L

L. (skrót) = l. Lucius. 2. (jako

liczba) 50.

labea, ae/usta, wargi.
labecula, ae/plamka, skaza.
labe-fació 3. zachwiać, wstrząsać;

zniszczyć, obalić, przywieść do
upadku.
labe-facto l. = labefacio.
labellum, T n usteczka.
lahellum, i n czarka (ofiarna).
labes, is /1. upadek, zawalenie się;

zagłada, zguba. 2. plama; skaza,
hańba.
labiuni, i n = labrum.
labo l. chwiać się, być niezdecydo-
wanym.

labór, lap.sii-s sum 3. ślizgać się po
czym, bujać, opadać; a) zsuwać
się, spadać; b) posuwać się z wolna;

c) pośliznąć się, wyśliznąć się,
wymknąć się; (o czasie) upływać,
przemijać; d) (w jakiś stan) wpaść,
popaść (ad, in alqd); e) potknąć
się, upaść, zbłądzić.
labór, oris n praca, trud, natężenie;

a) trud, znój; b) pracowtość, siła
robocza; c) trud, troska, niedola
(cierpienie, choroba).
labori-fer 3 znoszący trudy.
laboriosus 3 a) pełen trudu, trudny,
mozolny; b) pracowity; c) udrę-
czony.

laboro l. l. a) pracować, natężać
się, być dbałym o coś (alicui, in re,

de re; z ut. ne. inf.); b) cierpieć,
być udręczonym, być w kłopocie,
w biedzie (z abl. ex, ab, in re).
2. przygotowywać, opracowywać
(alqd).

labos, oris m = labór.

labrum, T n usta, wargi; brzeg,
krawędź.

labrum, T n wanna, kufa, kocioł.

labrusca, ae/dzikie wino.

labyrinthus, i m labirynt.

lać, lactis m mleko; mleczny sok.

lacer, era, erum a) rozdarty, poszar-
pany, połamany, rozwalony; b) ka-
leczący.

laceratlo, onis / poszarpanie.

lacerna, ae / płaszczyk.

lacero l. rozedrzeć, rozszarpać; a)
(słowami) szarpać, krytykować, ła-
jać; b) niszczyć, nękać; roztrwonić.

lacerta, ae/jaszczurka.

lacertosus 3 muskularny.

lacertus, ima) jaszczurka; b) makrela.

lacertus, Ima) mięsień; b) górna
część ramienia, ramię; siła, moc.

lace.s.só, TvT, Ttum 3. drażnić, wyzy-
wać (alqm ad alqd albo z abl.); coś
zbudzić, spowodować, rozpaczać.

lacinia, ae/skrawek.

lacrima, ae/łza, kropla.

lacrimabnis, e godny łez, opłakany.

lacriniahundus 3 płaczący.

lacrimo l. płakać; kroplami sączyć
się, kapać.

lacrimosus - 246 -

lacrimosus 3 pełen leź; opłakany,
żałosny.

lacrimula, ae/"krokodyle" łzy.

lactens, entis ssący; soczysty.

lactesco, - - 3. zamienić się
w mleko.

lacteu.s 3 mleczny; a) pełen mleka;

b) mlecznobiały.

lactó l. dawać mleko, ssać.

lactó l. łudzić, oszukiwać.

lactuca, ae / sałata głowiasta.

lacuna, ae / dziura, zagłębienie; a)
kałuża, bagno; b) strata.

lacunar, ans n kasetonowy strop,
sufit.

lacuno l. zdobić kasetonowym su-
fitem.

lacunosus 3 pełen luk.

lacu-s, iis m a) kadź, wanna, kufa; b)
zbiornik basen; c) jezioro; woda, fale.

laedo, si, sum a) uderzać, trącać; b)
skaleczyć, uszkodzić; zrobić przy-
krość, urazić, drasnąć.

laena, ae / płaszcz.

laesio, onis/umyślne uszkodzenie.

laetabill.s, e ucieszny.

laetatió, ónis / uciecha, radość.

laeti-ficó l. ucieszyć; użyźniać, na-
wozić.

laetificus 3 ucieszny, wesoły.

laetitia, ae / wesołość; piękność,
wdzięk.

laetór l. cieszyć się, okazywać ra-
dość (z abl., de, in re; z quod lub
acc. c. inf.).

laetus 3 wesoły, radosny (z abl.); a)
rozweselający, uszczęśliwiający,
pomyślny; b) śmiejący się = uro-
dzajny, kwitnący, wspaniały.

laevus 3 lewy; leżący po lewej stro-
nie. subst. laeva, ae/lewa ręka; b)
przychylny; c) nieprzychylny, nie-
szczęśliwy.

laganum, i n placek na oliwie.

lagena, ae/= lagoena.

lageós, i / wino zajęcze, gatunek
winogron.

lagonea, ae / flaszka, dzban wina.

lagois, Idis/jarząbek.

laguncula, ae / flaszeczka.

lama, ae / moczar, bagno.

lambó 3. lizać, zlizywać.

lamentu, orurn n narzekanie, krzyk
żałosny.

lamentabilis, e a) pożałowania god-
ny; b) żałosny, płaczliwy.

lamentatio, onis / żałosna skarga.

lamentór l. skarżyć się, żalić się:

(trans.) biadać nad czymś, opłaki-
wać coś.

lam(i)na, ae / płyta, blaszka, tafla;

a) klamra; b) klinga miecza; c)
pieniądz.

lampas, adiś/pochodnia, świecznik,
światło.

lampter, eris m świecznik.

lana, ae / wełna, nić wełniana, tka-
nina wełniana, suknia.

lanatus 3 wełnisty.

lancea, ae/lanca, dzida.

laneus 3 wełniany.

langue-facio 3. osłabić, zmęczyć.

langueo, gul, - 2. być osłabionym,
zmęczonym, nieczynnym, gnuśnym.

languesco, gui, - 3. słabnąć, nużyć
się, niknąć.

languidus 3 a) zmęczony, ociężały,
bezczynny, leniwy, opieszały. (De-

- 247 - bsdvio

minutivum languiduliis 3): b) osła-
biający.

languór, oriś m zmęczenie, ocięża-
łość; bezczynność, lenistwo; przy-
gnębienie, melancholia.

laniatus, iis m rozszarpanie.

laniena, ae / rzeźnia, jatki.

lani-ficus 3 wyrabiający, przędzący
wełnę.

lani-ger 3 noszący wełnę, subst.
m baran.

łanio l. rozszarpywać, rozrywać.

lani.sta, e m właściciel szkoły gladia-
torów; bandyta, podżegacz.

lanitium, T m wełna.

lamus, i m rzeźnik.

lanterna, ae / latarnia, lampa.

lanternarius, i m niewolnik (noszą-
cy przed panem latarnię lub po-
chodnię).

lanugo, mis / meszek (na brodzie),
młody zarost, puch.

lanx, cix/a) misa; b) szala wagi.

lapathus, i m i / szczaw.

lapi-cida, ae m kamieniarz.

lapicidmae, arum / kamieniołomy.

lapidatio, onis / rzucanie kamie-
niami.

lapidatór, oris m ten, który rzuca
kamieniami.

lapideus 3 kamienny.

lapido l. kamienować. 2. (nieosobo-
wo) lapidat pada kamienny deszcz.

lapidosus 3 kamienisty.

lapillu.s, I m kamyczek; klejnot.

lapis, idis m kamień; a) marmur; b)
kamień milowy; c) kamień granicz-
ny; d) kamień grobowy; e) kamień
szlachetny, perła.

lappa, ae/łopian.

lapsio, onis / pośliźnięcie się, po-
tknięcie się.

lapso l. ślizgać się, potykać się.

lapsus, iis m ślizganie się, opada-
nie; a) lot, bieg, spadek, prąd,
itp.; b) upadek, ruina; c) uchybie-
nie, błąd.

laquear, aris n = lacunar.

laqueatu.s 3 o stropie kasetonowym.

laqueus, i m powróz, pętlica; sidła,
sieć, pułapka.

lar, laris m bóstwo strzegące domu;

dom, mieszkanie, ognisko (gniazdo,
szkoła, sekta).

lardum, i n = lariduni.

largi-ficiis 3 obfity.

largior 4. szczodrze dawać, darować,
ofiarować (alicui alqd); a) przeku-
pywać; b) użyczać, dozwalać, do-
puszczać.

largitas, atis / szczodrość, hojność.

largitio, onis / hojne rozdawanie,
szczodrość; a) przekupstwo; b) uży-
czanie, przyzwolenie, zgoda.

largitór, oris m hojnie szafujący,
przekupujący.

largus 3 a) hojny; b) bogaty, liczny,
obfity. adv. large i -iter.

laridum, T n słonina.

larix, icis / modrzew.

lariia i larva, ae/straszydło; larwa,
maska.

lasanum, i n naczynie; nocnik.

lasclvia, ae / a) wesołość, żywość;

b) swawola, rozpusta.

lascivio 4. a) być swawolnym, we-
sołym; b) być rozpustnym, wyuz-
danym.

lascivus - 248 -

lascivus 3 a) wesół, swawolny, żywy;

b) rozpustny, nieokiełznany; roz-
wiązły.

lassitudo, mis / zmęczenie.

lasso l. zmęczyć, znużyć.

lassiis 3 zmęczony, znużony.

latebra, ae / kryjówka, skrytka; a)
skrytość; b) wykręt, usprawiedli-
wienie; c) ucieczka, przytułek.

latebrosus 3 pełen kryjówek; dziura-
wy, porowaty.

latens, entis ukryty, tajemny.

lateó, ul, - 2. być ukrytym; a) być
dobrze schowanym, umieszczo-
nym, pewnym; b) pozostać nie-
znanym.

later, eris m cegła.

laterciiius, T m cegiełka.

latericius 3 z cegieł, ceglany, subst.
-ivm, T n budynek z cegieł.

latex, icis m ciecz, wilgoć; woda,
rzeka, wino.

latibulum, T n = latebra.

lati-clavius 3 z szerokim obrąbkiem
purpurowym, subst. -us, i m sena-
tor, patrycjusz.

latio, onis / przyniesienie. auxilii
przy przyniesieniu pomocy, legis
wniosek do prawa, suffragii prawo
głosowania.

latitó l. trzymać się w ukryciu.

latitudo, mis / szerokość, wielkość;

a) przeciągła wymowa; b) bogact-
wo wyrażeń.

latómiae = lautumiae.

latór, óris m wnioskodawca.

latratór m szczekający, pies.

latratiis, fis m szczekanie.

latrina, ae/ustęp, kloaka.

latró l. szczekać, ujadać, naszczeki-
wać; wrzeszczeć, besztać.

latro, onis m l. żołnierz najemny.
2. rabuś, rozbójnik; kłusownik,
myśliwy.

latrocinium, i n a) rozbój, rabunek;

lotrostwo, intrygi, sztuczki; b) ban-
da, szajka bandytów.

latrocinór l. rozbijać po drogach.

latruiiciiius, i m bandyta.

latumiae, arum /' = lautumiae.

latiis 3 szeroki; a) daleki, rozległy,
obszerny; b) dokładny.

latiis, eris n bok (ciała), lateri ad-
haerere (przenoś.) na karku sie-
dzieć. latus dare alicui bezbron-
nym zostać; a) najbliższe otocze-
nie, zaufani przyjaciele; b) piersi,
płuca; c) ciało; d) boczne skrzyd-
ło, flanka.

laudabilis. e godny pochwały.

laudatio, onis / pochwała; a) mowa
pogrzebowa; b) adres dziękczynny.

laudatór, oris m chwalca, wielbiciel;

mówca pogrzebowy.

laudatrix, icis / wielbicielka.

laudi-ceniis, i m chwalca, piecze-
niarz.

laudo l. chwalić, sławić, wielbić;

wygłosić mowę pogrzebową, lau-
datlis 3 wyborny, piękny.

laurea, ae / = laurus.

laureatiis 3 uwieńczony wawrzynem.

laureóla, ae / = laurus.

laureus 3 z drzewa laurowego, lau-
rowy, wawrzynowy.

laurus, i �(-us) f drzewo laurowe; a)
wieniec laurowy; b) triumf, zwy-
cięstwo.

- 249 - lego

laus, dis / chwała, sława; a) po-
chwała, uznanie, nagroda; b) chwa-
lebny czyn, zasługa.

lautia, órum n podarunki dla zagra-
nicznych posłów: podejmowanie,
utrzymywanie na koszt państwa.

lautitia, ae / wspaniałość, zbytek.

lautiimiae, arum / kamieniołomy;

więzienie.

lautus 3 czysty; a) znaczny, okazały,
wyborny; b) przyzwoity, dostojny,
wytworny.

lavatio, onis/mycie, kąpiel: przybo-
ry kąpielowe.

lavo, la vi, lautuni i lavatum l.
(także *3) myć, kąpać; a) intr.
i pass. myć się, kąpać się; b)
zwilżyć, skropić c) spłukać.

laxamentum, T n ulżenie, ulga, wy-
poczynek.

laxitas, atis / obszemość.

laxo l. rozluźnić, rozwiązać; a) roz-
szerzyć, rozciągnąć; b) ułatwić,
złagodzić, ulżyć; dozwolić wypo-
czynku (z acc.). se laxare wypo-
cząć (a re lub z abl.).

laxu.s 3 a) rozluźniony, luźny, wolny,
rozlazły; b) daleki, obszerny.

lea i leaena, ae / lwica.

lebes, etis m kociołek, misa.

lectica, ae / a) lektyka; b) mary.

lectlcarius, i m niewolnik noszący
lektykę, tragarz.

lecficula, ae/mała lektyka lub mary.

lectio, onis / a) wybór; b) czytanie,
lektura; odczyt.

lecti-sternuiim, i n biesiada bogów.

lectfto l. często czytać, czytywać.

lectiuncula, ae / lektura.

lectór, oris m czytelnik; lektor.

lectulus, T m = lectus.

lectus, i m łóżko, łoże; a) łóżko do
spania; b) sofa przy stole; c) łoże
śmiertelne, katafalk.

lectus 3 wybrany, wyróżniony.

legatio, onis / poselstwo; a) urząd
posła; b) sprawozdanie poselskie;

c) posłowie.

legatio, onis / stanowisko legata.

legatór, oris m spadkodawca.

legatórius 3 należący do legata, po-
selski.

legatum, i n zapis, legat.

legatus, T w l. poseł. 2. legat, dowód-
ca, zastępujący konsula.

legi-fer 3 nadający prawa, prawo-
dawczy.

legifó, onis/legion; oddział wojska.

legiionarius 3 należący do legionu;

subst. -us, i m legionista.

legitimus 3 zgodny z prawem, pra-
wny, prawy, prawowity; należyty,
należny, odpowiedni, właściwy.

legiuncula, ae / niewielki legion.

lego l. l. a) wysłać kogoś jako
posła; b) komuś coś polecić (alicui
alqd). 1. zrobić kogoś legatem lub
wziąć sobie jako legata. 3. zapisać
komuś coś.

lego, legi, lectum 3. zbierać, l.
razem zbierać, gromadzić; a) (ni-
ci) zwijać, (oddech) chwytać,
(rozmowę) podsłuchiwać, (morze)
przebywać, przepływać, (oram)
wzdłuż wybrzeży żeglować; b)
wybierać; c) kraść. 2. (pismo)
zbierać, czytać; odczytywać, wy-
kładać.

leguleius - 250 -

legiiieius, I m prawnik formalista
(który ściśle się trzyma litery pra-
wa).

lentitudo, inis / powolność; obojęt-
ność, flegma.

lento l. zginać.

lentulus 3 dość powolny.

lentus 3 ciągliwy, lepki; a) podatny;

b) powolny, ospały, gnuśny; wlo-
kący się, przewlekły; c) spokojny,
uważny; nieczuły; obojętny, pobła-
żliwy.

lenunciilus, i m czółenko, łódka.

leó, onis m lew.

leoninus 3 lwi.

lepidus 3 gładki, milutki; dowcipny.

lepór i -ós, óris m gładkość, wdzięk;

dowcip.

lepus, óris m zając.

lepusculus, i m zajączek.

lessus, us m zawodzenie żałobne.

letalis, e niosący śmierć, śmiertelny.

lethargicus 3 uśpiony w letargu,
letargiczny.

lethargus, i m letarg.

leti-fer 3 = letalis.

leto l. zabić.

letiim, i n śmierć; zejście.

leucaspis, idis z białą tarczą.

leucophryna, ae / z białymi
brwiami.

levamen, mis i -mentum, i n środek
uśmierzający, ulga.

levatio, onis / ulga; ulżenie, zmniej-
szenie.

leviculus 3 płochy, dość próżny.

levis, e gładki; bez zarostu, śliski;

młodzieńczy, (o mowie) płynny.

levis, e lekki (o wadze), nie gniotący;

a) miły, łagodny; b) ruchliwy, lot-
ny, szybki; c) nieznaczny, drobny;

d) lekki, płochy, lekkomyślny, bez

legumen, inis n owoce strączkowe.

lembunculiis = lenunciilus.

lembus, T m łódka rybacka, czółno.

leninia. atis n a) materiał, temat; b)
epigram, napis.

lemniscatus 3 ozdobiony wstążkami.
palma -a najwyższa nagroda.

lemniscus, i m wstążka (przy wień-
cu).

lenmres, urn m duchy zmarłych;

upiory, lemuria, órimi n święto
zmarłych.

lena, ae / stręczycielka; zachęta.

lemnien, inis, i -mentum, i n środek
łagodzący, ulga.

lenio 4. łagodzić, uśmierzać, uspo-
kajać.

lenis, e łagodny, łaskawy, a) powoli
działający; b) spokojny, powolny.

lenitas, atis / łagodność, łaskawość;

powolność, spokój.

lemtudo, inis / = lenitas.

lenó, onis m stręczyciel; uwodziciel;

pośrednik.

lenóciniiim, i n stręczycielstwo; po-
nęta, powab, pochlebstwo.

lenocinór l. schlebiać (alicui); upię-
kszać.

lens, lentis / soczewica.

lentesco, - - 3. stawać się lepkim;

ustępować; ustawać.

lentlgó, inis / plama w kształcie
soczewicy; także: piegi.

lentisci-fer 3 rodzący drzewo mas-
tyksowe.

lentisciis, i/drzewo mastyksowe.

f

251 - libertas

charakteru, niestały; opieszały; nie
dający rękojmi.

levitas, atis / gładkość.

levitas, atis/lekkość; a) ruchliwość,
lotność; b) błahostka; c) lekkomyś-
lność, płochość, niestałość, brak
charakteru.

levo l. gładzić.

levo l. l. ułatwić, uczynić lekkim,
zmniejszyć (alqd, alicui alqd); a)
uwolnić kogoś od czegoś (alqm
alqa re); b) uszczuplić; c) odebrać
komuś coś, odjąć. 2. dźwignąć,
podnieść, pass. albo se levare pod-
nieść się; - pocieszać, dodawać
odwagi, umacniać, krzepić.

lex, legis /1. (prawna) formułka; a)
układ, kontrakt; b) warunek, po-
stanowienie, punkt (układu). 2.
wniosek do prawa, projekt ustawy;

ustawa; a) prawo, uchwała, posta-
nowienie prawne; pl. konstytucja,
ustawodawstwo; b) reguła, przepis,
zarządzenie, lex lód natura miejsca,
warunki miejscowe.

lexis, is / słowo.

Bbamen, inis i -mentum, i n ofiara
(płynna); a) próba; b) odszkodo-
wanie, dar.

libatio. onis / ofiara płynna.

libella, ae / drobna moneta = 1/10
część denara.

libellus, I m książeczka, drobny
utwór; a) spis; b) notatnik; c) list,
pismo; d) paszkwil, satyra; e) pro-
gram; f) ogłoszenie, obwieszczenie
publiczne.

libens, entis chętny, dobrowolny,
radosny; adv. libenter.

liber, bri l. łyko; 2. książka, dzieło,
utwór; a) list, pismo; b) spis, re-
jestr; c) księgi religijne.

Hber, era, erum wolny; a) nie zwią-
zany, nieograniczony; b) wolny od
trosk, wolny od interesów, długów,
kosztów, podatków, opłat; (aedes)
niezamieszkały, pusty; c) szczery,
swobodny, otwarty; d) wolny od
czegoś (z abl. i ab re); e) wolny
pod względem obywatelskim (nie
niewolnik) lub politycznym, nieza-
leżny, niezawisły; rozwiązły, roz-
pustny.

Dberalis, e l. odnoszący się do wol-
ności. 2. godny męża wolnego;

a) zamożny; c) dobrotliwy, uprzej-
my, przyjazny; d) hojny, szczodry,
obfity.

liberalitas, atis / szlachetność; a)
uprzejmość; b) hojność; c) dar.

liberatió, onis / uwolnienie.

liberatór, óris m wybawiciel, oswo-
bodziciel.

liberi, órum m dzieci.

libero l. uwolnić, wolnym uczynić
(alqd albo alqm ab, ex re albo
z abl.), a) puścić wolno, uwolnić
z więzów; a) znieść, unieważnić; /?)
uwolnić od opłat; y) fidem dotrzy-
mać słowa; nomina spłacać długi;

b) (w sądzie) uwolnić kogoś, uznać
niewinnym (alqm z gen. i abl.)

liberia, ae / wyzwolenica.

ubertas, atis / wolność; a) wolność
polityczna lub obywatelska, nieza-
leżność, niezawisłość; b) wolno-
myślność; c) swobodne życie, nie
krępowanie się.

libertinu.s - 252 -

Ebertinus 3 odnoszący się do wy-
zwoleńca; subst. m wyzwoleniec.
libertiis, T m wyzwoleniec.
libet, libuit i libituin est 2. podoba

się (alicui; z inf.); subst. Ubita,

orum n upodobanie, chuć.
libidinosus 3 a) pożądliwy, zdrożny;

b) samowolny, niepohamowany,

zuchwały.
libido, inis/ żądza, chęć, pragnienie;

a) samowola, kaprys, upodobanie;

b) rozkosz, rozpusta, rozwiązłość,
pl. chuci.

Ubita zob. libet.

nbo l. wziąć trochę czegoś (alqd ab,
ex re); a) lekko albo łagodnie do-
tknąć; skosztować (alqd); b) osła-
bić; c) składać płynną ofiarę;

w ogóle: ofiarować, poświęcić (a-
licui alqd).

libra, ae / waga. libra et aes fo-
rmalne kupno; a) waga niwelacyj-
na; b) funt.

ITbralis, e ważący funt, funtowy.

libramentuni. T n l. waga; rzemień
(do rzucania pocisków); 2. hory-
zont, poziom.

librariółus, i m = librarius.

librariiim, T n skrzynia na książki.

librarius 3 należący do książek, ksią-
żkowy; subst. m przepisywacz, pi-
sarz, kopista.

ubratór, óris m a) mierniczy; rusz-
nikarz; b) = libritor.

ubratus 3 z rozmachem rzucony.

librilis, e funtowy.

ubripens, endis m obsługujący wagę.

libritor, óris m żołnierz rzucający
kamienie ręką.

libro l. trzymać w równowadze;

bujać, miotać.

libum, i m placek ofiarny.

Kcens, entis wolny, nieograniczony,
nieokiełznany; samowolny, zuch-
wały.

licentia, ae / wolność, swobodą; sa-
mowola, nieokiełznanie, lekkomyś-
lność, swawolą.

liceo, ui, - 2. być wystawionym na
sprzedaż.

liceór, itiis sum 2. licytować, pod-
kupywac (acc.).

Bcet, Hcuit i Hcitum est 2. wolno,
można, jest dozwolone, możliwe (a-
licui z inf. dat. albo acc. c. inf.). per
me licet nie mam nic przeciw temu;

ej. z con. byleby tylko, jeśli tylko.

licitatió, onis/licytacja.
licitator, oris m licytujący.

licitór l. = liceór.

licitiis 3 dozwolony.

licium, i n nić tkacka; nić, wstążka.

lictór, oris m liktor, sługa urzędowy.

Hen, enis m śledziona.

ligamen, inis i -mentum, T n opaska,
bandaż.

ugnarius, i m handlarz drzewem.

ugnatió, onis/rąbanie drzewa.

ugnatór, óris m rębacz.

ligneólus i ligneus 3 drewniany.

lignór l. nosić drzewo.

ugnum, i n chrust, drzewo opałowe;

a) drzewo (rosnące); b) kloc, przed-
miot drewniany.

Bgó, onis m motyka.

ligo l. wiązać; a) przywiązać; b)
obwiązać, związać; c) powiązać,
połączyć.

- 253 - liticen

ligur(r)ió 4. l. lizać, oblizywać; mieć
na coś ochotę, chętkę. 2. być łako-
mym, chciwym; być lubieżnym.

ligur(r)Ttió, onis/łakomstwo.

ligustrum, i n ligustr, krzew włoski.

liliiini. T n lilia.

linia, ae/piła, pilnik.

Hniat(iil)us, 3 opiłowany; wygładzo-
ny, wydelikacony.

linibus, T m rąbek, obramowanie,
lamówka.

Dmen, inis n próg; a) wchód, począ-
tek, granica; b) dom, mieszkanie.

limes, itis m miedza; a) granicą; b)
droga, ścieżka, ulica.

Brno l. piłować, gładzić; a) napra-
wiać; b) dokładnie zbadać; c)
zmniejszać, zwężać.

Dniosus 3 błotnisty.

Dnipidiis 3 jasny, czysty.

Dhilis, i m namuł; błoto, brud.

Bnius 3 ukośny, krzywy, zezowaty.

unius, i m fartuch.

llnea, ae / l. sznur ciesielski do
pomiaru. 2. linia, kreska; linia gra-
niczna, granica, cel, kres.

Bneanientiini, i n linia, kreska; pl.
zarys, kontury.

uneus 3 lniany.

lingo, luud, ITnctuni 3 lizać.

lingua, ae / język; a) mowa, dar
wymowy; gadulstwo; b) język; dia-
lekt; c) przylądek.

lingula, ae/przylądek.

Hni-ger 3 noszący lnianą odzież.

lino, levl lub IM, litum 3. mazać,
pomazać; a) splugawić; b) wykreś-
lić, wymazać; c) pociągnąć, prze-
ciągnąć.

linquo, liqui, - 3. zostawić; a)
opuścić; b) oddać (alqm alicui rei);

c) zaniechać czegoś (alqd).
linteatus 3 noszący lnianą odzież.
linter, tris / a) łódź; b) niecka,

koryto.
linteus 3 lniany; subst. lillteum,

T n płótno, żagiel.
lintriciiius, i m mała łódka.
linum, i n len; a) nitka, sznur; b)

płótno, sukno; c) powróz, lina;

d) sieć.

lippio 4. być kaprawym.

lippitudó. inis / zapalenie oczu.

lippus 3 kaprawy.

lique-facio 3. robić płynnym, topić;

osłabić; trapić.

liqueo, liqui lub Hcui, - 2. być
czystym, wyraźnym.

liquesco, - - 3. stawać się płyn-
nym, topnieć; a) gnić; b) stawać
się gnuśnym, zniewieściałym.

uquidus 3 płynny; subst. liquiduni,
i n płyn; a) jasny, przezroczysty;

b) czysty, niezmącony; c) wyraźny,
pewny, niewątpliwy, niezawodny;

subst. liquiduni, i n pewność;

liquido z pewnością.

liquo l. topić; cedzić, klarować.

liquór, óris m a) stan płynny; b)
płyn, sok; woda, morze.

liquór 3. być płynnym, płynąć.

lira, ae/bruzda.

lis, litis / sprzeczka, kłótnia; a) pro-
ces; b) kwestia sporna, przedmiot
sporu.

litatio, onis / ofiara wśród pomyśl-
nych wróżb.

liti-cen, inis m trębacz.

litigator

- 254 -

litigator, oris m prawujący się, pie-
niacz.

utigiosus 3 a) kłótliwy; b) sporny.

litigiiim, T n = lis.

litigo l. spierać się, kłócić się.

lito l. a) składać ofiarę z pomyślną
wróżbą; ofiarę składać; b) (o ofie-
rze) dawać dobrą wróżbę.

litóralis, e i litóreus 3 należący do
brzegu, nadbrzeżny.

Httera, ae/1. litera; pl. alfabet; rękopis.
2. (pl., rzadko *sg.) pismo, litteris
i per -as pisemnie; a) pismo, list; b)
akt, dokument, dekret, kontrakt, umo-
wa; c) pisma i książki, dzieła; a)
literatura; /3) wiedza, uczoność, piś-
miennictwo, twórczość literacka.

ITtterarius 3 elementarny.

ntterator, oris m a) gramatyk; b)
nauczyciel czytania i pisania.

litteratura, ae / pismo głoskowe;

alfabet pisma.

litteratus 3 nakreślony literami; a)
wyraźny, dosłowny; b) uczony, wy-
kształcony.

Btterula, ae /1. mała litera. 2. pl. a)
liścik; b) nieco znajomości piś-
miennictwa, nieco oczytania.
litura, ae / kreślenie, mazanie; a)
poprawka, korekta; b) plama z leź
na piśmie.
ITtiis. oris n brzeg morski, wybrzeże;

a) brzeg; b) okolica nadbrzeżna,
nadbrzeże.

Htuus, T OT l. krzywa laska augura.
2. trąba, piszczałka, róg sygnałowy
(jazdy).

Iiveo, - -2. być sinym albo ciem-
nym; być zazdrosnym.

Iividiis 3 siny, ciemny; zazdrosny.

Iivór, oris m sina plama, siniec;

zazdrość, zawiść.

lixa, ae m markietant, kucharz.

lócatio, onis / a) umieszczenie; b)
wydzierżawienie, wynajęcie; kon-
trakt dzierżawny.

lócatór, oris m podnajemca, lokator.

loco l. umieścić, położyć (alqd in
re); a) (kobietę) za mąż wydać; b)
(pieniądze) umieścić na procencie,
wypożyczyć; c) wynająć, wydzier-
żawić; d) zgodzić, ugodzić.

lociiius, i OT skrzyneczka, szkatułka,
puszka.

lóciiples, etis zamożny, zasobny, bo-
gaty; wyposażony; ważny, wiary-
godny, pewny.

locupleto l. wzbogacać (alqm alqa
re); bogato uposażyć.

lócus, T OT miejsce, przestrzeń, miej-
scowość (pl. lóca, órum n); l. (o
miejscu) a) właściwe miejsce, właś-
ciwe stanowisko, (in) loco na właś-
ciwym miejscu; b) miejsce wska-
zane, posterunek, placówka; c) mie-
szkanie, siedziba; d) miejscowość
= a) osada; R) teren; y) pl. okolica;

e) miejsce w szeregu (promi loco
po pierwsze; secundo loco po wtó-
re); (przy wyliczaniu) punkt; f)
miejsce w książce (pl. lwi); a)
ustęp, partia, przedmiot badania
(studiowanie); j8) pl. zdania, zapat-
rywania, zasady nauki; loci com-
munes zwroty, frazesy; g) stano-
wisko = godność, stan, pochodze-
nie, urodzenie (nobili lub sumilio
loco natus). loco z gen. = jak, jako

255 - lucratiyus

np. filii loco esse lub amare. 2. (o
czasie) przeciąg czasu, chwila, czas,
a) sposobna chwila, właściwa pora,
właściwy czas; b) sposobność, moż-
ność, okoliczność, okazja (alcis rei);

c) położenie, stosunki, względy, stan.

lócusta, ae / szarańcza.

lócutio, onis / mówienie, wymowa,
mowa.

lógeum, i n archiwum.

lógica, orum n logika.

lólium, i 71 kąkol.

lolligo, inis / sepia.

lomentum, T n środki do mycia.

long-aeyus 3 długowieczny, w pode-
szłym wieku.

longe adv. długo: l. (o miejscu)
daleko; a) z daleka, z dala; b)
o wiele, całkiem, zgoła (longe ma-
ximus, l. alius. l. praestare); c)
obszernie, dokładnie. 2. (o czasie)
dawno, daleko (np. longe ante).

longinquitas, atis / długość, oddale-
nie; długotrwałość, przewlekłość.

longinquus długi, daleki, oddalony;

obcy; (o czasie) długotrwały, prze-
wlekły, długi.

longitudo. mis / długość; długie
trwanie.

longiusculus 3 dość długi.

longurius, I żerdź, łata.

longus 3 długi: l. (o miejscu) ob-
szerny, rozciągły, wielki, długi, na-
vis longa okręt wojenny; a) daleki,
szeroki; b) oddalony, odległy; c)
rozwlekły. 2. (czasowo) długotrwa-
ły, rozwlekły, nudny; chroniczny,
przewlekły, daleko sięgający.

lóquacitas, atis/gadatliwość.

lóquax, acis/gadatliwy, wielomówny.
lóquela, ae / mowa, słowo, język.
lóquór, ciitiis swa 3. l. (intr.) mówić
(cum i pro alqo, de re); wyraźnie
wskazać. 2. (trans.) mówić, rzec,
omawiać (alqd); a) zawsze mieć na
ustach; b) oznajmiać, twierdzić,
sławić, opiewać; c) wymienić, na-
zwać, donieść.
loratus 3 związany rzemieniami.
lorica, ae / a) pancerz; b) parapet

(muru), wał, szaniec.
loncatus 3 opancerzony.
loncula, ae/mały szaniec.
loi-uin, T n rzemień; a) cugle; b) bicz.
lotos i -fis, i/lotos; a) flet z lotosu;

b) koniczyna.
luhet, liibens zob. libet, libens.
lubricus 3 śliski, gładki; a) lekko się
poruszający, ruchliwy, ulotny; b)
niepewny, niebezpieczny, kuszący,
nęcący; c) zwodniczy.
lucanica, ae / wędzona kiełbasa.
lucar, aris n wynagrodzenie dla ak-
torów uzyskiwane z dochodów, ja-
kie mają lasy i gaje.
lucellum, i n mały zysk, drobny

dochód.
luceo, xi, - 2. być jasnym, świecić.

liicet dnieje; być jasnym, wyraźnym.
lucerna, ae/lampa, światło.
liicesco, luxi, - 3. jaśnieć, dnieć,

świtać.

lucidus 3 jasny, świecący; wyraźny.
luci-fer 3 przynoszący światło;

OT gwiazda poranna.
luci-fugus 3 unikający światła.
lucisco 3. = lucesco.
lucratiyus 3 a) zyskany; b) zyskowny.

lucrifacio - 256 -

lucrifacio 3. = lucror.

lucrór l. mieć korzyść, zyskiwać.

lucrósus 3 zyskowny.

lucrum, T n zysk, korzyść, in lucro
esse być korzystnym, lucri facere
alqd zyskać coś; a) chęć zysku; b)
bogactwo.

luctamen, inis n natężenie, zapasy.

luctatió. onis/pasowanie się, walka;

walka słowna, utarczka.

luctatór, oris w zapaśnik.

lucti-ficus 3 żałobny.

lucti-sónus 3 żałośnie brzmiący.

luctór l. pasować się, walczyć; mo-
cować się, męczyć się.

luctuósiis 3 żałosny, smutny; za-
smucony.

luctus, us m smutek; żałoba, suknia
żałobna.

lucubratio, onis/praca przy świetle
lampy.

lucubro l. pracować przy świetle.

luculentus 3 a) jasny, świecący; b)
wspaniały, dzielny, pokaźny.

lucus,im gaj; las.

lucusta, ae/= locusta.

liidibriuni, i n piłka, zabawka; szy-
derstwo.

ludibundus 3 bawiący się; a) zabaw-
ny, żartobliwy, wesół; b) lekki,
beztroski.

liidicriis 3 a) krótkotrwały; b) nale-
żący do przedstawienia, widowiska.
subst. ludicrum, i n zabawa, żart,
igraszka; widowisko.

ludificatio, onis / drwiny, kpiny.

ludifTcó i -ór l. przekomarzać się,
drwić, kpić; wyprowadzić w pole,
udaremnić coś.

ludi-magister m nauczyciel.

ludio, onis i ludius, T m komediant,
tancerz.

ludo, si, sum 3. bawić się, grać (alqd
coś alqa re czymś); a) tańczyć,
żartować, igrać; b) czynić coś dla
żartu, dla zabawy, przedstawiać,
przeprowadzać (alqd); c) drwić,
kpić, łudzić.

ludiis, i m zabawa, gra; a) ćwiczenie
ciała, ćwiczenie wojskowe, igrzys-
ka, widowisko; b) spędzenie czasu,
rozrywka, igraszka; c) drobnostki;

d) szkoły niższe, litterarum ludus
szkoła elementarna.

lues, is / skażenie, zaraza; zagłada,
zguba.

ługeo. xi, - 2. a) smucić się, nosić
żałobę; b) opłakiwać.

ługubris, e żałobny, subst. ługubria,
ium n żałobne szaty; a) opłakujący,
będący w żałobie; b) smutny, nie-
szczęśliwy, złowróżbny; c) żałosny.

lumbriciis, l m dżdżownica, glista.

lumbu-s, i m lędźwie.

lumen, inis n światło; a) świeca,
pochodnia; b) światło dziennie,
dzień; c) światło życia; d) światło
oczu, oczy; e) okno; f) ozdoba,
blask; g) ratunek, zbawienie.

luminaria, ium n okiennice.

luminosus 3 świetlany, jasny.

luna, ae/księżyc, blask księżyca; a)
bogini księżyca; b) miesiąc.

lunaris, e księżycowy.

luno l. zgiąć w kształt księżyca.

luo, iii, - 3. żałować, pokutować; a)
przez pokutę okupić, odwrócić; b)
zapłacić, (karę) ponieść.

^

- 257 - lyricus

lupa, ae/wilczyca; nierządnica.

lupanar, aris n dom nierządu.

lupatus 3 opatrzony wilczymi zęba-
mi. subst. lupata, orinu n wilcze
kły (u wędzidła), ostre wędzidło.

lupinus 3 wilczy, subst. liipinus,
i m wilcza jagoda.

lupus, i/na) wilk; b) wilk morski
(gatunek ryby); c) hak, osęka; d)
= lupata.

luridiis 3 bladożółty, blady.

luscinia, ae / (i *-ius, i m) słowik.

luscus 3 jednooki.

liisio, onis / = ludus.

lusór, óris m gracz; żartowniś, pisarz
lekkich piosenek.

lustralis, e a) odnoszący się do ofia-
ry oczyszczenia, oczyszczalny; b)
co 5 lat.

