do sprzedania; subst. -us,
i m handlarz niewolników; -iim,
i n towar.

ł-enalis, e kupny, przekupny; subst.
-us, T m niewolnik; - do nabycia,
sprzedajny.

veiiaflcus 3 dotyczący polowania; myś-
liwski.

venaflo, onis / polowanie, myślistwo,
łowy; a) walka gladiatorów z dzikimi
zwierzętami; b) zdobycz myśliwska,
zwierzyna.

venator - 450

venatór, oris m myśliwy; badacz.
venatorius 3 myśliwski.
venatrix, Tcis/łowczym.
venatus, fis m polowanie, myślistwo.
vendibiBs, e pokupny; znajdujący po-
klask, ulubiony, poszukiwany.
venditano, onis / przechwalanie się,

venerabuis, e czcigodny, szanowny.
venerabundiis 3 przejęty uszano-
waniem.

veneratio, onis / a) uszanowanie;

uwielbienie; b) czcigodność, god-
ność.

veneratór, oris m wielbiciel, czciciel.

venereus i -ms 3 zob. Venus.

veneror l. czcić, uwielbiać; prosić,
błagać.

venia, ae / łaska, wzgląd, pobłażanie,
pozwolenie, bona (cum) venia za
pozwoleniem; przebaczenie, darowa-
nie, winy życia.

venió, vem, ventum 4. przyjść, przy-
być (a, de, ex re in lub ad alqd, ad
alqm itp.; z supinum na urn; z *inf.
lub *part.fut.). Zwłaszcza: a) wrócić;

b) przybyć, nadciągnąć (ad lub ad-
versus alqm); wystąpić (contra alqm
lub alqd); c) (o czasie) nadchodzić,
zbliżać się, zjawiać się. ventiirus
3 przyszły; d) dojść do jakiegoś
stanu, położenia, popaść, wpaść (in,
rzadko ad alqd, np. in periculum, in
calamitatem, in potestateill alcis,
in odium itp.). res venit ad manu-s
(ad pugnam) przychodzi do starcia,
do bitwy; e) zjawić się, wyjść na
wierzch, okazać się; a) (o roślinach)
róść, dojrzewać; /?) pochodzić, po-
wstawać; 7) wydarzyć się, zajść (usu
venire); f) przypadać komu w udzia-
le (alicui); a) (o listach, wieściach)
dojść kogoś; /?) (o nieszczęściu) spot-
kać, dotknąć, przyjść na kogoś (alicui
lub ad, in alqm); g) (w mowie)
przyjść, dojść do czegoś, przechodzić
do czegoś (ad alqd).

chełpliwość.

venditatór, oris m samochwał.
venditio, onis / sprzedaż, licytacja,

wydzierżawienie.
venditó l. sprzedawać, wystawiać na

sprzedaż; a) szachrować, handlować;

b) przechwalać, zalecać, narzucić
komuś (towar).

venditór, oris m kupiec.

vendo, dldi, dituni 3. sprzedawać; a)
licytować, wydzierżawić; b) szach-
rować, przehandlować; zdradzić, wy-
dać; c) zalecać, przechwalać.

veneffca, ae / czarownica, trucicielka.

veneflicnim, T n sporządzenie napoju
czarodziejskiego, czary; trucizna, na-
pój czarodziejski.

venet-ficus 3 trucicielski, czarujący.
subst. -fis, i truciciel, czarownik.

venenatus 3 a) zatruty, jadowity; b)
zaczarowny, czarodziejski.

veneni-fer 3 trujący.

veneno l. zatruć.

venenum, T n l. barwik, barwa;

szkarłat, róż. 2. a) jad, trucizna,
zatrucie; b) nieszczęście, zguba;

c) środek czarodziejski; napój mi-
łosny.

ven-eo, u, - 4. idę na sprzedaż (pass.
do vendo); a) kosztować, mieć war-
tość; b) być zlicytowanym, wydzier-
żawionym.

451 verbum

vennu(n)cula = venucula.

veno, dat. od venus, T na sprzedaż.

venór l. polować: l. (intr.) iść na
polowanie. 2. (trans.) polować na
co; chcieć coś pozyskać (alqd).

venter, tris m brzuch; a) żołądek; b)
płód; ventrem ferre być w ciąży; c)
rzecz mająca kształtu brzucha; d)
żarłoczność.

venfflatór, oris m kuglarz.

venfflo l. przewiewać, wywiewać; a)
wstrząsać, wywijać; b) wiać, wach-
lować.

ven(it5 l. przychodzić często, chadzać.

ventosus 3 wietrzny; a) szybki jak
wiatr; b) wietrzny = a) płochy, próż-
ny; [S) niestały, zmienny.

ventriculus, i n brzuszek, cordis ko-
mora sercowa.

ventus, I m wiatr; pomyślny wiatr; a)
los, okoliczności, stosunki; b) sprzy-
janie ludu, popularność; c) burza,
niepokój, nieszczęście; d) gadanina,
plotka.

venucula, ae / rodzaj zakonserwowa-
nych winogron.

venus, T m sprzedaż; a) (acc.) venum
do l. = vendo. b) veniim eo 4.
= veneo; c) (dat.) veno do = vendo
(alicui alqd).

venus, eris/a) miłość, rozkosz miłos-
na, użycie; kochanka; b) wdzięk,
powab, ponęta; c) Venus bogini
Wenus (także jako gwiazda); adj.
veneriiis (i venereiis) 3: ci) poświę-
cony, służący Wenerze; p) zmys-
łowy, cielesny, wszeteczny.

venustas, atus / piękność, powab,
wdzięk; a) lubość, powabność; b)

wytwomość, subtelność, wytworny
dowcip.

venustus 3 piękny, miły, wdzięczny;

luby, powabny, wytworny.

vepallidus 3 śmiertelnie blady.

veprecula, ae/krzaczek ciernisty.

vepres, iś m (i f) krzak ciernisty.

ver, veris n wiosna; ver sacrum face-
re ofiarować bogom to, co się uro-
dziło na wiosnę.

verax, acis mówiący prawdę, praw-
domówny, prawdziwy.

verbenae, ariim/święte zioła, zielone
gałązki; także *sing.

verber, eris n (prawie zawsze pl.)
uderzenie, rzut; a) chłosta, dęgi,
kara; wyrzuty, karcenie; b) bat, bicz;

c) rzemień u procy.

