V

Vacafio, oms/ uwolnienie, zwolnienie
(alcis rei); a) zwolnienie od służby,
urlop, odprawa; b) okup od służby.

Vacca, ae/krowa.

Vaccihnim, i n a) borówka; b) hiacynt.

Vacerrosus 3 dziwak; gamoń, mazgaj.

Vacillo l. chwiać się, kiwać się, być
niepewnym, wahać się.

Vaco l. być próżnym, wolnym, nie
zajętym; a) być nie uprawionym, nie
zamieszkanym; b) być załatwionym,
być pozbawionym właściciela; c) być
wolnym od czegoś, nie mieć czegoś
(re lub a re); zwł. ci) mieć wolny
czas, być wolnym od zajęć; /3) mieć
czas na coś, poświęcać się czemu; y)
nieosob. Vacat ajicui = wolno, do-
zwolone jest (z inf.).

Vacue-facio 3 opróżniać, wyprzątnąć.
pass. opróżnić się. vacuefactus nie
mający pana.

Vacmtas, afls/1. = Vacatio. 2. opróż-
nione miejsce.

Vacuus 3 próżny, wolny, nie zajęty,
pozbawiony czegoś (z abl. lub a re,
ab algo, *z gen.), subst. Vacuum,
T n próżnia; a) otwarty, dostępny,
szeroki, wolny; b) opuszczony przez

ludzi, pusty, samotny; c) wolny
= nieżonaty, niezamężna; d) nie ob-
sadzony; a) bezbronny, bez opieki;

P) załatwiony, bez pana; e) wolny od
zajęć, nie zajęty, cichy, spokojny; f)
czczy, próżny, bez znaczenia.

Vadinióniimi, i n poręka; a) jawienie
się w sądzie; b) termin sądowy.

Vado, vasi (vasuni) tylko w eVasum
i invasiini) 3. kroczyć, iść.

vadór l. pozwać przed sąd (alqm).
Vadato za porękę.

Vadosus 3 płytki, pełen mielizn.

vadum, i n mielizna, bród; płytka
wodą, morze, łożysko rzeki.

vae int. biada! (okrzyk boleści, z dat.
i *acc.).

Vafer, fra, fruin przebiegły, chytry,
sprytny.

Vagatio, onis/błąkanie się, wałęsanie
się.

vagma, ae / pochwa; (w botanice)
pokrywa, pochwa (kłosa).

Vagio 4. kwilić; krzyczeć.

Vagitus, us m kwilenie (u dzieci), krzyk.

Vagór l. wałęsać się, błąkać się; (o
okrętach) krążyć; a) rozszerzać się;

b) odstępować od tematu.

447 Variatio




Vagus 3 błąkający się, wałęsający się;

a) chwiejny, niestały; b) wolny,
zmienny; c) rozwlekły; d) niedo-
kładny, zbyt ogólnikowy.

Valde adv. mocno, gwałtownie, bardzo.

Vale-dico 3. mówić: bądź zdrów!; po-
żegnać się z kim.

Valens, enfe mocny, silny; zdrów;

potężny, skuteczny.

Valeó, iii, iturus 2. być silnym (alqa
re, ad alqd); a) być zdrowym, mieć
się dobrze; przy pożegnaniu; Vale
bądź zdrów, miej się dobrze!; b)
mieć wpływ, znaczenie, móc, doka-
zać czego, znaczyć (multum, plus,
plurimum, alqa re, apud alqm); a)
(o rzeczach) przemóc, przeprowa-
dzić, zwyciężyć, osiągnąć skutek,
zyskać przewagę; /?) (ad alqd fa-
ciendum, *z inf.) podołać, móc,
mieć możność; y) do czegoś od-
nosić się (in alqd, in alqm); S) (o
pieniądzach) znaczyć, mieć wartość;

e) (o słowach) znaczyć, mieć zna-
czenie.

Valesco, liii, - 3. nabierać sił, wzma-
gać się, przybierać.

Valetudmaiiiim, i n szpital.

Valetudo, mis/stan zdrowia; a) zdro-
wie; b) choroba, słabość.

Valgus 3 krzywonogi.

Validus 3 mocny, silny, żwawy; a)
zdrowy; b) silny, obronny; c) mocny,
mający przewagę, wpływowy, sku-
teczny.

Vallaris, e dotyczący wata.

Valles i Vallis, 1f dolina.

Vallo l. otoczyć wałem, szańcami;

obwarować, ubezpieczyć.

Vallum, T n wał, palisada; okopy;

obrona, osłona.

Vallus, T m pal; a) palisada; b) szańce,
obwarowanie.

ValVae, ariim / skrzydło podwoi, po-
dwoje.

Vanescó, - - 3. znikać, niknąć.

Vaiulóquentia, ae / pusta gadanina,
chełpliwość.

vaiu-lóquus 3 chełpliwy.

vaiutas, atis / czczość, nicość, złuda,
urojenie, próżność; a) bezskutecz-
ność, daremność; b) chełpliwość,
gadanina, kłamliwość.

Vannus, T opałka (do czyszczenia i od-
dzielania ziarna od plewy).

Vaniis 3 próżny, czczy; wydrążony,
cienki; a) próżny, daremny; bezsku-
teczny, bez znaczenia, bezowocny;

b) (o osobach) kłamliwy, niewia-
rygodny, chełpliwy, bez charakteru;

(o rzeczach) fałszywy, bezpodsta-
wny, nieprawdziwy; c) subst. va-
num, T n próżnia; pozór, zmyślenie,
urojenie.

Vapide (adv.) se habere mieć niesmak
po pijatyce.

Vapór, óris m para, opar, kopeć,
dym; a) wyziew; b) ciepło, skwar;

gorąco, upal.

Vapórartiun, T n rura parowa, ogrze-
wanie parą.

Vaporo l. napełniać parą, dymem;

uwędzić; mgłą otoczyć.

Vappa, ae / wino pokryte pleśnią,
zepsute; nicpoń, ladaco.

Vapiiio l. odbierać chłostę; być skry-
tykowanym.

Variafio, onis/rozmaitość.

vancus

448

Varicus 3 rosochaty, rozkraczony, krzy-

wonogi.

Varietas, afls / różnobarwność; a)
rozmaitość, odmiana, zmiana; od-
mienne zapatrywanie; b) niestałość,
zmienność.
vario l. l. (trans.) upstrzyć; ubarwić;

uczynić innym, zmienić, urozmaicić,
odmiennie przedstawić, pass. odstępo-
wać, różnić się. 2. (intr.) pstrym być;

być rozmaitym, różnym; być chwiej-
nym, być rozmaitego mniemania, zda-
nia; osiągnąć rozmaity skutek.
varius 3 różnokolorowy, mieniący się;

a) pstry, srokaty; b) rozmaity, różny,
różnorodny; c) (o osobach) w roz-
maitych kierunkach uzdolniony,
wszechstronny; d) bez charakteru,
chwiejny, zmienny; kapryśny.
varix, Icis / i m żylak.
varus 3 rozchodzący się, rozkraczony;

a) krzywonogi; b) naprzeciw leżący;

sprzeczny.
vas, vadis m poręczyciel.
vas, Vasfe n naczynie, sprzęt; pl. vasa,
omiń a) sprzęty domowe, meble; b)
bagaże wojskowe, tren, pakunki.
vasariuni, i n pieniądze otrzymywane

na "urządzenie".
vasciilarius, i m wyrabiający naczynia,

złotnik.

Vasculum, T n małe naczynie, sprzęcik.
Vastaflo, onis/spustoszenie.
Vastatór, oris m pustoszyciel.
Vasti-ficus 3 niekształtny, potworny.
Vastitas, afls / próżnia, pustkowie,

pustynia; spustoszenie, zniszczenie.
vasto l. uczynić pustym; a) spustoszyć,
ogołocić; b) zburzyć, zniszczyć.

vastus 3 a) pusty, opuszczony, ob-
nażony; spustoszony, wyludniony; b)
niezmierny, ogromny, olbrzymi, nie-
zgrabny, rubaszny.

vates (i vafls), is m i/wieszcz, prorok;

poeta, śpiewak.