Idstratló, onis f l. ofiara oczyszczal-
na. 2. przewędrowanie, przegląd;

podróż, przebieg.

lustro l. rozjaśniać.

lustro l. a) oczyszczać, przebłagać;

b) lustrować, odbywać przegląd
wojska; a) przeglądać, oglądać,
rozważać; /?) podróżować, zwie-
dzać, okrążać, (niebezpieczeństwo)
przebywać.

lustriim, i n moczar; a) legowisko
dzikich zwierząt; b) dom publiczny;

c) życie rozwiązłe, rozpusta.
lustriim, T n a) ofiara oczyszczalna,
przebłagalna; b) przeciąg 5-ciu lat,
lustrum; dłuższy czas; okres po-
datkowy.

lusiis, lis m zabawa, gra, igraszka.
luteus 3 zabłocony, gliniasty; pogar-
dliwy.

luteus złotożółty, złocisty.

lutosiis 3 błotnisty.

lutulentiis 3 błotnisty, brudny;

wstrętny.

liituni, i n błoto, namuł, glina.

lutiim, i n rezeda; żółta farba.

lux, lucis/światło; a) blask, jasność,
ogień; b) światło dzienne, dzień.
prima luce z brzaskiem dnia,
o świcie; c) życie; d) oczy; e)
jasność, dobitność; f) jawność, pub-
liczność, widok publiczny, życie
publiczne; g) pomoc, ratunek, zba-
wienie; sława, chwała.

luxo l. wyprowadzić z położenia,
wywichnąć.

luxuria, ae i ries, ei/bujny rozrost;

a) wybujałość, zbytek, chęć użycia;

b) swawola.

luxurio i -ór l. bujnie rosnąć, wybu-
jać, być bujnym; a) pysznić się; b)
być wesołym, brykać, żyć rozpust-
nie; skakać wesoło.

luxuriosiis 3 wybujały; a) bujny,
swawolny, wyuzdany; b) przesad-
ny, rozrzutny.

luxiis, us m bujny wzost, rozpusta;

zbytek, wystawność, wyuzdanie,
przepych.

łychnuchus, i m świecznik.

łychniis.ifn świecznik, lampa, światło.

lympha, ae/czysta woda.

lymphaticiis i lyillphatiis 3 szalony,
oszalały.

lynx, cis m i/ryś.

lyra, ae / lira, lutnia, cytra; liryczna
poezja.

lyricus 3 liryczny; m poeta liryczny,
liryk.


M

M. (skrót) = Marcus; (jako liczebnik)

= 1000. M' = Mamuś.
macellarius, i m handlarz mięsa.
inacellum, i n targ mięsny, żywnoś-
ciowy.

niac-er. era, crum chudy, suchy.
maceria, ae/ogrodzenie, mur, szaniec.
macero l. miękczyć, czynić kru-
chym; osłabiać, dręczyć, pożerać,
trawić.

machaeróphóriis. T m przyboczny.
machina, ae / maszyna, narzędzie
(winda, walec, dźwignia, machina
oblężnicza); fortel, chytrość.
machinainentum, i n maszyneria.
machiiiatió, onis / l. mechanizm,
zręczność mechaniczna, wprawa me-
chaniczna. 2. = machina.
machinatór, óris n budowniczy ma-
szyn; sprawca.
machinór l. wymyślić, uknuć, urzą-
dzić.
macies, a/chudość.
macresco, - - 3. być chudym,

schudnąć.
macro-chir, iris m długoręki.
macró-collum, T n papier dużego fo-
rmatu.

macte powiększony, uświetniony, m.
yirtute szczęść Boże; chwała; dziel-
nie się spisałeś.
macto l. l. uświetniać, sławić, wyróż-
niać, obdarzać (alqm aląa re); uka-
rać. 2. (o bóstwie) przejednać, prze-


błagać (alqm); a) ofiarować (alicui
alqd), poświęcić na ofiarę; b) zabić
(na ofiarę); poświęcić, zniszczyć.

macula, ae/. l. plama, znamię; skaza,
zakała. 2. oczko (w sieci).

macułó l. splamić; zniesławić.

maciiiosus 3 a) upstrzony; b) splamio-
ny, zanieczyczony, zniesławiony,
skalany.

made-lació, feci, factuni 3 zmoczyć,
zwilżyć.

madeo, m, - 2. być mokrym, wilgot-
nym, ociekać; a) zmięknąć, ugotować
się; b) być pełnym, przelewać się.

madesco, diii, - 3. stawać się mok-
rym, zmoknąć.

niadidus 3 mokry, wilgotny, kapiący.

madór, oris m wilgoć.

maena, ae/sardela (mała ryba).

maenas. adis/Menada, bachantka.

maereó, ul, - 2. a) smucić się, być
smutnym; b) (trans.) żałować, opła-
kiwać.

maerór, oris m smutek, zmartwienie.

maestitia, ae/smutek, żal.

maestus 3 a) smutny, posępny, stra-
piony; b) ponury, żałobny; c) przy-
noszący smutek.

maga, ae / czarownica.

niagana, ium n = mapalia.

mage=magis.

inagicus 3 czarodziejski, magiczny.

inagis adv. więcej, w wyższym stop-
niu. non niagis quam: a) równie,

- 259 - maledictio

tak samo; f!) równie nie, tak samo
nie; y) nie tylko, lecz raczej; prędzej,
raczej.

magistger, tri m przełożony, kierow-
nik, dozorca, naczelnik, mistrz; a)
nauczyciel; b) doradca, przewodnik.

magisterium, T n urząd przełożonego,
dozór, kierownictwo, przewodnicze-
nie.

magistra, ae/przewodniczka, przeło-
żona; nauczycielka.

magistratus, fis m godność, urząd
zwierzchniczy. ingistratus et impe-
ria urzędy cywilne i wojskowe;

urzędnik; (zwykle pl.) władza, zwie-
rzchność.

magli-ainniitas, ans/ wielkoduszność.

magn-ammus 3 wielkoduszny.

magnificentia, ae/wzniosłość, wspa-
niałość; a) wyniosłość; b) przesada,
pyszałkowatość; c) wielkoduszność.

magm-ficus 3 wzniosły, wspaniały,
błyszczący; a) lubiący przepych; b)
chełpliwy, dumny; c) wielkoduszny,
wyniosły.

magni-lóquentia, ae/wzniosta mowa;

chełpliwość.

magni-lóquiis 3 chełpliwy.

magnitudó, mis / wielkość; a) siła,
wysoki stopień; b) znaczenie, waż-
ność, godność, poważanie, potęga.

magn-opere adv. (sup. maximopere)
w wysokim stopniu, bardzo, nad-
zwyczajnie. non magnopere nie-
szczególnie, niezbyt; nader, szcze-
gólnie.

magnus 3 (cornp. maior, us, sup.
niaximui>) wielki: l. (o miejscu) a)
oszemy, daleki, wysoki, długi, oka-


zały; b) (ilościowo) znaczny, liczny,
wiele, ludny, (o cenie) wysoki, drogi
(np. magm aestimare, magno ven-
dere). maior pars większość. 2. (o
czasie) długi, (o wieku) stary, pode-
szły, sędziwy, wysoki, (magno natu
bardzo stary, podeszły, maximus
natu najstarszy, maior filius starszy
syn), maiores, urn n a) starszy,
starsi ludzie; /?) przodkowie. 3. (prze-
nośnie) a) mocny, silny, gwałtowny,
(vox) donośny; b) poważny, znaczny,
okazały, ważny, casus osobliwszy
wypadek; c) (o osobach) a) wyso-
kiego stanu, znakomity, potężny,
czcigodny, dostojny; fS) wielkodusz-
ny; y) dumny, wyniosły; d) zuch-
wały, chełpliwy; e) przesadny, nad-
mierny.

magiis, T m mag: a) kapłan perski; b)
czarnoksiężnik; adj. czarnoksięski.

inaialis. is m świnka, świnia

inaiestas. atus / majestat, wzniosłość,
dostojność, godność, znaczenie, czci-
godność: obraza majestatu.

Maius 3 majowy, (mensis) m maj.

maiu.sculus 3 nieco większy

mała, ae / szczęka, paszcza; policzek,
twarz.

malaria, ae / cisza morska.

małe adv. (comp. penis, sup. pessime)
źle: a) niegodziwie, licho, nędznie; b)
nieszczęśliwie; c) w nie swoim czasie,
nie w porę, daremnie; d) za wiele,
zanadto; za mało, nieodpowiednio,
niewłaściwie, nieosobliwie.

male-dicó 3. złorzeczyć, lżyć (alicui).

male-dictfo, óms / złorzeczenie, ła-
janie.

maledictum 260 -

male-dictum, i n złorzeczenie, obelga.

male-dicus 3 złorzeczący, obelżywy,
złośliwy.

male-tacio 3. zło wyrządzić, szkodę
wyrządzić, subst. malefactum, i n zły
uczynek, zbrodnią.

malefTcium, i n zły czyn, nieprzyjazny
zamiar; szkoda.

male-fk-us 3 źle czyniący, złośliwy,
bezbożny; nieżyczliwy.

male-suadus 3 złe rzeczy doradzający,
uwodzący do złego.

maleyolentia, ae/nieżyczliwość, nie-
nawiść.

male-yolus 3 niechętny; nieżyczliwy,
zazdrosny.

mau-fia" 3 rodzący jabłka.

nialigiutas, afls/ nieżyczliwość, złoś-
liwość; skąpstwo.

maugillis 3 nieżyczliwy, zawistny, zło-
śliwy; a) nieurodzajny; b) skąpy; c)
szczupły, słaby.

malitia, ae / złośliwość, podstęp;

szykana.

malitiósu.s złośliwy, podstępny, zdra-
dziecki.

malleólus. Ima) sadzonka; b) pocisk
zapalający.

malleus, T m młot, pałka; topór.

mało, maluT, nialle wolę, wybieram;

pozostawiam (alicui alqd).

niałóbathrón, i n olejek nardowy.

maliim, T n jabłko, pigwa.

maluill, i n zło: a) błąd, wada, uło-
mność; b) nieszczęście, niepowo-
dzenie, wypadek, cierpienie, bieda;

c) szkoda, kara; obraza; d) wykro-
czenie, występek; e) int. do licha!
do kata!

malus 3 (comp. peior, fis, sup.
pessinilis 3) zły; a) niegodziwy,
złośliwy, niesprawiedliwy, nieoby-
czajny, nieprawy, przykry, zjadliwy,
subst. mali. orum m źli (często
w sensie klasowym o stronnictwie
popularów); b) niezdatny, nieudol-
ny, lichy, wstrętny; c) nędzny, nie-
szczęśliwy, smutny, niepomyślny.
mała res: o:) karcenie, kara; f5) złe
położenie, nieszczęście; d) szkod-
dliwy, zgubny, niebezpieczny, nie-
życzliwy.

malus, ii. m maszt; belka. 2./jabłoń.

malva, ae/malwa.

mamili a. ae/pierś; wymię, brodawka
piersiowa.

nianceps, dpfe m kupiec majątków
ziemskich, dzierżawca podatków,
przedsiębiorca.

inancipatió, oms/nabywanie własno-
ści; kupno, sprzedaż.

mancipium. i ni. nabycie własności:

a) (formalne) kupno. lex mancipii
kontrakt kupna; b) prawo własności,
posiadanie. 2. (kupiony) niewolnik.

mancipó l. dać na własność, sprzedać,
oddać.

manciis 3 ułomny, niezupełny.

mandatu na rozkaz, z rozkazu.

mandatum, T n rozkaz, polecenie,
zlecenie.

mando l. a) powierzyć, przekazać
(alicui alqd albo de re; z ut, ne,
*acc. c. inf.); b) zdać, zawierzyć,
użyczyć, polecić (alicui alqd, alqm
alicui re); wpoić.

mando, niandi, mansiini 3. żuć, ką-
sać; jeść, pożerać.

261 manus

mane l. subst. n (nieodm.) poranek. 2.
adv. rankiem, rano.

nianeo, mansi, niansum 2. l. (intr.)
zostać (in re, ad alqd); a) nocować;

b) jeszcze być, dalej istnieć, trwać,
wytrwać, zachować się; a) przy
czymś pozostać, trwać (m re); p)
komuś być przeznaczonym (alicui).
1. (trans.) oczekiwać, czekać, grozić,
zagrażać (alqm).

manes, ium m cienie, dusze zmarłych;

a) trup, zwłoki; b) podziemie, męki
w podziemiu.

mango, oniś m handlarz niewolników.

nianicae, ariim/a) długie rękawy; b)
kajdany.

mamcatus 3 opatrzony rękawami.

llianifestó l. uczynić jawnym, widocz-
nym, wyraźnie wskazać.

mani-Rstiis 3 dotykamy; a) przyła-
pany, przekonany; jawnie coś oka-
zujący (z gen); b) wyraźny, jawny.

nianipularis, e należący do manipułu;

m prosty żołnierz.

manipulatini adv. manipułami, mały-
mi oddziałami.

nianipiiiiis, T m garść, wiązka; ma-
nipuł.

mannus, T m kucyk galicki.

inano l. płynąć, ciec, kapać, sączyć się
(alqa re czymś); (trans.) wylewać
coś, lać; a) powstawać, wypływać
(ab, ex re z czegoś) pochodzić, mieć
w czymś źródło, początek; b) roz-
przestrzeniać się, rozlewać.

niansio, oms/ pozostawanie, pobyt.

mansito l. stale mieszkać, bawić.

niansue-fació 3. obłaskawiać, oswajać;

ugłaskać; uprawiać.

niansues, etis = niansiietus.

mansuesco, suevT, suetum 3. być łas-
kawym, łagodnym.

mansuetudo, mis / łaskawość, łago-
dność.

mansuetus 3 oswojony, łaskawy; ła-
godny, spokojny, uległy.

mantele, is n ręcznik.

mailtica, ae/sakwa, tobół.

manualls. e rzucony ręką.

niaiiubiae, arum/zdobycz wojenna,
pieniądze uzyskane ze sprzedaży łu-
pów; rabunek, nieprawy zysk.

manubrium T n rękojeść, trzonek.

manu-missio, oms / wyzwolenie.

nianu-mittó 3. wyzwolić.

nianu-pretiuni, T n zapłata; nagroda,
wynagrodzenie.

nianus, fis / ręka, także ramię, in
nianibus habere mieć w rękach,
pod ręką. in nianibus esse być na
podorędziu, w pobliżu, per manus
tradere podawać z ręki do ręki.
nianu w ręku. mea (tua itd.) manu
własnoręcznie; a) uzbrojona ręka; a)
(osobista) dzielność (pl. czyny boha-
terskie). manu fortis dzielnej ręki,
waleczny; R) starcie wręcz, walka,
potyczka, manus conferre lub con-
serere zetrzeć się wręcz; y) przemoc;

b) władza, moc; a) ojca nad dziećmi;

P) męża nad żoną. in manu alcis
esse być w czyjej mocy, być pod-
władnym, podlegać; c) praca, czyn-
ność; a) praca ręczna, praca artys-
tyczna. manu pracą rąk, sztuką; R)
rękopis; d) garstka, zastęp, oddział,
gromada, banda; (w żegludze) zało-
ga; e) trąba słonia; hak.

mapalia - 262

mapalia, mm n szałas, namiot No-
madów.

mappa. ae / serweta; ścierka; flaga.

marceo, - - 2. być słabym, osłabio-
nym, bezsilnym, leniwym.

marcesco, - - 3. stawać się słabym,
bezsilnym.

marcidus 3 zwiędły; słaby, wyczer-
pany.

marę, is n morze, jezioro, terra
marique na lądzie i morzu; woda
morska.

margania, ae / i -tum, i n perła.

rnarginó l. opatrzyć krawędzią, ob-
ramować.

margo, inis w (i j) krawędź, obramo-
wanie, granica.

manniis 3 = niaritimus.

maritalis, e małżeński.

maritimus 3 morski, znajdujący się
nad morzem; subst. marifima, orum
n okolice nadbrzeżne.

manto l. ożenić.

maritus 3 małżeński; subst. maritus,
T m mąż, małżonek; -ta, ae / żona,
małżonka, -G, orum m małżonkowie,
małżeństwo.

marmor, óris m marmur; a) blok,
posąg, płyta z marmuru; b) lśniąca
powierzchnia morza.

marmfireus 3 marmurowy, marmuro-
wo biały.

Mars, fls m Mars, bóg wojny; a)
wojna, walka, potyczka; b) sposób,
rodzaj walki, szczęście wojenne,
dzielność.

niarsupium, i n sakiewka.

Martiiis 3 poświęcony Marsowi;

(mensis) m marzec.

mas, maris m l. mężczyzna, mąż,

samiec. 2. adj. męski; mężny, silny.
masciiiinus 3 męski.
masciiius 3 męski; odważny, silny.
niassa, ae / ciasto, bryła, masa.
mastruca, ae/kożuch owczy.
mastrucatus 3 noszący kożuch.
matara. ae i -ris, is/oszczep galicki.
matellio, onis m garnek, naczynie.
mater, tris/matka; rodzicielka, spraw-
czyni, źródło.
matercula. ae/mateczka.
materia, ae i -ries, ei / materia; a)
materiał budowlany, drzewo, budu-
lec, belki; b) zapas, pożywienie; c)
materiał, temat, przedmiot; a) źródło,
przyczyna, podnieta, powód; /?) zdol-
ność, talent, skłonność.
materio l. budować z drzewa.
materiór l. dostarczać, ścinać materiał

budulcowy.
maternus 3 macierzyński, ze strony

matki.
matertera, ae/ciotka.
mathemaucus, i m matematyk; astrolog.
matri-cida, ae m matkobójca.
matriadium, i n zamordowanie matki.
niatrimoilium, T n małżeństwo; żona.
niatrimas 3 mający żyjącą matkę.
matrona, ae / żona; matrona, gos-
podyni domu.

matronalis, e dotyczący kobiety za-
mężnej.
matula, ae / nocnik.
maturesco, rui, - 3. dojrzewać,

wzmacniać się.
maturitas, atus / dojrzałość; a) pełny
rozwój, szczyt rozwoju; b) właściwa
pora.

- 263 - medius

maturo l. l. czynić dojrzałym, pass.
dojrzewać; a) w porę coś uczynić; b)
popierać coś, spiesznie wykonać,
przyspieszać (alqd, alicui alqd); c)
pospieszyć się zanadto z czymś. 2.
(intr.) spieszyć się (z inf.).

niaturiis 3 l. dojrzały; a) dostatecznie
rozwinięty, zdatny (z dat. do czego);

b) dorosły, dojrzały, zmężniały; po-
deszły. 2. wczesny; a) w porze właś-
ciwej, stosowny; b) wczesny, spiesz-
ny, prędki; c) przedwczesny, za
wczesny.

matiitlims 3 ranny, poranny, wczesny.

maxilla. ae / szczęka.

marinie adv. najbardziej; bardzo wiele,
zupełnie, zgoła, całkiem. quam ma-
xime według możności, jak najwię-
cej; a) szczególnie, znakomicie, naj-
chętniej; b) rzeczywiście, mniej wię-
cej; c) (w odpowiedziach) tak jest,
bardzo chętnie.

marim-opere zob. magnopere.

niazó-iiomii.s, i m misa na chleb,
mięso.

nieabilis, e przenikający, przenikliwy.

nieatus, us m ruch; a) chód, bieg, lot;

b) droga; ujście.

meddix zob. medix.

medeór, - - 2. leczyć (z dat.);

pomagać, nieść ulgę, ułatwiać (z
dat.).

medianus 3 w środku się znajdujący,
środkowy.

niediastihiis, i m sługa, wyrostek.

medlcabilis, e uleczalny.

medicamen, mis i -meritum. T n śro-
dek leczniczy, lek; a) lekarstwo,
plaster, maść; b) trucizna; c) szminka,

kosmetyk; d) czary; e) środek pomo-
cniczy, pomoc (alcis rei).

medicatus, us m czary.

mediana, ae / l. sztuka lekarska. 2.
lekarstwo; środek pomocniczy, śro-
dek leczniczy.

medico l. czynić skutecznym; a)
skraplać; zwilżać; barwić; b) cza-
rować.

medicor l. leczyć (alicui, *alqd).

medicus 3 leczniczy, skuteczny; subst.

-us, l m lekarz.

medietas, atus / środek.

medimnum, i n (i -us, l m) grecka
miara zboża (52'/^ litra); korzec.

mediocris, e średni; a) mierny, nie-
znaczny, mamy, niski; b) umiarko-
wany, dostateczny, zadowalający.

mediócritas, atis/umiarkowanie; po-
średnia droga, średnia miara.

meditamentum, i n przygotowanie.

meditatiu. oniś / rozmyślanie, roz-
ważanie (z gen.); przygotowanie,
ćwiczenie.

mediterraneiis 3 śródlądowy, subst.

-a, orum ląd stały.

meditór l. namyślać się nad czymś,
przygotować się (alqd de re); przy-
gotowania robić, ćwiczyć się.
meditatus 3 obmyślany, wyuczony,
wystudiowany, opracowany.

medius 3 l. średni, w środku będący,
w środku położony (z gen. lub inter.).
(in) medio foro w środku rynku;

medium tenipus, przerwa; (de) me-
dia nocte około północy. 2. (prze-
noś.) pośredni, rzecz pośrednia (inter
alqd); a) średni, mierny, zwyczajny;

b) neutralny, bezstronny; c) dwu-

medius fidius

znaczny; d) pośredniczący; prze-
szkadzający, na przeszkodzie stoją-
cy. 3. subst. medium, T n środek,
punkt środkowy, centrum, (po)śred-
nia droga; a) publiczność, ulica,
życie publiczne, towarzystwo ludzi;

b) dobro ogółu, dobro publiczne, de
medio tollere usunąć z drogi, de
medio recedere zejść z drogi, ustą-
pić na bok. in medio relinquere
alqd zostawić sprawę nierozstrzyg-
niętą. in medio ponere oddać pod
sąd ogółu, in medium proferre
poddać do publicznej wiadomości.
in medium procedere pokazywać
się publicznie, in medium vocare
przed sąd (ogółu) pozwać, in me-
dium venire wystąpić przed sądem.
in medium consulere dbać o dobro
ogólne.

mediiis fidius zob. fidius.

medix tudcus m najwyższy dostojnik
u Kampanów.

medulla, ae / szpik, rdzeń, ziarno.

mefitis, is zob. mephitis.

iiiegistanes, urn m magnaci, mozno-
władcy.

meherc(u)le na Herkulesa! na Boga!

melo, - - 3. moczyć, szczać.

mel, mellis w miód; słodycz, przy-
jemność.

melan-cholicus 3 smutny

meli-lotós, i m nostrzyk.

meli-melum, i n jabłko słodkie (jak
miód).

meliór comp. do bonus.

mellisphyllum. T n miodunka, melissa.

melius zob. bonus.

nieliiisculus 3 trochę lepszy.

melli-fer 3 miód zbierający, miodo-
nośny.

melutus 3 miodem słodzony; najmi-
lszy.

melós n śpiew, pieśń.

membrana, ae / skórka, skóra, błona;

pergamin.

membranula, ae / pismo na perga-
minie.

memhratim adv. częściami, powoli,
jedno po drugim.

membrum, i n członek (pl. członki
ciała, ciało); człon = część (całości)
odcinek.

memirii, - isse przypominać sobie,
pamiętać (z gen. i acc. z acc. c.
inf.); a) myśleć o czym (z inf.)',

b) wspominać, wzmiankować (z gen.
albo de re).

memór, oris l. przypominający sobie,
pamiętny (z gen.); a) wdzięczny,
pomny; nieprzebłagany; b) troskliwy,
baczny, uważny; c) mający dobrą
pamięć, obdarzony dobrą pamięcią.
2. przypominający coś (gen.).
memórabnis, e godny pamiętania,

wspomnienia, sławny.
memorator, oris m ten, który opo-
wiada.

memórandus 3 = memorabilis.
memoratus 3 - memorabilis.
memoria, ae/pamięć, l. siła przypo-
minania, zdolność pamiętania. 2. a)
przypomnienie, wspomnienie, post
hominum memoriam jak daleko
sięga pamięć ludzka; a) zanotowanie,
notatka; R) myśl o czymś; y) świado-
mość; b) czas; zdarzenie, wypadek;

c) wiadomość, podanie, opowiadanie,

świadectwo; historia, omnis renun
memoria dzieje powszechne.

memórióła, ae / słaba, licha pamięć.

memóriter adv. a) na pamięć, z pa-
mięci; b) w wiernej pamięci, w prze-
kazaniu tradycji.

niemóró l. przypominać komuś co
(alqd); wspominać coś, opowiadać,
pouczać (alqd, z acc. c. inf.).

nienda, ae / = mendum.

niendaciuni, T n kłamstwo; zmyślenie,
fikcja.

niendax, acis kłamliwy; m kłamca; a)
zmyślony; b) nie zasłużony; c) na-
śladowany.

niendlcitas, afls / żebractwo.

mendlró i ór l. (wy)żebrać.

mendicus 3 żebraczy; subst. -fis,
T m żebrak; ubogi, biedny.

niendosus 3 błędny, pełen błędów;

często błądzący.

mendum, i n błąd (w pisowni), prze-
oczenie, omyłka.

mens, enfls/myślenie, zdolność myś-
lenia, rozum; a) rozwaga, rozmyśl,
namysł; b) sposób myślenia, usposo-
bienie, umysł, serce; odwaga, gniew,
namiętność; c) dusza, duch, istota
wewnętrzna; d) myśl, wyobrażenie,
wspomnienie; e) mniemanie, zapat-
rywanie, f) cel, plan, wola.

mensa, ae/stół; a) jedzenie, potrawa,
uczta, m. secunda drugie danie; b)
stół ofiarny; c) sklep (stół) dla wy-
miany pieniędzy, bank.

mensarius, i m trudniący się wymianą
pieniędzy, bankier.

mensie, ónis/mierzenie.

niensis, b m miesiąc.

mensor, oris m mierniczy.

menstruus 3 a) miesięczny; b) miesiąc
trwający, subst. -urn, i n miesięczna
racja żywności.

mensura, ae/mierzenie; miara, masa.

merita, ae/mięta.

mentio, onis / wspomnienie; wzmian-
ka, pobudka.

mentior, Ttus sum 4. l. (intr.) być
kłamcą, kłaniać; zmyślać. 2. skłamać,
udać, zmyślać (alqd; z acc. c. inf).
mentirus 3 kłamliwy, udany, fał-
szywy; kłamliwie podać, obiecać,
wskazać cos.

mentum, T n broda.

meo l. udać się, iść.

mephitis, is / szkodliwe wyziewy
(ziemi).

meracus 3 nie zmieszany, czysty.

mercabilis, e kupny.

mercatór, oris m l. kupiec. 2. ku-
pujący.

mercatura, ae/handel, kupiectwo.

mercatus, lis m a) handel; b) jarmark,
targowica.

mercedula, ae / a) nędzna zapłata; b)
małe dochody.

mercennarius 3 l. najęty, zapłacony,
przekupiony. 2. m najemnik, płatny
sługa.

merces, edis / nagroda, żołd; zapłata,
cena; a) zasługa; b) zapłata za naukę;

kara; c) czynsz, przychód.

mercunónuim T n towar.

mercór l. kupować, handlować.

merda, ae/błoto, kał.

mereo, ui, - 2. i mereor, ritus sum
2. zasługiwać, l. coś zyskać, osiąg-
nąć (alqd). stipendia służyć w woj-

meretricius 266 -

sku (za żołd). equo służyć w jeździe.
2. zasłużyć na coś (alqd, np. landem,
praemia; z M( albo *inf.); a) ściągnąć
na siebie, zawinić (np. poenam,
odium), scelus popełnić; b) zaskarbić
sobie łaski, zasłużyć się (bene, nudę
de re); c) merens zasługujący, god-
ny, winny, meritiis 3 zasłużony,
słuszny, należny.

meretricius 3 nierządny.

meretricula, ae / pospolita nierzą-
dnica.

meretrix, icis / nierządnica, prosty-
tutka.

merges, itis / snop.

mergd, mersT, mersum 3; zanurzyć,
zatopić (alqd m rem albo m re).
pass. intr. utopić się, utonąć; a)
wtrącić, wetknąć; b) ukryć, skryć; c)
wtrącić w coś, zanurzyć w czymś.

mergiis, T m nurek (ptak).

meridianiis 3 południowy.

meridiatió, onis / spoczynek poobie-
dni, sjesta.

meridies, a / południe (pora dnia
i strona świata).

merito l. zasłużyć, przynosić w zysku.

meritó adv. słusznie, według zasługi.

meritórius 3 wynajęty, zapłacony.

meritum, T n zasługa; a) nagroda,
kara; b) godność; a) dobrodziejstwo;

fS) wina, przewinienie; y) znaczenie,
wartość.

merops, opis/żołna.

mersó l. = mergo.

nieriila. ae/kos.

merus 3 nie zmieszany, czysty, subst.
merum, i n nie zmieszane (z wodą)
wino; a) nie inny jak, sam, sam

tylko; b) prawdziwy, szczery, rze-
telny.

merx, cis / towar; cacko, błyskotka.

messiś, is / żniwo; a) czas żniw; b)
zbiory.

messór, oris m żniwiarz

messorius 3 żniwiarski.

met sam, (przyrostek do zaimków, np.
egomet).

meta, ae / cel, granica, koniec; a)
meta (na arenie wyścigowej), słup;

b) punkt zwrotny, punkt wyjścia.

metalliim, Ina) metal; b) kopalnie.

nieta-morpliósis, iś / zmiana.

metatór, oris m mierniczy.

metiór, mensus sum 4. mierzyć, wy-
mierzać; a) odmierzyć (alicui alqd);

b) przewędrować, przejechać; c) oce-
niać (alqd alqa re).

meto, messul, messiun 3. żąć, kosić,
ścinać; a) dożąć; b) odciąć; c) w pień
wyciąć.

metór l. odmierzyć, odgraniczyć, wy-
tknąć, wytyczyć.

rnetula, ae/mała piramida.

metuo, iii, - 3. l. (intr.) przestraszyć
się, bać się (alicui albo de alqa re,
z ne non, ut); wstydzić się, mieć
skrupuły, wahać się. 2. (trans.) bać
się kogoś (alqd ab, ex alqo), oba-
wiać się. metuens (z gen.) bojący
się, troskliwy, zatroskany o co. me-
tiiendlis 3 straszny, przerażający.

niettis, us m trwoga, obawa, troska;

a) przedmiot obawy, postrach; b)
niebezpieczne położenie; c) uszano-
wanie. '

melis 3 mój, mój własny, mój drogi.
mei moi, moi krewni, moi bliscy.

- 267 - minutus

nucą, ae/ziarnko, odrobina, nieco.

micó. ciii, - - l. l. drgać, drżeć,
trząść się (bić, pulsować). 2. błyskać
się, skrzyć się, iskrzyć się.

migratió, onis / wędrówka.

migro l. a) (intr.) wędrować, wywęd-
rować, przesiedlić się (ab, ex, de re
in, ad alqd); b) (trans.) przenieść
coś; przejść, przekroczyć (alqd).

niiles, ifis m (i f) żołnierz, wojownik;

a) żołnierz pieszy; b) prosty żo-
łnierz; c) żołnierze, wojsko; d) pio-
nek na szachownicy; e) towarzy-
szka; nowicjusz.

nulitaris, e żołnierski, wojowniczy,
wojenny; a) doświadczony w bojach;

b) subst. m = miles.

militia, ae / służba wojskowa; a)
wojna, wyprawa; b) żołnierze.

mOito l. służyć w wojsku, być żoł-
nierzem, służyć.

mililini, I n proso.

nulle (pl. milia) tysiąc; niezliczeni.

mulesinius 3 tysiączny.

illilliarius 3 zawierający tysiąc (kro-
ków, ludzi), subst. milliarium,
T m kamień milowy; mila.

millie(n)s adv. tysiąc razy.

nliluiniis 3 sokoli; rozbójniczy.

nuluiis, i n a) sokół, kania; b) rodzaj
ryby żarłocznej.

minia, ae/tancerka.

niiiilicus 3 mimiczny, aktorski; zmy-
ślony.

miniiila. ae / tancerka.

mimiis, i m l. aktor, komediant. 2.
krotochwila, fraszka

mina, ae / mina, moneta ('/^ część
talentu).

minae, arum / a) blanki; b) groźby,
strach; c) wyrzuty sumienia.

mihanter adv. grożąc, wśród pogróżek.

minatio, onis/groźba.

minax, acis l. sterczący w górę.
2. grożący, groźny; m samochwał,
blagier.

iilingó, mima, mi(n)ctum 3. moczyć;

oddawać mocz.

miniatus 3 i miniatulus 3 czerwony.

mininilis sup. do parvus.

minister, tri m sługa; pomocnik, wy-
konawca.

mmisteriuni. T n a) służba, zatrudnienie;

urząd; b) zawiadowca, zarządca.

ministra, ae/od minister.

ministratór, oris m pomocnik, do-
radca.

mmistratrix, Tcis/pomocnica.

mmistro l. posługiwać, służyć (alicui),
(potrawy, wino) podawać, nalewać;

a) podawać, dostarczać; b) kierować,
wykonywać, opatrywać.

minitabundus 3 wśród gróźb.

minitór l. = minor.

minor l. a) sterczeć; b) grozić, za-
grażać (alicui, alicui alqd i alqa
re, z acc. c. inf.); obiecywać, za-
powiadać.

minor, us comp do parvus.

nunuó, iii, utum 3. l. zmniejszać,
krajać. 2. rozdrabniać, uszczuplać,
pass. zmniejszać się, szczupleć, ma-
leć; osłabiać, zwężać, ograniczać.

nuhusculus 3 dosyć mały.

minutatim adv. kawałkami, pojedyn-
czo, drobno, powoli.

minutus 3 l. rozćwiartowany. 2.
zmniejszony, malutki, drobny, nie-

mirabilis - 268

znaczny, res -a drobiazg, drobnostka;

małostkowy, małoduszny.

mirabilis, e dziwny; a) godny po-
dziwiania, nadzwyczajny, zdumiewa-
jący; b) osobliwy, dziwaczny.

nurabundus 3 godny podziwu.

nuraculum, i n dziw, cud, przedmiot
podziwu; dziwoląg.

mirandus 3 dziwny, godny podziwu.

iriiratió, onis/podziw.

nuratór. oris m podziwiający.

iniri-flcus 3 = mirabilis.

mirmilló, onis gladiator w galickim
uzbrojeniu.

nurór l. a) dziwić się, zadziwić się;

b) podziwiać, patrzeć ze zdziwie-
niem; czcić (z acc.).

niii-us 3 = mirabilis.

misceo, cm, xtum 2. mieszać, pomie-
szać, domieszać (alqd alqa re także
z cum albo dat.); a) połączyć; b)
przyrządzić, płodzić, wydawać; c)
wymieszać, wprowadzać w kłopot,
zamącić, zaburzyć; napełnić coś
czymś (doniuni genutu).

misellus 3 = miser.

nuser, era, erum biedny, nieszczęś-
liwy, ubogi; a) żałosny, jęczący;

b) niegodziwy, wstrętny; c) na-
miętny.

nuserabriis, e godny pożałowania, bu-
dzący litość; żałosny, bolesny.

nuserandus 3 = miserabilis.

nuseratió, onis / pożałowanie, współ-
czucie; wzruszające przedstawienie
rzeczy, wzruszający opis.

misereór, ritus sum 2. współczuć,
litować się (z gen.}.

miśeresco, - - 3. = misereór.

miśeret me alds żal mi kogoś.

mfceria, ae/bieda, nieszczęście.

miśericordia, ae/współczucie, litość,
miłosierdzie.

miseri-cors, dis współczujący, lito-
ściwy.

nuśerór l. skarżyć się, użalać się,
narzekać (alqd).

mis.silis, e zdatny do rzucania; subst.
inis.sile, is n pocisk.

mis.sio, onis/posyłanie, odsyłanie; a)
uwolnienie; b) odprawa, zwolnienie
ze służby; c) ułaskawienie; d) zakoń-
czenie.

missito l. często posyłać.

missus, us w posyłanie: a) zlecenie;

b) rzut.

mitella, ae/= mitra.

nutesco, - - 3. łagodnym, miękkim
stawać się; oswajać się, mięknąć.

nuti-fico l. zmiękczać; trawić.

mitigo l. czynić miękkim, łagodnym;

a) łagodzić, ulżyć; b) udobruchać,
uspokoić.

illltis. e łagodny, miękki; a) dojrzały,
słodki; b) oswojony, przyjazny, spo-
kojny

mitra, ae / opaska na głowę, turban.

mitto, misi, missum 3. l. rzucać,
ciskać; miotać (alqd ab, ex, de re in,
ad. sub alqd itp.) se mittere rzucić
się, wznosićć się; odrzucić. 2. posłać
(fdąm albo alqd alicui, ad albo in
alqd). sub iugum zaprząc w jarzmo;

a) komuś kazać powiedzieć, donieść,
napisać; b) librum ad alqm po-
święcić (dedykować) komuś dzieło;

c) dostarczyć, dostawić; (odwagę)
wpoić; d) (wysłać =) wydać, dać

- 269 - modus

poznać. 3. wysłać, odesłać, zwolnić,
uwolnić (alqm ex re); (zgromadzenie)
rozpuścić, rozwiązać, mitte me daj
mi odejść! puść mnie! a) wolnym
uczynić, wyzwolić; b) porzucić, za-
przestać, zaniechać; c) (w mowie)
pominąć, opuścić, nie wspomnieć,
zamilczeć.

nutulus, i m = mytihis.

mobiBs, e ruchomy; szybki; a) giętki,
dający się kierować, podatny, po-
budliwy; b) zmienny, niestały, wa-
hający się.