verberatio, ónfa/biczowanie, chłosta.

verbero, óiuś m (często bity, lub
zasługujący na bicie=) urwisz, gał-
gan.

verbero l. uderzać, trącać, trafiać,
(tormentis) ostrzeliwać; a) bić, chłos-
tać; b) boleśnie dotykać, karcić, bi-
czować.

verbosus 3 wielomówny, gadatliwy,
rozwlekły.

verbum, T n słowo, wyraz; pl. mowa,
wyrażenie. verba facere mieć mowę
lub wykład, przemawiać, mówić; a)
wyrażenie, zwrot, przysłowie; b)
czcze słowa, gadanina, frazes, pozór.
alicui verba dare oszukać kogo,
zwieść; c) czarodziejska formuła; d)
(gram.) czasownik; e) adv. a) verbo
ustnie, bez ogródki; fH) ad verbum
co do słowa, verbum pro verbo
= dosłownie; y) verbi causa (lub

452

gratia) na przykład; S) verbis alcis

w imieniu czvimś lub z polecenia
czyjegoś.

vere adv. zob. verus.

verecundia, ae / wstyd, skromność;

nieśmiałość; a) uszanowanie, powa-
żanie, szacunek; b) wstyd, poczucie
przyzwoitości, obyczajność.

verecundór l. wstydzić się, być lęk-
liwym lub nieśmiałym.

verecundiis 3 bojaźliwy, nieśmiały,
skromny; a) pełen względów; b)
obyczajny, wstydliwy.

vereor, itus sum 2. bać się, lękać się,
mieć skrupuły, (z inf.) nie śmieć; a)
(trans.) a) czcić kogo, szanować,
poważać (z acc.); f!) czuć obawę,
lękać się o co (alqd lub z ne, ne non,
ut, *acc. c inf.); b) (intr.) być zanie-
pokojonym, być w trwodze o coś
(alicui rei) lub przed czymś (de re).

veretrum, i narząd płciowy.

vergo, rsl, - 3. l. skłaniać się, po-
chylać się (ad, in alqd); a) być
skierowanym, rozciągać się, leżeć;

b) (o czasie) zbliżać się, nadchodzić;

chylić się ku końcowi, ustawać; c)
przechylać się na czyją stronę. 2.
(trans.) nalać, wsypać (alqd in rem).

vergóbretus, i m najwyższy urzędnik
u Eduów (w Galii).

veri-dicus 3 = verax.

veri-lóqiimm, i n główne znaczenie;

etymologia.

veri-similis, e prawdopodobny.

veri-suiiilitudo, was / prawdopodo-
bieństwo.

veritas, ans/prawda: a) rzeczywistość,
rzeczywiste własności, życie realne;

b) sprawiedliwość, uczciwość, bez-
partyjność; c) szczodrość, otwartość.

venniculatus 3 w kostki wyrabiany
(mozaika).

vermiculus, l m robaczek.

vemiis, is m robak.

verna, ae m (i j) w domu pana urodzo-
ny niewolnik; domownik.

vernaculus 3 w domu urodzony; miej-
scowy, krajowy; zwl. rzymski, (cri-
meri) przez oskarżyciela samego
zmyślony.

vernniś, e niewolniczy, służalczy; a)
łaszący się, podły; b) zuchwały.

vemo l. przybierać postać wiosenną;

odmładzać się.

vernfls 3 wiosenny.

vero adv. zob. verus.

verres, is m wieprz, świnia.

verro, -, versum 3. zamiatać, zmia-
tać; a) wymiatać, zmiatać na kupę;

b) wlec, ciągnąć; c) przebiegać po
czym, przeciągać, przejeżdżać; coś
przekopać, przeszukiwać.

verruca, ae / brodawka; mała uło-
mność.

verrucosus 3 pełen brodawek.

veminco l. zwracać się. bene wyjść
na pożytek.

versabiBś, e ruchomy; niestały.

versatuis, e dający się obrócić, rucho-
my; obrotny, zręczny.

versi-cóiór, óriś pstry, jaskrawy.

versiculus, T m wierszyk.

versi-ficat&r, oris m wierszorób; po-
eta.

verso l. l. act. często obracać, kręcić,
zwracać, toczyć, przewracać; a) pę-
dzić tu i tam, potrząsać, wziąć kogo

453 verte

w obroty; b) bawić się kim, dokuczać
komuś; c) wykładać, wyjaśniać; d)
rozmyślać, rozważać; e) obrabiać
kogo, starać się kogo pozyskać (z
acc.); f) miotać, niepokoić, męczyć,
dręczyć. 2. Med. versór l. ciągle się
obracać, kręcić, krążyć; a) przebywać
gdzie, znajdować się, bawić (in loco,
apud alqm, cum aląo itp.); b) (w
pewnym stanie) znajdować się, być,
żyć (np. in timore, in errore, in
pace, extra periculum). alei in ocu-
Bs lub ante (albo ob) oculos versari
stać przed oczyma, przychodzić (czę-
sto) na myśl; c) być czynnym, zaję-
tym, zajmować się czymś (in re\
uprawiać co (np. in iudiciis, in in-
genuis artibus, in veri investigatio-
ne); d) polegać na czym, ograniczać
się na czym (m re).

versiim adv. = versus, us.

versura, ae /1. róg, kąt, narożnik. 2.
pożyczka na spłatę długu, pożyczka.

versus 3. pan. od verto i verro.

versus adv. do, ku, w kierunku do;

(stoi po rzeczowniku z poprzednim
ad albo in (z wyjątk. imion miast),
(np. in Italiam v., ad marę v., ale
Romam v.).

versus, fis m obracanie; a) bruzda; b)
szereg, linia; c) wiersz (w prozie lub
poezji).

versutiia, ae / przewrotność, chytrość,
przebiegłość.

versu(i-loquus 3 chytry.

versutus 3 obrotny, przewrotny, chytry.

vertex, icis m wir; a) wir wiatru; b)
słup ognia; c) szczyt głowy, głowa;

d) punkt zwrotny, biegun; e) szczyt,

wierzchołek, góra. a vertice od góry,
z góry.

vertfcosus 3 pełen wirów.

vertigo, mis / obrót kolisty; a) wir,
topiel; b) zawrót głowy.