łaticinatió, onis / przepowiadanie,
prorokowanie.

Vaflcinatór, oris m prorok.

Vaticinór l. przepowiadać; a) os-
trzegać; b) uczyć, wykładać; c)
marzyć, śnić.

Vati-dnus 3 wieszczy, proroczy.

vatilliini, i n łopatka, szufla.

ve albo. ve... ve albo... albo też.

vecordia, ae / obłąkanie.

ve-cors, rSss obłąkany.

vecSgal, alis n (zwykle pl.) danina;

podatek, dochody państwowe; a) źró-
dło dochodów; b) okrąg podatkowy;

c) dochód, renta.

vecSgaliś, e l. jako danina uiszczony.
2. obowiązany do płacenia podatków,

opodatkowany.

vecflo, onis / jazda (wozem i wierz-
chem).

vecflś, is m dźwignia, drąg do dźwiga-
nia; a) drąg do wyłamywania; b)
zasuwa, zapora.

vecto l. wozić, nieść, pass. jechać
(wozem, konno, okrętem).

vectór, oris m l. tragarz. 2. jadący; a)
pasażer; b) żeglarz; c) jeździec.

vectoriiis 3 przewozowy, transportowy.

vectura, ae / wożenie, transport,
dowóz.

vegetus 3 czerstwy, rzeźwy.

ve-grandis, e a) mały, drobny; b)
ogromny, bardzo duży.

449 venaflo

veheniens, enfls gwałtowny, gorący,
namiętny, porywczy; a) energiczny,
stanowczy, natarczywy; b) silny, po-
tężny, znaczny, skuteczny, poważny;

adv. vehementer: nadzwyczajnie,
niepospolicie, bardzo.

vehes, is/podwoda, fura.

vehiciiiuni, i n wóz; a) lektyka; b)
okręt.

veho, veri, vectum 3. poruszać; pro-
wadzić, wieźć, nieść, (wóz, ciężar)
ciągnąć, (o rzece) unosić ze sobą.
per trilimphiiill w pochodzie trium-
falnym wieść, pass. być niesionym,
wiezionym, kazać się nieść; jechać
(wozem, konno, statkiem), żeglować;

skoczyć, rzucić się; lecieć.

vel l. albo, lub; raczej (= vel poflus).
vel... vel albo... albo, częścią... częś-
cią... 2. a) też, w samej rzeczy,
nawet; (przy sup.) niewątpliwie, bez-
sprzecznie, może, zapewne; b) zwła-
szcza, na przykład.

velamen, inis n osłona, nakrycie; a)
suknia, zasłona; b) skóra, runo, sierść.

velainentiini. i n l. = velamen. 2.
gałązka oliwna z nitkami wełnianymi.

veles, ifis m żołnierz lekkozbrojny;

harcownik.

veli-fer 3 zaopatrzony w żagle, żag-
lonośny.

velHicafno, onis / żeglowanie.

veli-ficór i -fico l. żeglować; wspierać,
pomnażać (z dat.}.

velitaris, e dotyczący harcowników.

veli-vólans, antis i -vóliis 3 a) żag-
lolotny; b) żaglami okryty.

vellicó l. skubać, szczypać; przyma-
wiać, szarpać.

vello, velli, vulsum 3. skubać; ob-
rywać, obskubywać; wyśmiewać.

vellus, eris n wełna; pl. nici wełniane;

a) wełniana opaska; b) skóra owcza,
runo; c) skóra zwierzęcia; d) pl.
chmurki (baranki).

velo l. okryć, zasłonić; a) okręcić,
otoczyć; b) ukryć, utaić.

velocitas, afls / szybkość, zwinność;

rączość.

velox, ocis szybki, skory, rączy; zwin-
ny, zręczny.

velum, T n (zwykle pl.) żagiel. vela
facere rozpiąć żagle; a) okręt; b)
zasłona, firanka; płótno żaglowe, na-
miotowe.

velut i vel-ut(i) adv. a) jak, jakoby,
jak gdyby; b) jak na przykład; c)
velut si i tylko *velut (z con.)
podobnie jak, jak gdyby.

vemens, enfls = vehemens.

vena, ae / żyła, tętnica: l. a) żyła
wodna, kanał; b) słoje w drzewie; c)
żyła kruszcowa; d) rysa, szpara. 2.
a) wnętrze, serce, charakter; b) zdol-
ność, talent, żyłka poetyczna.

venabulum, T n oszczep myśliwski.

venalicius 3 do sprzedania; subst. -us,
i m handlarz niewolników; -iim,
i n towar.

ł-enalis, e kupny, przekupny; subst.
-us, T m niewolnik; - do nabycia,
sprzedajny.

veiiaflcus 3 dotyczący polowania; myś-
liwski.

venaflo, onis / polowanie, myślistwo,
łowy; a) walka gladiatorów z dzikimi
zwierzętami; b) zdobycz myśliwska,
zwierzyna.

venator - 450

venatór, oris m myśliwy; badacz.
venatorius 3 myśliwski.
venatrix, Tcis/łowczym.
venatus, fis m polowanie, myślistwo.
vendibiBs, e pokupny; znajdujący po-
klask, ulubiony, poszukiwany.
venditano, onis / przechwalanie się,

venerabuis, e czcigodny, szanowny.
venerabundiis 3 przejęty uszano-
waniem.

veneratio, onis / a) uszanowanie;

uwielbienie; b) czcigodność, god-
ność.

veneratór, oris m wielbiciel, czciciel.

venereus i -ms 3 zob. Venus.

veneror l. czcić, uwielbiać; prosić,
błagać.

venia, ae / łaska, wzgląd, pobłażanie,
pozwolenie, bona (cum) venia za
pozwoleniem; przebaczenie, darowa-
nie, winy życia.

venió, vem, ventum 4. przyjść, przy-
być (a, de, ex re in lub ad alqd, ad
alqm itp.; z supinum na urn; z *inf.
lub *part.fut.). Zwłaszcza: a) wrócić;

b) przybyć, nadciągnąć (ad lub ad-
versus alqm); wystąpić (contra alqm
lub alqd); c) (o czasie) nadchodzić,
zbliżać się, zjawiać się. ventiirus
3 przyszły; d) dojść do jakiegoś
stanu, położenia, popaść, wpaść (in,
rzadko ad alqd, np. in periculum, in
calamitatem, in potestateill alcis,
in odium itp.). res venit ad manu-s
(ad pugnam) przychodzi do starcia,
do bitwy; e) zjawić się, wyjść na
wierzch, okazać się; a) (o roślinach)
róść, dojrzewać; /?) pochodzić, po-
wstawać; 7) wydarzyć się, zajść (usu
venire); f) przypadać komu w udzia-
le (alicui); a) (o listach, wieściach)
dojść kogoś; /?) (o nieszczęściu) spot-
kać, dotknąć, przyjść na kogoś (alicui
lub ad, in alqm); g) (w mowie)
przyjść, dojść do czegoś, przechodzić
do czegoś (ad alqd).

chełpliwość.

venditatór, oris m samochwał.
venditio, onis / sprzedaż, licytacja,

wydzierżawienie.
venditó l. sprzedawać, wystawiać na

sprzedaż; a) szachrować, handlować;

b) przechwalać, zalecać, narzucić
komuś (towar).

venditór, oris m kupiec.

vendo, dldi, dituni 3. sprzedawać; a)
licytować, wydzierżawić; b) szach-
rować, przehandlować; zdradzić, wy-
dać; c) zalecać, przechwalać.

veneffca, ae / czarownica, trucicielka.

veneflicnim, T n sporządzenie napoju
czarodziejskiego, czary; trucizna, na-
pój czarodziejski.

venet-ficus 3 trucicielski, czarujący.
subst. -fis, i truciciel, czarownik.

venenatus 3 a) zatruty, jadowity; b)
zaczarowny, czarodziejski.

veneni-fer 3 trujący.

veneno l. zatruć.

venenum, T n l. barwik, barwa;

szkarłat, róż. 2. a) jad, trucizna,
zatrucie; b) nieszczęście, zguba;

c) środek czarodziejski; napój mi-
łosny.

ven-eo, u, - 4. idę na sprzedaż (pass.
do vendo); a) kosztować, mieć war-
tość; b) być zlicytowanym, wydzier-
żawionym.