nióbilitas, atfa/ ruchliwość, szybkość;

a) zręczność, zwinność; b) wahanie,
niestałość.

nióderabuis, e umiarkowany, mierny.

moderamen, mis n a) ster; b) kiero-
wanie.

móderaffo, onis/l. opanowanie, kie-
rowanie. 2. umiarkowanie; a) pano-
wanie nad sobą, łagodność, oszczę-
dzanie; b) poskromienie, ogranicze-
nie; c) właściwa miara.

moderator, oris w l. kierownik, prze-
wodnik. 2. stosujący umiar.

moderatriK, ios / l. kierowniczka,
przewodniczka. 2. uśmierzycielka.

modcratus 3 a) umiarkowany; b) roz-
ważny, spokojny.

móderor l. a) miarkować, hamować,
powściągać, tamę kłaść (z dat.); b)
kierować, prowadzić (alqd); c) we-
dług czegoś urządzać, oznaczać (alqd
ex re lub z abl.).

niódestia, ae / umiarkowanie, miara;

a) rozwaga, łagodność; b) skrom-
ność; c) posłuszeństwo, karność; d)
obyczajność, przyzwoitość.

módestiis 3 umiarkowany; a) łagodny,
rozważny; b) skromny, nie wyma-
gający; c) obyczajny, szanowny,
uczciwy.

módicus 3 umiarkowany; a) mierny;

a) w sam raz przyzwoity, w miarę;

P) maty; nieznaczny, średni; b) roz-
ważny, spokojny; c) skromny, nie
wymagający.

módfflco l. dokładnie wymierzyć.

modlus, i m korzec, (miara rzymska
= 8,754 liu-a).

modo adv. l. tylko, właśnie, non
modo... sed etiam nie tylko... lecz
także, non modo (non)- sed ne...
quidem nie tylko, lecz... nawet
nie; a) tylko, jeszcze (np. vide
modo); b) (ej. z con.) byleby, byleby
tylko (negacja modo ne). 2. (o
czasie) właśnie, właśnie jeszcze,
dopiero właśnie, dopiero co, (o przy-
szłości) zaraz, modo... modo już
to... już to.

módulatio. onis /takt, rytm.

modulator, oris m muzyk.

módulatus 3 rytmiczny.

moduiór l. według taktu odmierzać;

śpiewać lub grać według taktu, grać
melodyjnie (alqd).

modulus, i m miara.

modus, i m miara, prawidło; a) wiel-
kość, ilość, masa; b) miara czasu; a)
takt, rytm; f3) melodia, nuta; c) cel,
granica, nioduili facere lub statuere
alicui cel zakreślić, granice zakreślić
(= powstrzymać); d) umiarkowanie;

e) przepis, reguła; sposób, tryb, ma-
niera. modo (z gen.) w rodzaju, na
sposób, noc modo, ad hunc modum

moecha 270 -

w ten sposób, w następujący spo-
sób. nullo modo żadną miarą, wca-
le nie, nliruni in moduin w dziwny
sposób. quodam modo jakimś spo-
sobem.

moeeha, ae / cudzołożnica.

moechór l. cudzołożyć.

moechus, i m cudzołożnik.

moema, iimi n obwarowanie; mury
miasta; przedmurze, warownia; a)
miasto, część, dzielnica miasta; b)
dom, budynek.

mola, ae / l. kamień młyński, pl.
młyn. 2. mąka (ofiarna) grubo mie-
lona.

mólaris, is m kamień młyński.

moles, iś / ciężar; brzemię; a) ogrom,
olbrzymia budowla; wielka maszyna;

b) tama, grobla; masa wód; ogromna
armia; c) wielkość, potęga; moc; d)
natężenie, trudność, trud, troska.

mólestia, ae / uciążliwość, ciężar; a)
niesmak, przykrość, zmartwienie; b)
nienaturalność.

mólestus 3 uciążliwy, nieprzyjemny,
męczący; a) przykry, niechętny; b)
wymuszony.

mólunen, inis i -meritum. T n l.
zmęczenie, natężenie. 2. = moles.

moliór 4. l. (ciężar) z trudem w ruch
wprawiać, poruszać (alqd): a) (za-
mek) wyłamać, (kotwicę) podnieść,
czymś wstrząsnąć lub zamachnąć; b)
(coś trudnego) przeprowadzić, do
skutku doprowadzić, zbudować,
stworzyć, sprawić (alqd, alicui alqd);

c) coś przedsiębrać, zamierzać (alqd;

z inf.). 2. (intr.) krzątać się, mozolić
się, trudzić się, męczyć się.

molTtio. omś / a) obalanie; b) pizy-
rządzanie.

molitor, oris m twórca, sprawca.

mollesco, - - 3. stawać się miękkim,
mięknąć, niewieścieć.

molliculus 3 miękki, delikatny.

mollio 4. czynić miękkim, miękczyć;

a) łagodzić, uszlachetniać; b) czynić
zniewieściałym; c) łagodzić, oswajać,
poskramiać.

molH-pes, pedis miękkonogi.

mollls, e miękki; a) giętki, gibki,
elastyczny; b) łagodny, delikatny;

względny, spokojny; c) uległy, czu-
ły; d) wrażliwy, zmienny; e) słaby,
zniewieściały, wydelikacony, boja-
źliwy; f) rozkoszny, lubieżny,
bujny.

mollitia, ae/i moluties, ia/ miękkość;

a) gibkość; b) delikatność, czułość,
łagodność; c) zniewieściałość, wyde-
likacenie, bujność.

mollitudó, inis/= mollitia.

molo, ui, itum 3. mleć.

móly, yós n roślina przeciwdziałająca
czarom.

momentum, i n l. siła poruszająca: a)
waga; przyczyna; b) wpływ, waż-
ność, znaczenie, wartość, skutek, ma-
gni (parvi) niomenti wielkiego (ma-
łego) znaczenia, wielkiej wagi (mało
ważny), nujlius moinenti bez zna-
czenia. parvuin momentum nieco,
trochę. 2. poruszenie, ruch; a) języ-
czek u wagi, przewaga: a) rozstrzyg-
nięcie; fS) zmiana; b) chwila, mo-
ment, szybki przebieg; c) przeciąg
czasu.

monedula, ae/kawka.

271

moneo, ui, itiini 2. przypominać (alqm
de re albo *z gen.): a) dodać odwagi,
(negat.) ostrzegać (alqm; z ut, ne);

b) nauczać, karcić, karać; c) przepo-
wiadać, zwiastować.

móneri.s, is / okręt o jednym rzędzie
wioseł.

moneta, ae/moneta: a) bite złoto; b)
mennica.

niónile, iś n naszyjnik.

inonitló. onis/wspomnienie, upomnie-
nie, przestroga.

monitor, oris m upominający, prze-
strzegający; doradca prawny.

monitom, i n upomnienie, pzestroga;

przepowiednia.

niónitus, us m = niónilurn.

monó-grammus 3 naszkicowany, za-
rysowany, bezcielesny.

mons, montis m góra, wzgórze; głaz.

monstrabuis, e godny uwagi.

monstratór, oris m wskazujący drogę,
przewodnik; nauczyciel.

monstratus 3 wpadający w oczy, wy-
bitny.

monstro l. pokazywać (alicui alqd);

zalecić, wskazać, oznaczyć, określić,
pouczyć; (sądownie) zaskarżyć.

monstrosus 3 = monstruosus.

monstrum, i n znak, znak cudowny;

a) potwór, poczwara; b) niesłychany
czyn.

monstruosus 3 dziwny, potworny.

montanus 3 l. znajdujący się na
górach, górski, subst. -us, i m góral;

-urn, i n okolica górska. 2. gó-
rzysty.

monti-cóla, ae m góral.

monti-vagus 3 po górach wędrujący.

montuosus 3 górski.

monumentum, i n znak pamięci: a)
pomnik, pamiątka (zwłaszcza dar
ofiarny, świątynia, pomnik grobowy,
grobowiec); b) dowód, dokument;

pl. pamiętniki.

mora, ae/oddział wojska.

mora, ae / zwłoka, opóźnienie, za-
trzymanie; a) odpoczynek; b) prze-
ciąg czasu, czas; c) tama, przeszkoda.

moraliś, e moralny.

moratór, oris m zwlekający, maruder.

moratiis 3 a) grzeczny, obyczajny; b)
z dobrze zarysowanym charakterem;

c) charakterystyczny.

morbus, i m choroba; objawy choroby.

mordax, acis kąsający, zjadliwy; do-
kuczliwy, gorzki.

mordeo, momordi, morsum 2. kąsać,
gryźć; a) ogryzać; b) chwytać, ująć;

c) oblewać; d) palić; e) skrytykować
złośliwie, zrobić krzywdę, dokuczyć
(alqm).

mordicus adv. a) kąsając, gryząc; b)
ze wszystkich sił.

móretum, i n potrawa wiejska (z
sera, czosnku, cebuli i innych przy-
praw).

móribundus 3 a) umierający; b) śmier-
telny.

morigeror l. być chętnym, uległym
(alicui).

móri-geriis 3 uległy.

morió, onis w błazen.

móriór, mortims sum, móri umierać.
mortuus zmarły, umarły, trup; ginąć,
zamierać, zanikać, tracić siły.

mórór l. a) przebywać, zatrzymywać
się gdzieś, zwlekać, marudzić; b)

morositas - 272 -

(trans.) wstrzymywać, przewlekać,
wzbraniać (alqm a re; z inf., acc. c.
inf., quominus). nihii moror: a)
jestem gotów, chcę; fi) nie mam nic
przeciw temu (z acc. c. inf.); y) nie
robię sobie nic z tego, nie dbam o to
(z acc.); zachwycać, bawić.

morositas, atus / upór, pedanteria,
dziwactwo.

morosus 3 zgryźliwy, pedantyczny,
uparty, zawzięty.

mors, fis / skon, śmierć; a) rodzaj
śmierci, wypadek śmierci; b) trup; c)
mord, krew; d) bogini śmierci.

niorsus, fis m kąsanie, ukąszenie; a)
jedzenie; b) przytrzymanie, ujęcie;

c) podstępny napad; d) ból, zmart-
wienie, złość.

mortalis, e śmietelny; subst. m śmier-
telnik, człowiek; a) znikomy, przejś-
ciowy; b) ziemski, ludzki, mortalia,
nim n losy ludzkie.

mortalias, afiś / śmiertelność, zniko-
mość; a) doczesność; b) ludzie.

inortarium, T n a) moździerz; b)
zaprawa murarska, cement.

mortf-fer 3 przynoszący śmierć, śmier-
telny.

morom, i n a) jagoda morwy, b)
ożyna.

morus, I/drzewo morwowe.

mos, moris m obyczaj, zwyczaj, przy-
zwyczajenie; a) wola, prawo; morem
gerere alicui = morigerari; b) spo-
sób, natura; moda; c) pl. obyczaje
= a) sposób myślenia, charakter; f!)
obyczajność; y) dobre lub złe oby-
czaje.

modo, ónis/= motus.

moto l. poruszać tu i tam, ciągle
poruszać.

motus, fis m ruch. terrae trzęsienie
ziemi; a) bieg, chód, obrót; b) po-
ruszenie ciała, gest, taniec; c) za-
chodzenie, obroty, manewry; d) po-
ruszenie umysłu, afekt, namiętność;

e) czynność umysłu, myśl, pęd, po-
pęd, zachwycenie; f) ruch politycz-
ny, rokosz, powstanie, przewrót po-
lityczny.

m6veo, movl, motum 2. poruszać,
wprawiać w ruch: l. tam i sam
poruszać, machać, wzruszać, potrzą-
sać, wygrzebać, arma chwytać za
broń. se movere i pass. poruszać się,
krzątać się (zwi. drżeć, tańczyć, ska-
dać); a) roztrząsać, zastanawiać się;

b) zmieniać; c) zachęcać kogoś do
czegoś, pobudzić do czynu (alqm ad
alqd). se movere gotować się do
czegoś, zabierać się do czegoś; d) na
kogoś wpływać, wywierać wrażenie:

a) napędzić strachu, przestraszyć,
zachwiać; /?) wzruszyć; /) wprawić
w zachwyt; <5) podrażnić, oburzyć,
rozgniewać; s) obruszyć, podburzyć,
zbuntować; Q przeznaczać do czego,
popychać, zmuszać; e) wywoływać,
tworzyć, powodować, urządzić; za-
czynać coś. 2. ruszyć z miejsca,
posuwać, oddalić (alqd loco lub re,
de, ex, ab re, m. lub ad alqd). Castra
zwinąć obóz, odmaszerować; a)
(intr.) se movere albo pass. oddalić
się, ciągnąć dalej; b) wypędzić, wy-
gonić; c) coś przynieść, sprowadzić.

mox adv. wnet, niebawem, wkrótce
potem.

- 273 - multus

mucidus 3 spleśniały.

mucró, oms m ostrze, klinga; miecz,
sztylet.

niuciLs, T m śluz.

muginór l. zastanawiać się, myśleć.

mugió 4. ryczeć; huczeć, trzeszczeć.

mfigitus, fis m ryk, huk.

mulą, ae/mulica.

mulceó, sl, sum 2. głaskać; a) łagodnie
dotykać; b) łagodzić, uspokoić, uko-
ić; c) cieszyć, zachwycać.

Mulciber, eri m Wulkan; ogień.

niulco l. wybić, uszkodzić, rozbić.

mulctra, ae / i -triim, i n i mulct-
ratiuni, T n skopek, naczynie do
dojenia.

mulgeó, IST, Ictum 2. doić.

muliebriś, e a) kobiecy; b) babski,
zniewieściaty.

mulier, eris/ kobieta; małżonka.

muHerarius 3 przez kobietę najęty, od
kobiety pochodzący, kobiecy.

muliercula, ae / mała albo słaba ko-
bieta; nierządnica.

mulierositas, atis / skłonność do
kobiet.

muuerosus 3 kobieciarz.

mulio, ónis m poganiacz mułów.

niulionius 3 należący do poganiacza
mułów.

mfillus, T m barwena (ryba).

mulsus 3 słodki, miły. subst. niulsum,
i n wino zmieszane z miodem.

multa, ae / grzywna, kara pieniężna;

suma, ilość.

niultaticlils 3 dotyczący kar pienięż-
nych, pieniężny, karany.

multa tio. oms/ukaranie.

multi-cayus 3 dziurkowaty, porowaty.

multifariam adv. na wielu miejscach.
multi-fidus 3 drobno łupany.
multi-fornus, e wielokształtny.
multi-foriis 3 z wieloma otworami.
niiilti-iiiglis 3 i -gis, e wielosprzężny.
multi-modŁs adv. w rozmaity sposób.
niulti-plex, icis wiele fałdów mający;

a) wieloraki; b) liczny, silny; c)
wiele razy, tak wielki; d) wielostron-
ny; a) wieloznaczny; p) niestały.
multiplicabilis, e wielokrotnie wijący

Się.

multiplicatio, oms/rozmnożenie.
multiplicó l. powiększać, pass. rosnąć.
multitudo, miś / mnóstwo, wielka

liczba; tłum, pospólstwo.
multo l. karać, ukarać (alqm alqa re).
multum l. subst. znaczna część (z
gen.), multum posse wiele znaczyć.
abl. multo wiele, znacznie, zupełnie.
2. adv. wiele, bardzo, wielokroć; er)
często, częstokroć; R) długo. 3. comp.
plus, pluriś n więcej, większa część
(z gen.); a) pluriś (gen. pretii) wyżej,
drożej, np. yenere, aestimare; b) adv.
plus więcej, w wyższym stopniu,
(przy liczach) ponad, np. plus ducen-
tae urbes. 4. sup. plurimum, i n bar-
dzo wiele, najwięcej, największa
część (z gen.). quani plurimum jak
najwięcej; a) plurimi (gen. pretii)
najwyżej albo najdrożej, np. yendere;

b) adv. plurimum: a) bardzo dużo,
najwięcej; p) po największej części.
multus 3 l. wiele, liczny, bogaty, subst.
multi, oriini m tłum, pospolici ludzie,
pospólstwo; multa n wiele rzeczy; a)
wielki, silny, znaczny, gwałtowny; b)
multa nox późna albo głęboka noc.

niulus - 274 -

multo die wśród dnia. ad multum
diem aż do dnia, długo w dzień.
multo mane wcześnie rano; c) roz-
wlekły, przydługi, dokładny; d) częs-
ty, gorliwy, skrzętny, nieznużony (in
alqa re). 2. (comp.) plures, a większa
ilość, więcej, liczniejsi. 3. (sup.)
plurimus 3 bardzo wielu, bardzo
liczny, prawie każdy. quam plurinii
jak najwięcej.

mulus, T m muł.

mundanii.s. T m obywatel całego świa-
ta, kosmopolita.

munditia, ae i -des, a/a) czystość,
porządek; b) wytwomość, elegancja;

próżność.

mundas 3 a) czysty, porządny; b)
wytworny, przyzwoity, elegancki.

mundlis, T m l. przybory toaletowe,
strój. 2. świat, wszechświat; a) nie-
bo (gwiaździste); b) ziemia; c) lu-
dzkość.

muneror l. darować; obdarzać.

munia n (nieodm.) obowiązki, powin-
ności, służba.

muni-ceps, cipis m i/obywatel muni-
cypium; współobywatel, rodak.

lnunicipalis, e należący do municy-
pium. subst. m mieszkaniec muni-
cypium.

mulucipnim, T n miastao prowincjonal-
ne (urbs = Rzym).

munHicenna, as f szczodrość, hojność.

mum-ficus 3 szczodry.

munimen, miś i mummentum, i n śro-
dek ochronny: a) obwarowanie, wa-
rownia; b) ochrona.

munió 4. murować, (mury) wznosić,
(drogi) torować, budować; a) ob-


murować coś; b) obwarować, oszań-
cować; c) czynić bezpiecznym, ubez-
pieczać, ochraniać (alqd contra alqd
lub a re)

mumtio, ónis / obwarowanie; a)
uprzystępnienie; b) oszańcowanie,
twierdza.

minuto l. torować (viam).

nmilitór. oriś m budowniczy; robotnik
przy szańcach.

miiiutus 3 obwarowany; chroniony,
zabezpieczony (contra alqd albo
a re).

niuiius, eris n l. obowiązek, zobowią-
zanie; a) urząd, służba, zadanie, pra-
ca; b) ciężar, podatek, danina. 2.
uprzejmość, przysługa; ostatnia usłu-
ga, pogrzeb. 3. dar, datek; a) ofiara;

b) zabawa świąteczna, widowisko;

c) gmach, (zwłaszcza) teatr.
niuiiusculum, T n mały podarunek.
miiraena = murena.
muraus, e należący do murów.
murena, ae/murena (ryba morska).
miirex, icis m ślimak purpurowy; a)
farba czerwona, szkarłat, purpura;

b) skała podwodna, rafa; c) kot-
wiczka.

niuria, ae / woda słona (do maryno-
wania ryb).
murmilló, onis m = mirmillo.
niurinur, uris n mruczenie, pomruk,
szemranie (szmer, szum, brzęczenie,
łoskot itp.)
nmrinuró l. mruczeć, szemrać.
murra, ae / jakiś minerał (zapewne

fluoryt, topnik).

murra, ae/mirra (krzew arabski).
murreus 3 koloru mirry, brunatny.

- 275 - mytiius

murrinus 3 z fluorytu zrobiony.

murtetum, l n krzak mirtowy gaj
nurtowy.

murteus 3 a) z mirtu, mirtowy; b)
brunatny.

murtum, i n jagoda mirtu.

murtus, i (i us)/niirt; gałązka mirtu,
gaj, wieniec mirtowy.

murus, T m mur, wal; przedmurze,
ochrona.

mus, muris m mysz.

Masa, ae/muza; śpiew, poezja, sztu-
ka, umiejętność.

niu-sca. ae/mucha.

mus-cipiiia, ae/pułapką na myszy.

nuiscosus 3 mchem porosły.

musculosus 3 mięsisty.

miisculus, T m myszka; a) muskuł; b)
daszek ochronny (do robienia pod-
kopów przy oblężeniu).

niuscus. i m mech.

niiisica, ae/i onim n muzyka.

musicus 3 muzyczny, muzykalny.
subst. m muzyk, artysta.

niussitó l. = miisso.

niusso l. mruczeć, szeptem mówić,
namyślać się, wahać się.

miistela, ae/łasica.

musteus 3 podobny do moszczu; świe-
ży, nowy.

mustuin T n moszcz; winobranie.

mutabiHs, e zmienny.

mutabilitas, afis/zmienność.

mutatio, oriis / zmiana; a) przewrót;

b) wzajemność.

mumo l. skaleczyć, okaleczyć; zmniej-
szyć, uszczuplić.

mumus 3 okaleczony, obcięty, ułomny.

muto l. l. poruszać, oddalić, wy-
pędzić, przenieść. 2. zmienić, za-
mienić, przemienić (alqd alqa re).
vestem włożyć żałobę; a) wymienić
(coś za coś); b) odmienić, (intr.
i pass.) zmienić się, odmienić się;

c) przemienić, przekształcić; or)
przerobić kogo; /?) ulepszyć; pogo-
rszyć, zniszczyć.

muttio 4. bąkać, cicho mówić.

mutto. onis m członek męski.

mutuatio, onis/pożyczka.

mutuó adv. do niutuus.

mutiiór l. pożyczać (alqd ab alqd);

wypożyczać.

mutus 3 niemy; cichy, bezgłośny.

mutuus 3 pożyczony, alqd lliutuum
dare pożyczyć coś komuś, wypoży-
czyć (alicui); a) wzajemny, obustron-
ny. subst. mutuiim, i n wzajemność;

b) wspólny.

myó-paro, onis m okręt korsarski.

myrica, ae / tamaryszek.

myrmillo = mirmillo.

myrobrechiś, e (wonnym) olejkiem
zlany.

myrrha, ae/= murra.

myrtum, myrtus itp. zob. murt...

myst-agogus, T m przewodnik.

mystena, orum n tajemna nauka,
tajemny kult; tajemnice.

mystes, ae m kapłan misteriów.

mysffcus 3 mistyczny, należący do
misteriów, tajemniczy.

myfflus, i m kosmatek, omułka (rodzaj
muszli).

N

N. (skrót) = Numerius.

nabliiini T n mandolina.

nae int. = ne.

naevus, T m znamię.

Naias, adis i Naiś, idiś/nimfa wodna;

nimfa.

nam ci. bo, bowiem; a) tak, rzeczywiś-
cie; b) przeciwnie; c) qiii.snani któż
to? ubinam gdzież to?

nain-que = nam.

nanciscór. nactus i nanctus swa 3.
osiągnąć, otrzymać; znaleźć przypad-
kowo, spotkać.

nanus, i m karzeł.

narcissus, i m narcyz.

nardum, T n i nardus, i m nard, olejek
nardowy.

naris, is f otwór nosowy, (pl. i *sg.)
nos; dobry nos, trafny sąd, dobry
smak.

narrabuis, e nadający się do opowia-
dania.

narratio, onis/opowiadanie.

narrator, oris m ten, który opowiada.

narratiis, fis m = narratio.

narro l. opowiadać, zdawać sprawę;

a) przynosić wiadomość; b) wspo-
minać, nazywać, mówić.

narthecium, T n puszka na maść.

narfls 3 = gnarus.

nascor, natus sum 3. rodzić się, po-
chodzić (z abl. albo ex alqo); a)
powstać, począć się, wypłynąć, wy-
trysnąć (ab, ex re). ex hoc nascitur,

ut z tego wypływa, wynika, że; b)
rosnąć, wyrastać, ukazać się; c) natus
3 urodzony (z abl. albo ex alqo); a)
stworzony do czegoś, przeznaczony
na co (z dat. albo ad, in alqd); [S)
z natury tak urządzony, usposobiony;

y) (z occ.) w wieku; mający lat...; 5)
subst. m syn, / córka, pl. m dzieci,
młode.

nassa, ae / sieć, sidło, pętla.

nasturtiuni, i n nasturcja.

na-sus. T m nos; dobry nos, bystry sąd.
alqd naso suspendere krzywic na
coś nosem.

nasutu.s 3 o wielkim nosie; natrętny,
wścibski.

natalicius 3 dotyczący urodzin, subst
-ia, ae / uczta w dzień urodzin.

natalis. e należący do urodzin, dies
rocznica urodzin, urodziny, subst. na-
talis, is m dzień urodzin, miejsce
urodzin; pl. pochodzenie, stan, rodzina

natatió, onis / pływanie.

natator, oris m pływak.

natio, onis / l. urodzenie. 2. plemię,
lud, naród; gatunek, klasa, rodzaj,
odłam; klika, kompania.

natis, iś/ pośladek, pl. zadek, tyłek.

natłyns 3 urodzony; wrodzony, natu-
ralny.

nato l. pływać: a) (trans.) przepłynąć;

b) być zalanym, płynąć po czym,
zalewać; c) wahać się, być nie-
pewnym.

277

natrix, icis/wąż wodny.

natura, ae/1. urodzenie. 2. natura: a)
wrodzona właściwość, istota, cecha;

a) charakter, usposobienie, natura
z natury, z przyrodzenia; fS) natura
ludzka, ludzkie serce; b) prawo natu-
ry, porządek naturalny, porządek świa-
ta, urządzenie świata, a natura z natu-
ry; siła fizyczna, siła twórcza przyro-
dy; c) świat, wszechświat; d) materia,
żywioł, substancja; organ.

naturalis, e naturalny; a) cielesny,
przyrodzony; b) z natury powstały,
wrodzony; c) odnoszący się do
natury.

natus, fis m urodzenie, wiek. magnus
albo grandis natu stary, sędziwy.
minimus natu najmłodszy.

nau-archus, I m dowódca okrętu.

naucuni. i n łupina orzecha, non
nauci esse nie mieć żadnej wartości.

naufragmni, i n rozbicie okrętu; a)
zguba, b) bieda, ruina, zubożenie,
niebezpieczeństwo; c) szczątki, re-
sztki.

nau-fragiis 3 a) rozbitek; zrujnowany,
stracony, zwątpiały; b) to, co powo-
duje rozbicie okrętu.

namiiachia, ae/bitwa morska.

nausea, ae/choroba morska, mdłości,
nudności.

nauseabundus 3 cierpiący na morską
chorobę, chory na żołądek.

nauseo l. być chorym na morską
chorobę; wymiotować; a) czuć od-
razę, wstręt; b) sprawiać wstręt.

nauseóla, ae/mdłości, nudności.

nauta, ae m żeglarz; a) majtek; b)
właściciel statku, kupiec

nauticiis 3 a) okrętowy, żeglarski,
morski, res nautica żegluga, żeglar-
stwo; b) = nauta.

navanś, e należący do okrętów, okrę-
towy, morski, socii navales majt-
kowie, żołnierze okrętowi, subst. na-
vale, is n a) przystań; /3) doki; y)
liny okrętowe; urządzenie okrętu.

navicula, ae / okręcik, czółno, łódka.

nayicularia, ae / transport okrętami,
handel morski.

navlcularius, i m okręt kupiecki.

navi-fragus 3 rozbijający okręty.

nayigabilis, e zdatny do żeglugi.

nayigatio, onis/żegluga, podróż mor-
ska; komunikacja okrętowa.

naviger 3 niosący okręty.

navigi61um, i n = navicula

naylgium, T n statek, okręt.

navig5 l. żeglować, płynąć, puszczać
się na morze; a) pływać; b) (trans)
przepływać, przejeżdżać; zarabiać
żeglując po morzu.

navis, is / okręt, n. longa okręt wo-
jenny. oneraria okręt kupiecki, to-
warowy.

navita. ae m = nauta.

navitas, atuś / skrzętność, gorliwość.

naviter adv. do navus.

navo l. gorliwie zajmować się, praco-
wać (alqd). operam navare alicui
wyświadczać usługę, pomagać, słu-
żyć; coś czynem stwierdzać, okazy-
wać (alqd in alqm).

navus 3 skrzętny, gorliwy; dzielny.

ne zaprawdę, rzeczywiście, tak jest.

ne (enkl. pytajnik) l. w pytaniach
prostych: a) w niezawisłych pyta-
niach służy w ogóle do zaznaczenia

- 278 -

zapytania i można go nie tłumaczyć
= czy, czasem = none (zwłaszcza
yidesne, videmusne); b) w pytaniach
zawisłych = czy (czy może, czy
przypadkiem). 2. w pytaniach roz-
łącznych (zawisłych i niezawisłych):

ne... an = iitrum... an. necne lub
nie, albo nie.

ne (partykuła przecząca) l. w zda-
niach orzekających = non (arch.)
klasycznie tylko w połączeniu ne...
qiudeni ani nawet, nawet nie. 2.
z con. a) (przy życzeniu, prośbie,
rozkazie) = nie; b) w zd. przy-
zwolonych: chociażby nie, przypuś-
ćmy że nie, dajmy na to że nie. 3.
z con. w zdaniach zamiarowych: a)
aby nie, iżby nie, by nie, żeby nie;

b) po wyrażeniach obawy i troski
= czy, ne non = czy nie; c) po
słowach oznaczających przeszkodę,
wzbranianie się, wystrzeganie się
= aby lub inf. (Regulus recusayit,
ne sententiam diceret wzbraniał się
wypowiedzieć).

nebula, ae/para, mgła; dym, obłoki.

nebiiio, onis m nicpoń.

nebulosus 3 mglisty, mętny.

nęć i neque l. (arch.) = non. 2. i nie,
także nie: a) neque quisquani i nikt,
neque iillus i żaden, neque unquani
i nigdy; b) neque vero ależ nie,
neque enim gdyż nie, neque tanien
przecież nie; c) nęć... non a także;

d) neque aut... aut i ani... ani; e)
nęć... nęć, neque... neque ani... ani,
jak ni, tak nie, neque... et (albo que)
nie z jednej, lecz z drugiej strony,
nie... lecz raczej, et... neque z jednej

strony... z drugiej strony nie, wpraw-
dzie... lecz nie.

nec-dum adv. a jednak nie.

necessario adv. koniecznie, niechybnie.

necessarius 3 konieczny, potrzebny;

a) nie do pominięcia, niezbędny; b)
nieunikniony, niechybny; c) naglący,
piekący, niezbity; d) bliski, pokrew-
ny, zaprzyjaźniony, subst. -us,
i m krewny, przyjaciel.

necesse (i * -sum) esse koniecznym,
potrzebnym być, musieć (z inf., acc.
c. inf., dat. c. inf., z samym con.,
rzadko ut). n. habere uważać za
konieczne, musieć (z inf.).

necessitas, atis / konieczność; a) nie-
uchronność, przymus, los; b) przy-
musowe położenie, męka, brak; pl.
konieczne potrzeby (wydatki, cięża-
ry); c) węzeł, siła wiążąca.

necessitudo, mis / l. konieczność;

przykre położenie. 2. ścisły związek,
pokrewieństwo, przyjaźń, klientela;

krewni, przyjaciele.

necessum (arch. forma) = necesse.

nec-ne i nec-non zob. ne i nęć.

neco l. zabić, mordować.

nec-ópihans, antis nie przewidujący,
nie spodziwający się, nie domyś-
lający się.

nec-ópinatus 3 nieprzewidziany,
wbrew oczekiwaniu, adv. -o.

nec-ópin&s 3 a) niespodziewany; b)
nagły.

nectar, aris n nektar, napój bogów,
balsam bogów.

necto, nex(u)i, nexiim 3. wiązać,
związać, spleść; a) owinąć (alqd
alqa re); b) spętać, uwięzić, subst.

279 nepos

nexus, i TO dłużnik; nexum,
i n dług, oblig, zobowiązanie; c)
przywiązać, przyczepić (alqd ex
re); d) powiązać, połączyć; uknuć.

ne-ciibi ej. z con. aby gdzieś nie.

ne-cunde ej. z con. aby skądś nie.

ne-dum l. ej. z con. a cóż dopiero, że.
2. adv. a) jeszcze, tym mniej; b) tym
bardziej, o tyle więcej.

ne-fandus 3 = nefarius.
ne-farius 3 niesprawiedliwy, niego-
dziwy, zbrodniczy.

ne-fas n l. bezbożność, niesprawied-
liwość, grzech; straszydło. 2. nie-
sprawiedliwy, niedozwolony; niemo-
żliwy.

ne-fastiis 3 l. zakazany; 2. a) nie-
szczęsny, nieszczęśliwy; b) nie po-
święcany, grzeszny.

negatio, onis / zaprzeczenie, kłam-
stwo.

negito l. uparcie zaprzeczać.

neglectio, onis/zaniedbanie.

neglegentia, ae / l. niedbałość. 2.
zaniedbanie, lekceważenie.

neg-lego, lian, lectum 3. zaniedbywać,
nie troszczyć się o coś; a) lekcewa-
żyć, gardzić czymś; b) przeoczyć,
pozostawić bezkarnie; c) neglegens,
enfls niedbały, bez troski, obojętny
(z gen. albo in re), marnotrawny.
neglectiis 3 zaniedbany.

nego l. l. mówić "nie". 2. przeczyć,
zapierać się, twierdzić, że nie (alqd
albo acc. c. inf.; pass. z nom. c.
inf.)', odmówić, wzbronić (alicui
alqd).

negotiatió. onis / wielki interes hand-
lowy, bankowy.

negofiator, oris m kupiec, bankier.
negótiółuni, i n sklepik, kramik.
negótior l. zajmować się handlem;

załatwiać interesy handlowe, subst.
negótians, anfls m d) = negotiator;

fS) handlarz, kupiec.
negofiosus 3 zajęty, zatrudniony; pełen

trudu.

neg-otium, T n czynność, zajęcie: a)
interes, zobowiązanie, praca, zlece-
nie, zadanie, przedsięwzięcie; n) tru-
dna sprawa, ciężar, trud; fS) nieprzy-
jemność, kłopot, n. alicui facessere
albo exhibere sprawić komuś kłopot,
robić komuś trudności, sine negotio
bez trudu, bez kłopotu; b) sprawy
państwa, służba państwowa; c) wo-
jenne przedsięwzięcie, afera, walka;

d) sprawy handlowe, pieniężne; e)
sprawy domowe, prywatne; pl. gos-
podarstwo domowe; f) pl. stosunki,
okoliczności; g) istota, indywiduum,
osobnik.

nemo (nulEus, nemum, neminem, nul-
lo) nikt, żaden, non nemo niektóry,
niejaki, nemo non każdy.
nemóraILs. e należący do gaju, leśny.
nemóri-cultrat, Tcis/mieszkanka lasu.
nemórosus 3 lesisty; cienisty.
nem-pe adv. mianowicie, oczywiście;

zaiste, naturalnie, w każdym razie.
nemus, oris n las, gaj.
nenia, ae/pieśń żałobna, pogrzebowa;

a) zaklęcie czarodziejskie; b) pieśń,
wierszyk.
neo, nevl, netum 2. prząść, tkać.
nepa, ae / skorpion; rak.
nepos, ofls m l. a) wnuk; potomek; b)
siostrzeniec. 2. marnotrawca.

neptis - 280

neptis. is f wnuczka.

nequam (nieodm.) nie wart; nikczem-
ny; płochy, rozwiązły, lekkomyślny;

łotr, nicpoń, ladaco.

ne-quaquam adv. żadną miarą.

neque zob. nęć.

neque-dum zob. necdum.

ne-queo 4. nie móc, nie zdołać (z in/).

ne-quiquani adv. a) daremnie, bez
skutku; b) bez celu.

nequiter adv. do nequam.

nequitia, ae i neqiiifies, el/niegodzi-
wość, nikczemność; rozwiązłość, lek-
komyślność.

neryosus 3 muskularny; silny.

neryulus, T m odrobina siły, odrobina
trudu.

nervus, I m ścięgno, muskuł; a) stru-
na, pl. instrument strunowy; b) cię-
ciwa łuku; c) skóra; d) rzemień,
więzy, więzienie; e) siła, moc, na-
cisk; siła żywotna, główna spręży-
na, główna rzecz, główna osoba.

ne-scio 4. a) nie wiedzieć, nie znać
(alqd; z acc. c. inf.}. nescio an może.
nescio qui(s) ktoś, ktoś tam; a)
małoznaczący; /?) nadzwyczajny; y)
niepojęty, mimowolny; b) nie móc,
nie rozumieć (alqd', z inf.).

ne-scius 3 a) nie wiedzący, nie obe-
znany z czymś (z gen:, z acc. c.
inf.); nie będący w możności, nie-
zdolny; niewrażliwy; b) nieznany,
nieświadomy.

neu = neve.

ne-uter, trą, triim (gen. neutrius)
żaden z dwóch; obojętny.

ne-iitiquani adv. w żaden sposób.

neutro adv. na żadną z dwóch stron.

ne-ve i neu ej. a) i nie, ani nie (po
poprzedzającym zdaniu celowym);

b) neu... neu aby ani... ani...
nex, necfe / morderswo, gwałtowna

śmierć; krew zabitego
nexULS, e spleciony, zawiły
nexum, T n zob. necto.
nexiis, Os m związanie, splot; a) po-
wikłanie, łańcuch; b) zobowiązanie

dłużnika.
ni ej. a) = ne nie, że nie; b) = si non

albo nisi.

nicaeiis 3 dający zwycięstwo.
nicatór, óris m para, wyziew, mgła;

swąd.

niduliis, i m gniazdeczko.
nidus, i m gniazdo; gniazdo na skale.
niger, gra, griim czarny, ciemny; a)

zaciemniający; b) złowrogi, smutny;

c) złośliwy, zły.

nigrans. antis czarny, cieńmy.

nigrescó, grul, - 3. czernieć.

nigrór, oris m czamość.

lubił (nieodm., gen. nullius rei) nic,
zero, coś bez znaczenia, non nihii
niejedno, niecoś, nihii non wszystko.
nihii aliud nisi albo quam tylko,
jedynie, wyłącznie, nihii adv. w ża-
den sposób; żadną miarą.

nihil-duni adv. jeszcze nic.

nihilum. T n nic; nicość (w nam. i dat.
nie używane); l. iiilull (gen. prerii)
za nic (mieć, uważać itp.). 2. nihilum
(acc. z ad, in, np. ad nihilum yenire,
in nihilum ocddere; adv. = nihii). 3.
mliilo (abl): a) o nic, ani o włos; J3)
pro nihilo za nic; y) de nihilo bez
podstawy, daremnie; S) nilulónlinus
adv. mimo to, niemniej.