verto, rn, rsimi 3. (starołaciński vorto)
(trans.) obracać, kręcić, kierować
(alqd i alqm). l. skierować, obrócić,
nadać kierunek (alqd in albo ad
alqd). pecuniam ad se albo in siiam
rem vertere przywłaszczyć sobie
pieniądze; a) zrobić coś czymś, po-
czytać coś za coś, uważać coś za
coś, wychodzi coś na coś (np. alqd
in risum, in crimen, in suam con-
tuilieliam, alicui vitio); b) dać inny
obrót czemuś (np. quod dii bene
vertant na dobre obrócą). 2. *od-
wrócić (np. pędem, radum); a)
zwrócić do ucieczki, zwrócić się do
ucieczki, uciec (alqm lub cumim in
fugom), terga vertere = uciekać; b)
przewracać, przekopać, przeorać (np.
terram aratro); c) obalić, zwalić,
wywrócić (np. arcem, moenia,
urnam): przen. zniszczyć, zgubić
(np. omnia, consilium); d) zmienić,
zamienić, odmienić, przemienić (alqd
in alqd lub alqa re) kogoś przerobić,
nawrócić; (z jednego języka na drugi)
przełożyć, tłumaczyć (Platonem,
alqd ex Graeco in Latinuni). 4.
(intr.) i Med. vertór. 5. zwrócić się,
skierować się (ad lub m alqd); przen.
wyjść, wypaść, wziąć jakiś obrót,
wyjść na coś (np. res vertit in
landem, res vertitur in seditionein,
quod bene vertat oby się obróciło
na dobre). 6. obracać się, toczyć się;

454

poruszać się, krążyć; a) być w jakim
stanie, położeniu; na pewnym miej-
scu (np. inter primos, in periculo).
ante ora verti unosić się przed
oczyma; b) (o czasie) przebiegać,
mijać, anno vertente w przeciągu
roku; c) spoczywać na czym, należeć
do czego, zależeć od czego (in re,
np. virtus tribus in rebus vertitur;

oninia in iiilius potestate vertun-
tur); d) zmieniać się, wychodzić,
przechodzić (in alqd, np. ira ver-
tit(ur) in rabiem).

veru, us n ostrze; a) rożen; b) pocisk.

verum zob. verus.

veruin-tamen adv. ale, a przecież,
a jednak, tymczasem.

verus 3 prawdziwy, istotny, rzetelny,
rzeczywisty, (timor) uzasadniony.
subst. verurn, i n prawda; a) prawdę
lubiący, prawdziwy, szczery; b) rze-
telny, rozumny, słuszny, należyty.
subst. verum, i n słuszność; c) adv.
a) vere w rzeczywistości, zgodnie
z prawdą, w rzeczy samej, w istocie;

fS) vero prawdziwie, zaiste; (w od-
powiedziach) tak jest, zapewne, rze-
czywiście; (przeciwstawnie) a) ale,
jednak, przecież; p zupełnie, wcale.
si vero jeśli wcale, jeśli zgoła; iam
vero zresztą całkiem; y) veriim (=
sed) lecz, jednak. verum enim vero
ale zaiste, ale zaprawdę.

veriitum, i n pocisk.

veriitus 3 uzbrojony pociskiem.

vervex, ecis m baran, skop.

vesania, ae/szał, obłąkanie.

ve-sanus 3 bezrozumny, oszalały,
wściekły.

vescór, - - 3. żywić się czymś, żyć
czymś (alqa re i *alqd); a) jeść,
spożywać; b) używać.

vesciis 3 a) niszczący; b) wyniszczony,
nikły, drobny.

veaca, ae/bańka; a) pęcherz moczo-
wy; b) krosta.

vesicula, ae/banieczka; pęcherzyk.

vespa, ae/osa.

vesper, eri (*eris) m l. gwiazda wie-
czorna. 2. pora wieczorna, wieczór.
vesperi i -e wieczorem; zachód,
strona zachodnia.

vespera, ae/wieczór.

vesperasco, ravi, - 3. zmierzchać
się, chylić się ku wieczorowi.

vesperfflió, onis m nietoperz.

vespernniis 3 wieczorny; zachodni.

Vesta, ae/bogini Westa; a) ognisko;

b) świątynia Westy; c) adj. VestaHs,
e poświęcony bogini Weście. subst.
/Westalka.

vester, trą, triiiu wasz.

vestłbulum, Ina) wolne miejsce
przed domem lub świątynią; b)
przedsionek (w domu); c) wejście,
wchód, wstęp.

vestigiihn, i n l. ślad stopy, trop; ślad,
znak, znamię (alcis rei); pl. szczątki,
zwaliska. 2. meton. a) chód, krok; fS)
podeszwa, stopa; y) miejsce, miejs-
cowość, stanowisko (eodem vestigio
remanere); S) (temporis) moment
czasu, chwila; e lub in vestigio
natychmiast, z miejsca.

vestigo l. a) szukać, śledzić (alqm
i alqd); b) wyśledzić, wykryć.

vestimentum, i n suknia, odzienie; pl.
odzież; przykrycie.

455 viator

vesflo 4. ubierać, odziewać; a) po-
krywać, zasadzić; b) zdobić, upię-
kszać.

vestis, is / a) suknia, odzież, ubranie,
strój; kobierzec, dywan; b) szata,
suknia, drapeda.

vestltus, us m odzienie, suknia, ubiór;

okrycie; strój.

veteranus 3 ten, który długo służył,
wysłużony, doświadczony, subst. -us,
i m weteran, żołnierz wysłużony.

veteraria, oriim n zapasy starego wi-
na.

veterasco, avi, - 3. starzeć się.

veterafór, oris m zestarzały; wyćwi-
czony; m chytry, frant, lis.

veteratorius 3 chytry, przebiegły,
wprawny.

vetemus, l m uwiąd starczy, śpiączka;

gnuśność, ospałość.

vetitum, T n to, co zabronione; zakaz.

vetó, ui, ituin l. zabronić, nie do-
zwolić, przeszkodzić, zakazać (alqm,
z inf., z acc. c. inf., w pass. z nam.
c. inf.}; a) założyć weto; b) tamować,
powstrzymywać, przeszkadzać.

vetulus 3 stary, podstarzały; nieco
stary.

vetus, eris (comp. vetustior, sup. ve-
terrimus) stary, sędziwy; a) dotych-
czasowy, dawny, ówczesny; b) do-
świadczony, wypróbowany (*alcis
rei), subst. a) veteres, imi m dawni
ludzie, także weterani; veteres taber-
nae stare sklepy wymieniające pie-
niądze na południowej stronie forum;

fem. stare kramy wymieniające pie-
niądze na rynku; b) vetus n stara
historia, stare przysłowie.