451 verbum

vennu(n)cula = venucula.

veno, dat. od venus, T na sprzedaż.

venór l. polować: l. (intr.) iść na
polowanie. 2. (trans.) polować na
co; chcieć coś pozyskać (alqd).

venter, tris m brzuch; a) żołądek; b)
płód; ventrem ferre być w ciąży; c)
rzecz mająca kształtu brzucha; d)
żarłoczność.

venfflatór, oris m kuglarz.

venfflo l. przewiewać, wywiewać; a)
wstrząsać, wywijać; b) wiać, wach-
lować.

ven(it5 l. przychodzić często, chadzać.

ventosus 3 wietrzny; a) szybki jak
wiatr; b) wietrzny = a) płochy, próż-
ny; [S) niestały, zmienny.

ventriculus, i n brzuszek, cordis ko-
mora sercowa.

ventus, I m wiatr; pomyślny wiatr; a)
los, okoliczności, stosunki; b) sprzy-
janie ludu, popularność; c) burza,
niepokój, nieszczęście; d) gadanina,
plotka.

venucula, ae / rodzaj zakonserwowa-
nych winogron.

venus, T m sprzedaż; a) (acc.) venum
do l. = vendo. b) veniim eo 4.
= veneo; c) (dat.) veno do = vendo
(alicui alqd).

venus, eris/a) miłość, rozkosz miłos-
na, użycie; kochanka; b) wdzięk,
powab, ponęta; c) Venus bogini
Wenus (także jako gwiazda); adj.
veneriiis (i venereiis) 3: ci) poświę-
cony, służący Wenerze; p) zmys-
łowy, cielesny, wszeteczny.

venustas, atus / piękność, powab,
wdzięk; a) lubość, powabność; b)

wytwomość, subtelność, wytworny
dowcip.

venustus 3 piękny, miły, wdzięczny;

luby, powabny, wytworny.

vepallidus 3 śmiertelnie blady.

veprecula, ae/krzaczek ciernisty.

vepres, iś m (i f) krzak ciernisty.

ver, veris n wiosna; ver sacrum face-
re ofiarować bogom to, co się uro-
dziło na wiosnę.

verax, acis mówiący prawdę, praw-
domówny, prawdziwy.

verbenae, ariim/święte zioła, zielone
gałązki; także *sing.

verber, eris n (prawie zawsze pl.)
uderzenie, rzut; a) chłosta, dęgi,
kara; wyrzuty, karcenie; b) bat, bicz;

c) rzemień u procy.

verberatio, ónfa/biczowanie, chłosta.

verbero, óiuś m (często bity, lub
zasługujący na bicie=) urwisz, gał-
gan.

verbero l. uderzać, trącać, trafiać,
(tormentis) ostrzeliwać; a) bić, chłos-
tać; b) boleśnie dotykać, karcić, bi-
czować.

verbosus 3 wielomówny, gadatliwy,
rozwlekły.

verbum, T n słowo, wyraz; pl. mowa,
wyrażenie. verba facere mieć mowę
lub wykład, przemawiać, mówić; a)
wyrażenie, zwrot, przysłowie; b)
czcze słowa, gadanina, frazes, pozór.
alicui verba dare oszukać kogo,
zwieść; c) czarodziejska formuła; d)
(gram.) czasownik; e) adv. a) verbo
ustnie, bez ogródki; fH) ad verbum
co do słowa, verbum pro verbo
= dosłownie; y) verbi causa (lub

452

gratia) na przykład; S) verbis alcis

w imieniu czvimś lub z polecenia
czyjegoś.

vere adv. zob. verus.

verecundia, ae / wstyd, skromność;

nieśmiałość; a) uszanowanie, powa-
żanie, szacunek; b) wstyd, poczucie
przyzwoitości, obyczajność.

verecundór l. wstydzić się, być lęk-
liwym lub nieśmiałym.

verecundiis 3 bojaźliwy, nieśmiały,
skromny; a) pełen względów; b)
obyczajny, wstydliwy.

vereor, itus sum 2. bać się, lękać się,
mieć skrupuły, (z inf.) nie śmieć; a)
(trans.) a) czcić kogo, szanować,
poważać (z acc.); f!) czuć obawę,
lękać się o co (alqd lub z ne, ne non,
ut, *acc. c inf.); b) (intr.) być zanie-
pokojonym, być w trwodze o coś
(alicui rei) lub przed czymś (de re).

veretrum, i narząd płciowy.

vergo, rsl, - 3. l. skłaniać się, po-
chylać się (ad, in alqd); a) być
skierowanym, rozciągać się, leżeć;

b) (o czasie) zbliżać się, nadchodzić;

chylić się ku końcowi, ustawać; c)
przechylać się na czyją stronę. 2.
(trans.) nalać, wsypać (alqd in rem).

vergóbretus, i m najwyższy urzędnik
u Eduów (w Galii).

veri-dicus 3 = verax.

veri-lóqiimm, i n główne znaczenie;

etymologia.

veri-similis, e prawdopodobny.

veri-suiiilitudo, was / prawdopodo-
bieństwo.

veritas, ans/prawda: a) rzeczywistość,
rzeczywiste własności, życie realne;

b) sprawiedliwość, uczciwość, bez-
partyjność; c) szczodrość, otwartość.

venniculatus 3 w kostki wyrabiany
(mozaika).

vermiculus, l m robaczek.

vemiis, is m robak.

verna, ae m (i j) w domu pana urodzo-
ny niewolnik; domownik.

vernaculus 3 w domu urodzony; miej-
scowy, krajowy; zwl. rzymski, (cri-
meri) przez oskarżyciela samego
zmyślony.

vernniś, e niewolniczy, służalczy; a)
łaszący się, podły; b) zuchwały.

vemo l. przybierać postać wiosenną;

odmładzać się.

vernfls 3 wiosenny.

vero adv. zob. verus.

verres, is m wieprz, świnia.

verro, -, versum 3. zamiatać, zmia-
tać; a) wymiatać, zmiatać na kupę;

b) wlec, ciągnąć; c) przebiegać po
czym, przeciągać, przejeżdżać; coś
przekopać, przeszukiwać.

verruca, ae / brodawka; mała uło-
mność.

verrucosus 3 pełen brodawek.

veminco l. zwracać się. bene wyjść
na pożytek.

versabiBś, e ruchomy; niestały.

versatuis, e dający się obrócić, rucho-
my; obrotny, zręczny.

versi-cóiór, óriś pstry, jaskrawy.

versiculus, T m wierszyk.

versi-ficat&r, oris m wierszorób; po-
eta.

verso l. l. act. często obracać, kręcić,
zwracać, toczyć, przewracać; a) pę-
dzić tu i tam, potrząsać, wziąć kogo