281 noceo

nil = nihii.

nimbi-fer 3 burzliwy

nimbosus 3 okryty chmurami, burzliwy.

iiiiiibils, i m chmura; obłok; a) burza,

ulewa; b) mnóstwo, ilość.
nhniópere adv. zanadto, nader.
lu-nurum adv. w każdym razie, zaiste,

bez wątpienia; naturalnie.
ninlis adv. l. zbyt, zanadto, non nimis

nieszczególnie, nienadzwyczajnie. 2.

nadmiernie; nader.
mniius 3 zbyt wielki, zbyt liczny,

nadmierny, nimium quantum nad-

dzwyczajny. adv. famo i ninuiim

a) = nimis: p) daleko, o wiele.
ningit, ninxit, - 3. śnieg pada.
niptra, orum n woda do mycia.
IUŚT ej. jeżeli nie, o ile nie; a) (po
przeczeniu) oprócz, nihii (aliud) nisi
nic ponad, non... nisi albo nisi... non
tylko, jedynie; b) nisi si chyba, jeśli,
nisi quod chyba że, nisi forte i nisi
vero jeśli nie (z ind.).
wsvs, fis m wspieranie się, oparcie,
wysiłek, natężenie; a) wspinanie się;

b) polot, wzbicie się, lot; c) rodzenie,
poród.

mtedula, ae/mysz polna.

mteo, iii, - 2. być tłustym, dobrze
odżywionym; a) błyszczeć, jaśnieć,
lśnić; b) być sutym, świetnym, pięk-
nym; c) w obfitości znajdować się;

d) odznaczać się.

nitescó, tul, - 3. robić się tłustym;

zabłysnąć, zajaśnieć.

nitidus 3 tłusty, dobrze żywiony; a)
błyszczący, jaśniejący; b) suty, pięk-
ny; c) bujny, kwitnący; d) czysty,
zgrabny, gładki.

nitor, oriś m gładkość, połysk, blask;

a) piękność; elegancja; b) powaga;

wdzięk, wytwomość.

nitor, nixii.s lub msiis siim 3. pod-
pierać się, opierać się (alqa re, in
alqd); a) występować, powstać, wspi-
nać się, wychodzić, wzbijać się; b)
rwać się naprzód, dążyć usunie do
czegoś (in, ad alqd); c) na czymś
polegać, na coś się spuścić (in re
albo z abl); d) męczyć się, natężać
się (pro alqo, contra alqd; z ut, ne)
kusić się o coś (ad alqd).

nitrum, i n soda, ług.

nivalis, e śnieżysty, śnieżnobiały; śnie-
giem pokryty.

ni-ve ej. albo jeżeli nie.

niveus 3 = nivalis.

mv6sus 3 śnieżysty.

nix, nivis / śnieg; masa śniegu, woda
ze śniegu.

nixor l. = nitor.

nixii.s, fis m = nisus.

N. L. (skrót) = non UqueŁ

no l. pływać; latać.

nobilis. e l. znaczny. 2. znany; a)
sławny, uwielbiany; osławiony; b)
szlachecki, znakomity, m arystokrata;

c) szlachetny, wyborny, chlubny.

nóbnitas. ans/sława; a) szlachectwo,
znakomite stanowisko; szlachta, arys-
tokraci; b) doskonałość, szlachetny
rodzaj.

nobuito l. czynić znanym (sławnym,
osławionym).

nócens, enns a) szkodliwy; b) winien,
zbrodniczy, m zbrodniarz.

nóceo, iii, itiini 2. szkodzić (alicui);

przeszkadzać, być przeszkodą.

nocivus - 282 -

nociyus 3 szkodliwy.

nocn-fer, i m gwiazda wieczorna.

nocti-luca, ae/księżyc.

nocti-vagus 3 błąkający się w nocy.

noctii adv. nocą, w noc.

noctua, ae / sową.

noctuabundus 3 w porze nocnej (po-
dróżujący).

noctumus 3 nocny.

nódo l. związać w węzeł; związać.

nodosus 3 pełen węzłów; przebiegły.

nodus. T m węzeł; a) nabrzmiałość; b)
staw (połączenie kości), kostką (u
nogi, ręki); c) chrząstką; d) pączek;

e) więzy; f) zobowiązanie; g) zawik-
łąnie; trudność, przeszkoda.

noenum (aren.) = non.

nołó, Im, nolle nie chcieć (alqd; z inf.,
acc. c. inf., samym con.); nie sprzyjać
komu (alicui.).

nomen. mis n imię, nazwanie, nomen
mihi est Gaio albo Gaius nazywam
się Gąjus. nomen ei dedi Marco
albo Marcum dałem mu imię Mar-
ka. nomen (wzgl. nomina) dare,
edere, profiteri zgłaszać się, (do
służby wojskowej) zaciągać się. n.
alcis deferre oskarżyć kogoś przed
sądem, nomen recipere przyjąć
oskarżenie (o pretorze); a) tytuł; b)
imię rodowe, szczepowe; c) przed-
miot nazwany; a) ród, rodzina (np.
n. Fabium); /3) lud, naród (np. n.
Romanum wszystko, co obejmuje
imię rzymskie); y) osoba, bohater
(np. fortissima nomina); d) sławne
imię, zawołanie, sławą; e) czczy
wyraz; pozór, pretekst; R imię dłuż-
nika w księdze dłużnej, zapis dłużny,

skrypt dłużny, n. solvere dług za-
płacić, nomina erigere ściągać długi;

g) iiómine a) imieniem, według
nazwy, pod nazwą; R) pod pozorem;

na podstawie albo z powodu (z gen.);

�y) meo noniine z mojej strony,
niezależnie.

nomen-clatór, oris m wymieniający
imiona (niewolnik)

nomenclatura, ae / spis imion.

nóilimatuil adv. po imieniu = imien-
nie, wyraźnie.

iioniinatió, onis / wniosek.

nomino l. nazywać, pass. nazywać się;

a) po imieniu wyrażać, imiennie,
wymienić kogo; wspominać; b) pro-
ponować komu (urząd); c) oskarżyć.

nómiós i -us 3 pasący, pasterz.

nómisma, ans n moneta, pieniądz.

nóniós, i m nuta, pieśń.

nómu.s, T m okrąg, powiat.

nón adv. l. nie. et non, ac non i nie.
2. (w odpowiedziach) nie.

nónae, ariim / Nony (7-my lub 5-ty
dzień miesiąca).

nonagesimiis 3 dziewięćdziesiąty.

nonagie(n)s adv. dziewięćdziesiąt razy.

nonaginta dziewięćdziesiąt.

nónanus 3 należący do dziewiątego
legionu.

non-dum adv. jeszcze nie.

nóiigentesinius 3 dziewięćsetny.

nongenG, ae, a dziewięćset.

non-ne l. nie? 2. czy nie.

non-nemo niektóry, niejeden.

nóii-ilihii nieco, w pewnej mierze.

non-niiiius 3 niektóry, pewien; niema-
ły, znaczny.

nón-numquam adv. nieraz, czasami.

283

nónus 3 dziewiąty, subst. nóna, ae

/dziewiąta godzina.

norma, ae / węgielnica, podziałka,
reguła, przepis.

normajis angulus m kąt prosty.

nos my; często = ego.

noscitó l. zauważyć, spostrzec, roz-
poznać.

nóscó. nim, nótum 3. poznać, dowie-
dzieć się (pf. znać, wiedzieć, rozu-
mieć); a) poznać; b) uznać; c) (jako
sędzia) śledztwo prowadzić i wydać
wyrok.

noster, trą, trum nasz, należący do nas.
subst. nostri, óriim m nasi rodacy; a)
przychylni nam; b) = meus.

nostras, ans z naszego kraju, tubylczy,
krajowy.

nota, ae / cecha, znamię, marka; a)
znak pisarski; szyfr; napis; znak in-
terpunkcji; b) etykieta; c) piętno;

plama, zmaza; d) nagana cenzora,
obraza, obelga; e) skinienie.

nótabuis, e godny uwagi, pamięci;

wpadający w oko.

notatfo, óniś / oznaczenie; a) nagana
cenzora; b) spostrzeżenie, uwaga; c)
śledztwo, egzamin.

noteo, ui, - 2. być znanym.

notescó, - - 3. stawać się znanym.

nothu.s 3 nieślubny, bękart.

noffo, onis / znajomość, wiedza; a)
śledztwo; b) nagana cenzora; c) po-
jęcie, wyobrażenie, myśl.

notitia, ae / znajomość; a) sława,
rozgłos; b) wiedza; umiejętność; c)
pojęcie, wyobrażenie.

noto l. cechować, czynić znanym,
oznaczać; a) zatytułować, zaznaczyć;

b) (słowami) określać; c) poznać,
spostrzec, badać; d) (o cenzorze)
karcić; ganić, lżyć.
nótus, i m wiatr południowy.
notus 3 znany, subst. m znajomy; a)
przyjazny, zaufany; b) zwykły; c)
sławny, osławiony.
nóyacula, ae brzytwa, nożyce.
nóvalis, iś/i nóvale, Is n ugór; rola.
nóvatrix, icis / odnowicielka.
nóyelliis 3 nowy, młody, świeży.
nóvem dziewięć.
Nóyember, bris, e listopadowy; (men-

sis) n listopad.
nóyen-diaBs, e a) dziewięciodniowy;

b) dziewiątego dnia.
nóvem 3 co dziewięć.
noyensiBs, e nowy.
nóyerca, ae/macocha.
n6vercaJis, e macoszy; wrogi.
nóviciius 3 nowy, przybysz.
n6vie(n)s adv. dziewięć razy.
nóyitas, afls / nowość, niezwykłość;

a) nową znajomość; b) świeże szla-
chectwo.

nóvo l. odnawiać, odświeżać; a) wy-
naleźć, na nowo stworzyć; b) zmie-
nić, nadać nową postać, nowy kształt
(alqd). res novare wzniecać zabu-
rzenia, obalać istniejącą formę rządu.
nóvus 3 nowy, świeży. novae res
nowinki, zmiana, przewrót, rewolu-
cja, obalenie istniejącego porządku.
homo nóvus dorobkiewicz, czło-
wiek, którego przodkowie nie za-
jmowali wysokich godności; a) nie-
zwykły, szczególny, niesłychany,
bezprzykładny; b) niedoświadczony,
nie ćwiczony, nie obeznany (afe?.

nox

- 284 -

albo z afc?. albo ad alqd); c) rop.
nóvi.ssiniiis 3 ostatni, ostateczny.
agnien -urn straż tylna; a) najmłod-
szy; P) ostateczny, najwyższy; y)
adv. novissime świeżo, niedawno,
dopiero co; nareszcie.

nox, noctis/noc; ciemność; a) śmierć;

b) sen; c) świat podziemny; d) ośle-
pienie; ślepota; e) krytyczne położenie.
noxi>. ae / szkoda; a) przestępstwo,

wina; b) kara.

noxia, ae/wina, przestępstwo.
noxius 3 a) szkodliwy; b) winny,

karygodny; m przestępca.
nubecula. ae / chmurka.
niibes, is / chmura; a) zbita gromada,
mnóstwo; b) ciemność, zasłona; c)
smutek, smutne położenie, nieszczęś-
cie; d) błahostka.
nubi-fer 3 chmuronośny.
nubi-gena, ae m syn chmur.
niibilis. e zdatny do małżeństwa.
nublllis 3 chmurny, powleczony chmu-
rami; a) mętny, ciemny, ponury; b)
nieprzychylny, nieszczęsny.
nubo, nupsi, ptum 3. zasłaniać; (o
kobiecie) wychodzić za mąż (alicui).
nupta poślubiona, narzeczona, żona.
nucleiis. i m jądro, ziarno.
nu-dius adv. dzisiaj jest dzień... n.

tertius przedwczoraj.
nudo l. ogołocić, odsłaniać, obnażać
(alqd alqa re); a) wystawiać kogoś
na przykrości, opuścić, bezbronnego
zostawić; b) ziupić, obrabować (alqd
alqa re); c) zdradzić, wyjawić, dać
do poznania.
nudus 3 nagi, goły, nie ubrany; a)
lekko ubrany, lekkozbrojny; b) nie

uzbrojony, nie ochroniony; nie po-
kryty, nie obsadzony; c) pozbawiony
czegoś, próżny, bez czegoś (z abl.
albo gen.); d) biedny, ubogi; e) sam,
jedynie, tylko; f) pojedynczy, bez
ozdób, nagi.

nugae, arian / żarty, igraszka, błazeń-
stwo; fanfaron, błazen.

nugatór, óris m gaduła, fanfaron.

nugatórius 3 czczy, próżny, bezwar-
tościowy.

nugax, acis pocieszny.

nugór l. robić głupstwa; igrać, żar-
tować, baraszkować.

nullus 3 żaden, nikt. nullo ordine
bez porządku, minus non każdy;

non nullus pewien, niektóry; a)
w żaden sposób, żadną miarą; b)
bez znaczenia, nic nie mówiący,
bez wartości, zero; c) nulllim esse
nie istnieć więcej, być straconym,
być zerem.

nullus-dum jeszcze żaden (dotąd).

num (part. pyt.) a) (wprost, w oczeki-
waniu odpowiedzi przeczącej) czy,
czy może; wzmocnione numquid,
nunine; b) (nie wprost) czy może,
czyby.

numen, inis n skinienie, wola, rozkaz;

a) wola boża, siła, potęga bóstwa,
istota boska; b) wyrocznia; c) maje-
stat, wysokość.
numerahius. e policzalny, dający się

zliczyć.

niimero l. liczyć, (senatum) przeli-
czyć; a) wyliczać, doliczać, niinie-
ratus gotówką; subst. -urn, i n gotó-
wka; b) wyliczyć = wypłacić; c)
wliczać w coś, policzyć między coś

285 nutrimen

(alqd in re, inter alqd); d) mieć za
coś, uważać za coś, uznawać (z
podw. acc).

numerosu*, 3 a) liczny, ludny; b)
rytmiczny, według taktu.

numeriis, T m l. część lub człon
całości; a) takt, rytm, harmonia,
zgodność brzmienia; b) melodia;

c) stopa wierszowa, wiersz. 2. li-
czba, ilość, ad numerum komple-
tny; a) Hasa, kategońa in hostium
numero ducere alqm kogoś wli-
czać do nieprzyjaciół, mieć za nie-
przyjaciela; porządek; b) ranga, zna-
czenie, stanowisko, wartość, god-
ność. (in) numero z gen. zamiast,
jako, za; c) tłum, masa, zapas;

d) zero.

nummarius 3 pieniężny; przeku-
pny. ^

nunimatus 3 zaopatrzony w pienią-
dze.

nummuliis, i m (pl.) nędzny pieniądz,
drobny pieniążek.

numnius, i m pieniądz, moneta, (pl)
pieniądze; a) sesterc; b) szeląg, drob-
nostka.

num-ne zob. num.

numquam adv. nigdy, non iiuni-
quam niekiedy; numquam non
zawsze.

num-quid zob. num.

nunc adv. l. teraz, więc. nunc ipsum
właśnie teraz, nunc... nunc bądź to...
bądź to. 2. a) wśród takich okolicz-
ności; b) n. autem, n. vero teraz
jednak, tak jednak.

nuncupatió, mas f wygłaszanie (uro-
czyste), składanie ofiary.

nuncupo l. uroczyście wygłaszać, ob-
jawiać; ogłosić, uznać, mianować;

nazywać, mienić.

nundinae, arum/dzień targowy, targ;

handel, sprzedaż.

nundmaoo, onis/handlowanie, szach-
rajstwo.

nundinór l. a) handlować, szachro-
wać; b) coś wyszachrować od kogoś,
wyłudzić (alqd ab alqo).

nundmum trinum n trzytygodniowy
termin ustawowy.

nuiiquani = numquam.

nuntiia, ae/posłanniczka, zwiastunka.

nuntiatio, ónis / zwiastowanie, ogło-
szenie (augura).

nuntió l. zwiastować, donieść, oznaj-
mić, kazać powiedzieć (alicui alqd
z acc. c. inf.).

nuntius 3 zwiastujący, meldujący, do-
noszący. subst. -us, ima) posłaniec,
goniec, zwiastun; ff) wiadomość, me-
ldunek, poselstwo, doniesienie.

nfi-per adv. a) świeżo, niedawno; b)
niegdyś, kiedyś.

nupfiae, arum / wesele, małżeństwo.

iiiiptialfe, e weselny, małżeński.

nurus. fis/synowa, młoda pani.

nusquam nigdzie; a) znikąd; b) w żad-
nej sprawie; do niczego.

nuto l. chwiać się, kiwać się, skinąć;

wahać się.

nutricuis, T m wychowawca

nutrico i -ór l. wyżywiać.

nutriciiia. ae / mamka, żywicielka,
protektorka.

nutrimen, inis i nutrimentum, T n l.
żywność. 2. wychowanie, pielęgno-
wanie, hodowanie.

nutrio - 286 -

nutrio 4. żywić, wyżywiać karmić, hodo-
wać; pielęgnować, chować, wspierać.
nutrix, Tds / mamka, żywicielka.
niitus, fis m skłonność; a) siła ciężko-
ści; b) skinienie; rozkaz, wola.

nux, niiciś / orzech; drzewo orzecho-
we, drzewo migdałowe.

nynipha, ae/a) młoda kobieta, dziew-
czę; b) nimfa.


O

o int. o! ach!

6b pp. z acc. l. (o miejscu) a) na-
przeciw; b) przed, przeciw, np. ob
oculos yersari. 2. (przen.) dla,
z przyczyny, z powodu, w interesie.

ób-aeratus 3 zadłużony.

ob-ambulo l. a) iść naprzeciw; b)
przechadzać się (obok czegoś, przed
czymś) {dat. albo *acc.).

ob-armo l. uzbrajać.

ób-aro l. oborywać.

ob-do, didi, ditiun 3. a) przeciwsta-
wiać; wystawić na sztych; b) kłaść
przed czymś, podsuwać (alqd z dat.);

zamknąć.

ob-donnio 4. i ob-dormisco, irim 3.
usnąć, zasnąć.

ob-ducó, duri, ductum 3. l. przeciw-
ko czemuś prowadzić; dodawać jesz-
cze. 2. rozciągać (alqd z dat.); a)
powlekać coś czymś (alqd z dat.); b)
nakryć, powlec, zakryć czymś (abl.).
obductus 3. powleczony, zachmu-
rzony, zmarszczony, zasklepiony; c)
wciągać w siebie, połknąć, wypić.

obducflo, onis / zasłanianie.

ob-duresco, rui, - 3. stawać się
twardym, nieczułym.

ob-duro l. wytrzymać, wytrwać.
ób-eó, u, ituiH 4. l. (intr.) odejść (in
alqd); a) iść przeciw czemuś (ad
alqd); b) zejść; umrzeć. 2. (trans.)
coś obchodzić, zwiedzać, objeżdżać,
zjawić się przy czymś (alqd); a) (w
mowie) pominąć, przejść; b) okrążać
coś, otaczać; c) zabierać się do cze-
goś, przystąpić do czegoś, objąć;

zajmować się, załatwiać (alqd). mor-
tem i diem supremum umrzeć; d)
osiągnąć coś.
ób-eouito l. podjeżdżać (z dat.).
ób-erró l. błąkać się; mylić się.
ob-esus 3 tłusty, mięsisty; napuchiy,

opuchły.
óbex, iciś m i / rygiel; tama, wal,

barykada.
ob-iaceo, ul, - 2. przed czymś albo

naprzeciw leżeć (z dat.).
ob-icio, ieci, iectum 3. l. rzucać,
stawiać, trzymać, naprzeciw (alicui
alqd). pass. wystąpić przeciw, stanąć
naprzeciw, rzucić się. 2. rzucać,
kłaść, przeciągać coś przed kimś
(alicui alqd). pass. leżeć przed czymś
(dat.); a) skompromitować kogoś lub
coś, narazić, wydać, wystawić na

\\

- 287 - obnitor'

coś (alqm albo alqd z dat. albo ad);

b) napędzić komuś czegoś, wpoić,
spowodować (np. alicui spem lub
terrorem); c) wyrzucać, czynić wy-
rzuty (alicui alqd, de re; z auod albo
acc. c. inf.); d) odpowiedzieć.
obiectatfo, onis/wyrzut.
obiectó l. często czynić wyrzuty (alqd
alicui rei); a) opuścić, wydać, pozo-
stawić; b) zarzucać komu coś.
obiectiis, fis m l. przeciwstawianie
2. wysunięcie, zasionienie, wysta-
wanie.
obiex, icis = óbex.
obTraflo, onis/złość, zawziętość.
ob-Tratus 3 gniewny, zagniewany.
óbiter adv. mimochodem, pobieżnie.
óbitfls, fis m upadek, zagląda; zejście,

skon, śmierć.

obiurgatio, onis/nagana, polajanie.
obiurgatór, óriś m ganiący.
obiurgatoriiis 3 łający, lżący.
ob-iurgo l. lżyć, ganić (alqm de; in

re, alqd albo z quod); strofować.
ob-languesco, gin, - 3. osłabnąć,

zmęczyć się.

oblectanien. mis i -mentum, T n roz-
rywka, zabawa, uciecha.
oblectatió, onis/uciecha, zabawa.
ob-lecto l. bawić, rozweselać, cieszyć.
ob-lido, si, sum 3. ścisnąć, zdusić.
obligatfo, onis/zastaw, poręczenie.
ob-ligo l. l. wiązać, przywiązać. 2.
powiązać, związać: a) zobowiązywać
(alqm alaa re); obciążać; b) zasta-
wiać, dać w zastaw (alicui alqd); c)
obligatus 3 związany, zobowiązany;

zadłużony, obciążony, zastawiony,
poświęcony.

ob-umo l. zamulić; roztrwonić, zmar-
nować, puścić.

ob-lino, levT, lituiii 3. smarować, po-
smarować; a) obiadować, przeciążyć;

b) splamić, pokazać.

obuquitas, atis/skos, ukos, kąt.

obuquo l. ustawić ukośnie, skrzywić.

ob-uquus 3 poprzeczny, ukośny; a)
zezowaty; b) przytajony, skryty.

ob-litesco, tui, - 3. ukryć się (a re
przed czymś).

oblitteratió. onis / zapomnienie.

ob-uttero l. wykreślić, wymazać; puś-
cić w niepamięć.

obfiyio, onis/l. zapomnienie; amnes-
tia. 2. słaba pamięć.

obliwsus 3 a) zapominający; b) dają-
cy zapomnienie.

ob-Byiscór, oblitus sum 3. zapominać
(z gen. i acc; z inf., acc. c. inf.); nie
zwracać uwagi, tracić z oczu.

obliyium, i n = obBvio.

ob-longus 3 podłużny.

ob-lóquór, lócutus sum 3. sprzeciwiać
się (alicui); grać albo śpiewać przy
czymś.

ob-luctór l. walczyć przeciw czemu
(dat); sprzeciwiać się.

ob-molior 4. zastawić się, zabaryka-
dować.

ob-murmuro l. mruczeć (z dat), sze-
mrać przeciw czemuś.

ob-mutescó, tin, - 3. zamilknąć;

zaprzestać.

ob-natus 3 porastający, na czymś ro-
snący.

ob-nitor, nixus sum 3. sprzeciwiać
się, opierać się, opór stawić, obnous
3 stanowczy, stały, gorliwy.

obnorius

ob-noidus 3 l. karygodny, występny,
winny (z dat. wzgl. z gen.). 2. komuś
podległy, poddany, na coś narażony,
wystawiony (z dat.); a) służalczy; b)
zobowiązany, związany (z dat.).

ob-niibuus 3 zachmurzony.

ob-nubo, nupsi, nuptuni 3. zakryć,
zasłonić.

ohnuntiatió, oms / obwieszczenie
złych znaków.

ob-nunflo l. obwieszczać niepomyślną
wróżbę.

óboediens, fis posłuszny, uległy (z
dat.).

oboedientia, ae/posłuszeństwo.

ob-oedio, Tvi, Ttiini 4. dać posłuch, być
posłusznym (z dat.).

ób-orior, ortiis sum 4. podnieść się,
powstać, wschodzić.

ob-repo, repsT, reptum 3. przypełzać,
podpełzać (z dat. albo ad alqd);

podsuwać się, podejść, niepostrzeże-
nie wcisnąć się.

ob-rigesco, gui, - 3. drętwieć.

ob-rógo l. znieść (starą ustawę (dat.)
wnosząc nową).

ob-ruo, rui, rutum 3. zasypać (alqd
alqa re); a) zakopać, zanurzyć, po-
grzebać; b) zasłonić, zakryć, zaciem-
nić, postawić w cieniu; c) przełado-
wać, uciskać, zgnieść, stłumić.

obrussa, ae/próba ogniowa (złota).

ob-saepió, saepsi, saeptiun 4. za-
mknąć, ogrodzić.

obscenitas, ads/nieprzyzwoitość.

obs-ceniis 3 brudny, szpetny, wstrętny;

a) nieprzyzwoity, nieobyczajny, bez-
wstydny; b) złowrogi.

obscuratfo, oms /zaćmienie.

obscuritas, adś / ciemność; a) nie-
zrozumiałość; b) brak rozgłosu.

ob-scuro l. zaciemniać; a) zasłaniać,
ukrywać; b) czynić niezrozumiałym
albo ciemnym; c) stawiać w cieniu,
zapominać, czynić nieznanym.

ob-sciiriis 3 ciemny; a) ukryty; b)
niewyraźny, niezrozumiały; (o cha-
rakt.) zamknięty, skryty; c) nieznany,
bez rozgłosu; d) nie spostrzeżony,
tajemny.

obsecratio, onis / gorąca prośba, za-
klinanie; a) publiczny dzień pokuty;

b) uroczyste zapewnienie.

ob-secro l. usilnie prosić, błagać, za-
klinać (alqm; z ut).

ob-secundo l. sprzyjać, popierać, być
powolnym (z dat.).

obsequela, ae / = obsequium.

obsequens, entis uległy, powolny (z
dat.).

obseauium, i n uległość, powolność,
ustępstwo, posłuszeństwo; okazywa-
nie względów.

ob-seouór, secutus siim 3. sprzyjać,
być po myśli, być posłusznym (z
dat.); oddać się jakiejś sprawie, po-
święcić się, być oddanym.

ob-sero l. zaryglować, zamykać.

ob-sero, sevi, situiii 3. obsiewać, za-
sadzić; całkiem pokryć albo napełnić
(alqd alqa re).

obseryans, antis pełen szacunku (a-
Icis).

obseryanfla, ae / szacunek, poważa-
nie.

observafio, onis/obserwacja, ogląda-
nie; sumienność.

obseryito l. pilnie baczyć.

obsurdesco

ob-servo l. baczyć, oglądać (alqa); a)
strzec, uważać, czatować; b) szano-
wać, czcić.
ob-ses, idis m i / zakładnik; zakład,

rękojmia, zabezpieczenie.
obsessio, onis/= obsidio.
obsessór, oris m oblegający.
ob-sideó, sedi, sessum 2. siedzieć przy
czym (z acc.); a) obsadzić, mieć
w ręku, panować nad czym; b) za-
mknąć, oblegać; uciskać; c) czegoś
strzec, uważać na coś, czatować
(alqd).
obsidialis. e = obsidionalis.
obsidio, onis / zamknięcie, oblężenie,

blokada; bieda, ucisk.
obsidionalis, e oblegający, oblężniczy.
obsidiuni, i n zakład, zakładnik.
ob-sido, sedl, sessum 3. obsadzić;

wziąć w posiadanie.
obsignatór, oris m świadek (który
kładzie swą pieczęć, np. na testa-
mencie).
ob-signó l. a) pieczętować; b) opatrzyć

pieczęcią.

ob-sisto, sfftT, - 3. stanąć naprzeciw,
zastąpić drogę (z dat.); a) stawić
opór, opierać się; b) subst. obstita,
oriim n miejsce (przedmiot) rażone
piorunem.
obsóle-fió, factus sum, fien = ob-

solesco.

obs-ólescó, levT, letum 3. zużywać się,
tracić wartość i znaczenie, obsóletus
3 zużyty, znoszony; a) zmurszały; b)
zastarzały; c) codzienny, zwyczajny.
obsomum, i n zakąska; przystawka;

potrawa z ryby.
obsónó l. kupić jako zakąskę.

obstetnx, iciś/akuszerka.

obstmatió, ómś / stałość, wytrwałość;

upór.

obsflnatus 3 zdecydowany, wytrwały,
uparty, zacięty.

ob-sflno l. postanowić coś, obstawać
przy czymś (alqd; z inf.).

ob-stipescó = obstupesco.

ob-stipus 3 skurczony, pochylony.

obstita, oriim n zob. obsisto.

ob-sto, stifi, staturus l. stać naprzeciw,
stać w drodze (alicui); sprzeciwiać
się, być przeszkodą (alicui; z ne,
auorrdnus).

ob-strepó, pul, - 3. hałasować, szu-
mieć, huczeć (z dat); a) przekrzy-
czeć, przerwać (alicui); b) przeszka-
dzać, być przeszkodą.

ob-stringo, struno, strictum 3. a)
przywiązać, przykrępować; b) zwią-
zać; a) zobowiązywać kogoś (alqm
re), skrępować; fS) powikłać, oplatać,
czynić kogoś winnym czegoś (alqm
alqa re).

obstructio. onis/zamknięcie.

ob-stnió, strun, structiun 3. budować
naprzeciw, luniinibus alcis zasłonić
komuś okna, zatarasować, zamknąć.

obstrusus 3. zob. obtrudo.

ob-stupefacio, feci, factiini 3. wpra-
wiać w podziw, w osłupienie, ogłu-
szać.

ob-stupesco, pui, - 3. zdrętwieć,

osłupieć; zdziwić się, zdumieć.
ob-sum, fiu, esse być przeszkodą,

szkodzić.

ob-suo, sili, sutum 3. obszywać, przy-
szywać.
ob-surdesco, diS, - 3. głuchnąć.

obtego

- 290 -

ob-tego, ten, tectum 3. pokryć; a)

strzec; b) kryć, zasłaniać.
obtemperado, omś/posłuszeństwo.
obtempero l. sprzyjać, słuchać, ulegać

(z dat.).

ob-tendo, ndi, ntiini 3. rozpiąć coś,
rozciągnąć przed czymś, pass. roz-
ciągać się, leżeć naprzeciw (z dat.);

a) zasłaniać się, wymawiać się; b)
zasłaniać, zakrywać.
obtentus, us m zasłanianie, zakrywa-
nie; a) osłona; b) pozór, pokrywa.
ob-tero, trm, tritum 3. zgnieść, roz-
deptać, zmiażdżyć; a) zniszczyć, zni-
weczyć; b) obniżyć, zmniejszyć,
uszczuplić, poniżyć, wzgardzić.
obtestatio. oms / zaklinanie, usilna

prośba.

ob-testór l. powołać na świadka; a)
uroczyście zapewnić (alqd; z acc. c.
inf); b) zaklinać, błagać (alqm; z ut).
ob-texo, texuT, textlim 3. pokryć.
ob-ticescó, cm, - 3. zamilknąć.
ob-ffneó, tinuT, tentum 2. trzymać
mocno (alqd); a) posiadać, (miejsce)
mieć, objąć w posiadanie, obsadzić,
(urząd) piastować, dzierżyć; b) za-
trzymać w posiadaniu, utrzymać, ow-
ładnąć, zachować; (ius, causam)
przeprowadzić, przestrzegać, (twier-
dzenia) bronić, udowadniać; c) zająć,
otrzymać, dostać; d) (intr.) utrzymać
się przy czymś, mieć znaczenie,
znaczyć.

ob-tingo, ffgi, - 3. przypaść, dostać
się w udziale, wydarzyć się (alicui;

z ut).

ob-torpesco, piu, - 3. zdrętwieć; stać
się nieczułym.

ob-torqueo, torsi, tortiim 2. sklecić,

zwinąć; zdusić.

obtrectatió, oiris / zawiść, zazdrość.

obtrectatór, oris m zazdrosny, rywal.

ob-trecto l. przeciwdziałać, sprzeci-
wiać się (z dat); zmniejszać.

ob-triidó, trusi, triisum 3. popchnąć
naprzód; (suknie) obszyć, obramo-
wać.

ob-truncó l. pociąć, zgładzić.

ob-tundo, tiidi, tu(n)sum 3. uderzać
o coś (alqd); a) stępić, ogłuszyć;

złagodzić; b) naprzykrzać się, ob-
ciążać (prośbami, z acc.); c) ob-
tu(n)sum 3 tępy, ogłuszony (zaćmio-
ny, nieczuły, głupi, powierzchowny).

ob-turbo l. pomieszać, wprawić w nie-
ład; a) niepokoić; b) przerywać,
przeszkadzać

ob-turo l. zatkać.

ohtiitus, us m spojrzenie, widok.

ob-umbró l. ocieniać; a) zaciemniać;

b) ukrywać, upozorować; c) chronić.

ób-uncus 3 zakrzywiony.

ob-ustus 3 nadpalony; zahartowany.

ob-vallo l. oszańcować.

ob-vem5, vem, ventum 4. spotkać: a)
przybyć dokądś, znaleźć się gdzieś;

zdarzyć się; b) dostać się w udziale,
przypaść.

ob-vers6r l. kręcić się; pokazać się,
zjawić się, stawać przed oczyma (z
dat. lub ante).

ob-verto, verS, versum 3. zwrócić
się, odwrócić się (alqd in albo ad
alqd). pass. wyjść naprzeciw, oddać
się.

ob-yiam adv naprzeciw (z dat.) ob-
yłam alicui dari nawinąć się. ob-

- 291 - occursatio

viam ire a) stawiać czoło, opierać
się; /3) dopomóc, zaradzić.

obviiis 3 idący naprzeciw, leżący na-
przeciw (z dat.); a) opuszczony,
narażony; b) lekki, idący na rękę; c)
uprzedzający, życzliwy.

ob-volvo, volvi, yólutiim 3. zakryć,
okryć, zasłonić.

oc-caecó l. oślepić; a) zaciemnić; b)
czynić niewidocznym, pokryć.

occallatus 3 gruboskórny, nieczuły.

oc-callesco, liii, - 3. stawać się grubo-
skórnym, nieczułym.

oc-cano, niu, - 3. trąbić.

occasnó, oniś / dogodna sposobność;

nagły atak, starcie się wręcz.

occasus, us m zajście, zachód; a)
wieczór, strona zachodnia; b) zguba,
śmierć.

occatió. oniś/bronowanie.

oc-cento l. śpiewać piosenkę satyrycz-
ną, serenadę.

occidens, entis m zachód.

occidió, onis/zabójstwo, zniszczenie.

oc-cidó, cidl, casum 3. zpadać; a)
zachodzić; b) ginąć, umierać, prze-
padać.

oc-cido, cTdT, cisuili 3. rzucić o ziemię;

a) zabić; b) na śmierć zadręczyć,
dręczyć, niszczyć.
occiduus 3 a) zachodzący, zachodni;

b) bliski śmierci.

oc-cino, mu, - 3. śpiewać ostrzegaw-
czo, krakać (o ptakach wróżebnych).
oc-cipio, cepl, ceptum 3. a) zaczynać,

przedsięwziąć; b) zacząć się.
oc-cipitium, T n tylna część głowy.
occiśló, omś/cios śmiertelny.
oc-dudo, si, sum 3. zamykać: zamknąć.

occo l. bronować; (ziemię) uprawiać.

oc-cubo, - - l. leżeć nieżywym.

oc-culco l. podeptać, tratować.

oc-ciiió, fulin, cultuill 3. ukrywać,
trzymać w tajemnicy, zataić.

occultatfo, óms/ukrywanie, tajenie.

occultatór, óris m ten, który ukrywa.

occultó l. = occulo.

occultus 3 schowany, ukryty; tajemny,
niezauważony; (o charakterze) skry-
ty. subst. occultiim, l n kryjówka,
tajemnica.

oc-cumbo, cubul, cuhituni 3. upadać,
umierać, mortem umrzeć.

occupatio, omś/a) obsadzenie, objęcie
w posiadanie; zatrudnienie, przeszko-
da, interes.

occupatus 3 zajęty, zatrudniony (in
re, re).

oc-cupo 1.1. obsadzić, zająć, napełnić
(alqd re); a) brać w posiadanie,
zabrać, owładnąć, osiągnąć, zyskać;

b) porwać kogoś, opanować, zaprzą-
tać kogoś, zająć kogoś; c) napaść,
zaczepić; d) (pieniądze) umieścić,
włożyć. 2. uprzedzić kogoś (alqm;

z inf.).

oc-curro, (cu)cum, cursiim 3. biec
naprzeciw, spotykać (alicui); a) ata-
kować; b) przybyć, zastać coś, uczes-
tniczyć (z dat.); c) nastręczać się,
okazywać się, stawać przed oczyma,
przychodzić na myśl; d) sprzeciwić
się, przeciwdziałać (z dat.); zapobie-
gać, uchylać; e) odpowiedzieć na co,
zarzucić.

occursatio, onis/wyjście naprzeciw,
spotkanie; pozdrowienie, powinszo-
wanie.

occurso

- 292 -

occurso l. spotykać, występować na-
przód (z dat.); a) zbliżać się; b)
sprzeciwić się, przeciwdziałać.

occursiis, fis m spotkanie; nadbieg-
niecie.

ócellus, i m oczko; gałka oczna.

odór, us (comp.) szybciej, zręczniej.
(sup.) oci.ssime.

ocrea, ae/ nagolennik.

ocreatiis 3 nagolennikami zaopatrzo-
ny.

octagonós, 5n ośmiokątny. subst. -on,
i n ośmiokąt.

octaphórós = octophorus.

octastylós, on o ośmiu kolumnach.

octavus 3 ósmy.

octie(n)s adv. osiem razy.

octingentT 3 osiemset.

ocfi-pes, edis ośmionogi.

octo osiem.