vetustas, ans / starość, sędziwość,
długie trwanie, długość czasu; a)
dawna znajomość, doświadczenie
długoletnie; b) czasy starożytne, sta-
rożytność; c) przyszłość, potomność.

vetustus 3 stary, sędziwy; starożytny,
starodawny.

vexatio, oniś/wstrząs; a) uciążliwość,
przykrość; b) udręczenie, nękanie.

vexatór, oris m dręczyciel, ciemię-
ży ciel.

verillarius, I/na) chorąży; b) pl. a)
oddział weteranów mających otrzy-
mać zwolnienie od służby; /?) chorą-
giew, oddział.

vexilluni. i n sztandar, chorągiew; a)
chorągiewka sygnałowa; b) chorą-
giewka, mały oddział.

vexo l. ciągnąć tam i na powrót, silnie
poruszać, trząść, potrząsać; dokuczać,
nawiedzać; a) pustoszyć, plądrować;

b) niepokoić, dręczyć, uciskać, cie-
miężyć; c) zaczepiać, łajać; d) nisz-
czyć, psuć, marnować.

via, ae / droga, l. a) gościniec; b)
ulica, uliczka (w mieście lub w obo-
zie); c) droga, ścieżka, tor; właściwa
droga, prosta droga. 2. pochód,
marsz, podróż, in via albo inter
viam po drodze, w podróży. 3.
przen. droga, sposób: a) postępo-
wanie, metoda; b) środek, sposo-
bność (alcis rei).

viarius 3 dotyczący drogi, drogowy.

viaficus 3 należący do podróży, subst.
-urn, T n pieniądze na drogę; oszczęd-
ności.

viafór, oris m a) podróżny, wędrowiec;

b) posłaniec urzędowy.

vibro - 456

vibro l. l. (trans.) wywijać; a) trząść;

zadanie, rola, służba; d) adv. vicem
i *vice alcis a) dla, ze względu na,
za, o; p) zamiast; y) na sposób, jak.

vicissim adv. a) na przemian, wzajem-
nie; b) przeciwnie, odwrotnie, znowu.

vicissitudo, iluś/zmiana, kolej; wza-
jemność (alcis rei, rzadko in re).
Zwykle pl.

vk'tiilia. ae/zwierzę ofiarne; ofiara.

victifmarifus, T m posługujący przy
składaniu ofiar.

victito l. żyć z czegoś (alqa re).

victór, oris m zwycięzca; adj. zwy-
cięski.

wtoria, ae / zwycięstwo (alcis, *de
alqo); przen. wynik, skutek; bogini
zwycięstwa.

victoriatus, T m moneta (z obrazem
bogini zwycięstwa), pół denara.

Victóriola, ae / posążek bogini Wik-
torii.

victrix, Tcis / zwyciężczyni; adj. zwy-
cięska.

victiis, us m a) utrzymanie, żywność;

b) sposób życia, życie.

viculus, i m wioska.

vicus, i w a) wieś; zagroda chłopska;

b) dzielnica miasta, ulica.

Tide-Hcet adv. a) oczywiście, zapewne,
naturalnie; b) mianowicie.

video, wE, visiim 2. act. widzieć: l.
(intr.) być obdarzonym wzrokiem,
móc widzieć. 2. (trans.) widzieć,
spostrzegać, zauważyć (alqm i alqd);

z acc. c. inf.; z acc. c. part.; z pyta-
niem zawisłym; a) znowu zobaczyć;

b) coś przeżyć; c) być świadkiem
naocznym, oglądać, obejrzeć; a)
zwiedzić, odwiedzić; fS) obojętnie lub

potrząsać, pass. trząść się, drzeć;

vibratus drżący; kędzierzawy; b)
ciskać, miotać. 2. (intr.) a) drżeć,
wstrząsać się; b) lśnić się, połyskać,
błyskać.

vibunuim, T n kalina.

waniis 3 wiejski, subst. -as, i m mie-
szkaniec wsi, wieśniak.

vicarius 3 zastępujący, subst. -us,
i m zastępca; następca; niewolnik
niższego stopnia.

vTcatim adv. a) ulicami, po ulicach; b)
od jednej wsi do drugiej, po wsiach.

vice i vicem zob. vicis.

vicem 3 po dwadzieścia,, po dwu-
dziestu.

wesimanus, i m żołnierz dwudzies-
tego legionu.

ylcesimarius 3 wynoszący dwudziestą
część; dochód pięcioprocentowy.

ylcesimus 3 dwudziesty, subst. -a, ae
/ = pięć procent.

vicia, ae/wyka.

vTcie(n)s adv. dwadzieścia razy.

vidlinus 3 czujny.

yTcinalis, e sąsiedni.

winna, ae i vicillitas, ads/sąsiedztwo;

a) pobliże, okolica; b) sąsiedzi.
vTcihus 3. l. sąsiedni, bliski, w po-
bliżu. subst. a) -lis, i m sąsiad;

b) -a, ae / sąsiadka c) -urn, T n bli-
skość, sąsiedztwo. 2. a) zagrażający,
zbliżający się; b) zbliżony, podobny.
vicis (gen.), em, e, vices, vicibus
/zmiana, przemiana, faza; a) wzaje-
mność, odpłacanie, wywdzięczanie
się; b) zmiana losu, los; pl. zmienne
losy; c) miejsce, stanowisko, interes,

457 villula

bezczynnie przypatrywać się, (alqd;

z acc. c. inf.); d) pojmować, po-
znawać, uznać, wiedzieć; a) roz-
ważać, zastanawiać się, namyślać się;

f!) przypatrywać się czemu, oglądać
się za czymś, troszczyć się o co,
mieć staranie o co; przypatrywać się
= baczyć, strzec się (z ut, ne, ne non,
np. vide, ne boć sit verum); /) coś
załatwiać, o coś dbać (alqd, alicui
alqd, sibi alqd); S) mieć coś na oku,
zamierzać, dążyć, zmierzać do cze-
goś (ku czemuś, alqd). pass. videór,
TOSUS sum 2. 3. być widzianym,
widzialny, zjawiać się, ukazywać się
(ab alqo); często = widocznie, widać
(tak tłumaczyć trzeba, np. rex vide-
tur usus esse misericordia). 4. zda-
wać się, wydawać się, uchodzić za
co, być mianym, uważanym za co
(alicui z inf.); a) mini videor sądzę,
mniemam, myślę (z mm. c. inf. lub
jako zdanie wtrącone); b) alicui vi-
detur wydaje się ważnym, dobrym,
podoba się komuś, postanawia (z inf.
i acc. c. inf.).