453 verte

w obroty; b) bawić się kim, dokuczać
komuś; c) wykładać, wyjaśniać; d)
rozmyślać, rozważać; e) obrabiać
kogo, starać się kogo pozyskać (z
acc.); f) miotać, niepokoić, męczyć,
dręczyć. 2. Med. versór l. ciągle się
obracać, kręcić, krążyć; a) przebywać
gdzie, znajdować się, bawić (in loco,
apud alqm, cum aląo itp.); b) (w
pewnym stanie) znajdować się, być,
żyć (np. in timore, in errore, in
pace, extra periculum). alei in ocu-
Bs lub ante (albo ob) oculos versari
stać przed oczyma, przychodzić (czę-
sto) na myśl; c) być czynnym, zaję-
tym, zajmować się czymś (in re\
uprawiać co (np. in iudiciis, in in-
genuis artibus, in veri investigatio-
ne); d) polegać na czym, ograniczać
się na czym (m re).

versiim adv. = versus, us.

versura, ae /1. róg, kąt, narożnik. 2.
pożyczka na spłatę długu, pożyczka.

versus 3. pan. od verto i verro.

versus adv. do, ku, w kierunku do;

(stoi po rzeczowniku z poprzednim
ad albo in (z wyjątk. imion miast),
(np. in Italiam v., ad marę v., ale
Romam v.).

versus, fis m obracanie; a) bruzda; b)
szereg, linia; c) wiersz (w prozie lub
poezji).

versutiia, ae / przewrotność, chytrość,
przebiegłość.

versu(i-loquus 3 chytry.

versutus 3 obrotny, przewrotny, chytry.

vertex, icis m wir; a) wir wiatru; b)
słup ognia; c) szczyt głowy, głowa;

d) punkt zwrotny, biegun; e) szczyt,

wierzchołek, góra. a vertice od góry,
z góry.

vertfcosus 3 pełen wirów.

vertigo, mis / obrót kolisty; a) wir,
topiel; b) zawrót głowy.

verto, rn, rsimi 3. (starołaciński vorto)
(trans.) obracać, kręcić, kierować
(alqd i alqm). l. skierować, obrócić,
nadać kierunek (alqd in albo ad
alqd). pecuniam ad se albo in siiam
rem vertere przywłaszczyć sobie
pieniądze; a) zrobić coś czymś, po-
czytać coś za coś, uważać coś za
coś, wychodzi coś na coś (np. alqd
in risum, in crimen, in suam con-
tuilieliam, alicui vitio); b) dać inny
obrót czemuś (np. quod dii bene
vertant na dobre obrócą). 2. *od-
wrócić (np. pędem, radum); a)
zwrócić do ucieczki, zwrócić się do
ucieczki, uciec (alqm lub cumim in
fugom), terga vertere = uciekać; b)
przewracać, przekopać, przeorać (np.
terram aratro); c) obalić, zwalić,
wywrócić (np. arcem, moenia,
urnam): przen. zniszczyć, zgubić
(np. omnia, consilium); d) zmienić,
zamienić, odmienić, przemienić (alqd
in alqd lub alqa re) kogoś przerobić,
nawrócić; (z jednego języka na drugi)
przełożyć, tłumaczyć (Platonem,
alqd ex Graeco in Latinuni). 4.
(intr.) i Med. vertór. 5. zwrócić się,
skierować się (ad lub m alqd); przen.
wyjść, wypaść, wziąć jakiś obrót,
wyjść na coś (np. res vertit in
landem, res vertitur in seditionein,
quod bene vertat oby się obróciło
na dobre). 6. obracać się, toczyć się;

454

poruszać się, krążyć; a) być w jakim
stanie, położeniu; na pewnym miej-
scu (np. inter primos, in periculo).
ante ora verti unosić się przed
oczyma; b) (o czasie) przebiegać,
mijać, anno vertente w przeciągu
roku; c) spoczywać na czym, należeć
do czego, zależeć od czego (in re,
np. virtus tribus in rebus vertitur;

oninia in iiilius potestate vertun-
tur); d) zmieniać się, wychodzić,
przechodzić (in alqd, np. ira ver-
tit(ur) in rabiem).

veru, us n ostrze; a) rożen; b) pocisk.

verum zob. verus.

veruin-tamen adv. ale, a przecież,
a jednak, tymczasem.

verus 3 prawdziwy, istotny, rzetelny,
rzeczywisty, (timor) uzasadniony.
subst. verurn, i n prawda; a) prawdę
lubiący, prawdziwy, szczery; b) rze-
telny, rozumny, słuszny, należyty.
subst. verum, i n słuszność; c) adv.
a) vere w rzeczywistości, zgodnie
z prawdą, w rzeczy samej, w istocie;

fS) vero prawdziwie, zaiste; (w od-
powiedziach) tak jest, zapewne, rze-
czywiście; (przeciwstawnie) a) ale,
jednak, przecież; p zupełnie, wcale.
si vero jeśli wcale, jeśli zgoła; iam
vero zresztą całkiem; y) veriim (=
sed) lecz, jednak. verum enim vero
ale zaiste, ale zaprawdę.

veriitum, i n pocisk.

veriitus 3 uzbrojony pociskiem.

vervex, ecis m baran, skop.

vesania, ae/szał, obłąkanie.

ve-sanus 3 bezrozumny, oszalały,
wściekły.

vescór, - - 3. żywić się czymś, żyć
czymś (alqa re i *alqd); a) jeść,
spożywać; b) używać.

vesciis 3 a) niszczący; b) wyniszczony,
nikły, drobny.

veaca, ae/bańka; a) pęcherz moczo-
wy; b) krosta.

vesicula, ae/banieczka; pęcherzyk.

vespa, ae/osa.

vesper, eri (*eris) m l. gwiazda wie-
czorna. 2. pora wieczorna, wieczór.
vesperi i -e wieczorem; zachód,
strona zachodnia.

vespera, ae/wieczór.

vesperasco, ravi, - 3. zmierzchać
się, chylić się ku wieczorowi.

vesperfflió, onis m nietoperz.

vespernniis 3 wieczorny; zachodni.

Vesta, ae/bogini Westa; a) ognisko;

b) świątynia Westy; c) adj. VestaHs,
e poświęcony bogini Weście. subst.
/Westalka.

vester, trą, triiiu wasz.

vestłbulum, Ina) wolne miejsce
przed domem lub świątynią; b)
przedsionek (w domu); c) wejście,
wchód, wstęp.

vestigiihn, i n l. ślad stopy, trop; ślad,
znak, znamię (alcis rei); pl. szczątki,
zwaliska. 2. meton. a) chód, krok; fS)
podeszwa, stopa; y) miejsce, miejs-
cowość, stanowisko (eodem vestigio
remanere); S) (temporis) moment
czasu, chwila; e lub in vestigio
natychmiast, z miejsca.

vestigo l. a) szukać, śledzić (alqm
i alqd); b) wyśledzić, wykryć.

vestimentum, i n suknia, odzienie; pl.
odzież; przykrycie.

455 viator

vesflo 4. ubierać, odziewać; a) po-
krywać, zasadzić; b) zdobić, upię-
kszać.

vestis, is / a) suknia, odzież, ubranie,
strój; kobierzec, dywan; b) szata,
suknia, drapeda.

vestltus, us m odzienie, suknia, ubiór;

okrycie; strój.

veteranus 3 ten, który długo służył,
wysłużony, doświadczony, subst. -us,
i m weteran, żołnierz wysłużony.

veteraria, oriim n zapasy starego wi-
na.

veterasco, avi, - 3. starzeć się.

veterafór, oris m zestarzały; wyćwi-
czony; m chytry, frant, lis.

veteratorius 3 chytry, przebiegły,
wprawny.

vetemus, l m uwiąd starczy, śpiączka;

gnuśność, ospałość.

vetitum, T n to, co zabronione; zakaz.

vetó, ui, ituin l. zabronić, nie do-
zwolić, przeszkodzić, zakazać (alqm,
z inf., z acc. c. inf., w pass. z nam.
c. inf.}; a) założyć weto; b) tamować,
powstrzymywać, przeszkadzać.

vetulus 3 stary, podstarzały; nieco
stary.