October, bris, bre październikowy;

(nieiisis) m październik.

octo-decim osiemnaście.

octogenarius 3 osiemdziesięcioletni.

octogeni, ae, a po osiemdziesiąt.

octogesimus 3 osiemdziesiąty.

octogies adv. osiemdziesiąt razy.

octoginta osiemdziesiąt.

octó-iugiś, e w osiem koni zaprzężony,
ośmiu ludzi liczący.

octom 3 po osiem.

octophórós, on niesiony przez ośmiu
ludzi, subst. -on, i n lektyka niesiona
przez ośmiu ludzi.

octuplicatus 3 osiem razy pomnożony.
octliplus 3 ośmiokrotny.
octiissis, is m osiem asów.
óculiis, i m oko; a) światło oczu, siła
wzroku, spojrzenie, in oculis na wi-


doku; in oculis esse alcis albo alicui
być komuś bardzo drogim; b) pą-
czek; c) perła, klejnot.

odi, odisse nienawidzieć, nie znosić,
gardzić (z acc. albo *inf.).

ódiósus 3 znienawidzony, nieznośny,
wstrętny; nidny.

odium, T n nienawiść, gorycz, nie-
przyjaźń; a) niechęć, uprzykrzenie;

b) przykre lub wstrętne zachowanie;

c) przedmiot nienawiści, znienawi-
dzona osoba.

odór (i *ódos), oris m węch; a) zapach;

(pl) kadzidło; delikatesy; b) niemiły
zapach, smród; c) para, wyziew; a)
powiew, oddech; fS) wietrzenie, przy-
puszczenie, domysł, przeczucie.

ódóramentum. T n kadzidło.

ódoratio, onis/wąchanie.

ódoratus. us m zmysł węchu.

ódoratus 3 pachnący, wonny.

odori-fer 3 pachnący; wonności wy-
twarzający.

odoro l. uczynić wonnym.

odorór l. wąchać, węszyć; wietrzyć; a)
wywąchać, wyśledzić; b) ubiegać się
o coś (acc.); c) powierzchownie po-
znać, liznąć czegoś (acc.).

adonis 3 a) pachnący; b) wietrzący,
węszący.

oecónonucus, i m gospodarz.

oenóphórum, T m kosz wina.

oenus 3 (arch.) = unus.

oestrus, i m bąk, giez koński

oesus, us (arch.) = usas.

offa, ae/kęs; knedel.

of-fendo, ndi, nsuni 3. trącić: l. (intr.)
uderzyć o cos lub w coś, godzić (in
re); a) ponieść szkodę, doznać nie-

293 - olim

szczęścia, doznać przypadku; b) po-
tracić; a) wzbudzać niechęć (in re,
apud alqm); p) powziąć do czegoś
niechęć (in re); y) (o rzeczach) być
rażącym, razić. 2. (trans.) uderzyć
czymś o coś (alqd ad alqd); a)
natrafić na coś (alqd), spotkać kogoś
(alqm); b) ranić, uszkodzić; a) urazić.
pass. zgorszyć się, obrazić się, znie-
chęcić się (in re albo z abl.); JS)
offensus 3 obrażony, urażony, nie-
chętny (alicui); znienawidzony,
wstrętny (alicui).

offeiisa. ae / potrącenie: a) uraza,
obraza; b) niełaska.

offensio, ónis/trącanie: a) niedomaga-
nie, niedobry stan zdrowia; b) uderze-
nie; a) obraza, zmartwienie, zazdrość,
niezadowolenie, niełaska; f!) przypa-
dek, nieszczęście, przeciwieństwo.

offensiuncula, ae/a) drobna uraza; b)
drobny wypadek.

ofteusó l. uderzać o ścianę.

of-feró, obtuB, óblatum, offerre nieść
naprzeciw, nadstawiać, przedstawiać,
pokazać (alicui alqd); a) ofiarować,
przynieść; b) pozostawić, wystawić
na coś, narazić na coś (alqd z dat.
albo ad, in alqd); c) wyświadczyć,
wyrządzić coś komu (alicui alqd); d)
pass. albo se offerre (z dat.); a)
ofiarować się, oddać się; /?) okazy-
wać się; y) spotkać, stanąć naprzeciw.

officina. ae / warsztaty, wytwórnia;

ognisko.

of-ffció, fed, fectum 3. wejść w drogę,
stać na drodze, zamknąć drogę (z
dat.); być przeszkodą, uszczerbek
przynieść.

offlciosus 3 gorliwy, uprzejmy, chętny;

obowiązkowy.
officiuni. T n l. służba; a) usłużność,
uprzejmość, przysługa; b) okazywa-
nie uszanowania, służba honorowa,
grzeczność; c) służba = urząd, zaję-
cie. 2. obowiązek, zobowiązanie, po-
winność, powołanie, zawód; a) po-
czucie obowiązku, wierność obowią-
zkom; b) pełnienie obowiązków, po-
stępowanie zgodne z obowiązkami,
posłuszeństwo.
of-figo, ri, xiim 3 wzmacniać.
of-firmo l. czynić mocnym. oftTrma-

tus 3 silny stały; uparty.
of-ftilgeo, IsT, - 2. zabłysnąć.
of-fundo, riidl, fusum 3. wylać, wy-
sypać coś przed czymś, ponad
czymś, rozprzestrzeniać (alqd z dat.
albo ob alqd); pokryć, napełnić;

przyćmić.
oh int. o! ach! ha!
ohe int. stój!
olea, ae/= oliva.
óleaginus 3 z drzewa oliwnego.
olearius 3 przeznaczony na oliwę.
óleaster, tri m dzikie drzewo oliwne
óleo, liii, - 2. wydawać zapach, śmier-
dzieć (alqd); zdradzać coś albo wy-
jaśniać, odkrywać.
óleiim, T n oliwa; ćwiczenie szkolne

(w wymowie), szkoła.
ol-facio, feci, factuni 3. wąchać, wiet-
rzyć (alqd).
olfactiis, us m zmysł węchu.
olidus 3 pachnący, śmierdzący.
olim adv. a) przed laty, niegdyś, raz;

dawno, od dawna; b) wtedy, wów-
czas; c) czasami, niekiedy; zwykle.

olitór, óris OT ogrodnik sadzący ja-
rzyny.

ólitorius 3 jarzynowy.

61iva, ae/a) oliwa; b) drzewo oliwne,
gałązka oliwna, wieniec oliwny.

6Bvetum, T n ogród oliwny

oByi-fer 3 rodzący oliwki.

ólivum, i n oliwa; balsam.

olla, ae/garnek.

oUe albo oUus 3 (arch.) = me.

óiór, oris m łabędź.

ólorihus 3 łabędzi.

oliis, eris n jarzyna, zielenina.

olusculum, i n jarzynka.

ómasum, i n flak wołowy.

omen, Iius, n znamię, cecha, znak;

wróżba; a) życzenie; b) świąteczny
zwyczaj; c) wesele, małżeństwo.

onientuni, T n siatkówka.

ominor l. grozić, zapowiadać; prze-
powiadać, wróżyć, małe ominatus
poprzedzony złą wróżbą.

6-mittó. misi, missum 3. pozwolić
iść, jechać, porzucić; a) opuścić,
stracić z oczu (alqd); przestać (z
inf.); b) przejść mimo, poniechać,
pomijać, zrezygnować z czego (z
acc. albo de re).

omm-fer 3 wszystko rodzący.

omm-gena, ae wszelkiego rodzaju.

omnilió adv. a) zupełnie, całkiem; b)
w całości, w ogóle, zgoła, oninino
non w ogóle nie.

onuu-parens, enfls matka wszystkich.

omm-pótens, entis wszechmocny.

omius, e każdy; a) cały, zupełny; b)
wszelki, wszelaki; c) każdy, każdo-
razowy.

omm-vagus 3 wszędzie tułający się.

omm-v61us 3 wszystkiego pragnący.

ónagrós. i m dziki osioł.

ónerarius 3 noszący ciężary, subst. -8,
ae / okręt kupiecki.

ónero l. obładować, obciążyć, opako-
wać (alqd alqa re); a) obsypać,
przeładować; b) obsypywać wyrzu-
tami, oskarżyć; c) obciążać, naprzyk-
rzać się; d) powiększać, czynić cięż-
szym; e) ładować coś w coś, napeł-
niać (alqd alqa re).

onerosus 3 ciężki, przygniatający.

onus, eriś n ciężar, brzemię, ładunek;

a) męka, uciążliwość, ciężkie zada-
nie; b) danina, podatek, długi.

Snustiis 3 obładowany, obciążony (z
abl.); pełen czegoś, uciśniony przez
coś.

&nyx, ychis m onyks; puszka, słoik na
balsam.

ópacitas, afis/cienistość.

opaco l. ocieniać.

ópacus 3 cienisty, ocieniony, ciemny,
ponury.

opella, ae/mała praca.

opera, ae/praca, trud, wysiłek, czyn-
ność. operam dare (alicui rei albo
z ut) przykładać się do czego, zajmo-
wać się czym. operae pretium est
opłaci się; a) służba, pomoc, popar-
cie; b) czas, czas wolny od pracy,
sposobność; c) dzienna robota, dzien-
na praca; wyrobnik, robotnik; pomoc-
nik; klakier teatralny.

operarius 3 zdatny do roboty, roboczy.
subst. -us, i m wyrobnik, najemnik.

óperciiiiiin, i n nakrywka.

óperunentum, i n nakrycie, pokrywa,
derka.

opportunus

operio, erui, ertum 4. pokrywać, na-
krywać; zasłaniać; a) pochować; b)
obsypać, obiadować; ukrywać, taić;

d) opertus 3 schowany, ukryty.
subst. -urn, i n tajemnica, kryjówka,
głębia.

óperór l. być czymś zajętym, praco-
wać nad czymś, coś załatwiać (alicui
rei); a) ofiary składać; b) zajmować
się czymś.

óperosus 3 a) zajęty, czynny; skutecz-
ny; b) pracowity, uciążliwy; sztucz-
ny, misterny, kunsztowny.

ópes, um/zob. ops.

ópi-fer 3 pomocny.

opi-fex, ids mi f a) mistrz, twórca; b)
rzemieślnik.

ópilió. onis m pasterz owiec.

opinias 3 tłusty, omaszczony; a) uro-
dzajny; b) bogaty, obfity, wspaniały;

c) okazały; ociężały.

ópinabilis, e przypuszczalny, niepe-
wny.

oplnatió, onis/przypuszczenie, przed-
stawienie, wyobrażenie.

opinatór, oris m przypuszczający,
skłonny do przypuszczeń.

opinio, oms/mniemanie, pogląd, przy-
puszczenie, oczekiwanie, domysł; a)
wyobrażenie, urojenie, uprzedzenie;

b) wysokie mniemanie, dobre imię;

c) pogłoska.

opiniósiis 3 pełen domysłów.
opTnór l. mniemać, przypuszczać, wie-
rzyć, uroić sobie co (alqd, de re;

z acc. c. inf.)
opi-parus 3 wspaniały, świetny
opistógraphiis 3 na odwrotnej stronie
zapisany.

opituiór l. pomagać (alicui); przy-
chodzić z pomocą (alicui rei).

óportet, iiit, - 2. należy, wypada,
potrzeba, powinno się (z inf. i acc. c.
inf.).

op-pedó, - - 3. wyszydzić (alicui).

op-periór, pertus sum 4. czekać, ocze-
kiwać (alqd; z ut).

op-peto, ivi, Ttiini 3. iść naprzeciw;

doznać (alqd).

oppidanus 3 miejski; subst. -fls,
T m mieszkaniec małego miasta.

oppTdatini adv. według miast.

oppido adv. bardzo, dzielnie, nadzwy-
czaj, nader (wzmocn. oppido quam).

oppiduluni, T n miasteczko.

op-pidum, i n a) oszańcowanie, ob-
warowanie; b) miejsce obwarowane,
miasto.

op-pignero l. dać w zastaw.

op-pilo l. zatarasować, zamknąć.

op-pleo, evi, etum 2. napełniać, wypeł-
niać czymś (alqd alqa re).

op-pono, postu, positum 3 przeciw-
stawiać (alqd alicui rei, także ad
alqd). pass. stać naprzeciw, leżeć
naprzeciw (z dat.); a) wystawiać,
narażać, poświęcać (alqm periculo
albo ad periculum); b) przedłożyć,
przedstawić, zarzucić; c) porównując
przeciwstawiać; d) dać w zastaw.

opportumta.s, afiś / wygodne lub ko-
rzystne położenie; a) dogodny czas,
dogodna sposobność; b) korzyść,
zysk, wygoda, przyjemność; korzys-
tne usposobienie, uzdolnienie.

op-portunus 3 wygodny, dogodnie po-
łożony; a) (czasowo) dogodny; b)
przydatny, korzystny (z dat., także ad

oppositus - 296 -

alqd); zręczny, obrotny; c) wystawio-
ny na niebezpieczeństwo, narażony.
subst. -iim, i n zagrożone stanowisko.

oppositiis, iis m przeciwstawienie się,
stanowisko przeciwne.

oppressio, onis / ucisk, pogwałcenie;

zaskoczenie, nagły napad.

op-primó, pressi, pressum 3. l. ucis-
kać; przygniatać; zanurzać; a) przyci-
skać, dusić, zasypywać; b) trzymać
na dole, nie pozwalać wypłynąć; c)
kryć, trzymać w tajemnicy; d) strą-
cać, ujarzmiać, przezwyciężać, nisz-
czyć. 2. napadać, zaskoczyć; wypro-
wadzić z równowagi.

op-próbrium, i n łajanie, wyrzut; obe-
lga, hańba.

op-próbró l. wyrzucać, czynić wy-
rzuty (alicui alqd).

oppugnatio, onis / atakowanie; a)
sposób, sztuka oblegania; b) atak,
oskarżenie, opozycja.

op-piigno l. atakować; napadać, zwa-
lczać.

ops, opis/, l. a) moc, silą, potęga; b)
pomoc, udzielenie pomocy, poparcie.
2. pl. opes, urn środki, majątek;

bogactwo; a) silą zbrojna; b) wpływ.

opsonium zob. obsonium.

optabilis, e pożądany.

optatio, onis/życzenie.

optimas, afls należący do najlepszych.
subst. m optymata, arystokrata.

optuniis, -me, sup. do bonus.

opffo, onis l. / wolna wola, wybór,
życzenie. 2. pomocnik centuriona.

optmis 3 wybrany.

opto l. a) wybierać; b) życzyć (alqd;

z ut, *z inf. albo acc. c. inf.). optan-

diis 3 godny pożądania, optatus
3 upragniony, pożądany, miły. subst.
optatum, i n życzenie, opłato we-
dług życzenia.

ópulens, entis = opuleiitus.

opulentia, ae/bogactwo, wspaniałość;

potęga, wpływ.

opulento l. wzbogacać.

opuleiitus 3 bogaty, obfity (z abl. albo
*gen.); a) okazały, kosztowny, wspa-
niały; b) silny, potężny, wpływowy.

opus, eris n dzieło: l. praca, zajęcie,
zatrudnienie, czynność; a) czyn, dzia-
łanie, trud, natężenie; b) interes,
zadanie, służba, przedsięwzięcie; c)
praca ręczna, sztuka. 2. dokończone
dzieło, gotowa praca, wytwór; a)
budowla, budynek; b) maszyna ob-
lężnicza, praca przy szańcach, oszań-
cowanie, c) (pisane) dzieło, książka.
3. opus est trzeba, potrzeba (alicui
z nom. albo abl., *z gen.; z inf. albo
acc. c. inf.).
ópusciiium, T n dziełko.

ora, ae / powróz, lina.

ora, ae/brzeg, granica; a) wybrzeże;

mieszkaniec wybrzeża; b) (daleka)
okolica, przestrzeń ziemi, strefa.

oraculiim, i n wyrocznia; a) siedziba
wyroczni; b) przepowiednia, wyrocz-
nia; wyrok, sentencja

orariiis 3 należący do wybrzeża, nad-
brzeżny.

óraflo, onis /1. mówienie; a) mowa,
sposób mówienia, wyrażenie, słowne
przedstawienie; b) wykład, styl; c)
wywnętrzenie się, zeznanie, słowa;

d) temat do mowy. 2. mowa; a)
przedmiot mowy, temat; b) dar wy-

297 - ornatrix

mowy, wymowa; c) pismo cesarskie,
rozkaz cesarski.

orafluncula, ae/krótka mowa.

orator, oris m a) przemawiający, mó-
wca; b) mówca (zawodowy).

oratorius 3 krasomówczy.

oratrix, Tcis / pośredniczka.

oratiis, us m prośba.

orbatór, oriś m ten, który osieroca.

orbiculatus 3 kolisty, okrągły.

orbis, is m koło, krąg; a) krążenie; b)
koliste ustawienie; c) obieg; d) (w
mowie) period, okres; e) tarcza, płyta
a) sklepienie niebieskie; f!) (terrae,
terrarum) świat; obszar, kraj, pańs-
two, rodzaj ludzki.

orbita, ae/ślad kół, tor; koleina.

orbitas, afis / sieroctwo, bezdzietność
-brak.

orbo l. osierocić; zrabować, pozbawić
czegoś (alqm alqa re).

orbus 3 osierocony; a) bez rodziców,
bezdzietny, owdowiały; m sierota,
/ wdowa; b) obrabowany, pozba-
wiony (z abl. albo ab re).

orca, ae/beczka.

orchas, adis/oliwka.

orchestra, ae/miejsce, gdzie odbywały
się występy aktorów i tancerzy; miejs-
ca dla senatorów w teatrze.

orcinus 3 pochodzący ze świata zmar-
łych.

ordinarius 3 porządny, regularny,
zwykły.

órdinafun ody. rzędem, regularnie.

ordino l. porządkować, szeregować,
przyprowadzać do porządku.
ordinatus 3 uporządkowany, porzą-
dy; a) należycie urządzić, wprowa-


dzić ład; b) osadzić kogoś na urzę-
dzie, dać komu urząd.

ordiór, orsiis sum 4. zaczynać (alqd
ab re, de re). subst. orsa, orum w a)
początek; j3) słowa.

ordo, mis m rząd, wastwa, pokład; a)
siedzenia, ławki w teatrze; b) szereg,
linia; c) oddział, gromada, hufiec,
centuria; d) ranga centuriona, cen-
turion; e) stan, klasa, ranga; f) po-
rządek, następstwo w szeregu; przy-
miot, reguła, zwyczaj, ordine i in
ordinem porządkiem, po porządku,
należycie, po kolei.

6reas, adfe/nimfa górska, Oreada.

orgia, oriini n orgie, tajne obrzędy,
święto Bachusa.

órichalcum, i n mosiądz.

óriens, entis m wschód, ranek; bóg
słońca.

órigo, inis/ pochodzenie, początek; a)
szczep, rodzina, ród; b) matka rodu,
ojciec rodu, przodek; miasto macie-
rzyste, kraj macierzysty; c) (pl.) his-
toria o początkach rodu ludzkiego.

6riór, ortus sum, (óriturus) 4. pod-
nieść się, powstać; a) wschodzić,
stawać się widocznym; b) powstawać,
wypływać, pochodzić (ab, ex re); a)
rodzić się z kogo, pochodzić od kogo
(ab, ex algo, z samym abl.); j3} rosnąć;

c) zaczynać się, brać początek (a re).

óriundiis 3 pochodzący (ab, ex, z sa-
mym abl.).

ómamentum, T n uzbrojenie, wyposa-
żenie; a) pl. potrzeby; b) ozdoba,
klejnot; a) oznaki czci; fS) cześć,
odznaczenie, blask.

ornatrix, ioś / fryzjerka.

ornatus - 298 -

ornatus, us m uzbrojenie; upiększenie,
wyposażenie; a) ozdoba, strój, krasa;

b) ubranie, suknia; zbroja.
orno l. wyposażyć, uzbroić, zaopat-
rzyć (alqd alqa re); a) ozdobić; b)
czcić, odznaczać, uświetniać; c) or-
natus 3 uzbrojony; a) ozdobiony,
pełen smaku, piękny, kształtny; j8)
sławny, zaszczytny; y) czczony, sza-
nowany, poważany, wyborny.
ornus, i/jesion.
6ro l. mówić (alqd); a) (ustnie) roz-
prawiać, wykładać; b) prosić (alqm,
alqd; *alqm alqd; z ut, ne), upraszać.
orsa, orum n zob. ordior.
orsiis, us m początek, przedsięwzięcie.
ortus, us m wschód; a) (strona świata)
wschód; b) powstanie, początek, uro-
dzenie.
firyza, ae/ryż.
fis, oris n usta, gęba; paszcza, dziób; a)
mowa, rozmowa; b) otwór, ujście,
wejście, gardziel; c) twarz, oblicze,
mina; a) oczy, teraźniejszość; fS) ma-
ska, larwa; y) bezczelność, bezwstyd.
fis, ossis n kość, (pl.) kościec; głąb,

szpik, serce.
oscen, ims m ptak wieszczy.
oscillum, i n posążek woskowy Bachusa.
oscitanter adv. sennie, śpiąco.
os-cito l. otwierać usta, ziewać; być
śpiącym, nie biorącym udziału, nie-
uważnym.
osciiiatio, onis/całowanie.
ósculor l. całować; tkliwie kochać.
osculum, T n usteczka; pocałunek.
os-tendo, tendl, tensuni (i tentum) 3.
trzymać naprzeciw, wyciągnąć na-
przeciw (alicui alqd); a) pokazać

(alicui alqd). pass. i se ostendere
stawać się widocznym, ukazać się,
występować na jaw; wyjawiać, ob-
jawiać, zdradzać, przyrzekać (alicui
alqd; z acc. c. inf.); b) wyjaśnić,
wyniszczyć, wykazać.

ostentatiu. ónis / pokazywanie, ob-
jawianie, oznajmianie; a) chełpli-
wość; b) złudzenie, pozór.

ostentafór, oris m pokazujący, chwa-
lący się, chełpliwy.

ostento l. ofiarować kilkakrotnie, nad-
stawiać, pokazywać (alicui alqd); a)
stawiać na widoku, chwalić się czym;

b) robić nadzieję; a) obiecywać; j8)
grozić; c) oświadczać, objawiać
(alqd; z acc. c. inf.).

ostentm (dat.) na wystawę, na paradę,
na pozór.

fstentiiiii, i n zjawisko, podziw, potwór.

ostiariiim, T n podatek od drzwi.

óstiarius, T m odźwierny.

ostiatim adv. od domu do domu.

ostium, i n drzwi; a) ujście, wejście,
dostęp; b) dom.

ostrea, ae/muszla, ostryga.

ostri-fer 3 obfity w ostrygi.

ostrum, i n purpura; materia purpuro-
wa, okrycie purpurowe.

otiolum, i n krótki spoczynek.

otiór l. spoczywać, próżnować.

offosus 3 nieczynny, nie zajęty; a)
wolny od zajęć publicznych; b) za-
jmujący się pracą literacką; c) spokoj-
ny; d) beztroski, opieszały, nie bio-
rący udziału.

otiiim, I n bezczynność, spoczynek,
życie prywatne, wolny czas; a) zaję-
cie literackie, owoce wolnego czasu;

299 paeniteo



b) próżniactwo; c) spokój polityczny, spokój, spokojne czasy. óvatio, onis/mały triumf. óvBe, is n owczarnia, koszara; plac do głosowania. 6vilus 6vis, is ovo l mały OYum, i oviiiiis 3 owczy./owca. a) cieszyć się; b) triumf. i w jajo; owal. odbywać


P

P. (skrót) = Publius.

pabulatio, onis / dostarczanie żyw-
ności.

pabulatór, oris m dostawca żywności.

pabulór l. szukać pożywienia.

pabulum, i n pasza; żywność, pokarm.

pacalis, e odnoszący się do pokoju,
pokojowy.

pacatus 3 uspokojony, spokojny, subst.
pacatiini, T n kraj sprzymierzeńców.

paci-fer 3 przynoszący pokój.

paciBcatio, onis / zawarcie pokoju,
pośrednictwo pokojowe.

pacifTcatór, oris m doprowadzający
pokój do skutku.

pacificatorius 3 pośredniczący przy
zawarciu pokoju.

paciffco l. zawierać pokój, pośred-
niczyć w zawarciu pokoju.

paci-ficus 3 czyniący pokój.

paciscór, pactus sum 3. l. (intr.)
układać się, godzić się, umawiać się
(cum alqo; z ut albo inf.). 1. (trans.)
wymówić sobie coś (alqd); a) zarę-
czyć się z kim (alqam). pactus
3 umówiony, wymówiony; zaręczony
(pacta, ae/narzeczona); b) zamienić,
oddać w zamian za co: wymieniać.

paco l. doprowadzić do pokoju, pod-
bić, użyźniać grunt, odjałowić nie-
użytek.

pactus, pacta zob. paciscór.

pactió, oius/1. układ, umowa, ugoda;

a) kontrakt; b) sprzysiężenie. 2. spa-
janie.

pactór, oris m pośrednik, założyciel.

pactiini, T n l. = pactió. 2. sposób.
nullo pacto pod żadnym warunkiem.

paedagógiulll, i n szkoła.

paedagogus, l m niewolnik towarzy-
szący dzieciom do szkoły i palestry,
nauczyciel.

paedór, oris m brud.

paelex, icis/nierządnica, utrzymania.

paelicatus, us m konkubinat.

paene adv. prawie, blisko.

paen-ihsula, ae/półwysep.

pacilitentia, ae / skrucha; zawsty-
dzenie.

paeniteo, ui, - 2. a) żałować czego,
czuć skruchę; paenitendus 3 godzien
pogardy; b) (nieos.) me paenitet
(alias rei albo z inf. albo ąuod)
żałuję, jestem niezadowolony; (z
non) nie jestem od tego, nie gniewam
się o to, rad jestem temu.

paenula - 300 -

paenula, ae/płaszcz od deszczu.

paenulatus 3 odziany płaszczem po-
dróżnym.

paeon, onis m peon (stopa wierszowa).

paetulus 3, demin. do paetus.

paetus zezowaty, przerwacający oczy-
ma; zalotnie patrzący.

pagamis 3 wiejski, sielski, subst. -ws,
T m mieszkaniec wsi, wieśniak; para-
fianin.

pagatini adv. po wsiach.

pagella, ae/= pagina.

pagma, ae/tablica, stronica (książki);

wiersz.

pagmula, ae / mała stronica, stro-
niczka.

pagus, i OT a) okrąg, gmina, kanton; b)
wieś; ludność wiejska.

pala, ae / l. łopata. 2. osada (pierś-
cienia).

palaestra, ae/plac do zapasów, szkolą
zapaśnicza; a) zapasy, sztuka zapaś-
nicza; b) szkoła, ćwiczenia, wykształ-
cenie.

palaestricus 3 należący do szkoły
zapaśniczej, zapaśniczy.

palaestrita, ae m zapaśnik.

pałam l. adv. jawnie; otwarcie, wręcz.
2. prp. z abl. wobec, przed.

palatum. i n podniebienie; a) smak; b)
sklepienie.

palca, ae/plewa.

palear, ans n podgardle (u byka).

palimpsestiis, T m zeskrobany i po raz
drugi użyty pergamin.

paliurus, i m szakłak - (nazwa
krzewu).

palia, ae ./' (długa, fałdzista) suknia
kobieca.

pallens, enfls a) blady; bladozielony,

żółtawy; b) czyniący bladym.
palleó, m, - 2. być bladym, żółtym,
blednąc; bać się, trwożyć się (alqd
czego, alicui o kogo).
pallesco, liii, - 3. blednąc; żółknieć;

zatrwożyć się.
palliatus 3 odziany w grecki płaszcz;

grecki.
pallidiillis 3 zupełnie blady.
pallidus 3 = pallens.
pallioluiii, i n płaszczyk; kapiszonik.
palliulii. T n płaszcz grecki; kołdra.
pallor, oris m bladość; trwoga.
palma, ae /. l. dłoń. 2. palma; a)
daktyl; b) gałązka palmowa; c) na-
groda, zwycięstwo; przodownictwo,
sława; d) miotła. 3. latorośl, gałązka.
palmaris, e zasługujący na nagrodę,

odznaczający się.
palmatus 3 ozdobiony (haftowanymi)

gałązkami patowymi.
palmes. itfe m gałązka; winna latorośl.
palmetum, l n gaj palmowy.
palmi-fer 3 (lub palmiger) wydający

palmy.

palmósus 3 obfity w palmy.
palniula, ae/wiosło (łopatka wiosła).
palór l. rozproszyć się, błąkać się;

błądzić, chwiać się.
palpebra, ae/powieka.
palpito l. drgać.
palpor l. głaskać; pochlebiać.
paludamentum, i n płaszcz żołnierski.
paliidatus 3 odziany w płaszcz żoł-
nierski.
paludosus 3 bagnisty.
palumbes, is/dziki gołąb, grzywacz.
palus, i m pal.

301 - pareos

palus, udis/bagno, bagnisko.

paluster, triś, e bagnisty.

pampineus 3 z liścia winnego, liściem
winnym owinięty.

panipinu-s, T m liście winnej latorośli.

panacea, ae / środek powszechny na
wszystkie choroby.

panarium, l n koszyk na chleb.

panchrestus 3 użyteczny do wszyst-
kiego.

pancratiastes, ae m zapaśnik, szer-
mierz.

pando, pand!, passuni 3. rozwinąć,
rozpiąć, rozciągnąć, pass. rozszerzyć
się, rozprzestrzenić się; a) suszyć.
subst. passiull, i n wino z wysuszo-
nych winogron; b) otwierać; a) (dro-
gę) torować; jS) objaśniać, oznajmiać.

pandus 3 wciśnięty, zgięty.

panegyricus, i m mowa pochwalna,
panegiryk.

pangó, pepigi (*panxi i pegi). pactum
3. wbić, umocnić; a) spoić, sporzą-
dzić: a) utworzyć; p) opiewać; b)
oznaczyć, przeznaczyć; umówić, wy-
mówić, obiecać (alqd cum alqo; z ul,
ne, z inf.).

panicuni, i n proso.

panis, is m chleb.

pannosus 3 obdarty.

pannus, T m kawał sukna, płat, łach-
man; gruby płaszcz.

pansa, ae m płaska stopa.

pantex, icis m brzuch; jelito.

panthera, ae / pantera.

papaver, eris n mak.

papavereus 3 makowy.

papilio, onis m motyl.

papilla, ae/brodawka piersi; pierś.

papula, ae/pęcherzyk.
papyrifer 3 wydający papirus.
papyriis, i/i -iim, T n papirus, papier.
par, paris l. adj. równy, równo
położony (alicui re i in re; cum
algo); (o liczbach) parzysty; a) nie-
rozstrzygnięty; b) mogący sprostać
(alicui); c) odpowiedni, stosowny.
2. subst. a) m i f towarzysz, to-
warzyszka, mąż, żona; /?) n para.
parabilis, e łatwy do nabycia.
paradoxus 3 paradoksalny, dziwny.
paraphrasis. is / opisanie, parafraza.
parasTtus, i OT i -a, ae/pasożyt.
paratio, onis / przygotowywanie; sta-
ranie się o co (z gen.).
paratus. iis m przygotowanie, urzą-
dzenie; ubiór, strój.
paratus 3 l. przygotowany, gotów (ad
alqd); a) zdecydowany na co; b)
dobrze uzbrojony, dobrze przygoto-
wany; a) gotów do boju, gotów do
bicia, wyćwiczony; fS) biegły, łatwy.
2. nabyty, kupiony.
parcinionia, ae/= parsimonia.
parco, peperci, (parsurus) 3. a)
oszczędzać, szczędzić, oszczędnie się
z czym obchodzić (alicui rei, *alqd);

b) szanować (z dat. albo inf.); za-
przestać, powstrzymać się, zaniechać,
wystrzegać się czego; nie używać (z
dat.).

parcus 3 a) oszczędny; a) szczupły; fi)
powstrzymujący się, miarkujący się,
wstrzemięźliwy (in re, *z gen.); /)
skąpy w słowa; b) oszczędny, skąpy,
nieznaczny, zwięzły, słaby, rzadki.
pardalis, is/pantera (samica).
parens, enfis posłuszny; m poddany.

parens - 302 -

parens, enfls m i f ojciec, matka; pl.
m rodzice; a) przodek; pl. a) przod-
kowie; p) krewni; b) twórca, założy-
ciel, wynalazca.

parentali.s, e l. rodzicielski. 2. należą-
cy do uroczystości na cześć zmar-
łych. subst. parentalia, mm n uro-
czystość na cześć zmarłych.

parento l. złożyć ofiarę na cześć
zmarłych (alicui); mścić, odpokuto-
wać, przejednać (alicui).

pareo, ul, - 2. l. zjawiać się, być
widocznym; (nieos.) paret okazuje
się, jest udowodnionym, jest pew-
nym. 2. być posłusznym (alicui); a)
podlegać, podwładnym być; b) sprzy-
jać, ustąpić, dać się kierować, powo-
dować (z dat.)

paries, eds m ściana, mur.

parietinae, arum/ zwaliska, ruiny.

panUs, e równy.

parió, peperi, partum 3. wyprowa-
dzać, wydać; a) spłodzić, porodzić;

b) wynaleźć; c) nabyć, zyskać, spo-
rządzić sobie (alqd, sibi alqd ab
algo); spowodować, subst. parta,
orum n nabytek, zdobycz.

panter adv. a) równie, w podobny
sposób, podobnie; b) równocześnie,
razem (cum alga re).

panna, ae/(mała) okrągła tarcza.

pannatiis 3 uzbrojony w okrągłą
tarczę.

parniiiia, ae/mała tarcza.

paro l. jednakowo cenić, se parare
cum alqo pogodzić się z kim.

paro l. przygotować, załatwiać, zbroić,
czynić przygotowania, zapobiegać
(alqd, oliwi alqd); a) (z inf.) zamie-


rzać, chcieć; gotować się, nosić się
z zamiarem; b) nabyć, zyskać; kupić.

parochiis, T m dostawca; gospodarz.

parra, ae/puszczyk.

parri-cida, ae m i / ojcobójca; a)
morderca; b) zdrajca, wróg ojczyzny.

parnicidiuni, T n ojcobójstwo; a) mor-
derstwo, zbrodnia popełniona na kre-
wnym, obywatelu; b) zdrada (stanu);

(ciężkie) przewinienie.

pars, fis / część, kawał, magnam,
maxiniani partem po większej, naj-
większej części = magna, inaxinia
ex parte, (ex) aliqua parte w pewnej
mierze, nonnulla parte częściowo.
onini (ex) parte zupełnie, omnibus
partibus pod każdym względem,
zupełnie; a) udział, pro virili parte
wedle sił; udział w interesach, akcja;

b) część kraju, okrąg; c) kierunek,
strona, okolica; stosunek, wzgląd,
odniesienie, sposób, in utramque
partem disputare za i przeciw, nul-
lam in partem na żaden sposób, in
omnes partes w zupełności; d) ro-
dzaj, gatunek, odgałęzienie; e) partia
(pl.). nullius partis esse być neutral-
nym; f) (pl.) rola w teatrze (primae,
secundae partes pierwszorzędne,
drugorzędne role); urząd, obowiązek,
zadanie, powinność.

parsimólua, ae / oszczędność.

parti-ceps, opis uczestniczący, udzie-
lający się (z gen.); m uczestnik,
towarzysz, kolega.

participo l. a) przypuścić do uczest-
nictwa (alqm alcis rei); b) dzielić się
czym z kim (alqd cum alqo); c)
mieć udział w czymś (alqd).

w

- 3(r)3 - patefacio

particiiia, ae / cząsteczka, kawałek,
drobina.

partim a) = partem; b) adv. częścią,
w części, partim... partim częścią...
częścią, już to... już to.

partfor (i *partfo) 4. dzielić; a) roz-
kładać, dzielić; b) rozdzielać (alqd
in partes); c) przydzielać, rozdzielać
(alqd inter se, cum alqo, *in alqos).

parfite adv. według pewnego podzia-
łu.

partitló, oms/podział; a) podzielenie;

b) rozdzielenie.

parturio 4. chcieć rodzić, odbywać
połóg; a) rodzić; b) nosić się z czymś
(alqd); c) trapić się czymś.

partus. fis m rodzenie, poród; a) czas
porodu; b) pochodzenie; c) płód;

dziecko, syn, młode.

pariun adv. za mało, nie dosyć; za
mało znaczący; małoważny. non pa-
rum dosyć; a) (comp.) minus coś
mniejszego, mniej, non minus nie-
mniej, zarówno; nienadzwyczajnie,
nie bardzo, niesłusznie, nie dosyć; b)
(sup.) ininime najmniej, bardzo ma-
ło; w żaden sposób, wcale nie.

parum-per adv. przez krótki czas,
chwilkę.

parvitas, afls/drobnostka.

paryulus 3 bardzo mały, bardzo drob-
ny; bardzo miody, a paryulo i -is
od dzieciństwa.

paryiis 3 l. adj. mały, drobny (comp.
minor, sup. mimmus); a) młody.
(natu) minor młodszy, niillimus
najmłodszy; b) (o czasie) krótki; c)
(o wartości albo znaczeniu) mały,
nieznaczny, mało ważny, słaby, mi-


nor niedorosiy, podległy (z abl.); d)
(o stanowisku) niski, lichy. 2. subst.:

a) parvus, i m chłopiec, dziecko.
a parvo, a -is od dzieciństwa; b)
minores, urn m młodsi, potomni,
potomność; ludzie niższej sfery; c)
parvum, i n drobnostka, bagatela.
pasco. pavT, pastum 3. (bydło) paść;

a) trudnić się hodowlą bydła; b)
żywić, odżywiać, utrzymwać, hodo-
wać; a) przyczyniać się do wzrostu;

P) paść = napawać (np. ocliłoś in
re). pass. pascór, pastus sum 3.
paść się; a) (o bydle) paść się, żreć;

b) karmić się, żywić (alqa re); za-
chwycać się.

pascuus 3 należący do pastwiska, pas-
tewny. subst. pascua, orum n past-
wisko.

passer, eris m a) wróbel; b) flądra
(ryba).

passerculus, i m wróbelek.

passim adv. wszerz i wzdłuż, naokoło,
w różnych stronach, w różnych kie-
runkach, zewsząd; wszyscy, pospołu,
bez różnicy.

passiim. i n zob. pando.

passus, fis m krok; ślad, trop.

pastiiius, T m gałka, kulka, pastylka.

pastio, onis/pastwisko.

pastor, óriś m pasterz.

pastoralis, e, pastoritius 3 i pastorius
3 pasterski.

pastus, fis OT żywienie; pasza, pa-
stwisko.

pate-facio, fed, factum 3. otwierać;

a) uprzystępnić, utorować; b) odkryć,
wyjawić, zdradzić, otworzyć (alicui
alqd).

patefactio - 304 -

patefactio, odś / odkrycie, odsłonię-
cie.

patella. ae/czara ofiarna, misa.

patens, entiś otwarty, wolny; nie za-
mknięty; jawny.

pateó, ui, - 2. stać otworem (alicui);

a) być dostępnym; b) rozciągać się;

c) być wystawionym na coś; d) być
widocznym, patet jest jawnym, wi-
docznym (z acc. c. inf.).

pater, tris m ojciec; pl. ojcowie, ro-
dzice, przodkowie; a) pl. senatoro-
wie; b) twórca, przełożony, głowa.

patera, ae/czara ofiarna.

patemus 3 ojcowski, należący do ojca,
odziedziczony po ojcu; ojczysty.

patescó, tui, - 3. otwierać się; a)
rozciągać się; b) wyjść na jaw, być
jasnym.

patibilis. e a) znośny; b) wrażliwy.

patłbiiiiim. i n krzyż, szubienica.

patiens, entis wytrwały, cierpiący coś
(z gen); a) cierpliwy; b) twardy,
silny, zahartowany; c) wstrzemię-
źliwy.

patientia, ae / znoszenie, wytrzyma-
łość; a) wytrwałość; zahartowanie;

b) skromność; c) cierpliwość, uleg-
łość; d) oddawanie się rozkoszy; e)
uniżoność, służalczość.

padną, ae/patelnia, półmisek.

patiór, passuin siim 3. cierpieć, zno-
sić, dopuszczać, pozwolić (alqd;

z acc. c. inf., z ut); a) oddać się
nierządowi; b) doznać czego, ucie-
rpieć.

patrator, oris m wykonawca.

patratus, i m zob. patro.

patria, ae/ojczyzna, miasto ojczyste.

patriciatiis, lis m stan patrycjuszów,
patrycjat.

patri-cida, ae m ojcobójca.

patri-cidium, i n ojcobójstwo.
patricius 3 pąirycjuszowski, szlachec-
ki. subst. -us, i m patrycjusz.

patrimonium, i n ojcowizna, spadek,
majątek.

patrunus 3 ten, którego ojciec żyje
jeszcze; mający ojca.

patritus 3 ojcowski.

patrius 3 ojcowski, odziedziczony;

ojczysty.

patro l. wykonać, wykończyć, pater
patratus m naczelnik fecjałów, ka-
płan.

patrociniiim, i n patronat, opieka pat-
rona; a) obrona w sądzie; b) opieka,
ochrona.

patrona, ae/opiekunka.

patronus, T m patron, opiekun; a)
obrońca prawny, adwokat; b) (w
ogóle) obrońca, opiekun.

patruelis, e stryjeczny; m kuzyn,
krewny.

patruus l. subst. -us, i m stryj; (suro-
wy) sędzia obyczajów. 2. ad}, nale-
żący do stryja, stryjowski.

patulus 3 otwarty; a) wszystkim dostę-
pny; b) obszerny, rozległy, rozłożysty.

paucitas, atus/mala liczba.

pauculus 3 bardzo mały.

paucus 3 a) mały, drobny; b) pl. mało,
kilku, zaledwie kilku; a) oligarcho-
wie, optymaci; fi) pauca, n nialo,
niewiele, trochę, niewielkie mienie,
kilka stów.

pauKDatini adv. pomału; pojedynczo.

paul(l)is-per adv. chwileczkę.