vidiia, ae / wdowa; niezamężna ko-
bieta.
viduitas. atis/wdowieństwo.
viduo l. zrobić wdową; pozbawić,

osierocić (alqd alqa re).
vidflus 3 a) owdowiały; b) niezamęż-
ny, nieżonaty, c/ vidua; a) pozba-
wiony jakiej rzeczy, próżny, bez
czegoś (*z abl. lub gen., *ab alqo);

P) bez kochanka, tęskniący, samotny.
vietus 3 zwiędły, pomarszczony.
�vfge6, ia, - 1. być czerstwego zdro-
wia, silnym, czerstwym; kwitnąć, być

sławnym, słynąć (panować, żyć,
wzmagać)

vigesco, - - 3. nabierać sił, ożywiać
się.

vigesuiius 3 = vicesimus.

vigH, ilis m stróż; *adj. czuwający,
czujny, żwawy.

viguans, anfis czuwający, czujny, uwa-
żny, baczny.

vigHanfla, ae/czujność.

vigHax, acis ciągle czujny.

vigilia, ae/czuwanie, czuwanie w no-
cy, bezsenność; straż, warta; a) stanie
na straży; b) straż, posterunek; c)
czas straży; część nocy; d) czujność,
usilne staranie, zapał.

vigHo l. a) czuwać, być czujnym;

być ostrożnym, mieć się na bacz-
ności; b) (trans.) a) czuwać (np.
noctem); [S) pracować, tworzyć
w nocy (np. *cannen).

ylginfi dwadzieścia.

viginfi-watus, us m urząd złożony
z dwudziestu członków.

vig6r, oris m życie, świeżość, zapał.

vilica, ae / zarządczyni, gospodyni.

viHco l. zarządzać; być rządcą.

viHcus, i m rządca.

vilis, e tani; bez wartości, lichy; nie-
znaczny, prosty.

vilitas, afls / niska cena, taniość; a)
sprzedajność; b) bezwartościowość,
lekceważenie.

villa, ae / dwór wiejski; dobra wiej-
skie.

vilffca, -co, -cus zob. villica, -co, -cus.

villosus 3 pokryty włosem, kudłaty;

kosmaty, szorstki.

villula, ae/dworek wiejski.

villus - 458

villus, i m kudłaty wtos, siąść; ko-
smyk.

vindeniiolae, ariim/małe winobranie,

małe dochody.
vindemitór = vindenuator.

vindex, iciś mi/l. obrońca(-czyni),
zbawca(-czyni) (z gen. podmiotu lub
przedmiotu). 2. mściciel(-ka), poskro-
miciel(-ka).

vindicatio, onis / ochrona, obrona;

pretensja praw.

vindiciae, armii / prawo, pretensja
prawna; uznanie praw. vindicias se-
cundum lihertateni decemere albo
dare tymczasowe wyzwolenie za-
twierdzić. vindicias secundum ser-
vitutem dare uznać stan niewoli,
uznać kogo niewolnikiem.

vindicó l. l. mieć pretensje prawne
(alqd); przypisywać sobie, rościć so-
bie prawo do czego. 2. uwolnić,
uznać wolnym (alqm lub alqd in
libertatem, ab alqo; zapewnić, zabez-
pieczyć, obronić, uratować (alqm
a re). 3. przeciw komu karząco
wystąpić; ukarać, pomścić (in alqm,
alqd).

vindicta, ae l. uwolnienie, ocalenie;

laska (którą pretor dotykał niewol-
nika na znak uwolnienia go). 2.
zemsta, kara.

vihea, ae / a) winna latorośl; b) win-
nica; c) poddasze, szopa wojenna.

Vihetum, T n winnica.

vimtór, oris m uprawiający winnicę,
chodzący koło winnicy.

viholenfia, ae/pijaństwo; opilstwo.

vihólentiis 3 a) pijany, spojony; b)
winem tracący.

vihósus 3 pełen wina; a) upojony
winem; b) oddający się pijaństwu.

vimen, mis n wierzba; a) wiklina,
giętka gałązka; b) plecionka, łozina.

yTnieiituin. i n plecionka z wici, z ga-
łęzi wierzbowych.

Mniineii.s 3 pleciony z wici.

vm = visne zob. volo (velle).

ylnaceiis, T m pestka winnej jagody.

vTnarius 3 odnoszący się do wina,
winny; subst. a) -us, T m handlarz
win; b) -urn, i n dzban na wino,
gąsior.

vincio, vinn, vinctum 4. wiązać, wię-
zić, zakuwać w kajdany; a) obwiązać,
otoczyć (alqd alqa re); b) otoczyć,
osznurować, ochronić, zabezpieczyć;

c) zobowiązać; d) poskromić, ograni-
czyć, powściągnąć.

vmclum = vinculum.

vinco, via, victiim 3. l. (intr.) zwy-
ciężyć, być zwycięzcą (re w czymś),
np. iudiciuni = iudicio proces wy-
grać. *01ympia (acc.) na igrzyskach
olimpijskich; mieć wyższość, prze-
wagę, ze swoim zdaniem utrzymać
się. 2. (trans.) zwyciężyć, zwalczyć,
pokonać (alqm i alqd); a) przekonać
kogo, zmiękczyć, wzruszyć; b) prze-
wyższać, przechodzić; c) zwycięsko
wykazać, udowodnić, dowieść.

vinculiim, i n sznur, powróz, rzemień;

a) pl. pęta, więzy, więzienie; b)
węzeł.

ym-deinia, ae / winobranie; wino-
grona.

vindemiator, oris m zbierający wino-
grona; także: gwiazda w konstelacji
Panny.

459 virtus

viniim, i n wino; a) gatunek wina; b)
zapijanie się winem.

vfi"la, ae / a) fiołek; barwa fiołkowa;

b) lewkonia.

yfólabilis, e dający się zgwałcić, znie-
ważyć.

viólaceus 3 fiołkowy.

viółariiiin, T n grządka fiołków.