vetus, eris (comp. vetustior, sup. ve-
terrimus) stary, sędziwy; a) dotych-
czasowy, dawny, ówczesny; b) do-
świadczony, wypróbowany (*alcis
rei), subst. a) veteres, imi m dawni
ludzie, także weterani; veteres taber-
nae stare sklepy wymieniające pie-
niądze na południowej stronie forum;

fem. stare kramy wymieniające pie-
niądze na rynku; b) vetus n stara
historia, stare przysłowie.

vetustas, ans / starość, sędziwość,
długie trwanie, długość czasu; a)
dawna znajomość, doświadczenie
długoletnie; b) czasy starożytne, sta-
rożytność; c) przyszłość, potomność.

vetustus 3 stary, sędziwy; starożytny,
starodawny.

vexatio, oniś/wstrząs; a) uciążliwość,
przykrość; b) udręczenie, nękanie.

vexatór, oris m dręczyciel, ciemię-
ży ciel.

verillarius, I/na) chorąży; b) pl. a)
oddział weteranów mających otrzy-
mać zwolnienie od służby; /?) chorą-
giew, oddział.

vexilluni. i n sztandar, chorągiew; a)
chorągiewka sygnałowa; b) chorą-
giewka, mały oddział.

vexo l. ciągnąć tam i na powrót, silnie
poruszać, trząść, potrząsać; dokuczać,
nawiedzać; a) pustoszyć, plądrować;

b) niepokoić, dręczyć, uciskać, cie-
miężyć; c) zaczepiać, łajać; d) nisz-
czyć, psuć, marnować.

via, ae / droga, l. a) gościniec; b)
ulica, uliczka (w mieście lub w obo-
zie); c) droga, ścieżka, tor; właściwa
droga, prosta droga. 2. pochód,
marsz, podróż, in via albo inter
viam po drodze, w podróży. 3.
przen. droga, sposób: a) postępo-
wanie, metoda; b) środek, sposo-
bność (alcis rei).

viarius 3 dotyczący drogi, drogowy.

viaficus 3 należący do podróży, subst.
-urn, T n pieniądze na drogę; oszczęd-
ności.

viafór, oris m a) podróżny, wędrowiec;

b) posłaniec urzędowy.

vibro - 456

vibro l. l. (trans.) wywijać; a) trząść;

zadanie, rola, służba; d) adv. vicem
i *vice alcis a) dla, ze względu na,
za, o; p) zamiast; y) na sposób, jak.

vicissim adv. a) na przemian, wzajem-
nie; b) przeciwnie, odwrotnie, znowu.

vicissitudo, iluś/zmiana, kolej; wza-
jemność (alcis rei, rzadko in re).
Zwykle pl.

vk'tiilia. ae/zwierzę ofiarne; ofiara.

victifmarifus, T m posługujący przy
składaniu ofiar.

victito l. żyć z czegoś (alqa re).

victór, oris m zwycięzca; adj. zwy-
cięski.

wtoria, ae / zwycięstwo (alcis, *de
alqo); przen. wynik, skutek; bogini
zwycięstwa.

victoriatus, T m moneta (z obrazem
bogini zwycięstwa), pół denara.

Victóriola, ae / posążek bogini Wik-
torii.

victrix, Tcis / zwyciężczyni; adj. zwy-
cięska.

victiis, us m a) utrzymanie, żywność;

b) sposób życia, życie.

viculus, i m wioska.

vicus, i w a) wieś; zagroda chłopska;

b) dzielnica miasta, ulica.

Tide-Hcet adv. a) oczywiście, zapewne,
naturalnie; b) mianowicie.

video, wE, visiim 2. act. widzieć: l.
(intr.) być obdarzonym wzrokiem,
móc widzieć. 2. (trans.) widzieć,
spostrzegać, zauważyć (alqm i alqd);

z acc. c. inf.; z acc. c. part.; z pyta-
niem zawisłym; a) znowu zobaczyć;

b) coś przeżyć; c) być świadkiem
naocznym, oglądać, obejrzeć; a)
zwiedzić, odwiedzić; fS) obojętnie lub

potrząsać, pass. trząść się, drzeć;

vibratus drżący; kędzierzawy; b)
ciskać, miotać. 2. (intr.) a) drżeć,
wstrząsać się; b) lśnić się, połyskać,
błyskać.

vibunuim, T n kalina.

waniis 3 wiejski, subst. -as, i m mie-
szkaniec wsi, wieśniak.

vicarius 3 zastępujący, subst. -us,
i m zastępca; następca; niewolnik
niższego stopnia.

vTcatim adv. a) ulicami, po ulicach; b)
od jednej wsi do drugiej, po wsiach.

vice i vicem zob. vicis.

vicem 3 po dwadzieścia,, po dwu-
dziestu.

wesimanus, i m żołnierz dwudzies-
tego legionu.

ylcesimarius 3 wynoszący dwudziestą
część; dochód pięcioprocentowy.

ylcesimus 3 dwudziesty, subst. -a, ae
/ = pięć procent.

vicia, ae/wyka.

vTcie(n)s adv. dwadzieścia razy.

vidlinus 3 czujny.

yTcinalis, e sąsiedni.

winna, ae i vicillitas, ads/sąsiedztwo;

a) pobliże, okolica; b) sąsiedzi.
vTcihus 3. l. sąsiedni, bliski, w po-
bliżu. subst. a) -lis, i m sąsiad;

b) -a, ae / sąsiadka c) -urn, T n bli-
skość, sąsiedztwo. 2. a) zagrażający,
zbliżający się; b) zbliżony, podobny.
vicis (gen.), em, e, vices, vicibus
/zmiana, przemiana, faza; a) wzaje-
mność, odpłacanie, wywdzięczanie
się; b) zmiana losu, los; pl. zmienne
losy; c) miejsce, stanowisko, interes,

457 villula

bezczynnie przypatrywać się, (alqd;

z acc. c. inf.); d) pojmować, po-
znawać, uznać, wiedzieć; a) roz-
ważać, zastanawiać się, namyślać się;

f!) przypatrywać się czemu, oglądać
się za czymś, troszczyć się o co,
mieć staranie o co; przypatrywać się
= baczyć, strzec się (z ut, ne, ne non,
np. vide, ne boć sit verum); /) coś
załatwiać, o coś dbać (alqd, alicui
alqd, sibi alqd); S) mieć coś na oku,
zamierzać, dążyć, zmierzać do cze-
goś (ku czemuś, alqd). pass. videór,
TOSUS sum 2. 3. być widzianym,
widzialny, zjawiać się, ukazywać się
(ab alqo); często = widocznie, widać
(tak tłumaczyć trzeba, np. rex vide-
tur usus esse misericordia). 4. zda-
wać się, wydawać się, uchodzić za
co, być mianym, uważanym za co
(alicui z inf.); a) mini videor sądzę,
mniemam, myślę (z mm. c. inf. lub
jako zdanie wtrącone); b) alicui vi-
detur wydaje się ważnym, dobrym,
podoba się komuś, postanawia (z inf.
i acc. c. inf.).

vidiia, ae / wdowa; niezamężna ko-
bieta.
viduitas. atis/wdowieństwo.
viduo l. zrobić wdową; pozbawić,

osierocić (alqd alqa re).
vidflus 3 a) owdowiały; b) niezamęż-
ny, nieżonaty, c/ vidua; a) pozba-
wiony jakiej rzeczy, próżny, bez
czegoś (*z abl. lub gen., *ab alqo);

P) bez kochanka, tęskniący, samotny.
vietus 3 zwiędły, pomarszczony.
�vfge6, ia, - 1. być czerstwego zdro-
wia, silnym, czerstwym; kwitnąć, być

sławnym, słynąć (panować, żyć,
wzmagać)

vigesco, - - 3. nabierać sił, ożywiać
się.

vigesuiius 3 = vicesimus.