- 305 - pedalis

pauKDulu.s 3 = paulus.

paul(I)iis 3 drobny, mały, mało. subsi.
pauluill, i n mało co, niewiele, trosz-
kę, odrobina, chwileczka, paulo post
wkrótce potem.

pauper, eris ubogi, niezasobny; nędz-
ny, ograniczony.

pauperculus 3 ubożuchny.

pauperies, ei/= paupertas.

paupero l. zubożyć, pozbawić czego.

paupertas, atis / ubóstwo; potrzeba,
brak, bieda.

pausa, ae / spoczynek, koniec, pauza.

palisarius, i m przełożony wioślarzy.

pausea, i -ia, ae/oliwka mięsista.

paye-factus 3 przestraszony.

paveo, pavi, - 2. drżeć, trząść się,
trwożyć się (alqd albo ad alqd).

payescó, - - 3. = paveo.

pavidiis 3 a) przestraszony, bojaźliwy;

b) przestraszający, przeraźliwy.

pavTnientatus 3 zaopatrzony w po-
sadzkę.

pavio 4. bić, ubijać.

pavito l. bardzo lękać się.

pavo, onis m paw.

pavór, oris m drżenie, trwoga; oczeki-
wanie, napięcie.

pax, pach / pokój: zawarcie pokoju,
czas pokoju, (in) pace w czasie
pokoju, cum bona pace w pokoju.
pace tua dixerim za pozwoleniem
twoim mówię = nie bierz mi za złe;

a) bogini pokoju; b) spokój umysłu;

c) łaska bogów, pomoc bogów.

paxilliis, T m kołek, palik.

P. C. (skrót) = patres ronscripti.

peccatum, i n i -lis, us m błąd, wy-
kroczenie, grzech.

pecco l. błądzić, grzeszyć, przekraczać
coś, naruszyć coś (alqd; in re; in
alqd); (o koniach) potykać się.

pecten, inis m grzebień; a) grzebień
tkacki, grępel; b) muszla grzebienias-
ta; c) pałeczka (do uderzania w stru-
ny lutni), pieśń; d) grabie.

pecto, pexi, pexum 3. czesać, tunica
pexa wełniana, nowa jeszcze tunika.

pectus, óriś n pierś; a) serce, usposo-
bienie, odwaga; b) dusza, duch, cha-
rakter.

pecu, lis n = pecus, oris.

pecuarius 3 należący do bydła, byd-
lęcy. subst. a) -us, i m hodowca
bydła, dzierżawca pastwiska; b) -a,
ae/chów bydła; c) -a, orum n trzo-
dy, stada.

peculatór, oris m defraudant.

peculatus, us m sprzeniewierzenie pie-
niędzy państwowych.

peculiaris, e prywatny; właściwy, oso-
bliwy.

peculiatus 3 bogaty w dobra ziemskie.

peculium, Ina) majątek, własność; b)
własność oddzielna: a) syna lub
córki; /?) niewolnika.

pecunia, ae / a) własność, majątek;

b) pieniądz, suma pieniężna, rubryka
pieniężna, wartość pieniężna, dług.

pecuniarius 3 dotyczący pieniędzy,
pieniężny; res -a, interes pieniężny.

pecuniosus 3 bogaty, zamożny.

pecus, oris n bydło; trzoda chlewna,
trzoda.

pecus, udłs / sztuka bydła, zwierzę
domowe; drobne bydło, owca.

pedalis, e jedną stopę długi lub sze-
roki.

pedarius 306 -

pedarius 3 nożny; (senator) o mniej-
szym znaczeniu.

pedes, i& m pieszy, piechur; a) pie-
chota; b) plebejusz.

pedester, tris, trę pieszy; a) doty-
czący piechoty; b) lądowy; c) po-
jedynczy, niski, zwykły; prozaiczny.

pede-tentini adv. krok za krokiem;

ostrożnie, rozważnie.

pedica, ae/kajdany, sidła.

pedi-sequus, T OT i -a, ae/sługa, lokaj,
służąca.

peditatiis, Os m piechota.

pedo, pepedi, peditum 3. puszczać
wiatry.

pedór, óris m = paedor.

pedum, T n laska pasterska.

pegma, afls n a) półka na książki; b)
zapadnia (sceniczna).

peiero l. fałszywie przysięgać, krzywo
przysięgać: być winnym krzywoprzy-
sięstwa. ius peieratum krzywoprzy-
sięstwo.

peior, peius comp. do malus.

pelagius 3 morski, subst. -urn, T n pur-
purowa farba.

pelagus, T n morze, otwarte morze.

pelex = paelex.

pelicatus zob. paelicatus.

pellax, acis oszukańczy.

pellectió, ónis/przeczytanie.

pel-lidó, lexi, lectiim 3. przywabiać,
przynęcać, ujmować.

pellicula, ae/skórka.

pellis. is / skóra, futro; pl. towary
futrzane; a) przykrycie ze skóry,
(skórzany) namiot zimowy; b) tarcza
skórzana; c) czapka futrzana; d)
rzemień do sznurowania bucików.

pelHlus 3 odziany futrem.

pełło, pepiiIT, piilsiini 3. wprawiać
w ruch, (strzały) wyrzucać, (struny)
poruszać, trącać, uderzać; a) uderzać,
bić (alqd); b) wywrzeć wrażenie na
kim (alqm), wzruszyć (np. anhnum
alcis); c) odepchnąć, wypędzić, ode-
przeć, rozbić (alqm ex, de, ab re
albo z abl.); a) (nieprzyjaciół) pobić,
zmusić do ustąpienia, rozproszyć; jf)
(z ojczyzny) wygnać; y) (pragnienie,
głód) ugasić, zaspokoić.

pel-liiceo = periuceo.

pelóris, dis/olbrzymia muszla.

pełła. ae/lekka tarcza.

peltasta, ae m peltasta, lekkozbrojny.

peltatus 3 z lekką tarczą.

pełyis, iś/misa.

penarius 3 spiżamiany (cella penaria
spiżarnia).

penates, min m penaty (bogowie do-
mowi, rodzinni, państwowi); miesz-
kanie, dom, gospodarstwo, dwór,
ognisko.

penaff-ger 3 niosący penaty.

pendeó, pependl, - 2. wisieć, zwisać
(in, ex, ab, de re); a) być powieszo-
nym, powiesić się; b) zwieszać się;

c) unosić się; d) być zawisłym,
polegać na czym (ex re albo z abl.);

być komuś oddanym (ex, *de alqo);

e) (nie wykończonym) leżeć; f) być
niezdecydowanym, niepewnym, wąt-
pliwym, chwiać się; g) grozić upad-
kiem, być bliskim upadku.

pendo, pependl, pensum 3. wieszać,
powiesić: l. ważyć, odważyć; a)
rozważać, oceniać (alqd ex alga
re); b) cenić, szanować, mieć za co

307 - per

(aladmagni, pawi i in.); c) (pieniądze)
zapłacić, (karę) ponieść, odcierpieć
(alicui, alcis rei); d) pensus 3 odwa-
żony, ważny, nihfl pensi habeo (albo
mini est) nie przywiązuję wagi do
tego, nie dbam o to; d) subst. pensum,
i n odważona wełna; praca dzienna,
zadanie. 2. ważyć, być ciężkim.

pendulus 3 zwisający, unoszący się.

penes prp. z acc. a) w posiadaniu,
w mocy; b) po czyjejś stronie.

penetrahilLS, e a) dający się przebić;

b) przeszywający.

penetralis, e wewnętrzny, subst. penet-
raie, is n (zwykle pl. -alia, ium)
wnętrze, środek, świętość.

penetro l. a) (intr.) wcisnąć się, we-
drzeć się, dotrzeć, dojść (in, ad alqd);

b) (trans.) przepachać, przekroczyć,
przejść (alqd).

penicillus, i m pędzel; styl.

penis, is m ogon; członek męski; roz-
pusta.

penitus adv. aż do wnętrza, głęboko;

a) daleko; b) mocno, dokładnie; c)
na wskroś, zupełnie, całkiem.

penna, ae / pióro; a) (zwykle pl)
skrzydła, pierze; b) lot; c) pióra
u strzały.

pennatus 3 uskrzydlony.

pemiula. ae / skrzydełko.

pensilis, e wiszący, unoszący się.

pensio, onis / wypłata; rata, pozycja
(w księgach).

pensito l. odważyć; a) gruntownie
rozważyć, obmyślić; b) zapłacie,
uiścić.

penso l. ważyć; a) porównywać; b)
odważyć, wyrównać, wynagrodzić

(alqd alqa re); okupić, odpokutować;

c) rozważać, rozmyślać; d) osądzać
(alqd ex re).
pensum i pensus zob. pendo.
pentathlus, i OT a) ćwiczący się w pię-
cioboju; b) zwycięzca w pięcioboju.
penuria, ae/niedostatek czegoś.

penus, óris n albo penus, us i i m i/al-
bo peniini, i n zapas żywności,
żywność, potrawy.

pepluni, i n szata wierzchnia, płaszcz.
per prp. z acc. przez: l. (o miejscu)
przez... po, na, wzdłuż, np. ire per
medios hostes, per Alpes proficisci,
yigillas disponere per urbem (per
oram, per muros, per nmnicipia).
per manus tradere podawać z ręki
do ręki. cives per dom os imitati
z domu do domu. 2. (o czasie) przez,
podczas, w czasie, w, np. per idem
tempus. niultos per annos, per
noctem. 3. (przenośnie) a) za po-
średnictwem, z pomocą, za pomocą,
np. per speculatores cognoscere,
per semun nuntiare. per se dla
siebie, per se ipse, a, urn sam przez
się; b) pod pozorem, przez, np. per
fideni fallere, decipere alqm perindutias; c) (przy przysięgach) na,
przez, np. per Iovem, per deos
immortales; d) dla, z powodu, przez,
np. per metum, per ambitioneili: e)
ze względu na... dla, np. boć per
leges non licet. per valetudinein
(albo aetatem) iter facere non po-
ssum; per me licet co do mnie, co
się mnie tyczy; f) za pomocą, w dro-
dze, z, np. per vim siłą, per iocum
żartem, per iniuram, per iraudem,

pera - 308 -

per dolum, per insidias, per lit-
teras listownie, per spędem pod

pozorem.

pera, ae/torba, torebka.
per-absurdus 3 bardzo niedorzeczny.
per-accomodatus 3 bardzo wygodny,

bardzo dogodny.

per-aciitus 3 bardzo ostry, bystry.
per-adulescens i adiiiescentulus

3 młodzieniaszek.
per-aequus 3 zupełnie równy.
per-agito l. niepokoić.
per-ago, actuni 3. l. przewiercić. 2.
przepędzać: a) ustawicznie obrabiać,
uprawiać (alqd); b) wyprowadzać,
wykończyć; a) (czas) przeżyć, spę-
dzić; /?) (rolę) grać do końca; f)
(proces) prowadzić do końca, (o-
skarżonego) doprowadzić do wyroku;

S) sformułować; e) (w mowie) refe-
rować, roztrząsać, rozprawiać.
pćrayratio, onis / przebieganie, węd-
rówka.

per-agro l. przechodzić, przewędro-
wać, podróżować, przeciągać.
per-altus 3 bardzo wysoki.
per-amans, antis bardzo kochający,

bardzo miły (alcis).
per-ainbułó l. przewędrować.
per-anucus 3 bardzo przyjazny.
per-amoenus 3 bardzo przyjemny.
per-ampliis 3 bardzo obszerny.
per-angustus 3 bardzo wąski.
pćr-antk|uus 3 bardzo stary.
per-appósłtus 3 bardzo stosowny.
per-ardiius 3 bardzo uciążliwy.
per-argiitiis 3 bardzo dowcipny, bar-
dzo bystry.
per-annatiis 3 dobrze uzbrojony.

per-aro l. przeorać; spisać.
per-attentus 3 bardzo uważny.
per-bacchór l. przehulać, przemarzyć.
per-beatus 3 bardzo szczęśliwy.
per-bellus 3 bardzo gustowny, bardzo

ładny.

per-bene ody. bardzo dobrze.
per-benevolus 3 bardzo życzliwy.
per-bemgnus 3 bardzo łaskawy.
per-bibo, bibT, - 3. wysączyć.
per-hlandiis 3 bardzo ujmujący.
per-bónus 3 bardzo dobry.
per-brevis, e bardzo krótki.
per-calesco, lui, - 3. bardzo się

rozgrzać.

per-callesco, callui, - 3. a) stward-
nieć, stać się nieczułym; b) zmądrzeć
należycie doświadczeniem.
per-carus 3 bardzo drogi.
per-cautus 3 bardzo ostrożny.
per-celebro l. wszędzie rozszerzać.

pass. być na ustach wszystkich.
per-celer, fa, e bardzo szybki.
per-cello, ciiii, cul.suni 3. do gruntu
wstrząsnąć; a) uderzyć, potrącić
(alqd), natrafić na coś; b) ciskać
o ziemię, rzucać; c) obalić do gruntu,
zniszczyć, złamać; d) wstrząsnąć
= przestraszyć, przerazić, strachem
przejąć (alqm, alqa re).
per-censeó, ni, - 2. oglądać; a) wy-
liczać, przytaczać; b) krytykować; c)
przewędrować.
percepffo, onis / zbieranie; ujęcie,

pojęcie, poznanie.
per-cieo 3. wprawiać w ruch. percitiis
3 ci) rozdrażniony, dotknięty, wzbu-
rzony, uniesiony; fS) porywczy, bu-
rzliwy.

309 - perdolesco

per-cipio, cepl, ceptiim 3. ująć, chwy-
tać; a) odbierać, przejmować; b) otrzy-
mać, uzyskać; c) spostrzegać, zauwa-
żyć; doznać, usłyszeć; odczuć; d) po-
jąć, zrozumieć, przyswoić sobie, nau-
czyć się. subst. perceptum, i n zasada.

per-cóło, cóliii, cultiim 3. a) ukończyć;

b) ozdobić nadzwyczajnie; bardzo
szanować.

per-colo l. przesiać, przesączyć.

per-commódus 3 bardzo wygodny,
dogodny.

percontatio, omś / pytanie, wypyty-
wanie się; przesłuchanie.

percontatór, oris m wypytujący się.

per-contor l. dowiadywać się, pytać,
badać (alqd ab, ex alqo, alqm de re,
*alqm alqd).

per-copiosus 3 bardzo obfity w słowa.

per-cóquo, COM, coctum 3. dogoto-
wać; doprowadzić do dojrzałości.

per-creb(r)esco, b(r)iil, - 3. rozpo-
wszechnić się, rozszerzyć się, stać
się głośnym.

per-crepo, ffl, - l. rozbrzmiewać.

per-cupidus 3 bardzo przychylny (o-
licis).

per-curiosus 3 bardzo ciekawy.

per-curo l. wyleczyć.

per-curró, (cu)curri, cursum 3. l.
biec dokąd, spieszyć (ad, in alqd). 2.
(trans.) przebiegać; a) wyliczać,
wspominać, przytaczać; b) pobieżnie
wspomnieć; c) przelecieć; przejrzeć;

przeczytać.

percursatio, onis/przejazd, podróż.

percursio, onis/przebieganie; przelot-
ne wspominanie, szybkie przebieg-
nięcie myślą.

per-curso l. przelecieć, przebiec; po-
trącić w przelocie.

percussio, onis / wstrząsanie; a) ude-
rzenie; b) takt, wybijanie taktu.

percussór, oris m morderca.

percussus, Os m = percussio.

per-ciiflo, cussi, cussum 3. l. prze-
wiercić, przebić (alqd alqa re). 2.
silnie wstrząsać: a) bić, uderzyć,
ugodzić (alqd, alqa re); b) zranić;

dotknąć boleśnie; c) ubić, zabić,
stracić; d) wstrząsnąć = przejąć,
wzruszyć.

per-decoriis 3 bardzo stosowny.

per-difficiBs, e bardzo trudny.

per-dignus 3 bardzo godny.

per-dHigens, enflś bardzo troskliwy,
staranny.

per-disco, didld, - 3. dokładnie,
gruntownie wyuczyć się.

per-disertiis 3 bardzo wymowny.

perdltór, oris m niszczyciel.

per-diu adv. bardzo długo.

per-diutumus 3 bardzo długo trwają-
cy, długotrwały.

per-dives, ifls bardzo bogaty.

perdix, iciś / kuropatwa.

per-do, didi, ditum 3. zgubić, znisz-
czyć, zburzyć, unieszczęśliwić; a)
zmarnować; b) stracić, odpokutować;

przegrać; c) perditus 3 stracony; a)
beznadziejny, nieszczęśliwy; fS) nie-
uleczalny; y) nikczemny, niecny, po-
dupdły.

per-dóceo, dócuł, doctum 2. wyuczyć
dokładnie, wyłożyć.

per-doctus 3 bardzo uczony.

per-dolesco, liii, - 3. głęboko ubo-
lewać.

perdomo - 310 -

per-dómo, iii, itum l. zupełnie po-
skromić, ujarzmić.

per-duco, dina, duetom 3. l. doprowa-
dzić, donieść (alqd ad, in alqd); a)
(kobietę) uwieść, stręczyć, sprzedać
(alicui); b) prowadzić dalej, ciągnąć
dalej; c) doprowadzić kogoś do cze-
go, nakłonić, namówić (alqm ad alqd
lub z ut). rem eo perducere, ut
doprowadzić do tego, że. 2. powlec,
namaścić (alqd alqa re).

perductór, oris m stręczyciel.

perduellio, onis / zbrodnia stanu,
zdrada.

per-duellis, is m = hostis.

per-duró l. przetrwać.

per-edo, edi, esiim 3. pożreć, pogryźć.

pere-gre i -i adv. a) na obczyźnie,
za granicą; b) na obczyznę; c) z ob-
czyzny.

peregrinabundiis 3 podróżujący poza
krajem.

peregrihatio, onis/pobyt za granicą,
podróżowanie.

peregrihatór, oris m lubiący podró-
żować.

peregrinitas, atis / obce obyczaje,
zwyczaje.

peregrinor l. żyć na obczyźnie, po-
dróżować, wędrować; być obcym,
nieznanym.

peregrihus 3 zagraniczny, obcy. subst.
-fis, -T m cudzoziemiec, nie osiadły;

nieświadomy czego (m re).

per-elegans, antis bardzo wytworny,
gustowny.

per-emilis, e dotyczący przejścia przez
rzekę.

perendie adv. pojutrze.

perendinus 3 pozajutrzejszy.
per-ennis, e trwający rok; trwały,
niezmienny, ustawiczny; nie wysy-
chający.
perennitas, atis/trwałość, niewyczer-

panie.
perenno l. długo trwać.
per-eo, ii, ituili 4. przejść, ginąć,
niszczeć, peream, si niech zginę,
jeśli; a) być śmiertelnie zakochanym
w kim (z acc. albo abl.); b) być
straconym, zmarnowanym; c) zga-
snąć.
per-equito l. a) (trans.) przejeżdżać;

b) (intr.) jeździć naokoło, objeżdżać.
per-erro l. błądzić, chodzić naokoło.
per-eriinditus bardzo wykształcony.
per-escelsus 3 bardzo wyniosły, wy-
soko sterczący.
per-eriguus 3 bardzo mały, bardzo

nieliczny, bardzo krótki.
per-expeditus 3 bardzo lekki, łatwy.
per-facetus 3 bardzo dowcipny.
per-facmś, e bardzo łatwy, usłużny,

miły.

per-faniiBaris, e bardzo zaufany; m za-
ufany przyjaciel.
perfectio, onis / dokonanie, dosko-
nałość.

perfectiis 3 dokonany, doskonały.
per-fero, tuE, larum, ferre 3. donieść,
zanieść, dojść do celu (alqd ad, in
alqd). se perferre udać się; a) wrę-
czyć, oddać (alqd ad alqm albo
alicui); b) zawiadomić, oznajmić
(alqd ad alqm); c) doprowadzić do
końca, przeprowadzić, dokonać, (le-
gem) przeprowadzić uchwałę; d) cie-
rpliwie znosić, wytrwać, wycierpieć.

311 periclitor

per-flció, Rei, fectiiin 3. dokonać:

a) sporządzać, doprowadzić do sku-
tku, wykonywać; ułożyć; b) ukoń-
czyć, zamknąć; c) przeprowadzić,
dopiąć, sprawić, osiągnąć coś (alqd;

z ut, ne).
perfidelis, e bardzo wiemy.
perfidia, ae / niewierność, nierzetel-
ność, wiarołomstwo.
perfidiosus 3 = perfidus.
per-fidiis 3 niewierny, zdradliwy, wia-
rołomny.
perflabuis, e przewiewny.
per-flagitiosus 3 bardzo występny.
perflatiis, fis m przewiew, przeciąg.
per-fló l. przewiewać; wiać.
per-fluo, fliixi, fluxum 3. a) uchodzić;

b) przelewać się, opływać (re).
per-fódło, fodi, fossum 3. przekopać,

przekłuć, przewiercić.
per-foro l. przedziurawić, przełamać.
per-fremo 3. głośno parskać.
per-frequens, entis bardzo uczęsz-
czany.
per-frico, ciii, (catuni) l. nacierać,

drapać, ós wyzbyć się wstydu.
per-frigidus 3 bardzo zimny.
per-fringó, fregi, fractum 3. przeła-
mać coś; a) połamać, roztrzaskać;

uszkodzić; b) zniweczyć, udaremnić;

zniszczyć, obalić.
per-friiór, (fructus sum) 3. zużywać

(z abl.); wykonać dokładnie.
pertuga, ae m zbieg, odszczepieniec.
per-fugio, fugi, fugituni 3. uciec,
zbiec, schronić się (ad alqm lub ad,
in alqd); przejść na czyją stronę.
perfiigium, i n schronisko, przytułek.
perfunctió, onis/zarząd; przetrwanie.

per-ftindo, fudi, tusuni 3. przelać,
przesypać, oblać (alqd, alqa re); a)
zmoczyć, kąpać; namaszczać; b) po-
sypywać, pokrywać; c) przelewać
się, zapełnić (alqd alqa re).

per-fungór, functiis siim 3. sprawo-
wać, zarządzać (alqa re); a) prze-
trwać. perfiinctus sum jestem go-
tów; b) zażywać, używać.

per-furo 3. szaleć.

per-gaudeó 2. bardzo się cieszyć.

per-gnarus 3 bardzo świadomy, bar-
dzo obeznany.

pergo, perrean, perrectiim 3. dalej
postępować, postępować za kimś,
trwać w czymś (alqd albo z inf); a)
(w mowie) mówić dalej, iść dalej; b)
wybrać się, wyruszyć, gotować się
do czego (ad, in alqd).

per-grandis, e bardzo wielki, bardzo
sędziwy.

per-gratus 3 bardzo przyjemny.

per-gravis, e bardzo ciężki, bardzo
ważny.

pergula ae/pracownia malarska.

per-hibeo, ifi, itum 2. podać, ofiarować
(alqm); wzmiankować, twierdzić, nazy-
wać, mówić (alqd z acc. c. inf).

per-hónóriffcus 3 bardzo zaszczytny.

per-horresco, rui, - 3. zadrżeć,
wstrząsnąć się, wzdrygnąć się; lękać
się (alqd), bać się (z inf.).

per-horridus 3 straszny.

per-hmnanus 3 bardzo przyjazny.

periboetós, on sławny.

periclitaffo, onis/próba, usiłowanie.

periclitor l. próbować, ważyć się,
doświadczać (alqd); a) wystawiać na
próbę, narażać (alqd); b) (pass.) być

periculosus - 312 -

w niebezpieczeństwie, być narażo-
nym na szwank.
periculosus 3 niebezpieczny.
periculiiin (i *periclum), i n l. próba, p.
facere alcis rei wystawiać na próbę
albo dać poznać; próbka. 2. niebezpie-
czeństwo. p. est, ne można się oba-
wiać, że; a) niebezpieczne działanie,
śmiały czyn; b) proces, skarga sądowa;

c) protokół (sądowy).
per-idoneus 3 bardzo stosowny.
per-illiistns, e bardzo wyraźny.
per-imbecillus 3 bardzo słaby.
per-uno, enu, emptum 3. całkiem
odjąć: a) zniszczyć, zburzyć, zgła-
dzić; b) zabić; zniweczyć, nie do-
puścić.

per-incertus 3 całkiem niepewny.
per-incommódus 3 bardzo niedogo-
dny.

per-inde adv. zupełnie tak, tak samo.
p. ac. albo ut tak jakby, haud p-.
quani nie tak... jak raczej.
per-indulgens, enfe bardzo pobłaż-
liwy.

per-infirmus 3 bardzo słaby.
per-ingemósus 3 bardzo bystry.
per-iniquus 3 bardzo niesłuszny.
per-inagms, e bardzo znaczny.
per-invisus 3 bardzo znienawidzony.
per-hmtus 3 bardzo niechętny.
peripateticus 3 perypatetyczny, m pe-

rypatetyk.

pćripftasnia, atfe. n = peristroma.
periphóretós, on obnoszony naokoło.
peripteros, on otoczony jednym rzę-
dem kolumn.

per-Tratus 3 bardzo zły, gniewny.
perisceHś, idiś /podwiązka.

peristroma, ads n dywan, nakrycie.

peristyliiin, i n podwórze.

peritia, ae / doświadczenie, znajo-
mość.

peritiis 3 doświadczony, obeznany
z czymś, biegły, wyćwiczony, prak-
tyczny, mądry (z gen. albo abl., ad.
alqd, de re).

pr-iucundus 3 bardzo przyjemny.

periuriiim, i n krzywoprzysięstwo.

per-iuro l. = peiero.

per-iurus 3 krzywoprzysiężny, łamiący
przysięgę.

per-labór, lapsiis sum 3. ślizgać się
po czym; niespostrzeżenie dokądś
dążyć.

per-laetiis 3 bardzo wesoły.

per-lateo, m, - 2. pozostać zawsze
ukrytym.

per-latus 3 bardzo szeroki.

per-lego, legi, lectum 3. przeglądać,
przejrzeć; przeczytać; także: odczy-
tywać, wygłaszać.

per-levis, e bardzo łatwy albo błahy.

per-libens, enflś bardzo chętnie.

per-liberalis, e bardzo hojny.

per-lidó = pellicio.

per-Bfto l. składać ofiarę pod dobrą
wróżbą.

per-longus 3 bardzo długi.

per-liiceo, lun 2. przeświecać, przebi-
jać się; być przezroczystym.

per-lucidus 3 przezroczysty; bardzo
Jasny.

per-luctuósus 3 bardzo smutny.

per-luó, lui, lutum 3. obmywać, kąpać.

per-lustro l. przeglądać, przejrzeć,
rozważyć.

per-madesco, diii 3. osłabnąć.

- 313 - pernicitas

per-magniis 3 bardzo wielki.

per-maneo, mansi, niansuni 2. pozo-
stać, wytrwać (in re); a) zatrzymać
się, utrzymać się, trwać; b) obstawać
przy czym.

per-mano l. przypływać (in albo ad
alqd); wciskać się, rozpościerać się.

pemiansió, onis/pozostanie.

per-marinus 3. przeprowadzający
przez morze.

per-maturesco, riu, - 3. zupełnie
dojrzeć.

per-mediocris 2 bardzo mierny, bardzo
umiarkowany.

per-meó l. przechodzić (alqd); dojść
do celu.

per-mefiór, inensiis sum 4. przemie-
rzyć; przebyć, przejechać.

per-mingó, ihri, - 3. oszczać.

per-mlms 3 bardzo dziwny.

per-misceo, misciii, mixtum 2. po-
mieszać (alqd cum re); a) połączyć;

b) zamieszać, wprawić w nieład.

pennissio, ónis / poddanie; pozwo-
lenie.

pennissiis, lis m pozwolenie.

per-mitto, nusi. missum 3. rzucać do
celu, wypuścić. equum albo se per-
mittere przyskoczyć, rzucić się, (ha-
benas) puszczać wohio; a) oddać,
powierzyć komuś coś, pozostawić
(alicui alqd; z inf. albo ut); b) po-
rzucić, darować, ofiarować (alqd ali-
cui); c) dozwolić, pozwolić (alicui
alqd; z inf. albo ut; *z acc. c. inf.).
subst. permissum, T n pozwolenie.

permurte i -mn adv. w zamieszaniu.

peniuartno, óius / pomieszanie, mie-
szanina, zamieszanie.

per-módestus 3 bardzo nieśmiały, bar-
dzo umiarkowany.

per-modiciis 3 bardzo mierny, bardzo
mały.

per-mólestus 3. bardzo uciążliwy, bar-
dzo niechętny.

per-móło, m, - 3. zemleć.

permotló, oms / pobudzenie, wzru-
szenie.

per-móveo, movi, mótuni 2. poru-
szać (alqm albo alqd alqa re; albo
z ut); a) skłonić, spowodować; b)
wzniecić, pobudzić, wzruszyć,
wzburzyć, zaniepokoić, wstrząsnąć,
rozgoryczyć.

per-niulceo, niulsT. niulsuni 2 głaskać;

a) łagodnie dotykać; b) pochlebiać,
starać się pozyskać (z acc.); c) uspa-
kajać, łagodzić.

per-multiis 3 bardzo wiele, bardzo
liczny.

per-munio 4. silnie obwarować; do-
kończyć obwarowania, dokończyć
budowy.

perniutatio, onis/zamiana, wymiana.

per-mutó l. zmienić, wymienić (alqd
alqa re); a) zamienić; b) wykupić; c)
(pieniądze) płacić wekslem albo wy-
mieniać na weksel.

perna, ae/szynka.

per-necessarius 3 a) bardzo potrzebny;

b) bardzo bliski.

per-necessć adv. bezwzględnie, konie-
cznie.

per-nego l. uparcie przeczyć.
periliciabilis. e = periliciosus.
per-mcies, ei/zguba, zagłada, upadek.
perniciosus 3 zgubny, szkodliwy.
pernicitas, afis/szybkość.

pernix - 314 -

pernix, iciś szybki, chyży, żwawy,
prędki.

per-nobBis, e bardzo znany.

pemocto l. przenocować.

per-nosco, novi. - 3. dobrze poznać.

per-notescó, tiu, - 3. dojść do po-
wszechnej wiadomości.

per-nótiis 3 wszędzie znany.

per-nox, cfls całonocny.

per-numeró l. wypłacić.

pero, onis m but.

per-obscurus 3 bardzo ciemny.

per-ódlosus 3 bardzo nienawistny.

per-officiósus 3 bardzo uprzejmy.

per-opportiiniis 3 bardzo dogodny,
życzliwy.

per-optatus 3 bardzo pożądany.

perorafio, ónis / zakończenie mowy,
epilog.

per-ornatus 3 bardzo piękny.

per-ómó l. bardzo ozdobić.

per-oró l. (mowę) skończyć; a) zakoń-
czenie mowy wygłaszać; b) coś re-
ferować, wykładać, rozwodzić się
nad czymś (alqd i de re).

per-osus 3 bardzo nienawidzący (z
acc.); znienawidony.

per-paco l. zupełnie uspokoić.

per-paryulus 3 bardzo maleńki.

per-pamis 3 bardzo mały.

per-pastus 3 dobrze żywiony.

per-pauculiis 3 bardzo mało.

per-pauciis 3 bardzo mało.

per-paul(l)um adv. tylko bardzo mało,
trochę za mato.

per-pelló, puli, pulsuni 3. a) wywierać
na kim (alqm) głębokie wrażenie; b)
przynaglić, skłonić, przeprowadzić coś
(alqm albo alqd; z ut, ne).

perpendiculuiii, i n pion.

per-pendo, pendi, pensum 3. dokład-
nie rozważyć.

perperam adv. odwrotnie, niesłusznie,
fałszywie.

perpesao, oms / przecierpienie, znie-
sienie jakiejś rzeczy, wytrwałość.

per-petior, pessus sum 3. ścierpieć,
znieść: przezwyciężać się.

per-petro l. wykonać, uskutecznić,
ukończyć, dokazać.

perpetuitas, atus/ciągłość, związek.

perpetuo l. nieprzerwanie trwać, kon-
tynuować, ciągnąć.

perpetuus 3 (adv. -S) przechodni; a)
nieprzerwany, mający związek
z czymś; cały; b) ciągły, ustawiczny;

dożywotni, in perpetuum na zawsze;

c) powszechny.

per-placeo 2. bardzo podobać się.

per-plexus 3 zawikłany, zagmatwany;

niejasny, niezrozumiały, cieńmy.

per-poBo 4. wydoskonalać, per-
pólitus 3 wykształcony, uszlachet-
niony.

per-populor l. zupełnie spustoszyć.

perpotatió, ónis/pijatyka.

per-poto l. pić, hulać.

per-primo, pressi, pressum 3. uciskać.

per-primó, pressi, pressum 3. uciskać.

per-própinquus 3 bardzo bliski (spok-
rewniony).

per-pugnax, acits bardzo bitny, bardzo
wojowniczy.

per-purgó l. przeczyścić; a) załatwić,
zakończyć; b) odeprzeć.

per-piisillus 3 bardzo mały, bardzo
mało.

per-quain adv. bardzo, nader.