Yfólatio, onis / znieważenie, zgwał-
cenie.

wólatór, oris m gwałciciel.

viólens, enfls = violentus.

violentia, ae / gwałtowność, poryw-
czość, dzikość.

Ylólentus 3 gwałtowny, porywczy, go-
rący, dziki.

vl61ó l. gwałt zadać, zgwałcić, naru-
szyć, porwać się na kogoś (z acc.);

a) spustoszyć; b) zbezcześcić, zhań-
bić; c) sprofanować, znieważyć; d)
obrazić, dotknąć.

ylpera, ae/żmija, wąż.

wpereus 3 pochodzący od żmii, od
węża, wężowy; a) z żmijami we
włosach; b) jadowity.

wpemius 3 = vipereus.

vir, viri m mąż; a) małżonek; b)
prawdziwy maż, bohater; c) wojow-
nik, żołnierz; pl. = milites. d) każdy
z osobna, pojedyczny; e) = is lub Ule:

pl. = homines ludzie, mieszkańcy.

virago, iniś/bohaterska dziewica.

wectiim, T n trawnik, murawa.

vireó, m, - 2. być zielonym, zielenić
się; być świeżym, rzeźkim, silnym.
virens, entis zieleniejący; kwitnący,
świeży, młodzieńczy.

viiresco, riu, - 3. zaczynać zielenić

Się.

viretimi = virectum.

virga, ae/gałąź, różdżka, witka; a) zraz
do szczepienia; b) pl. kara cielesna,
chłosta; c) laska czarodziejska.

virgatiis 3 pręgowaty, w paski.

virgetiim, i n zarośle, wiklina.

virgeus 3 z chrustu.

virginalis, e dziewiczy, panieński.

virgineus 3 a) odnoszący się do dzie-
wicy, dziewiczy, panieński; b) od-
noszący się do wodociągu M. Agrip-
py, zwanego Virgo.

virginitas, atis/dziewictwo, panieńs-
two; niewinność.

virgo, inis / dziewica, panna (także
w konstelacji: Panna), dziewczyna;

odj. niezamężna; młoda kobieta.

virgula, ae / = virga.

virgultum, i n krzak, krzew, zarośle,
sadzonka.

virguncula, ae/dziewczynka.

viridarium, T n ogród, park.

Viridis, e a) zielony, zielonawy. subst.
viride n zieloność, murawa; zboże
niedojrzałe; b) młodzieńczy, świeży,
czerstwy.

viriditas, atus / zieloność; świeżość.

virido l. = vireó.

virilis, e męski, mężczyźnie właściwy;

a) pro virili parte wedle sil jednego
człowieka, osobisty; b) męski, stały,
odważny.

virilitas, atfs / wiek męski; męskość,
silą, tężyzna męska.

viritim odv. ile na każdego przypada,
na głowę.

wosus 3 silnie woniejący, śmierdzący.

virtus, ufls/męskość, odwaga; a) siła,
potęga; b) odwaga, waleczność, sta-

virus - 460 -

łość; pl. dzielne czyny (mężów, bo-
haterów); c) doskonałość, dzielność,
zasługa, wartość; d) cnota, moral-
ność, obyczajność, zaleta; pl. przy-
mioty, zalety.

virus, i n kleista ciecz, trucizna.

vis (acc. vTm, abl. vi; pl. vires, ium)
l. sing. siła, moc, gwałt; a) odwaga,
energia, dzielność; b) gwałt zbrojny,
napad, szturm (urbem vi expug-
nare); gwałt, gwałtowność, moc,
przemoc, aliciii viin afferre albo
inferre, adhibere, facere gwałt za-
dać. vi albo per vim gwałtem; c)
siła, potęga: a) wpływ, skuteczność;

fi) treść, znaczenie, istota; (o słowach,
o myślach) znaczenie, moc; y) mnós-
two, ogrom, pełnia. 2. pl. vires, mm
siły fizyczne, siła ciała; b) siły: a)
środki pomocnicze, środki, majątek;

/?) siły lub środki umysłowe, zdolno-
ści, możność.

viscatus 3 powleczony lepem na ptaki.

visceratfo, onis / rozdzielenie mięsa
ludowi.

viscuni, T n jemioła; lep.

wscus, eris n (u klasyków zawsze pl.)
l. mięso. 2. wnętrzności brzuch; a)
żywot macierzyński; b) to co naj-
droższe, najbliżsi z rodziny, własne
dziecko; c) serce, łono; szpik, jądro;

d) majątek, pieniądze.

visendus 3 godzien widzenia.

wao, oms/widzenie, zjawisko; wvob-
rażenie, idea.

wnto l. odwiedzać.

visó, sl, - 3 a) oglądać dokładnie,
wziąć na oko, badać; b) odwiedzić,
zwiedzić.

visiim, i n widziadło; a) widziadło
senne, zjawisko; b) wvobrażenie,
utwór wvobraźni.

TOSUS, us m a) widzenie, wejrzenie,
widok; b) zjawisko, kształt, wygląd.

vita, ae / życie, przeciąg życia; a)
dusza; b) tryb, przebieg, sposób ży-
cia; c) życiorys, biografia; d) świat
= ludzie żyjący.

vilabuis, e wart unikania.

Vitabundiis 3 wymijający, unikający
(alqd).

yTtalis, e należący do żyda, życiowy;

zdolny do życia, dający życie, wart
życia.

yltaffo, oms/unikanie.

vitellus, l w a) cielątko; b) żółtko.

ylteus 3 z winnej latorośli.

viticula. ae/ gałązka winnej latorośli.

vitiugo, inis/choroba skóry, liszaj.

vitiliś, e pleciony.

vitio l. psuć, niszczyć, uszkodzić; a)
hańbić, bezcześcić; b) fałszować; c)
uznać coś za błędne lub niestosowne,
nieważne.

vitiositas, atis/występność.

vitiiósus 3 pełen wad, wadliwy, prze-
wrotny; a) wbrew auspicjom wybra-
ny lub wydarzony; nieprawidłowy,
nieformalny; b) występny, zły.

vitis, is / l. winna latorośl; a) pręt
z innej latorośli; b) krzak winorośli;

c) wino.

yTtf-satór, ons OT uprawiający winną
latorośl.

vitnini, T n błąd, wada, ułomność; a)
pobłądzenie, fałszywy krok zapom-
nienie, usterka; niepomyślny znak;

b) występek, wina.