vigH, ilis m stróż; *adj. czuwający,
czujny, żwawy.

viguans, anfis czuwający, czujny, uwa-
żny, baczny.

vigHanfla, ae/czujność.

vigHax, acis ciągle czujny.

vigilia, ae/czuwanie, czuwanie w no-
cy, bezsenność; straż, warta; a) stanie
na straży; b) straż, posterunek; c)
czas straży; część nocy; d) czujność,
usilne staranie, zapał.

vigHo l. a) czuwać, być czujnym;

być ostrożnym, mieć się na bacz-
ności; b) (trans.) a) czuwać (np.
noctem); [S) pracować, tworzyć
w nocy (np. *cannen).

ylginfi dwadzieścia.

viginfi-watus, us m urząd złożony
z dwudziestu członków.

vig6r, oris m życie, świeżość, zapał.

vilica, ae / zarządczyni, gospodyni.

viHco l. zarządzać; być rządcą.

viHcus, i m rządca.

vilis, e tani; bez wartości, lichy; nie-
znaczny, prosty.

vilitas, afls / niska cena, taniość; a)
sprzedajność; b) bezwartościowość,
lekceważenie.

villa, ae / dwór wiejski; dobra wiej-
skie.

vilffca, -co, -cus zob. villica, -co, -cus.

villosus 3 pokryty włosem, kudłaty;

kosmaty, szorstki.

villula, ae/dworek wiejski.

villus - 458

villus, i m kudłaty wtos, siąść; ko-
smyk.

vindeniiolae, ariim/małe winobranie,

małe dochody.
vindemitór = vindenuator.

vindex, iciś mi/l. obrońca(-czyni),
zbawca(-czyni) (z gen. podmiotu lub
przedmiotu). 2. mściciel(-ka), poskro-
miciel(-ka).

vindicatio, onis / ochrona, obrona;

pretensja praw.

vindiciae, armii / prawo, pretensja
prawna; uznanie praw. vindicias se-
cundum lihertateni decemere albo
dare tymczasowe wyzwolenie za-
twierdzić. vindicias secundum ser-
vitutem dare uznać stan niewoli,
uznać kogo niewolnikiem.

vindicó l. l. mieć pretensje prawne
(alqd); przypisywać sobie, rościć so-
bie prawo do czego. 2. uwolnić,
uznać wolnym (alqm lub alqd in
libertatem, ab alqo; zapewnić, zabez-
pieczyć, obronić, uratować (alqm
a re). 3. przeciw komu karząco
wystąpić; ukarać, pomścić (in alqm,
alqd).

vindicta, ae l. uwolnienie, ocalenie;

laska (którą pretor dotykał niewol-
nika na znak uwolnienia go). 2.
zemsta, kara.

vihea, ae / a) winna latorośl; b) win-
nica; c) poddasze, szopa wojenna.

Vihetum, T n winnica.

vimtór, oris m uprawiający winnicę,
chodzący koło winnicy.

viholenfia, ae/pijaństwo; opilstwo.

vihólentiis 3 a) pijany, spojony; b)
winem tracący.

vihósus 3 pełen wina; a) upojony
winem; b) oddający się pijaństwu.

vimen, mis n wierzba; a) wiklina,
giętka gałązka; b) plecionka, łozina.

yTnieiituin. i n plecionka z wici, z ga-
łęzi wierzbowych.

Mniineii.s 3 pleciony z wici.

vm = visne zob. volo (velle).

ylnaceiis, T m pestka winnej jagody.

vTnarius 3 odnoszący się do wina,
winny; subst. a) -us, T m handlarz
win; b) -urn, i n dzban na wino,
gąsior.

vincio, vinn, vinctum 4. wiązać, wię-
zić, zakuwać w kajdany; a) obwiązać,
otoczyć (alqd alqa re); b) otoczyć,
osznurować, ochronić, zabezpieczyć;

c) zobowiązać; d) poskromić, ograni-
czyć, powściągnąć.

vmclum = vinculum.

vinco, via, victiim 3. l. (intr.) zwy-
ciężyć, być zwycięzcą (re w czymś),
np. iudiciuni = iudicio proces wy-
grać. *01ympia (acc.) na igrzyskach
olimpijskich; mieć wyższość, prze-
wagę, ze swoim zdaniem utrzymać
się. 2. (trans.) zwyciężyć, zwalczyć,
pokonać (alqm i alqd); a) przekonać
kogo, zmiękczyć, wzruszyć; b) prze-
wyższać, przechodzić; c) zwycięsko
wykazać, udowodnić, dowieść.

vinculiim, i n sznur, powróz, rzemień;

a) pl. pęta, więzy, więzienie; b)
węzeł.

ym-deinia, ae / winobranie; wino-
grona.

vindemiator, oris m zbierający wino-
grona; także: gwiazda w konstelacji
Panny.

459 virtus

viniim, i n wino; a) gatunek wina; b)
zapijanie się winem.

vfi"la, ae / a) fiołek; barwa fiołkowa;

b) lewkonia.

yfólabilis, e dający się zgwałcić, znie-
ważyć.

viólaceus 3 fiołkowy.

viółariiiin, T n grządka fiołków.

Yfólatio, onis / znieważenie, zgwał-
cenie.

wólatór, oris m gwałciciel.

viólens, enfls = violentus.

violentia, ae / gwałtowność, poryw-
czość, dzikość.

Ylólentus 3 gwałtowny, porywczy, go-
rący, dziki.

vl61ó l. gwałt zadać, zgwałcić, naru-
szyć, porwać się na kogoś (z acc.);

a) spustoszyć; b) zbezcześcić, zhań-
bić; c) sprofanować, znieważyć; d)
obrazić, dotknąć.

ylpera, ae/żmija, wąż.

wpereus 3 pochodzący od żmii, od
węża, wężowy; a) z żmijami we
włosach; b) jadowity.

wpemius 3 = vipereus.

vir, viri m mąż; a) małżonek; b)
prawdziwy maż, bohater; c) wojow-
nik, żołnierz; pl. = milites. d) każdy
z osobna, pojedyczny; e) = is lub Ule:

pl. = homines ludzie, mieszkańcy.

virago, iniś/bohaterska dziewica.

wectiim, T n trawnik, murawa.

vireó, m, - 2. być zielonym, zielenić
się; być świeżym, rzeźkim, silnym.
virens, entis zieleniejący; kwitnący,
świeży, młodzieńczy.

viiresco, riu, - 3. zaczynać zielenić

Się.

viretimi = virectum.

virga, ae/gałąź, różdżka, witka; a) zraz
do szczepienia; b) pl. kara cielesna,
chłosta; c) laska czarodziejska.

virgatiis 3 pręgowaty, w paski.

virgetiim, i n zarośle, wiklina.

virgeus 3 z chrustu.

virginalis, e dziewiczy, panieński.

virgineus 3 a) odnoszący się do dzie-
wicy, dziewiczy, panieński; b) od-
noszący się do wodociągu M. Agrip-
py, zwanego Virgo.

virginitas, atis/dziewictwo, panieńs-
two; niewinność.

virgo, inis / dziewica, panna (także
w konstelacji: Panna), dziewczyna;

odj. niezamężna; młoda kobieta.

virgula, ae / = virga.

virgultum, i n krzak, krzew, zarośle,
sadzonka.

virguncula, ae/dziewczynka.

viridarium, T n ogród, park.