- 315 -

persolvo

per-quiro, quisTvi, qiusitiun 3. do-
kładnie zbadać albo dokładnie do-
wiadywać się (alqd).
per-rariis 3 bardzo rzadki
per-recondftus 3 bardzo ukryty.
per-ridiculus 3 bardzo śmieszny.
per-rogatio, onis / przeprowadzenie.
per-rogo l. zapytać o zdanie wszyst-
kich po kolei (alqd).
per-rumpo, rupi. niptuiii przełamać
(alqd); przedrzeć się (per alqd); a)
torować sobie drogę (per alqd, in
alqd); b) przełamać, rozłamać (alqd);

c) zniszczyć, pokonać.
per-saepe adv. bardzo często.
per-salsus 3 bardzo dowcipny.
per-salutatio, onis/pozdrowienie.
per-saluto l. pozdrawiać wszystkich

po kolei.

per-sapiens, entis bardzo mądry.
per-scienter adv. bardzo zręcznie, bar-
dzo biegle.
per-scindó, scidl, scissum 3. całkiem

podrzeć.

per-scribo, scripsi, scriptum 3. do-
kładnie wypisać albo narysować; a)
protokołować, zaciągnąć b) wciąg-
nąć do ksiąg; c) (pieniądze) przeka-
zać = płacić przekazem; d) pisem-
nie donieść, oznajmić (alqd ad
alqm albo alicui, de re, z acc. c.
inf.).

perscripdo, MUS / wypisanie, naryso-
wanie; a) protokół, spisanie; b) za-
ciąganie do ksiąg.
perscnptflr, oriś m prowadzący ra-
chunki.
per-scrutór l. przeszukiwać, badać;

śledzić, dochodzić.

per-seco, secui, sectum l. a) badać;

b) wytępić.
persecutio, onis/prześladowanie.
per-sedeo, sedl, sessum 2 bez przerwy

siedzieć; przesiedzieć.
per-segnis, e bardzo gnuśny.
per-sentio, sens!, sensimi 4. głęboko

odczuć, dokładnie spostrzec.
per-sequór, secutus sum 3. iść, po-
stępować za kim (z acc.); a) ścigać
(alqm): a) zwalczać; P) mścić się,
karać; b) (sądownie) ścigać, docho-
dzić swego prawa; c) szybko zapisy-
wać, notować, protokołować; d)
przynaglać, czynić zabiegi; e) na-
śladować kogo; f) zbadać, przeszu-
kać; g) prowadzić dalej, przeprowa-
dzić, dokonać (alqd); h) doścignąć
kogoś, osiągnąć coś; i) (pisemnie
i ustnie) przedstawiać, opisywać,
omawiać, opowiadać, wyliczać.
perseverans, anfls wytrwały.
perseverantia, ae / wytrwałość, wy-
trzymałość.

per-severo l. trwać przy czym (in re),
dalej coś czynić, dalej ciągnąć, ob-
stawać przy czymś (in re; z inf.).
per-seyerus 3 bardzo surowy.
per-sido, sedl, sessiim 3. dotrzeć, do-
stać się, przeniknąć.
per-signo l. dokładnie oznaczyć.
per-simiBs, e bardzo podobny.
per-simplex, icis bardzo pojedynczy.
per-sisto 3. stać przy czymś, upierać się.
per-solvo, solvi, sólutum 3. l. zupełnie
uwolnić, rozwinąć. 2. zapłacić, wy-
płacić (alicui alqd); odnieść, wy-
świadczyć, wypełnić, (poenas alicui)
uiścić, ponieść.

persona - 316 -

persona, ae/maska; a) (w dramacie)
rola, charakter, osoba; b) (w życiu)
charakter, rola; a) stanowisko, stan,
godność; P) osoba, osobistość.
personatus 3 zamaskowany.
per-sóno, iff, - l. a) (intr.) odbrzmie-
wać, rozbrzmiewać, (cithara) grać;

b) (trans.) napełniać tonami; a) głoś-
no wołać; jt) opiewać.
perspecto l. aż do końca oglądać.
perspectus 3 znany, wypróbowany;

przeniknięty.
per-speculór l. dokładnie zbadać.
per-spergó, m, rsum 3. pokropić,

posypać.

perspicax, acis bystry, przenikliwy.
perspicientia, ae/zupełne poznanie.
per-spicio, spexi. spectuin 3. przejrzeć,
wyraźnie widzieć; a) oglądać, badać;

b) przeczytać coś; c) poznać, spostrzec.
perspiciiitas, afls / jasność, zrozu-
miałość.
perspicuus 3 przezroczysty; oczywisty,

wyraźny.

per-stemo, stravT, stratum 3. wy-
ścielić, wyłożyć kamieniami.
per-sflmulo l. wciąż pobudzać.
per-sto, sfifi, staturus l. przestać, stać
na miejscu; a) trwać, pozostać; b)
obstawać przy czymś (in re).
per-stringó, striiixf, strictum 3. głas-
kać, poruszać; a) przebiegać, prze-
orać; nieprzyjemnie dotknąć, zranić,
wstrząsnąć; b) ganić, wyszydzać; c)
(w mowie) krótko omawiać, pobież-
nie dotknąć.

per-studiosus 3 bardzo gorliwy (z gen.).
per-suadeo, sT, sum 1. namówić; a)
nakłonić, przeznaczyć (alicui; z ut,

ne', *z inf. albo acc. c. inf.). mihi
persuadetur radzą mi, namawiają
mnie; b) przekonać (alicui de re;

z acc. c. inf.). inihi persuasum est
jestem przekonany.

persuasio, onis / przekonywanie, na-
mowa; przekonanie, mniemanie,
uprzedzenie.

persuasus, us m = persuasio.

per-subfflis, e bardzo subtelny.

persulto l. skakać, biegać; (trans.)
przebiegać coś.

per-taedet, taesum est 2. mierzi mię,
przykrzy mi się.

pertaesiis 3 sprzykrzywszy sobie.

per-tempto l. dotykać wszędzie; a)
wystawiać na próbę, próbować, ba-
dać; b) przenikać, przejmować.

per-tendo, tendl, (te lisimi) tentum 3.
podążyć, spieszyć (in, ad alqd).

per-tento l. = pertempto.

per-tenuis, e bardzo słaby albo
mały.

per-terebro l. przewiercić.

per-tergeo 2. zetrzeć.

per-terreo, iii, itiim 2. przestraszyć,
przerazić.

per-texo, m, xtuni 3. dokończyć tka-
nia; ukończyć.

pertfca, ae/patyk, żerdź.

per-timefació 3. zupełnie przestraszyć,
zmieszać.

per-flmesco, miB, - 3. bardzo bać
się (alqd, de re; z ne).

pertinacia, ae / wytrwałość; upór,
zaciętość.

per-tinax, adś silnie trzymający: a)
wytrwały, wytrzymały; b) uparty,
zacięty.

- 317 -

perylgeo

per-tineo, tiiliir, tentiim 2. rozciągać
się, sięgać (ab, ex re in, ad alqd); a)
odnosić się do czegoś, tyczyć się
czego (ad alqd); b) służyć do czego;

być stosownym, odpowiednim (ad
alqd).

per-tingo, - - 3. rozciągać się.

pertractatifo, onis / zajmowanie się
czymś (gen.), obchodzenie się.

per-tracto l. dotykać, obchodzić się,
traktować; zbadać.

per-traho, traxT, tracriuli 3. ciągnąć;

wabić (alqd i alqm ad, in alqd).

per-trislis, e bardzo smutny lub zgryź-
liwy, bardzo ciemny.

per-tumultuosus 3 bardzo hałasujący.

per-tundó, tudi, tusum 3. przebić,
przedziurawić.

perturbatio, oniś/zamieszanie, niepo-
rządek; a) zaburzenie, przewrót, bu-
rza; b) namiętność; wzburzenie.

perturbatrix, icis/burzycielka.

per-turbo l. wzburzyć, w nieład
wprawiać; a) niepokoić, wyprowa-
dzić z równowagi; b) perturbatiis
3 a) wzburzony, niespokojny; p)
burzliwy; y) zmieszany, oszołomio-
ny.

per-turpis, e bardzo nieprzyzwoity.

per-ungo, unn, uncturn 3. pomazać,
namaścić.

per-urbanus 3 bardzo elegancki, ba-
rdzo dowcipny; uprzedzająco grze-
czny.

per-urgeo 2. bardzo napierać, uciskać.

per-iiro, usa, ustum 3. zupełnie spa-
lić, osmalić: a) przetrzeć; b) palić,
męczyć.
per-utiiis, e bardzo pożyteczny.

per-vado, si, siim 3. przechodzić, roz-
chodzić się (per alqd albo z samym
acc.); dojść, dosięgnąć (ad, in alqd).
per-vagór l. a) przejść, przewędrować
(alqd); b) wałęsać się (in re); roz-
szerzać się; c) pervagatus 3 bardzo
rozprzestrzeniony, powszechnie zna-
ny; powszechny.
per-yarius 3 bardzo urozmaicony.
per-yastó l. zupełnie spustoszyć.
per-veho, veia, vectiim 3. l. prze-
prowadzić. pass. przejechać (alqd).
1. zawieźć, zanieść, zaprowadzić.
pass. zajechać, zajść (in, ad alqd).
per-velló, yelli, - 3. targać, obrywać;

drażnić, martwić; skrytykować.
per-venio, veni, yentiim 4. dojść,
dotrzeć do celu, osiągnąć coś (ad, in
alqd); a) dostać się, wejść w położe-
nie (in alqd); b) przypaść komu
w udziale.

peryersitas, atis / przewrotność, głu-
pota.
perversus 3 przekręcony; przewrotny,

zły, fałszywy, niesprawiedliwy, głupi.
per-verto, verfi, versiim 3. przewra-
cać, obalać; niszczyć, trącać, obalać.
per-vesperi adv. późno wieczorem.
pervesSgatio, onis/badanie.
per-yesdgo l. zbadać; wyśledzić.
per-vetus, eris bardzo stary.
per-yicacia, ae/wytrwałość; upór.
pervicax, acis wytrwały, niezmordo-
wany; uparty, zacięty, dziwaczny.
per-yldeó, vldi, yisiim 2. przeglądać,
przewidzieć; a) dokładnie oglądać;

b) poznać, uznać.
per-vigeó, iii, - 2. być bardzo si-
lnym.

peryigil - 318 -

per-vigB, iś bardzo czujny.

peryigBatio, oms/nocna uroczystość.

pemgniiuni, T n a) czuwanie przez
całą noc; b) nocna uroczystość.

per-vigiló l. czuwać.

per-yins, e bardzo tani.

per-yinco, vicT, victum 3. zwyciężyć,
pokonać; a) z trudem nakłonić; b)
(abs.) przekonać; c) wymóc coś (z
ut).

per-ynis 3 dający się przejść, otwarty,
dostępny, subst. pemmn, T n przej-
ście.

per-vólitó l. przelatywać (alqd).

per-v51ó l. a) przelatywać, przebiegać
(alqd); b) spieszyć dokąd (m alqd).

per-v61o, voluT, velle chcieć bardzo,
życzyć sobie.

per-vólfito l. dokładnie czytać, prze-
studiować.

per-volvo, volvi, v61utum 3. a) prze-
czytać; b) pass. dokładnie się za-
znajomić z czymś.

per-vorto 3. = perverto.

per-vulgo l. obwieścić; poświęcić.
pervulgatus 3 powszechnie znany;

powszechny, zwykły.

pes, pedis m noga. pedibus pieszo,
jako piechur, pędem ferre iść,
przyjść; inferre wchodzić; efferre
występować; conferre zewrzeć się,
uderzyć; referre cofać się. ante pe-
des positum esse leżeć przed oczy-
ma; a) kopyto, racica, szpon; b)
krok, chód, bieg (zwykle pl.); c) lina
okrętowa, d) stopa (jako miara długo-
ści); e) stopa wierszowa; a) rodzaj
wiersza; fS) rytm, takt.

pessulus, i m rygiel, zasuwka.

pessum adv. ku nogom, w dół. p. ire
ginąć; p. dare gubić, niszczyć.

pesti-fer 3 zgubny, szkodliwy.

pestuens, entiś a) niezdrowy; b) szko-
dliwy.

pestiientia. ae / niezdrowe powietrze
albo okolica; zaraza, morowe po-
wietrze.

pesfls, is l. zaraza. 2. nieszczęście,
zguba; zakała, zagłada.

petasatus 3 w podróżnym kapeluszu,
gotów do podróży.

petessó, - - 3. dążyć do czego.

pefifio, onis /. l. napad. 2. a) prośba;

b) ubieganie się o urząd; c) skarga
sądowa.

petitór, oris m a) ubiegający się
o urząd; b) oskarżyciel.

petitturio, - - 4. ubiegać się.

pęto, dvi i tu, titiini 3. dążyć do czego,
chcieć coś osiągnąć (alqd albo z ut,
ne): l. a) dążyć do jakiegoś miejsca,
udać się dokąd spiesznie (acc.); b) (o
nieprzyjacielu) godzić, napadać, gro-
zić. telis ostrzeliwać; c) nachodzić,
prosić kogoś; d) chodzić za czymś:

a) szukać czego, starać się osiągnąć,
dążyć do czegoś, pożądać czego.
salutem fuga szukać ocalenia
w ucieczce; /3) żądać, domagać się,
życzyć sobie (alqd albo z ut, ne); y)
wyprosić coś u kogoś, prosić kogoś
o coś (alqd ab alqo); S) starać się
o co (alqd); starać się o kogo (alqm);

e) (sądownie) rościć sobie prawo,
domagać się, skarżyć o co (alqd ab
alqo; sibi). is qui petit oskarżyciel; is
unde petitur oskarżony. 2. wydoby-
wać coś (alqd ab, de, ex re, in alqd).

- 319 - Piget

petorritiim, i n wóz, kareta.

petra, ae/skała, kamień.

petulans. antis rozpustny, swawolny;

lekkomyślny, zuchwały.
petulantia, ae/rozpusta; zuchwałość.
petulciis 3 bodący.
phalanga, ae/walec, wałek.
phalangites, ae m ciężkozbrojny.
plialanx. angis / falanga, kolumna,

szyk bojowy.
phalarica, ae/= falarica.
phalerae, arum/ozdoby na piersiach,
ozdobne rzędy dla koni; odznaczenie
dla żołnierzy.
phaleratus 3 przybrany ozdobnym

rzędem.

phantasma. atis n widmo.
pharetra, ae/kołczan, sajdak.
pharetratiis 3 noszący kołczan.
pliannarópóla, ae m szarlatan, konował.
pliaselils, I m bób; lekki statek.
pliilitia, oriini n uczty dla mężczyzn

(w Sparcie).
phiiółógia, ae / uczoność, studium

literackie.
phuológus, i TO uczony, literat, znawca

starożytności.
phiiósóphia, ae / filozofia; problem

filozoficzny.
philosópliór l. filozofować; badać,

zastanawiać się.
phiiósóphus. I m filozof; adi. 3 filozo-
ficzny.
philtrum, T n napój miłosny.
phHyra, ae/łyko lipowe.
plumus, i TO kubek na kostki do gry.
phoca, ae/foka, pies morski.
phoenix, iciś m feniks.
phonascus, i m nauczyciel śpiewu.

phrasi.s is / wyrażenie retoryczne,

dykcja.

phreneflcus 3 wariat, szalony.

phylarchus, T naczelnik, książę.

piłysicu-s 3 dotyczący natury, fizyczny.
subst. a) -us, i TO filozof natury,
badacz przyrody; /?) -a, ae / nauka
przyrody, filozofia natury.

physiiogiiomón, ómś m fizjognomista.

physiółógia, ae/filozofia natury.

piahilis. e dający się przebłagać.

piaculari-s, e przebłagalny, oczyszczal-
ny, pokutny.

piaculuni, I n środek, ofiara prze-
błagalna; a) pokuta, kara; b) grzech,
przekroczenie.

pianien, mis n = piaculum.

pica, ae / sroka.

picea, ae/świerk, sosna.

piceus 3 smolny; czarny jak smoła.

pictór, oris TO malarz.

pictura, ae / malarstwo, hafciarstwo;

a) obraz; b) obrazowanie.

picturatiis 3 haftowany, haftem ozdo-
biony.

picus. T TO dzięcioł.

pietas, atis / zgodna z powinnością
miłość, poczucie obowiązku; a) po-
bożność; b) miłość dziecięca, miłość
braterska, uczucia familijne, przy-
wiązanie; c) miłość przyjacielska,
przyjaźń; d) miłość ojczyzny, pat-
riotyzm, wierność; e) sprawiedliwość;

f"łagodność.

piger, gra, grum powolny, niechętny,
leniwy (ad alqd); tchórzliwy, nie-
czuły, niepłodny.
piget, mt, - 2. a) gniewa mię, przykro
mi, budzi niezadowolenie, gniew

pigmentarius - 320 -

(alqm alcis rei; c. inf., *z acc. c.
inf.); b) = paenitefc

pigmentarius, i m handlarz olejków,
maści.

pTgmentuni, i n barwa, farba, barwik;

ozdoba, szminka.

pigneratór, oriś m biorący zastaw
lichwiarz.

pigneró l. dać w zastaw, pass. (jako
fant) przyjmować, brać w zastaw;

przywłaszczyć sobie coś.

pignus, óris (i eris) n zastaw; a)
hipoteka; b) zakładnik; c) suma,
kwota zakładu; d) rękojmia, gwaran-
cja, pewność; e) dowód miłości (pl.
dzieci, krewni, rodzina).

piglitia, ae/lenistwo, niechęć.

pigrór l. być leniwym, zwlekać zwłó-
czyć.

pilą, ae / moździerz.

pua, ae / słup.

pilą, ae/piłka.

pilanus, T m żołnierz uzbrojony w pi-
lum (cf. triarius).

pllarius. i m kuglarz.

pilatus 3 uzbrojony w dzidę.

pueatus 3 = pilleatus.

pilentum, i n pojazd dla pań.

pilleatiis 3 ubrany w kapelusz.

puleólus, T m czapeczka.

pllleiis. i m i -eum, i n kapelusz
filocowy, czapka.

pilosus 3 włosem porosły, owło-
siony.

piliim. i n a) pilum, (rzymski) pocisk;

b) tłuczek w moździerzu.

piliis, i m włos; włókno; drobnostka.

piliis, T m (pierwszy) manipuł triadów.

pma, ae/kosmatek (muszla).

pmacotheca, ae / zbiór obrazów, ga-
leria obrazów.

pinetiim, T n las sosnowy.

pineus 3 sosnowy.

pingo, pulM, pictum 3. kreślić, malo-
wać, powlekać; a) odmalować, od-
rysować; haftować; c) tatuować; d)
upstrzyć; a) zdobić, ozdabiać; JS)
obrazować, żywo przedstawiać; e)
pictus 3 pomalowany, powleczony;

a) pstry, poplamiony; fS) czysty,
ozdobny; y) pozorny, pusty.

pingiiescó, - - 3. stawać się tłustym
albo użyźniać.

pinguis, e otyły, gruby, dobrze żywio-
ny; tłusty, olejny, soczysty, subst.
pingue w tłuszcz; a) urodzajny, wy-
datny, bogaty; b) ciężki, ociężały,
niezgrabny; a) bezduszny; fS) nadęty;

c) spokojny, wygodny.

pihi-fer 3 wydający sosny.

puu-ger 3 uwieńczony sosnami.

pinna, ae/= penna.

pinna. ae/a) płetwa; b) blanka muru.

pinuatiis 3 upierzony, uskrzydlony,
skrzydlaty.

pinni-ger 3 a) = pinnatus; b) opat-
rzony płetwami.

pinnula. ae / skrzydełko.

pihóteres, ae m gatunek raka.

pinus, iis i i / l. świerk sosna; a)
okręt; b) pochodnia; c) wieniec sos-
nowy. 2. pinia.

pio l. łagodzić, przejednać; a) od-
pokutować, oczyścić; b) naprawić.

piper, eris w pieprz.

pirata, ae m korsarz, pirat.

piraticus 3 korsarski; subst. -ca, ae
/korsarstwo.

- 321 planta

piriini T n gruszka.

piriis. T/grusza.

piscatór, óris m rybak.

piscatorius 3 rybacki.

piscatiis, iis m rybtówstwo.

pisciculus, T OT rybka.

piscina, ae/staw rybny.

piscinarius, I m właściciel stawów
rybnych.

piscis, is OT ryba.

piscor l. łowić ryby.

piscosus 3 rybny.

pistór, óris OT młynarz, piekarz.

pistorius młynarski, piekarski.

pLstrina, ae/piekarnia.

pLstriniini, i n młyn poruszany stą-
paniem.

pistrix, Tds/potwór morski.

pitiiita, ae/flegma; katar.

pitultosus 3 zaflegmiony.

piiis 3 obowiązkowy: a) pobożny, bogo-
bojny; pl. m błogosławieni, zmarli; b)
czuły, tkliwy, przywiązany, wiemy; c)
miły bogom, poświęcony bogom,
święty, czysty, słuszny.

pix, icis/ smoła.

placabllis. e łagodny.

placabilitas. afis / łagodność, pojed-
nawczość.

placanien, inis i placamentum,
T n środek przebłagania.

placatió, onis / pojednanie, uspoko-
jenie.

placatus 3 zob. płaco.

płacenia, ae/placek.
placeo, ul, ftum 2. podobać się (alicui).
sibi placere być zadowolonym z sie-
bie; a) (o artystach) zyskać poklask;

b) (nieosob.) placet (pf. placmt

i placitum est) podoba się (alicui;

z inf. i acc. c. inf.), postanawia się,
uchwala się, rozporządza się. mini
placet uznaję za dobre, głosuję za
tym, postanawiam, si placet jeśli
łaska.
placidus 3 łagodny, spokojny, cichy;

dobrotliwy.

placitus 3 a) przyjemny, miły. subst.
placitum, i n mniemanie, przekona-
nie, nauka, dogmat; b) postanowiony.

płaco l. wyrównać, wygładzić; a)
łagodzić, uspakajać; b) przejednać
(alqm alicui albo m alqm); c) placa-
tus 3 a) złagodzony, przejednany; fS)
spokojny, cichy.

plaga, ae/raz, uderzenie; a) rana; b)
nieszczęście, utrata, upadek.

plaga, ae/sieć, sidło.

plaga, ae / powierzchnia, przestrzeń;

okolica, klimat, sfera; a) strefa; f!)
okręg.

plagiarius, i OT wyzyskiwacz; handlarz
niewolników; plagiator.

plagosus 3 skory do bicia.

plagula, ae/dywan, zasłona.

planctus, us m = plangor.

plango, planxi, planetom 3. l. ude-
rzać (alqd); (także pass.) opłakiwać.
2. (intr.); a) szumieć, szemrać; b) (i
pass.) głośno narzekać, płakać.

plangor, óris OT uderzanie, klaskanie;

narzekanie.

plaiiguncula, ae/lalka, laleczka.

planitas, atis/jasność, dobitność.

planities, el i -ffa, ae / powierzchnia,
płaszczyzna, równina.

planta, ae / l. szczep, latorośl. 2.
podeszwa u stopy.

plantare - 322 -

plantare, is n szczep, sadzonka.

planus, i m włóczęga.

planus 3 równy, piaski, subst. planum,
i n płaszczyzna, równina; a) jasny,
wyraźny; b) adv. pianę o:) jasno,
wyraźnie; f!) całkiem, zupełnie; y)
w każdym razie, z pewnością.

platalea, ae/pelikan.

platanón, onis m gaj platanowy.

plataniis. T/platan.

platea, ae/ulica.

plaudó, si, sum 3. l. uderzać, zabijać,
tłuc. 2. klaskać; dawać poklask, okla-
skiwać (alicui).

plausibuis, e zasługujący na poklask.

plausór, oris m dający oklaski.

plaustrum, T n wóz ciężarowy; wielka
niedźwiedzica (konstelacja).

plaasiis, us m klaskanie, szum; po-
klask, oklask.

plebecula, ae/ludek, gmin.

plebeius 3 plebejski, należący do pleb-
su; m plebejusz.

plebi-cola, ae m przyjaciel pospólstwa.

plebs, fc i plebes, ei i i/a) warstwa
wolnej ludności w Rzymie; lud.

plecto, �si, xum 3. pleść, splatać.

plectór, - - 3. być uderzonym lub
ukaranym; pokutować.

plectruill, T n plektrum, pałeczka; a)
uderzenie (w struny); b) cytra, lutnia;

pieśń.

plenus 3 pełny, napełniony (z gen., *z
abl.); a) otyły, gruby; (o głosie) silny,
pełny; b) brzemienny; c) nasycony,
zaspokojony; przesycony; d) bogato
uposażony, obfity, bogaty, treściwy,
obszerny; e) uczęszczany, liczny; f)
zupełny, cały.

plerus (arch.) = plerusque.
plerus-que, plera-que, plerum-que

największa ilość, bardzo wiele; a)
plerumque: a) subst. n największa
część (z gen); f)) adv. po największej
części, zwykle; b) plerique 3 naj-
więcej, większość, bardzo wielu, in
plerisque w przeważnej ilości wy-
padków.

plicu. iii, atuni l. zwijać.

ploeres (arch.) = plures.

ploratus, us m krzyk, narzekanie.

pióro l. krzyczeć, narzekać, jęczeć;

(trans.) opłakiwać, narzekać.

plosteUiim, T n wózek.

plostrimi, T n = plaustrum.

pluit, u(v)it, - 3. pada deszcz.

pliima, ae / puch.

plumatus 3 upierzony, puszysty.

plumbeus 3 ołowiany; a) głupi, tępy;

b) ciężki, przygniatający.

plumbuni. T n ołów; kula ołowiana,
rura ołowiana, ołówek.

plumeus 3 = plumatus.

plurifariam adv. na wielu miejscach.

plus, pluruniis zob. multiis.

plusciiius 3 trochę więcej.

pluteus, i m i pluteum, i n a) (wojsk.)
daszek ochronny; b) ściana ochronna,
napierśnik.

pliiyna, ae / deszcz.

pluyialis, e = pluyius.

plimiis 3 deszczowy.

P. M. (skrót) = pontifex niarimus.

pocillum, l kubeczek.

poculiim, i n naczynie do picia, kubek,
puchar; a) napój, uczta; b) trucizna;

napój czarodziejski.

podagra, ae/podagra.

- 323 - pono

podex, icis m tyłek, pośladek.

podium, Ina) boazeria, taflowanie;

b) balkon.

poecile, es / portyk wymalowany (w
Atenach).

póema, atis n wiersz, poemat.

podiiatmill, i n wierszyk, poemacik.

poena, ae / kara, pokuta, odszkodo-
wanie, zemsta, poeua.s alcis rei dare
(solvere, pendere i in.) ponosić karę
za coś, pokutować, poenae esse za
karę służyć; a) ukaranie; b) ucią-
żliwość, męka, udręka; c) bogini
zemsty.

poemó i -iór = punio(r).

poenitet = paenitet.

póesis,is/poezja

poeta, ae m poeta.

póetfcus 3 poetycki; subst. -cS, ae
/kunszt poetycki, nauka o poezji.

poetria, ae/poetka.

poi int. zaprawdę! na boga!

polenta, ae/krupy jęczmienne, mąka
jęczmienna.

poiło 4. gładzić; a) tynkować, bielić; b)
wydoskonalać, wygładzać; c) pólitiis
3: a) wygładzony, wytynkowany; p)
pełen smaku, gustowny, elegancki.

póliticii.s 3 polityczny.

politura, ae/ogładzenie.

pollentia, ae/moc, silą, potęga.

polleo, iu, - 2. wiele móc lub sprawić,
być silnym (in re). pollens, entits
m kciuk, wielki palec.

pol-Hceór, itiis sum 2. ofiarować,
nastręczyć; obiecywać, przyrzekać
(alicui alqd albo z acc. c. inf.). subst.
pollicitiini, T n przyrzeczenie.

poUicitatfó, ónuś/obietnica.

pollicitór l. często przyrzekać.

pol-luo, ul, utuni 3. powalać, splamić;

zhańbić, zbezcześcić, sprofanować.
pollutus splamiony, zniesławiony;

występny, nieczysty, nieprzyzwoity.

póliis, i m biegun; niebo.

półypus, T m polip.

pómaniun, T n sad.

pomarius, l m handlujący owocami.

poiiiendianus 3 = postmeridianus.

pómerium, l n przestrzeń po obu
stronach murów Rzymu, gdzie nie
wolno było ani mieszkać, ani orać;

granica miasta Rzymu.

poml-fer 3 przynoszący owoce, rodzą-
cy owoce.

ponioerium. i n = pómerium.

pompa, ae / pochód, procesja; a)
pogrzeb; b) przepych, wystawność;

napuszoność.

pomum, Ina) owoc; pl. owoce; b)
drzewo owocowe.

pómiis, i/drzewo owocowe.

ponderó l. odważać, ważyć; rozważać,
oceniać (alqd ex re albo z abl.).

ponderosus 3 ciężki.

pondó (nieodm.) a) co do ciężaru;

b) funt.

pondus, eris n waga, ciężar; a) siła
ciężkości, równowaga; b) ciężar,
brzemię, ciężkie ciało; c) ilość, masa;

d) waga = znaczenie, doniosłość,
nacisk.

pone l. adv. z tyłu. 2. prp. z acc. poza.

pono, posili, positum 3. kłaść, sadzać,
stawiać (alqd in re, *in rem): l. a)
posadzić, położyć, postawić, np. lib-
rum in mensa, sellam sub quercu.
(drzewa) sadzić, (potrawy) zastawić,

pon.s - 324 -

(umarłych) pogrzebać, (pieniądze)
wypożyczyć, umieścić, (wynagrodze-
nie) ustanowić, wyznaczyć, (fant)
zastawić, (włosy) uporządkować, tre-
fić; a) (jako ofiarę) złożyć; fS) (zało-
gę) przenieść, przekwaterować; y)
przenieść kogo; b) wystawić (np.
statuam in foro); coś zbudować,
założyć (np. domum albo castellum
in monte). (castra) rozbijać; n) (ob-
razowo) przedstawiać; R) (ludzi) za-
mawiać do czegoś; c) złożyć, zdjąć
(np. vestem, arma, librum de ma-
nu). 2. (przezn.) pokładać coś
w czymś (alqd in re, np. omnem
spem in consule albo in juga, aund-
Bmn in celeritate). pass. posituni
esse in re polegać na czym, opierać
się na czym; a) doprowadzić do
jakiegoś stanu; b) użyć do czegoś,
poświęcić czemuś, oddać czemuś
(np. nninem curam in salute pat-
riae); c) ustanowić coś, przeznaczyć
(np. nomen alicui); (prawa) nada-
wać; d) obliczyć, uważać za coś (np.
niortem in malis, alqd in dubio lu
beneficii loco); e) coś wyprowadzać,
udowadniać, przytoczyć (alqd pro
certo); (temat) postawić; f) porzucić,
usunąć, pozbyć się czego (alqd, np.
curas, vitia, bellum, vitam).

póns, pontis m most, kładka; a) tama
z okrąglaków; b) pomost; c) most
zwodzony; d) pokład; e) piętro.
ponticiiius, i n mostek.
ponti-fex, ids m arcykapłan.
pontlficalis. e i -ffcius 3 arcykapłański.
pontificatus, fis m godność arcyka-
płana.

ponto, onis m okręt przewozowy,
ponton.

pontds, T m morze; fala.

pópa. ae m posługujący przy składaniu
ofiar.

popellus, T m gmin.

pópina, ae / szynk, knajpa.

pópiiii). onis m hulaka.

poples, itiś m kolano.

popiilabili.s. e mogący ulec spusto-
szeniu.

populabundus 3 pustoszący.

pópularis, e dotyczący ludu, dla ludu,
u ludu, ludowy; a) rozpowszech-
niony, przystępny dla każdego; b)
ludowy, popularny; c) przychylny
ludowi, demokratyczny, demagogicz-
ny. subst. pdpulares, lum m demo-
kraci, stronnictwo popularów; d) kra-
jowy, tutejszy; m rodak, towarzysz.

popularitas, afls/schlebianie ludowi,
popularność.

pópulatio, oms / spustoszenie, rabu-
nek.

populatór, oris m niszczyciel.

pópiiietum, i n gaj topolowy.

populeiis 3 topolowy.

populi-fer 3 wydający topole.

pópuu-sdtiun, T n uchwała ludu.

pópulor i -lo l. pustoszyć; burzyć.

populus, i m lud.

populus, T/topola.

porca, ae/świnia.

porcellus, i m świnka.

porciis, T m wieprz.

porgo = porrigo.

porrectio, onis/wyciągnięcie.

porricio, -, rectum 3. = proicio.

porrigo, mis/strup, łupież.

- 325 - posterus

por-rigó, rea, rectum 3. wyciągać,
rozciągać, pass. rozciągać się, sięgać,
leżeć (ab re ad, in rem); a) rozciągać;

b) przedłużać; c) podać, udzielić,
dać (alicui alqd).

porro adv. dalej; a) naprzód, w dal; b)
następnie; c) (przen.) a) więc dalej,
a zatem; JS) ale, lecz znowu.

porriim, T n i -us, i m por (jarzyna).

porta, ae / brama, drzwi; wejście,
dostęp.

portatió, onis/transport.

portendo, ndi, ntiun 3. oznajmiać,
ogłaszać, zapowiadać, przepowiadać
(alqd; z acc. c. inf.). pass. okazywać
się, czekać.

portenff-ffcus 3 = portentosus.

portentosus 3 dziwaczny, nienatura-
lny.

portentum, T n cudowny znak; a)
poronienie, dziwotwór, potwór; b)
płód, wytwór, bajka.

porticiiia, ae/portyk, galeryjka.

porflcus, fis/portyk, kolumnada, ga-
leria; a) dziedziniec, podsienie; b)
krużganek; c) szkoła filozoficzna
stoików.

portió, oms/ część, udział; stosunek,
proporcja.

portitór, oris m l. przewoźnik. 2.
celnik.

porto l. nieść, przynieść, wynieść.
pass. jechać (intr.).

portorium, T n cło przy przejściu,
opłata portowa; cło, podatek.

portula, ae/bramka, furtka.

portuósus 3 bogaty w porty.

portus, lis m port; schronisko.

pas (arch.) = post.

pósca, ae/limoniada.

poscó, popósci, - 3. żądać, wymagać
(alqd, alqd ab alqo albo alqm alqd;

*z ut albo acc. c. inf.); a) potrzebo-
wać lub żądać; b) szukać czegoś
(alqd), badać lub pytać; c) wyzwać
do walki; d) pozwać przed sąd; e)
wołać, przyzywać, błagać.

pósłtio, ona/położenie.

pósutór, oris m założyciel.

positfira, ae/położenie; interpunkcja.

pósitus, us m położenie, stanowisko;

fryzura.

possesio, onis /1. wzięcie w posiada-
nie. 2. posiadanie; posiadłość, nieru-
chomość.

possessiuncula, ae/mała posiadłość.

possessor, oris m posiadacz, właściciel.

pos-sideo, sedi, sessiim 2. posiadać,
mieć w posiadaniu, obsadzić, dzierżyć.

pos-sido, sedi, sessiim 3. brać w po-
siadanie, obsadzić.

possum, potuT, posse móc, zdołać (z
inf.); potest, ut jest możliwym, że;

a) przemóc coś na sobie; b) sprawić,
dokazać, mieć znaczenie (multum,
plus, plurimum itp.).

post l. adv. a) z tyłu, przy końcu; b)
(o czasie) następnie, potem, później.
2. prp. z acc.: a) za, poza; b) (o
czasie) po, od; c) (o pierwszeństwie)
po, za, poza.

post-ea adv. potem, później; dalej,
następnie.

postea-quani = postquam.

posteritas, atis / przyszłość; potom-
ność, potomni.

posterus 3 następujący, przybywający.
in posterum na przyszłość, na na-

postfero - 326 -

stępny dzień, subst. posteri, orum
m potomni; a) comp. posteriór, ius
tylny, późniejszy, następny, ostatni,
młodszy; gorszy, niższy; b) sup. a)
postremus 3 ostatni, najdalszy; naj-
gorszy, najlżejszy. adv. postremiini
ostatni raz, a postremo w końcu,
ostatecznie; krótko, pokrótce; fS) po-
stumus 3 ostatni; pogrobowy.

post-fero 3. = postpono.

post-geniff, orum m potomkowie,
potomni

post-habeo 2. = postpono.

post-hac adv. odtąd, w przyszłości,
później.

post-haec adv. następnie, potem.

posficiis 3 tylny, w tyle będący, subst.
posticum, i n tylne drzwi.

posfld-ea adv. = postea.

postuió, oniś / żądanie bóstwa, żeby
złożono zapomnianą ofiarę.

postfc, is m odrzwia; drzwi.

post-Cminiulll. i n prawo powrotu do
ojczyzny.

pos(t)nieridianus 3 popołudniowy.

post-modó i -niodum adv. wkrótce
potem.

post-pónó, posili, pósitum 3 niżej sta-
wiać, postawić w tyle (alqd oliwi rei).

post-prihcipia, orum n dalszy prze-
bieg, dalszy ciąg.

post-quam ej. a) skoro; b) odtąd.

postremus 3 zob. posterus.

postri-die adv. nazajutrz.

post-scribo 3. podpisać pod czymś
(dat.).

postulaticius 3 żądany, uproszony.

postulatio, onis/żądanie; a) zażalenie;

b) wniesienie skargi, pozew.

postulatom, i n = postulano.
póstulatus, fis m = postulano.

postiiió l. żądać, domagać się (alqd
ab algo, alqm alqd, de re; z ut m);

a) pożądać, mieć ochotę, chcieć (z
inf. albo acc. c. inf.); b) żądać czegoś,
wymagać (alqd; z inf.); c) pozwać
przed sąd (alqm de re); wnieść prze-
ciw komuś coś (alqd).

postiimiis 3 zob. posterus.

potatio, onis/pijatyka.

póte zob. potis.

potens, enns mający władzę, wpły-
wowy; a) silny, mocny; b) zdolny
do czegoś, świadomy czegoś, biegły
(z gen.); c) władający czym. sui
potens panujący nad sobą. von po-
tens ten, którego życzenie spełniło

Się.

pótentatiis, us m = potentia.

pótentia, ae/zdolność, siła, działanie;

a) moc, siła, wpływ; b) władza,
jedynowładztwo.

pótestas, ans / siła, moc, władza, in
sua potestate esse być niezawisłym;

a) potęga (polityczna), panowanie,
zwierzchnictwo; władca; b) władza
urzędnicza, urząd, urzędnik, zwierz-
chność. imperia et potestates urzędy
cywilne i wojskowe, władza cywilna
i wojskowa; c) możliwość, sposob-
ność, pozwolenie, potestatem sui
facere alicui wdać się z kimś w wal-
kę, dać posłuchanie.

pótió. onis / picie, napój; trucizna,
napój miłosny, napój czarodziejski.

pónor, us zob. potis.

ponor, filus siim 4. opanować, owład-
nąć, osiągnąć (z abl., rzadziej z gen).