- 461 volatus

wio l. obchodzić, wymijać, z drogi
schodzić (alqd); uchodzić, uniknąć
(alqd).

vitreiis 3 szklany; a) czysty jak krysz-
tał; b) łudzący, zwodniczy.

vitricus, i OT ojczym.

yftriim, Ina) szkło; b) roślina bar-
wiąca na niebiesko.

vitta, ae / przepaska, wstęga; opaska
na głowę.

vittatus 3 ozdobiony przepaską, wstę-
ga

vitiiia, ae/jałówka, młoda krowa.

vitulinus 3 cielęcy, subst. -a, ae/cie-
lęcina.

vitulus, T OT a) cielę; b) źrebię.

vituperabilis, e naganny.

vituperaflo, onfe / nagana; nagarnie
zachowanie się.

vitiiperatór, oris OT ganiący, krytyk.

vitupero l. ganić, łajać (z acc.).

łTVarium, i n zwierzyniec, sadzawka,
ogrodzenie.

was., acis długo żyjący, żywotny,
długotrwały.

widiis 3 pełen życia, żywotny; żwa-
wy, krzepki, żarliwy, ognisty.

wi-radix, iciś/latorośl z korzonkiem,
sadzona, szczep.

Vivo, ycd, vTctum 3. żyć, być przy
życiu albo być żywym; a) jeszcze
żyć, trwać, istnieć; b) żyć z czego,
żywić się (abl.); c) żyć = a)) prze-
bywać; R) żyć z kim, przestawać
z kimś; d) używać życia, być zado-
wolony, szczęśliwym.

wms 3 żywy, żyjący, przy życiu, me
vivo za mego życia, za moich cza-
sów; a) świeży, trwały; b) w natural-


nym stanie, naturalny; c) żywego
usposobienia, pełen życia; d) subst.
vivum, i n zaród życia, istota życia,
wnętrze; a) żywe mięso (do żywego
dokuczyć, do krwi zranić); /?) kapitał.

vix adv. zaledwo, z trudem, prawie
nie; (o czasie) ledwo teraz, ledwo
jeszcze, właśnie.

vix-dum adv. zaledwie, dopiero.

vocabuliim, I n nazwa, imię; a) słowo;

b) pozór.

vocalis, e obdarzony głosem, dźwięcz-
ny, brzmiący, subst. f samogłoska.

vocatus, us OT wołanie, błaganie; za-
proszenie (na posiedzeniu, senatu).

vociferatiió, onis / głośne wołanie,
krzyk.

vocT-ferór l. głośno wołać, krzyczeć
(z acc. c. inf., z ut, ne).

vocito l. nazywać; głośno wołać.

vócó l. wołać (alqm): a) przywołać,
powoływać, (alqm ad alqm, ad albo
OT alqd); b) zapozywać, cytować; c)
zapraszać, wezwać; d) wyzywać,
drażnić, pobudzać, wabić, nęcić
(alqm ad alqd); e) nazywać, pass.
nazywać się; f) wprowadzić w jakieś
położenie albo wprawić w usposo-
bienie (np. alqm in odium, in in-
vidiain. in periculum; alqd in du-
bium powątpiewać; rem publicam
ad eritium).

vocula, ae / słaby głos, głosik; pl.
pogłoska, obmowa.

volaticus 3 ulatujący: zmienny, nie-
stały.

y-ólatius, e latający, skrzydlaty; lotny; a)
szybki; fi) znikomy, przemijający.

vólatus, us m lot, latanie.

volemus - 462 -

volemus 3 wypełniający całą pięść.
volemum pirum duża gruszka fun-
towa.

vólens, entiiś a) umyślny; b) chętny,
rad, z serca. alqd est alicui volenti
coś jest komuś pożądanym, uprag-
nionym; c) przychylny, skłonny, łas-
kawy, życzliwy.

volgus, volgaris = vulgus, vulgaris.

vóHto l. latać naokoło, unosić się; a)
śpieszyć się, biegać szybko, uwijać
się; b) przechwalać się, chełpić się.

volnus = vulnus.

vólo l. latać, subst. vólantes, ium
m ptaki; lecieć = śpieszyć się.

vólo, liii, velle chcieć, postanowić,
pragnąć, pożądać, życzyć sobie (abs.
lub a) alqd, sibi alqd coś dla siebie; /?)
z inf. i acc. c. inf.; �y) z ut, ne; częściej
z samym con.). velim chciałbym,
vellem byłbym chciał, byłoby moim
życzeniem, cf. też vólens. Eliptycznie:

a) alqm velle chcieć z kim rozma-
wiać; alqm alqd velle chcieć czegoś
od kogoś; ff) bene (małe) alicui velle
życzyć komu dobrze, źle; alcis causa
velle być komuś przychylnym, dobrze
życzyć; chcieć coś albo wszystko dla
kogoś zrobić; y) quid tibi vis czego ci
się zachciewa? W szczególności; a)
postanowić, uchwalić, ustanowić, roz-
porządzić (z acc. c. inf.); b) utrzymy-
wać, przyjąć, twierdzić, być jakiegoś
zdania (alqd; z acc. c. inf.); c) woleć,
przenosić (alqd, najczęściej z quam);

d) znaczyć, mieć znaczenie, zamie-
rzać (np. quid vult concursus? także
z dat. sibi, np. quid haec verba sibi
volunt?).

vólo, onis m ochotnik.

voltur, voltus = vultur, vultus.

łóluhais, e obracalny; a) obracający
się, kręcący się, toczący się; b) nie-
stały, zmienny, odmienny; c) płynny,
biegły, wprawny, wygadany, obrotny.

volubilitas, aflś / obrotność, ruchli-
wość; a) obrót koło osi; b) zmien-
ność; c) sprawność, biegłość.

voliicer, cris, erę latający, lotny, subst.
volucris / (i *m) ptak (pl. drób),
owad; a) szybki, chyży; b) uciekają-
cy, ulotny, powierzchowny, niestały,
zmienny.

voliimen, mis n a) zakręt, krzywizna;

pl. obieg; b) zwój książek; pismo,
książka, wstęga; c) taca, tablica.

voluntarius 3 dobrowolny.

vóluntas, afls /"wola; a) życzenie,
żądanie; b) zamiar, przedsięwzięcie,
postanowienie; c) dobra albo wolna
wola, gotowość, chęć, ochota. vo-
luntate a) dobrowolnie, chętnie; p)
za zgodą, za zezwoleniem; d) osta-
tnia wola; e) nastrój, humor; uspo-
sobienie; przychylność, życzliwość,
skłonność.

volup adv. rozweselająco, z zadowo-
leniem.

voluptarius 3 l. a) sprawiający przyje-
mność albo rozkosz; b) dostarczający
przyjemności. 2. oddany rozkoszom.
subst. -as, T m człowiek żądny użycia.

voluptas, afis / przyjemność, radość,
rozkosz; a) rozkosz zmysłowa, lu-
bieżność (zwł. pl.); b) uciecha, zaba-
wność, ucieszność (pl. widowiska).

vóluptiiósiis 3 rozkoszny, zabawny,
ucieszny.