Viridis, e a) zielony, zielonawy. subst.
viride n zieloność, murawa; zboże
niedojrzałe; b) młodzieńczy, świeży,
czerstwy.

viriditas, atus / zieloność; świeżość.

virido l. = vireó.

virilis, e męski, mężczyźnie właściwy;

a) pro virili parte wedle sil jednego
człowieka, osobisty; b) męski, stały,
odważny.

virilitas, atfs / wiek męski; męskość,
silą, tężyzna męska.

viritim odv. ile na każdego przypada,
na głowę.

wosus 3 silnie woniejący, śmierdzący.

virtus, ufls/męskość, odwaga; a) siła,
potęga; b) odwaga, waleczność, sta-

virus - 460 -

łość; pl. dzielne czyny (mężów, bo-
haterów); c) doskonałość, dzielność,
zasługa, wartość; d) cnota, moral-
ność, obyczajność, zaleta; pl. przy-
mioty, zalety.

virus, i n kleista ciecz, trucizna.

vis (acc. vTm, abl. vi; pl. vires, ium)
l. sing. siła, moc, gwałt; a) odwaga,
energia, dzielność; b) gwałt zbrojny,
napad, szturm (urbem vi expug-
nare); gwałt, gwałtowność, moc,
przemoc, aliciii viin afferre albo
inferre, adhibere, facere gwałt za-
dać. vi albo per vim gwałtem; c)
siła, potęga: a) wpływ, skuteczność;

fi) treść, znaczenie, istota; (o słowach,
o myślach) znaczenie, moc; y) mnós-
two, ogrom, pełnia. 2. pl. vires, mm
siły fizyczne, siła ciała; b) siły: a)
środki pomocnicze, środki, majątek;

/?) siły lub środki umysłowe, zdolno-
ści, możność.

viscatus 3 powleczony lepem na ptaki.

visceratfo, onis / rozdzielenie mięsa
ludowi.

viscuni, T n jemioła; lep.

wscus, eris n (u klasyków zawsze pl.)
l. mięso. 2. wnętrzności brzuch; a)
żywot macierzyński; b) to co naj-
droższe, najbliżsi z rodziny, własne
dziecko; c) serce, łono; szpik, jądro;

d) majątek, pieniądze.

visendus 3 godzien widzenia.

wao, oms/widzenie, zjawisko; wvob-
rażenie, idea.

wnto l. odwiedzać.

visó, sl, - 3 a) oglądać dokładnie,
wziąć na oko, badać; b) odwiedzić,
zwiedzić.

visiim, i n widziadło; a) widziadło
senne, zjawisko; b) wvobrażenie,
utwór wvobraźni.

TOSUS, us m a) widzenie, wejrzenie,
widok; b) zjawisko, kształt, wygląd.

vita, ae / życie, przeciąg życia; a)
dusza; b) tryb, przebieg, sposób ży-
cia; c) życiorys, biografia; d) świat
= ludzie żyjący.

vilabuis, e wart unikania.

Vitabundiis 3 wymijający, unikający
(alqd).

yTtalis, e należący do żyda, życiowy;

zdolny do życia, dający życie, wart
życia.

yltaffo, oms/unikanie.

vitellus, l w a) cielątko; b) żółtko.

ylteus 3 z winnej latorośli.

viticula. ae/ gałązka winnej latorośli.

vitiugo, inis/choroba skóry, liszaj.

vitiliś, e pleciony.

vitio l. psuć, niszczyć, uszkodzić; a)
hańbić, bezcześcić; b) fałszować; c)
uznać coś za błędne lub niestosowne,
nieważne.

vitiositas, atis/występność.

vitiiósus 3 pełen wad, wadliwy, prze-
wrotny; a) wbrew auspicjom wybra-
ny lub wydarzony; nieprawidłowy,
nieformalny; b) występny, zły.

vitis, is / l. winna latorośl; a) pręt
z innej latorośli; b) krzak winorośli;

c) wino.

yTtf-satór, ons OT uprawiający winną
latorośl.

vitnini, T n błąd, wada, ułomność; a)
pobłądzenie, fałszywy krok zapom-
nienie, usterka; niepomyślny znak;

b) występek, wina.

- 461 volatus

wio l. obchodzić, wymijać, z drogi
schodzić (alqd); uchodzić, uniknąć
(alqd).

vitreiis 3 szklany; a) czysty jak krysz-
tał; b) łudzący, zwodniczy.

vitricus, i OT ojczym.

yftriim, Ina) szkło; b) roślina bar-
wiąca na niebiesko.

vitta, ae / przepaska, wstęga; opaska
na głowę.

vittatus 3 ozdobiony przepaską, wstę-
ga

vitiiia, ae/jałówka, młoda krowa.

vitulinus 3 cielęcy, subst. -a, ae/cie-
lęcina.

vitulus, T OT a) cielę; b) źrebię.

vituperabilis, e naganny.

vituperaflo, onfe / nagana; nagarnie
zachowanie się.

vitiiperatór, oris OT ganiący, krytyk.

vitupero l. ganić, łajać (z acc.).

łTVarium, i n zwierzyniec, sadzawka,
ogrodzenie.

was., acis długo żyjący, żywotny,
długotrwały.

widiis 3 pełen życia, żywotny; żwa-
wy, krzepki, żarliwy, ognisty.

wi-radix, iciś/latorośl z korzonkiem,
sadzona, szczep.

Vivo, ycd, vTctum 3. żyć, być przy
życiu albo być żywym; a) jeszcze
żyć, trwać, istnieć; b) żyć z czego,
żywić się (abl.); c) żyć = a)) prze-
bywać; R) żyć z kim, przestawać
z kimś; d) używać życia, być zado-
wolony, szczęśliwym.

wms 3 żywy, żyjący, przy życiu, me
vivo za mego życia, za moich cza-
sów; a) świeży, trwały; b) w natural-


nym stanie, naturalny; c) żywego
usposobienia, pełen życia; d) subst.
vivum, i n zaród życia, istota życia,
wnętrze; a) żywe mięso (do żywego
dokuczyć, do krwi zranić); /?) kapitał.

vix adv. zaledwo, z trudem, prawie
nie; (o czasie) ledwo teraz, ledwo
jeszcze, właśnie.

vix-dum adv. zaledwie, dopiero.

vocabuliim, I n nazwa, imię; a) słowo;

b) pozór.

vocalis, e obdarzony głosem, dźwięcz-
ny, brzmiący, subst. f samogłoska.

vocatus, us OT wołanie, błaganie; za-
proszenie (na posiedzeniu, senatu).

vociferatiió, onis / głośne wołanie,
krzyk.

vocT-ferór l. głośno wołać, krzyczeć
(z acc. c. inf., z ut, ne).

vocito l. nazywać; głośno wołać.

vócó l. wołać (alqm): a) przywołać,
powoływać, (alqm ad alqm, ad albo
OT alqd); b) zapozywać, cytować; c)
zapraszać, wezwać; d) wyzywać,
drażnić, pobudzać, wabić, nęcić
(alqm ad alqd); e) nazywać, pass.
nazywać się; f) wprowadzić w jakieś
położenie albo wprawić w usposo-
bienie (np. alqm in odium, in in-
vidiain. in periculum; alqd in du-
bium powątpiewać; rem publicam
ad eritium).

vocula, ae / słaby głos, głosik; pl.
pogłoska, obmowa.

volaticus 3 ulatujący: zmienny, nie-
stały.

y-ólatius, e latający, skrzydlaty; lotny; a)
szybki; fi) znikomy, przemijający.

vólatus, us m lot, latanie.

volemus - 462 -

volemus 3 wypełniający całą pięść.
volemum pirum duża gruszka fun-
towa.

vólens, entiiś a) umyślny; b) chętny,
rad, z serca. alqd est alicui volenti
coś jest komuś pożądanym, uprag-
nionym; c) przychylny, skłonny, łas-
kawy, życzliwy.

volgus, volgaris = vulgus, vulgaris.

vóHto l. latać naokoło, unosić się; a)
śpieszyć się, biegać szybko, uwijać
się; b) przechwalać się, chełpić się.

volnus = vulnus.

vólo l. latać, subst. vólantes, ium
m ptaki; lecieć = śpieszyć się.