- 463 - vulgus

voluta, ae / ślimak, ślimacznica (na
głowicy kolumny).

volutabriim, i n miejsce, gdzie się
świnie tarzają, kałuża, bagno.

volutabundus 3 tarzający się.

volutatió, onis/ tarzanie się.

ydluto l. toczyć, tarzać, se volulare
i pass. toczyć się, uwijać się (m re);

a) (głos) roznosić, odbijać; b) coś
rozważać, roztrząsać, myśleć.

volva, ae/macica (świni).

volvo, lvi, lutum 3. toczyć, obracać,
zwijać, kręcić, pass.toczyć się, obra-
cać się, zwijać się, kręcić się, wić
się; a) (książki) rozwijać i czytać; b)
staczać, zwalać; c) omem zrobić,
utworzyć koło; d) przen. a) (o mów-
cy) płynnie przemawiać; /?) (w duszy
coś) żywić, chować; 7) coś rozważać,
rozmyślać, planować; S) (czasowi)
pozwolić płynąć, dać upływać, pass.
upływać, mijać; e) przeznaczyć, za-
mierzyć.

vomer, eris m lemiesz; pług.

vomica, ae / wrzód, ropień.

vomis, eriś m = vomer.

vomitio, onis / i -tus, us m wymioto-
wanie, wymioty.

vómo, iii, ituiii 3. l. wymiotować. 2.
(trans.) wypluwać, wyrzucać; zionąć,
wyziewać.

voracitas, afe/żarłoczność.

voraginosus 3 pełen przepaści, prze-
paścisty.

vórago, iluś / gardziel; a) otchłań,
przepaść; b) wir.

vórax, aciś żarłoczny.

vóro l. połykać, pochłaniać, pożerać
(łapczywie); chciwie czytać.

vorso, vorsfls = verso, wrsus.

vortex, vorto = vertex, verto.

voster = vester.

votfvus 3 przyrzeczony, przvobiecany,
poświęcony.

votum, i na) przyrzeczona ofiara albo
dar; b) ślub, obietnica. votf dam-
liatus zmuszony do spełnienia ślu-
bów; c) życzenie, żądanie; a) mod-
litwa; /?) przekleństwo, klątwa.

vóveó, vóvT, votum 2. a) uroczyście
obiecać, ślubować (alqd: z acc. c.
inf. jut.); b) życzyć sobie, wymagać,
żądać; życzyć komu czegoś (alicui
alqd).

mx, vocis / głos; a) dźwięk, ton,
brzmienie, oddźwięk, szum, wołanie,
krzyk; b) mowa, słowo, język, wy-
rok, zdanie; a) słowo, wyraz, wyra-
żenie, nazwa; p) oświadczenie, orze-
czenie, okrzyk; /) rozkaz, przykaza-
nie; S) formuła, rota; zaklęcie; e)
akcent, przycisk.

vulgaris, e zwykły, powszedni, co-
dzienny, znany.

vulgatór, oris m rozgłaszający.

vulgatus 3 ogólnie znany, rozpowsze-
chniony; dla wszystkich dostępny.

vulgo adv. zob. vulgus.

vulgo l. pomiędzy ludem rozszerzyć;

a) uczynić powszechnym, wszystkim
podać do wiadomości, rozszerzać
(alqd in alqm i cum alqo); b) pro-
stytuować się (corpus); c) rozszerzyć
= uczynić znanym, pass. być zna-
nym, pospolitować się.

vulgus, i n (m) lud = ogromna masa,
dum, publiczność, pospólstwo; a)
prości żołnierze; b) masa, wielka

vulnerarius - 464

liczba, kupa; c) adv. a) in vulgus
ogólnie; pospolicie; f3} vulgo kupą,
w wielkiej liczbie; wszędzie, przed
całym światem, ogólnie, zwykle.

vulnerarius, i w chirurg.

vulneratió, oniś / zranienie; skalecze-
nie; krzywda, zmartwienie.

vulnero l. ranić, kaleczyć; dręczyć,
krzywdzić, urażać.

vuliu-ficiis 3 raniący.

vulnus, eris n rana, zranienie; a) cios,
uderzenie, pchnięcie, cięcie, ukąsze-
nie; b) pocisk, strzała; c) strata,
szkoda, nieszczęście; pogrom, klęska;

d) rana moralna; zmartwienie miłos-
ne; ból.

vulpeciiia, ae/liszka.

vulpes, fe/lis.

vulpinus 3 z lisa, lisi.

vultiiculiis, i m rzut oka.

vultuósus 3 robiący miny, wykrzywia-
jący twarz.

vultur, uris m sęp.

vulturius, i m sęp; rozbójnik, bandyta;

obżartuch.

vulturnus ventiis m wiatr południowo-
-wschodni.

vultus. us w twarz, oblicze, mina,
spojrzenie; a) wytarte czoło; b) po-
nure wejrzenie, gniewne spojrzenie;

c) wygląd zewnętrzny, postać.

vulva = volva.


X

xeiuiim, i n podarek dla gościa, w ogo-
lę: podarek, zobowiązujący do wdzię-
czności.

xysticl, órum m atleci.

xystus, T OT a) portyk, krużganek; b)
wolny plac (deptak) dla spaceru,
przed domem, ozdobiony grządkami
kwiatowymi.


Z

zelótypia, ae/zazdrość.
zelus, i OT zazdrość, współzawodni-
ctwo.
zephyrus, i m wiatr zachodni.
zmaragdus = smaragdus.

żona, ae/pas (kobiecy); a) trzos; b)

pas ziemi, okolica, strefa.
zonariiis, i m wyrabiający pasy.
zotheca, ae/pokój do odpoczynku.
zothecula, ae/pokoik, nyża.