vólo, liii, velle chcieć, postanowić,
pragnąć, pożądać, życzyć sobie (abs.
lub a) alqd, sibi alqd coś dla siebie; /?)
z inf. i acc. c. inf.; �y) z ut, ne; częściej
z samym con.). velim chciałbym,
vellem byłbym chciał, byłoby moim
życzeniem, cf. też vólens. Eliptycznie:

a) alqm velle chcieć z kim rozma-
wiać; alqm alqd velle chcieć czegoś
od kogoś; ff) bene (małe) alicui velle
życzyć komu dobrze, źle; alcis causa
velle być komuś przychylnym, dobrze
życzyć; chcieć coś albo wszystko dla
kogoś zrobić; y) quid tibi vis czego ci
się zachciewa? W szczególności; a)
postanowić, uchwalić, ustanowić, roz-
porządzić (z acc. c. inf.); b) utrzymy-
wać, przyjąć, twierdzić, być jakiegoś
zdania (alqd; z acc. c. inf.); c) woleć,
przenosić (alqd, najczęściej z quam);

d) znaczyć, mieć znaczenie, zamie-
rzać (np. quid vult concursus? także
z dat. sibi, np. quid haec verba sibi
volunt?).

vólo, onis m ochotnik.

voltur, voltus = vultur, vultus.

łóluhais, e obracalny; a) obracający
się, kręcący się, toczący się; b) nie-
stały, zmienny, odmienny; c) płynny,
biegły, wprawny, wygadany, obrotny.

volubilitas, aflś / obrotność, ruchli-
wość; a) obrót koło osi; b) zmien-
ność; c) sprawność, biegłość.

voliicer, cris, erę latający, lotny, subst.
volucris / (i *m) ptak (pl. drób),
owad; a) szybki, chyży; b) uciekają-
cy, ulotny, powierzchowny, niestały,
zmienny.

voliimen, mis n a) zakręt, krzywizna;

pl. obieg; b) zwój książek; pismo,
książka, wstęga; c) taca, tablica.

voluntarius 3 dobrowolny.

vóluntas, afls /"wola; a) życzenie,
żądanie; b) zamiar, przedsięwzięcie,
postanowienie; c) dobra albo wolna
wola, gotowość, chęć, ochota. vo-
luntate a) dobrowolnie, chętnie; p)
za zgodą, za zezwoleniem; d) osta-
tnia wola; e) nastrój, humor; uspo-
sobienie; przychylność, życzliwość,
skłonność.

volup adv. rozweselająco, z zadowo-
leniem.

voluptarius 3 l. a) sprawiający przyje-
mność albo rozkosz; b) dostarczający
przyjemności. 2. oddany rozkoszom.
subst. -as, T m człowiek żądny użycia.

voluptas, afis / przyjemność, radość,
rozkosz; a) rozkosz zmysłowa, lu-
bieżność (zwł. pl.); b) uciecha, zaba-
wność, ucieszność (pl. widowiska).

vóluptiiósiis 3 rozkoszny, zabawny,
ucieszny.

- 463 - vulgus

voluta, ae / ślimak, ślimacznica (na
głowicy kolumny).

volutabriim, i n miejsce, gdzie się
świnie tarzają, kałuża, bagno.

volutabundus 3 tarzający się.

volutatió, onis/ tarzanie się.

ydluto l. toczyć, tarzać, se volulare
i pass. toczyć się, uwijać się (m re);

a) (głos) roznosić, odbijać; b) coś
rozważać, roztrząsać, myśleć.

volva, ae/macica (świni).

volvo, lvi, lutum 3. toczyć, obracać,
zwijać, kręcić, pass.toczyć się, obra-
cać się, zwijać się, kręcić się, wić
się; a) (książki) rozwijać i czytać; b)
staczać, zwalać; c) omem zrobić,
utworzyć koło; d) przen. a) (o mów-
cy) płynnie przemawiać; /?) (w duszy
coś) żywić, chować; 7) coś rozważać,
rozmyślać, planować; S) (czasowi)
pozwolić płynąć, dać upływać, pass.
upływać, mijać; e) przeznaczyć, za-
mierzyć.

vomer, eris m lemiesz; pług.

vomica, ae / wrzód, ropień.

vomis, eriś m = vomer.

vomitio, onis / i -tus, us m wymioto-
wanie, wymioty.

vómo, iii, ituiii 3. l. wymiotować. 2.
(trans.) wypluwać, wyrzucać; zionąć,
wyziewać.

voracitas, afe/żarłoczność.

voraginosus 3 pełen przepaści, prze-
paścisty.

vórago, iluś / gardziel; a) otchłań,
przepaść; b) wir.

vórax, aciś żarłoczny.

vóro l. połykać, pochłaniać, pożerać
(łapczywie); chciwie czytać.

vorso, vorsfls = verso, wrsus.

vortex, vorto = vertex, verto.

voster = vester.

votfvus 3 przyrzeczony, przvobiecany,
poświęcony.

votum, i na) przyrzeczona ofiara albo
dar; b) ślub, obietnica. votf dam-
liatus zmuszony do spełnienia ślu-
bów; c) życzenie, żądanie; a) mod-
litwa; /?) przekleństwo, klątwa.

vóveó, vóvT, votum 2. a) uroczyście
obiecać, ślubować (alqd: z acc. c.
inf. jut.); b) życzyć sobie, wymagać,
żądać; życzyć komu czegoś (alicui
alqd).

mx, vocis / głos; a) dźwięk, ton,
brzmienie, oddźwięk, szum, wołanie,
krzyk; b) mowa, słowo, język, wy-
rok, zdanie; a) słowo, wyraz, wyra-
żenie, nazwa; p) oświadczenie, orze-
czenie, okrzyk; /) rozkaz, przykaza-
nie; S) formuła, rota; zaklęcie; e)
akcent, przycisk.

vulgaris, e zwykły, powszedni, co-
dzienny, znany.

vulgatór, oris m rozgłaszający.

vulgatus 3 ogólnie znany, rozpowsze-
chniony; dla wszystkich dostępny.

vulgo adv. zob. vulgus.

vulgo l. pomiędzy ludem rozszerzyć;

a) uczynić powszechnym, wszystkim
podać do wiadomości, rozszerzać
(alqd in alqm i cum alqo); b) pro-
stytuować się (corpus); c) rozszerzyć
= uczynić znanym, pass. być zna-
nym, pospolitować się.

vulgus, i n (m) lud = ogromna masa,
dum, publiczność, pospólstwo; a)
prości żołnierze; b) masa, wielka

vulnerarius - 464

liczba, kupa; c) adv. a) in vulgus
ogólnie; pospolicie; f3} vulgo kupą,
w wielkiej liczbie; wszędzie, przed
całym światem, ogólnie, zwykle.

vulnerarius, i w chirurg.

vulneratió, oniś / zranienie; skalecze-
nie; krzywda, zmartwienie.

vulnero l. ranić, kaleczyć; dręczyć,
krzywdzić, urażać.

vuliu-ficiis 3 raniący.

vulnus, eris n rana, zranienie; a) cios,
uderzenie, pchnięcie, cięcie, ukąsze-
nie; b) pocisk, strzała; c) strata,
szkoda, nieszczęście; pogrom, klęska;

d) rana moralna; zmartwienie miłos-
ne; ból.

vulpeciiia, ae/liszka.

vulpes, fe/lis.

vulpinus 3 z lisa, lisi.

vultiiculiis, i m rzut oka.

vultuósus 3 robiący miny, wykrzywia-
jący twarz.

vultur, uris m sęp.

vulturius, i m sęp; rozbójnik, bandyta;

obżartuch.

vulturnus ventiis m wiatr południowo-
-wschodni.

vultus. us w twarz, oblicze, mina,
spojrzenie; a) wytarte czoło; b) po-
nure wejrzenie, gniewne spojrzenie;

c) wygląd zewnętrzny, postać.

vulva = volva.