- 327 - praecmgo

renim zagarnąć władzę; coś posia-
dać, mieć, używać (z abl., gen. *acc.).

polis, n póte mogący, potężny, potis
sum = possum. póte est (= potest)
jest możliwym; a) comp. póflór, us
znakomitszy, lepszy, godniejszy, wa-
żniejszy, więcej, adv. pótms lepiej,
raczej; b) sup. pótissunus 3 naj-
znakomitszy, najgłówniejszy, najwa-
żniejszy. adv. pótissunum najbar-
dziej, szczególnie, właśnie.

póto, avi, atum (najczęściej potum)
l. wiele pić, hulać; wciągać w siebie,
wessać. potus 3 a) wypity; fS) pijany,
upojony.

potór, oris m pijak.

pótorium, T n naczynia na napoje.

potrix, icis/ pijaczka.

pótulentus 3 zdatny do picia, subst.
-urn, i n napój.

potus, us m picie, napój.

P. R. (skrót) = populus Romanus.

prae l. adv. z przodu, na przedzie. 2.
prp. z abl. przed: a) (o miejscu)
prae se agere pędzić przed sobą.
prae se ferre okazywać; b) wobec
= w porównaniu z, np. onmes prae
se contemnere; c) dla = z powodu,
np. prae lacrimis loqui non posse.

prae-acutus 3 z przodu zaostrzony.

prae-altiis 3 bardzo wysoki, bardzo
głęboki.

praebeo, m, itum 2. nadstawiać, po-
dawać (alicui alqd); a) ofiarować,
użyczać, dostarczać, dawać; a) wy-
stawiać; [S) powodować; b) wyświad-
czać, wyrządzać, se praebere (z
podw. acc.) okazywać się czymś,
np. se yiruin, se misericordeni.

prae-bibo, bibi, - 3. przypijać do kogo.
praebitór, oris m dostawca.
prae-calidus 3 bardzo ciepły.
prae-canus 3 przedwcześnie posiwiały.
prae-cayeo, cavi, cautum 2. l. a)
strzec się przed czymś (a re: z ne; b)
troszczyć się o kogoś (dat) 2. starać
się odwrócić, zapobiegać, uchylać
(alqd).

prae-cedo, cessi, cessiim 3. iść przed
kimś (alqd); przewyższać (alqm al-
qa re).
prae-celló, - - 3. wyróżniać się;

przewyższać (alqm re). praecellens,
entis wyróżniający się, znakomity.
prae-celsus 3 bardzo wysoki.
praecenffo, onis/przygrywka.
prae-cento l. czarodziejskie formułki

wygłaszać.

prae-ceps, cipitis głową do góry, gło-
wą w przód; a) nagły, spadzisty,
przepaścisty; subst. n przepaść, głę-
bia; niebezpieczeństwo, zguba; b) na
łeb, na szyję, szybki, spieszny, lotny;

c) na ślepo, niewstrzymany; skwap-
liwy; skłonny do czegoś (in alqd).
praecepfió, onis/przepis, pouczenie.
praeceptor, óriś m nauczyciel.
praeceptrix, Tcis/nauczycielka.
praeceptiim, T n przepis, rozkaz; rada,

przestroga, nauka, reguła.
prae-cerpo, psi, pturn 3. przedwcześ-
nie zerwać; uprzedzić.
prae-cido, cldi, cTsiini 3 l. odciąć,
odrąbać; a) oddalić, odebrać; b) od-
mówić; c) zwięźle wyrazić się. 2.
rozciąć; zerwać (np. amicitiam).
prae-cingo, cum, cinctum 3. przepa-
sać, opasać; otoczyć (alqd re).

praecino - 328 -

prae-cino, cinuT, centum 3. a) pray-
grywać; b) przepowiadać.

prae-cipió, cepl, ceptuni 3. naprzód
wziąć; a) naprzód zająć, otrzymać,
uprzedzić; b) przeczuć, domyślać się,
przedstawiać sobie; c) przepisać coś,
rozkazać, zarządzić (alicui alqd; z ut,
ne z inf., *z acc. c. inf.); a) radzić,
ostrzegać; /?) uczyć, pouczać (alqd
de re).

praecipitiiini, T n przepaść.

praecipitó l. l. (trans.) strącić, ze-
pchnąć (alqd ex, de re in alqd); a)
zepchnąć; zniszczyć, zniweczyć; b)
przyspieszyć, naglić (alqd; z inf.);

2. (intr.) rzucać się, spadać, wpadać
(ex re in alqd); zniżać się, upadać,
ginąć.

praecipue adv. szczególnie, osobliwie.

praedipuus 3 wyłączny, właściwy,
szczególny; odznaczający się, nad-
zwyczajny. subst. praecipiiiini.
i n przewaga, pierwszeństwo; rzecz
najważniejsza (niezbita).

praecisus 3 spadzisty, urwisty; krótki,
zwięzły; adv. po prostu.

prae-darus 3 bardzo jasny, bardzo
wyraźny; a) błyszczący; b) wspania-
ły, doskonały, odznaczający się, za-
szczytny; c) poważny, sławny.

prae-cludo, sl, sum 3. zamykać.

praeco, onis m wywołujący, herold;

zwiastun, chwalca.

prae-cogito l. naprzód rozważyć.

prae-cognosco 3. naprzód dowiedzieć
się.

prae-colo, cólul, cultum 3. a) utwo-
rzyć na wzór, uczynić wzorem; b)
przedwcześnie uczcić.

prae-compositus 3 naprzód ułożony,
naprzód wyuczony.

praeconnis 3 dotyczący herolda, subst.
pracconium, I n urząd woźnego;

obwieszczenie, ogłoszenie; pochwała-

prae-cón.sunió, siinipsi, siunptum 3.
przed czasem zużyć, spożyć.

prae-contrecto l. naprzód dotknąć się.

praecóauis, e za wcześnie dojrzały,
przedwczesny.

prae-cordia, oriim n l. przepoiła,
opłucna, osierdzie. 2. wnętrzności;

a) pierś; b) serce, uczucie, zmysł,
sposób myślenia.

prae-corrumpo, rupT, ruptum 3. na-
przód przekupić.

prae-cox, ocis przedwcześnie dojrzały,
przedwczesny.

praecupidus 3 z wielkim zamiłowa-
niem (w czymś).

prae-curró, (cu)curri, cursum 3. biec,
spieszyć naprzód; a) poprzedzać; b)
wyprzedzać, prześcignąć (alqd);

przewyższać (alqm re).

praecursio, ónis/poprzedzanie.

praecursor, oris m poprzednik; (pl.)
straż przednia.

praecursorius 3 wyprzedzający.

prae-ciitio, cussl, cussiun 3. wyma-
chiwać przed kimś.

praeda, ae / zdobycz; a) zdobycz
wojenna, myśliwska; b) rabunek, żer;

c) udział, zysk.

praedabundiis 3 wychodzący na łup.

prae-damno l. naprzód skazać, (spem)
wyrzec się.

praedafio, onis/rabunek, łupiestwo.

praedatór, oris m łupieżca, rabuś;

myśliwy, łowca.

329 - praefidens

praedatorius 3 łupiący, rabujący.

prae-delasso l. wprzód osłabić.

prae-destino l. z góry przeznaczyć
(alicui alqd).

praediatór, oris pośrednik, kupujący
dobra.

praediatórius 3 dotyczący fantowania
dóbr.

praedicabuis, e godny pochwały.

praedicatio, ónis / obwieszczenie; a)
zeznanie; b) pochwała.

praedicatór, oris m chwalca.

prae-dico l. obwieścić, ogłosić.
(alqd; z acc. c. inf); a) głosić albo
oświadczać, oznajmiać; b) chwalić,
sławić.

prae-dico, din, dictum 3. zapowie-
dzieć, nazwać; a) przepowiedzieć;

b) przypisać, rozkazać, ostrzec (z
ut, ne).

praedicflo, ónis/przepowiednia.

praedictum, i n a) wyrocznia; b)
rozkaz; c) umowa.

praedlóliim, T n wioska.

prae-d&co, didici, - 3. naprzód nau-
czyć się.

prae-dispósitus 3 uprzednio rozsta-
wiony.

prae-ditus 3 obdarzony czymś (abl.),
wyposażony; obarczony.

praedium, i n posiadłość ziemska,
grunt.

prae-dlves, iflś bardzo bogaty.

praedo, onis m łupieżca, rabuś; kor-
sarz.

prae-dóceo, dócui, dóctum 2. uprzed-
nio wyuczyć.

praedór l. l. (intr.) łupić, rabować;

ciągnąć zyski (in, de, ex re). 2.

(trans.) a) kogoś obrabować; b) coś
zrabować.

prae-diicó, dwa, ductiim 3. pociąg-
nąć, przeprowadzić coś przed czymś
(dat.).

prae-dulcis, e bardzo słodki.

prae-durus 3 bardzo twardy, bardzo
zahartowany, hartowny.

prae-enumeo 2. = praemineo.

prae-eo, u, itum 4. poprzedzać (alicui.
*alqm); a) przepowiadać (alicui
alqd); b) przypisać, zarządzić.

praefatió, onis/przedmowa, formułka
wstępna; słowo wstępne, wstęp.

praefectiira, ae/urząd nadzorczy, np.
prefektura aprowizacji; a) komenda,
wyższe stanowisko wojskowe; b)
miasto, na którego czele stoi prefekt.

praefectus, T m prefekt (tytuł wyższego
urzędnika rzym. wojskowego lub
cywilnego).

prae-fero, tuB, latum 3. nieść przed
kim (alicui alqd); a) okazywać, wy-
jawiać; b) zastawiać się (alqd alicui
rei); c) przekładać, przenosić (alicui
alqd). se alicui prześcignąć kogoś;

d) pass. przebiec obok, minąć (z
acc. albo praeter); e) uprzedzić, an-
tycypować.

prae-ferox, ocis bardzo dziki; gorący.

prae-feryidus 3 bardzo gorący, go-
rejący.

prae-fesfiho l. a) pospieszyć się; b)
spiesznie przebiec obok (acc.).

prae-ffcio, feci, fectum 3. postawić
na czele, poruczyć komu co (alqm
alicui rei).

prae-fidens, entfa zanadto ufający (a-
licui).

praefigo - 330 -

prae-figó, fin, Esom 3. a) z przodu
sobie przymocować; b) z przodu
czymś zaopatrzyć (alqd re).
prae-fmió 4. naprzód wyznaczyć, okre-
ślić (alicui alqd).
prae-floro l. pozbawić kwiatu, zni-
weczyć.

prae-fluo 3. płynąć obok (alqd).
prae-foco l. udusić, zdławić.
prae-fodio, fodl, fossiun 3. a) wyko-
pać rów przed czymś; b) przedtem
pogrzebać (alqd).
prae-for l. rozpoczynać wstępem; a)
powiedzieć na wstępie; b) przepo-
wiadać, wygłaszać c) uprzednio we-
zwać; d) przepowiadać, wróżyć.
prae-fractiis 3 zawzięty, bezwzględny.
prae-frigidus 3 bardzo zimny.
prae-fringo, fregi, fractum 3. z przo-
du odłamać.

prae-fulcio, fulsi, fultum 4. podbudo-
wać, podeprzeć.
prae-fulgeo, ftilsi, - 2. jasno błysz-
czeć, jaśnieć; odznaczać się.
prae-gelidus 3 bardzo zimny.
prae-gestio 4. cieszyć się żywo.
prae-gnaiis. antis brzemienny.
prae-gracBis, e bardzo wysmukły,

chudy.
prae-gravis, e bardzo ciężki; a) bardzo

ociężały; b) bardzo przykry, uciążliwy.
prae-gravo l. l. bardzo obciążyć; a)
przygnieść; b) ściemnić. 2. (intr.)
przeważyć.

prae-grediór, gressus sum 3. a) po-
przedzać; b) przeciągać (acc.)
praegressió, onis / posuwanie się na-
przód.
praegressus, us m rozwój.

praegustator, oris m kosztujący uprze-
dnio potraw.
prae-gusto l. kosztować uprzednio.
prae-iaceo 2. leżeć przed czymś (acc.).
prae-iudiciiun, l n wyrok uprzedni; a)
uprzedzony sąd; b) wymowny przy-
kład; (zła) wróżba.

prae-iudico l. wydać uprzedni wyrok
(de re). praeiudicatus 3 uprzedzony,
z góry rozstrzygnięty, przesądzony.
opinio preaiudicata uprzedzenie.

prae-iuvo l. podeprzeć uprzednio.

prae-labór, lapsii.s sum 3. prześliznąć
się obok, przejechać (alqd).

prae-lambo, - - 3. przedtem ob-
lizać.

prae-legó, legł, lectiim 3. żeglować
obok (acc.).

prae-Hgo l. z przodu przywiązać,
zawiązać.

prae-longus 3 bardzo długi.

prae-luceo, lina, - 2. przyświecać;

przewyższać (alicui).

prae-lustriś, e bardzo świetny, bardzo
wysoki.

prae-mando l. z góry polecić, subst.
praeniandatiim, i n list gończy.

prae-maturiis 3 przedwczesny.

prae-medicatus 3 zaopatrzony uprzed-
nio w środki czarodziejskie.

prae-nieditatió, onis / uprzednie za-
stanawianie się.

prae-meditór l. zastanawiać się, roz-
ważać.

prae-metulo 3. wpierw obawiać się.

praemetuenter adv. z obawą, ostro-
żnie.

prae-mineo, - - 2. przewyższać,
górować (z acc.).

- 331 praenpio

prae-mitto, inTsT, iilissum 3. naprzód
wysłać; naprzód zapowiedzieć.

praemium, i n l. korzyść, przywilej,
wyróżnienie; a) łaska; b) zdobycz. 2.
nagroda, cena; czyn bohaterski.

prae-mólestia, ae / przedwczesna
troska.

prae-moKór 4. przygotować.

prae-moneo 2. naprzód upominać,
ostrzegać (z ul, ne); mówić naprzód,
przepowiadać (alqd; z acc. c. inf.).

prae-mónitus, fis m ostrzeżenie, prze-
powiednia.

prae-monstro l. przepowiadać, wie-
szczyć.

prae-mórior 3. przedwcześnie zemrzeć.

prae-inunio 4. a) z przodu ubezpie-
czyć, strzec, obwarować; b) zapo-
biegać; posłać naprzód.

prae-nato l. przepływać obok.

prae-niteo, m, - 2. zajaśnieć (alicui).

prae-nómen, inis n imię.

prae-nósco, novi, - 3. naprzód po-
znać, naprzód dowiedzieć się.

prae-nótio, onis/pierwsze pojęcie.

prae-nubaus 3 bardzo ciemny.

prae-iiiintió l. zwiastować.

praenuntiiis, T m i -nuntia, ae/zwias-
tun, zwiastunka; przepowiednia.

prae-occupatió, onis/uprzednie zaję-
cie, obsadzenie.

prae-occupo l. wprzód zająć; wcześ-
niej opanować (alqd); a) obowiązać,
zyskać sobie; b) zaskoczyć (alqm),
pospieszyć się (z inf.).

prae-opto l. woleć, przekładać (alqd;

z inf.).

prae-pando 3. naprzód rozprzestrzenić,
otworzyć.

praeparatio, onis/przy gotowanie.

prae-paro l. przygotowywać, przy-
sposabiać, zbroić (alqd ad alqd).

prae-pedio 4. sprząc, związać; po-
wstrzymywać, obezwładnić, prze-
szkadzać.

prae-pendeo, pendi. - 2. z przodu
zwisać.

prae-pes, etiś latający przed kimś; a)
przychylny; b) subst. f (i m) ptak; c)
zaopatrzony na końcu gałką.

prae-pinguis, e bardzo tłusty.

prae-polleó, w, - 2. być bardzo
potężnym, mieć wielką przewagę.

prae-pondero l. przeważać.

prae-pono, pósui, positum 3. kłaść,
stawiać na przedzie (alqd alicui rei);

a) stawiać na czele (alqm alicui rei);

subst. praepósitus, i m = praefectus;

b) przenosić, subst. praepósitum,
i n dobro najwyższe.

prae-porto l. nieść na przedzie, oka-
zywać.

praepositio, onis / postawienie na
przedzie; a) pierwszeństwo; b)
(gram), przyimek.

prae-posterós 3 opatrzny, niewczesny,
przewrotny.

prae-potens, enfls bardzo potężny,
wszechwładny (z gen).

prae-próperus 3 bardzo spieszny;

skwapliwy, przyspieszony.

prae-quer6r 3. w przód się żalić.

prae-radio l. opromieniać, oświecać.

prae-rapidus 3 bardzo rwący.

prae-rigescó, gui, - 3. z przodu
zmarznąć.

prae-ripio, ripui, repturn 3. a) po-
rwać, wyrwać, zabrać; b) przedwcze-

praerodo 332

śnie zabrać dla siebie; z góry zniwe-
czyć, udaremnić.

prae-rodo, si, swa 3. z przodu od-
gryźć.

prae-rogatwis 3 naprzód głosujący.
subst. -va, ae / a) centuria naprzód
głosująca; /?) pierwszy wybór; y)
pomyślna wróżba.

prae-rumpo, rupi, niptum 3. z przo-
du oderwać.

praeniptus 3 stromy, urwisty, przepaś-
cisty; odstręczający, twardy.

praes, praedis m poręczyciel; majątek
poręczyciela.

praesaepe, is n (i *-saepis, iś f) a)
żłób; b) stajnia, zagroda dla owiec;

c) ul.

prae-saepio, saepsi, saeptum 4.
z przodu zamykać.

prae-sagió 4. przeczuwać, domyślać
się; pozwolić przewidywać (alqd).

praesagitio, oniś/przeczucie.

praesagium, T n przeczucie; przepo-
wiednia, wróżba.

prae-sagus 3 przeczuwający; wiesz-
czący.

prae-scisco, M, - 3. w przód dowie-
dzieć się.

prae-scius 3 naprzód wiedzący (z
gen.).

prae-scribo, scripsT, scnptiini 3. na-
pisać na przedzie; a) zasłaniać; b)
wskazywać; dyktować; c) przepisać,
zarządzić, rozkazać; zalecić (alicui
alqd; z ut, ne).

praescnptio, óms / napis, tytuł; a)
pozór, wymówka; b) przepis, za-
rządzenie; c) określenie, ogranicze-

praescnptum, T n zarządzenie, przepis,

reguła.
prae-seco, secuT, sectuni l. z przodu

obciąć.

praesens, entfe l. osobiście (obecny),
we własnej osobie. 2. obecny, teraź-
niejszy, chwilowy, in praesens (te-
mpus) na chwilę, in praesenfi na
teraz, w obecnych stosunkach, subst.
praesentia, iiun n teraźniejszość,
położenie obecne; a) bezzwłoczny,
natychmiastowy, pecunia gotówka;

b) skuteczny, niezawodny, silny,
zdolny (z inf.); c) pomocny; d)
natarczywy, naglący; e) śmiały, od-
ważny.
praesensio. onis/ przeczucie.
praesentaneus 3 szybko działający.
praesentia, ae / teraźniejszość, obec-
ność; stanowczość.
prae-senffo, sensT, sensiim 4. prze-
czuwać.
praesepe, iś n = praesaepe.
praesertim ad". szczególnie, zwłasz-
cza.

prae-ses, sidis ochraniający, subst.
m i f a) obrońca, opiekunka; f!)
przełożony, naczelnik, namiestnik.
praeseyerus 3 bardzo surowy.
prae-sideo, sedi, sessuni 2. ochraniać,
bronić (z dat. albo *acc.); stać na
czele, rozkazywać, dowodzić, kiero-
wać (z dat. albo *acc.).
praesidiarius 3 tworzący załogę.
prae-sidiuni. T n ochrona, pomoc; a)
obrońca; b) środek pomocniczy, pod-
pora; c) pokrycie, krycie, straż, es-
korta; d) załoga, posterunek; e) wa-
rownia, zamek obronny, szaniec, in

- 333 - praeterago

praesidio albo -iis na posterunku,
jako załoga, po czyjejś stronie.

prae-significó l. naprzód uwiadomić,
naprzód zapowiedzieć.

prae-signis, e odznaczony przed innymi.

prae-sónó, m, - l. rozbrzmiewać.

praestabiBs, e = praestans.

praestans, anfls celujący, odznaczają-
cy się, znakomity.

praestantia. ae / znakomitość, wyż-
szość (alcis).

praestemo 3. torować drogę.

prae-stes, ifis opiekuńczy, opiekun.

praestigiae, arum/blichtr.

prae-stiftuo, iii, uturn 3. z góry wy-
znaczyć (alicui alqd).

praesto adv. obecny, pod ręką, w po-
gotowiu, na usługi {alicui, ad alqd);

a) sprzeciwiający się; b) pomocny,
usłużny, sprzyjający (z dat).

prae-sto, stffi, stłtum (staturus) l. l.
(instr.) stać na przedzie; a) wyróżniać
się, przewyższać (alicui alqa re,
*alqm alqa re); b) praestat lepiej
jest (z inf. albo dat. c. inf.). 2. (trans.)
urządzić, dać, udzielić (alicui alqd).
lidem dotrzymać słowa; a) użyczyć,
załatwić, pozwolić (alicui alqd); b)
okazać, dokazać, dać dowód (alqd).
se praestare okazać się, wykazać
(np. constantem, fortem); c) wziąć
na siebie, zaręczyć (alqm albo alqd,
de re; alicui alqd; z acc. c. inf).

praestolor l. być gotowym (alicui),
czekać na coś (alqd).

praestrigfae zob. praestfgiae.

prae-stringo, strinri, strictiim 3.
zasznurować z przodu; przyćmić,
ściemnić.

prae-struo, struan, structum 3. zabu-
dować, zatarasować; a) naprzód po-
starać się o coś; b) przygotować.

prae-sul, ulls i -sultatór, oris m pro-
wadzący taniec.

prae-sulto l. skakać na przedzie.

prae-smn, ful, esse stać na czele,
kierować, dowodzić (z dat.).

prae-sumo, sumpsi, sumptiun 3. na-
przód brać; a) odczuwać naprzód,
naprzód zażywać; b) wyobrażać so-
bie naprzód, przypuszczać, oczeki-
wać, przedstawiać sobie.

prae-suo, sm, sutuni 3. z przodu
obszyć; z przodu zakryć (alqd re).

prae-tempto l. naprzód badać, prze-
szukiwać; naprzód próbować.

prae-tendo, ndi, ntOm 3. rozciągać,
trzymać przed sobią. pass. rozciągać
się przed czymś (z dat); a) rozpinać,
rozciągnąć przed czymś (alqd alicui
rei); b) zasłaniać, upozorować, upię-
kszać.

prae-tepesco, pul, - 3. uprzednio
rozgrzać się, zapłonąć.

praeter l. adv. obok; oprócz, z wyjąt-
kiem. 2. pip. z acc.: a) (o miejscu)
obok, mimo, koło; b) oprócz, z wy-
jątkiem, np. omnes praeter con-
sulem imitare, aniicus tibi nemo
est praeter Gaium; c) obok,
oprócz, pominąwszy, np. praeter te
decem adducemus; d) wbrew;

przeciw (praeter modum, consue-
tudinem, spem, opinionem); e) nad
= przed, np. opibus praeter ceteros
florere.

praeter-ago 3. przepędzić obok czegoś
(alqd).

praeterea - 334

praeter-ea adv. dalej; a) nadal, w przy-
szłości; b) oprócz tego, nadto.

praeter-eo, u, itum 4. przejść obok,
przepłynąć obok, przeciągnąć obok
(alqd); a) (o czasie) przejść, prze-
płynąć. praeteritus 3 przeszły, daw-
ny, wsteczny; b) pominąć, ujść czyjej
wiadomości, zaniechać; c) prześcig-
nąć (alqm); przekroczyć, przewyż-
szyć (z acc.)

praeter-equito l. przejechać obok.

praeter-ferór, latus sum, ferri pass.przejść szybko, przebiegnąć obok
czegoś (alqd).

praeter-fluo, fluri, - 3. przepływać
obok (alqd); przemijać.

praeter-grediór, gressus sum 3. prze-
ciągać obok (alqd).

praeteritus 3 zob. praetereo.

praeter-labor, lapsus sum 3. prze-
ślizgnąć się, przejechać obok
(alqd).

praetennissio, onis/opuszczenie; po-
minięcie.

praeter-mittó, misi, missum 3. po-
zwolić przejść; a) (o czasie) upływać,
mijać; b) pominąć (alqd; z inf.); c)
(w mowie) pominąć, opuścić; d)
puścić płazem.

praeter-nayigó l. obok przepłynąć.

praeter-quam adv. oprócz, z wyjąt-
kiem; nadto, p. quod chyba że.

praetervectio, onis / przejeżdżanie
mimo.

praeter-yehór, vectus sum 3. pizeje-
chać, przeciągnąć (alqd).

praeter-v61o l. przelatywać, przejeż-
dżać; a) szybko ujść; b) szybko
przejść ponad czymś (alqd).

prae-texo, texui, textimi 3. obramo-
wać, obszyć, z przodu obsadzić.
praetextus 3 obramowany purpurą;

a) zdobić; b) pokrywać (z przodu);

c) zakrywać, zasłaniać (alqd re); d)
pokrywać, użyć jako pozoru.
praetextatus 3 odziany w togę bramo-
waną purpurą.
praetextiim i n pozór.
praetextus, Os m ozdoba, przepych;

pozór.

prae-tinctus 3 uprzednio umaczany.
praetor, oris m przełożony; a) przy-
wódca, wódz; b) pretor: c) namie-
stnik.

praetorianus 3 należący do przybocz-
nej straży cesarskiej, subst. -fis,
T m pretorianin.

praetorius 3. adj. l: a) pretorski; b)
należący do pretora, cohors -la straż
przyboczna wodza, świta pretora.
porta praetoria przednia, główna
brama; c) należący do propretora. 2.
subst. a) -uis, T m były pretor; b)
�ium, I n a) plac przed namiotem
wodza, namiot wodza; rada wojenna;

f!) mieszkanie namiestnika; y) cesars-
ka straż przyboczna.

prae-tractó l. obradować nad czymś.

prae-trepido l. bardzo się spieszyć.

praetiira, ae/pretura.

prae-umbro l. zaciemnić.

prae-ustus 3 z przodu opalony.

prae-valeó, iB, - 2. być bardzo sil-
nym, potężnym, mieć przewagę,
przeważać.

prae-yalesco, Im 3. otrzymać pierw-
szeństwo.

prae-yalidus 3 bardzo silny potężny.

- 335 - premo

praeyaricatio, omś/zaniedbanie obo-
wiązków, sprzeniewierzenie się.

praevaricatór, oris m zaniedbujący
swój obowiązek, sprzedajny obrońca
(lub oskarżyciel).

prae-varicor l. iść krzywą drogą,
zaniedbywać obowiązki, tajemnie po-
magać komuś.

prae-vehór, vectus sum 3. a) przeje-
chać obok; b) naprzód wyjechać,
wylecieć, wypłynąć.

prae-velox, ociś bardzo szybko poj-
mujący, bystry.

prae-yenio 4. uprzedzić, prześcignąć
(z acc.).

prae-yerro 3. przed czymś zamiatać.

prae-verto i yertór 3. l. naprzód
postawić; a) zwrócić się naprzód do
czego; b) naprzód przedsięwziąć,
naprzód wpaść w oko. 2. wyprzedzać
(z acc. i dat.); a) uprzedzić, prze-
ścignąć; b) zniweczyć, zapobiec; c)
uprzednio zająć; d) stać na czele,
większe mieć znaczenie (z dat.).

prae-video, VI(E, visum 2. naprzód
widzieć; przewidywać.

prae-yitio l. uprzednio zepsuć.

prae-Yidiis 3 poprzedzający.

prae-vólo l. poprzedzać w locie.

pragmaticus 3 biegły w sprawach;

znawca prawa.

prandeo, andi, ansum 2. jeść śniada-
nie. pransiis 3 ten, który zjadł śnia-
danie; zjeść coś na śniadanie.

prandiiim. T n śniadanie.

prasiiius 3 żółtozielony, ciemnozie-
lony.

pratensis, e łąkowy.

pratuliim, T n łączka.

pratum, I n łąka, siano.

prayitas, atiś/zakrzywienie, nieforem-
ność, wykrzywianie; a) przewrot-
ność; b) złość.

pravus 3 krzywy, skręcony; a) prze-
wrotny, niedorzczny; b) zły, nie-
prawy.

precarius 3 a) wyproszony, wymod-
lony, wyżebrany; b) niepewny, chwi-
lowy, dany do odwołania; c) adv.
precario; a) drogą prośby; fi) aż do
odwołania.

precatio, onis / proszenie, prośba,
modlitwa.

preces, urn/prośba; a) modlitwa; b)
przekleństwo, klątwa.

preciae, ariim / gatunek winorośli.

precór l. prosić, modlić się, przyzywać
(alqm, alqd, alqd ab alqo; z ut, ne);

życzyć komu czego (alicui alqd),
przeklinać kogo (alicui).

pre-hendo, endi, ensum 3. chwytać,
brać; a) brać w posiadanie; b) złapać,
schwytać, ująć.

prehenso l. brać, chwytać; a) dotknąć,
obejmować; b) ubiegać się o urząd
(alqm).

prelum, T n prasa, tłocznia.

premó, pressi, pressum 3. l. cisnąć
(z acc.); wyciskać, wytłaczać; a)
przycisnąć całym ciałem, siedzieć,
leżeć na czymś (alqd); nastąpić na
coś (np. tońmi, liunium, currum).
yestfgia alcis iść czyimi śladami; b)
obładować, obciążać, trudzić (alqd;

alqm re. np. magno onere); c) po-
kryć, otaczać (alqd re); pochować,
ukryć, taić; d) napierać, dokuczać
(alqm albo alqd re). litus trzymać

prendo

336 -

się tuż przy brzegu, pass. być w cięż-
kim położeniu, cierpieć biedę (ab
alqo, alqa re); a) ścigać kogo; fS)
zmieszać kogo, zakłopotać, dręczyć;

�y) z naciskiem zaznaczyć, naglić. 2.

a) wcisnąć, wtłoczyć (alqd in re); a)
(w ziemi) zaszczepić; fS) przewiercić
(fdqm re); y) napiętnować (rem no-
ta); b) przygnieść, zniżyć, pass. spa-
dać, upadać; a) powalić; P) zniżyć,
zmniejszyć, pogardzać czym; c) ucis-
kać; n) zatrzymywać, powstrzymy-
wać, hamować, tłumić, (drzewa) ob-
cinać; R) panować, trzymać w jarz-
mie; y) ściemnić; d) (otwarte) przy-
mknąć, (rozdzielone) ścisnąć
ściągnąć, krótko zebrać, skrócić.
prendo = prehendo.

prensatfó. onis/ubieganie się o urząd.
prenso l. = prehenso.
pressió, oms/podkładka, podpora.
presso l. uciskać, przygniatać.
pressus 3 stłoczony, ścieśniony, pres-
so gradu lub pede w ścieśnionych
szeregach, a) (o głosie) stłumiony;

b) umiarkowany; c) zwięzły, krótki;

d) dokładny, wyraźny.
pressus, us m ciśnienie; ściskanie.
preflosus 3 kosztowny, wspaniały; ma-
rnotrawny.

pretiuni, i n cena, wartość, magno
pretio drogi, parvo pretio tani; a)
pieniądz, zapłata, pretio za pienią-
dze; b) cena = nagroda, wynagro-
dzenie, zapłata, operae pretium est
opłaci się (z inf). operae pretium
facere uczynić coś godnego nagrody.
prex, precis/zob. preces.
plidem adv. dawno, od dawna.

pn-dle adv. pndie eius diet poprzed-
niego dnia.

prim-aevus 3 młodociany.

pnmanus, T m żołnierz pierwszego
legionu.

pnmarius 3 jeden z pierwszych, zna-
komity, odznaczający się, znaczny.

prinii-piliis, i m pierwszy centurion
legionu.

primitiae, arum / pierwiastki, pierw-
szy płód; pierwociny, zarodek.

pmn-ordium, T n początek, pochodze-
nie; objęcie władzy.

primoris, e = primus.

primus 3 a) najprzedniejszy; b) pier-
wszy. primuni agnien straż przed-
nia; często: przednia część, czoło,
koniec, początek, (np. prima im-
pedimenta. prima nocte. luce, in
prima epistula); c) znakomitszy,
najznaczniejszy. l. subst. a) plimae,
arum / (sc. partes) główna rola,
pierwsza nagroda; b) primum,
T n pierwsza linia bojowa, przednia
straż; początek; poprzednik (zdanie).
2. adv. a) primiun: a) najpierw; fS)
po raz pierwszy; y) po pierwsze 5)
ubi primum, ut primum skoro tyl-
ko. quani primum jak najprędzej;

b) primo najpierw, z początku.

prin-ceps, ipfe l. adj. = primus. 2.
subst. m a) twórca, założyciel; wnios-
kodawca; b) dowódca, głowa, pan;

mówca, przywódca, władca, cesarz.
principes. iim: a) pierwsi w państ-
wie; p) żołnierze ustawieni w drugim
szyku bojowym.

principalis. e a) pierwszy, pierwotny;

b) cesarski; c) główny, najważniejszy.

- 337 -

proavus

prihcipatus, fis m pierwsze miejsce,
pierwszeństwo; a) dowództwo, pa-
nowanie, hegemonia; b) cesarstwo;

c) zasada; d) początek.

principium, T n początek, pochodze-
nie; (in, a) principio z początku,
naprzód; a) podstawa, zasada, pie-
rwiastek; b) pl. pierwsza linia bo-
jowa, front; c) główna kwatera, głó-
wny plac w obozie.

priór, us comp. przedni, naczelny; a)
(czas) dawniejszy wcześniejszy, pier-
wszy; starszy, subst. priores, urn
m przodkowie; b) celniejszy, przed-
niejszy. adv. prius pierwej = raczej.

priscus 3 prastary, starodawny; a)
staroświecki; b) pierwotny, dawniej-
szy; c) pojedynczy, surowy, staro-
świecki.

prista, ae m drwal.

pnstinus 3 a) dawny, poprzedni; b)
zeszły, ostatni.

pristis, is / potwór morski, wieloryb;

statek wojenny.

prius-quam pierwej niż; a) zanim; b)
raczej.

piwafim adv. prywatnie, jako człowiek
prywatny, osobiście, we własnym
imieniu; w domu.

privatió, onis/uwolnienie.

privatus 3 prywatny, osobisty, własny;

a) zwyczajny, pospolity; poddany; b)
subst.: a) -us, i m człowiek prywatny;

P) -urn, i n prywatna własność, dom
prywatny, użytek osobisty.

priylgna, ae/pasierbica.

prmgniis, T m pasierb.

privi-legniin, T n prawo wyjątkowe;

pierwszeństwo, przywilej.

privo l. pozbawić (alqm alqa re);

uwolnić.

priyus 3 pojedynczo, po jednym; a)
własny, szczególny; b) wolny od (z
gen).

pro int. o! ach! biada! niestety! (z
we., np. pro sancte luppiter; ale
pro deum atque hominum fidem).

pro prp. z abl:. l. (o miejscu) a)
przed, wobec (np. aciem pro castris
instruere, pro templis praesidia
collocare); b) na przedzie, na czele
(np. pro tectis albo pro litore stare,
orationem habere pro rostris). -
2. (przen.) a) za = w obronie, na
rzecz, na korzyść, dla (np. pro pat-
ria pugnare, pro libertate mori,
oratio pro Milone); b) za = za-
miast, jako (np. Cato unus mihi est
pro centum milibus, pro vallo car-
ros obiecerant, alqm pro deo cole-
re, se pro cive gerere, Volsci pro
victis abierunt); c) za = w zamian,
w nagrodę, w odwet za (np. pecu-
niam pro frumento solvere, pro
beneficiis grariam referre); d) sto-
sownie do, według, wedle (np. pro-
elium atrocius quani pro nuniero
pugnantium. alqm pro dignitate
laudare, pro viribus agere, con-
silium pro tempore et pro re ca-
pere, pro mea parte co do mnie,
pro se quisque każdy wedle moż-
ności).

próagóriis, T n pierwszy mówca.

pro-avia, ae/prababka.

pró-avTtus 3 odziedziczony po przod-
kach.

pró-avus, i n pradziad; przodek.

probabilis

338

probabilis, e godny uznania, dobry,
zdatny; do przyjęcia, wiarogodny,
prawdziwy.

próbabilitas, atiś/wiarygodność, pra-
wdopodobieństwo.

próbatio, onis / a) próba, badanie,
uznanie, zezwolenie, pochwała, przy-
jęcie; b) udowodnienie.

próbatór, oriś m pochwalający, ap-
robujący.

próbatus 3 a) wypróbowany, spraw-
dzony, uznany, trafiły; b) przyjemny,
ulubiony.

próbitas, a&/uczciwość.

próbo l. l. próbować, badać, oglądać;

a) oceniać coś według czego (abl.)',

b) uznać za dobre, zezwolić, przy-
stać na co (alqd; z acc. c. inf.);

uznać, potwierdzić. 2. uczynić coś
uznania godnym (alicui alqd). pass.
albo se probare alicui zyskać czyje
uznanie, zyskać czyje względy, po-
lecać się komu; czynić wiarygo-
dnym, udowodnić (alicui alqd;

z acc. c. inf., rzadziej z ut).

próbrosus 3 hańbiący; haniebny, ohy-
dny.

próbrum, i n l. zniewaga, czyn hanie-
bny; sprośność, bezwstyd. 2. obelga,
hańba; pohańbienie; zarzut.

próbii.s 3 tęgi, dobry, słuszny, stosow-
ny; a) sprawiedliwy, obyczajny, przy-
zwoity; b) skromny.

procacitas, afls/pożądliwość, nattęc-
two, zuchwalstwo.

procax, acis zuchwały, natrętny, bez-
wstydny, żądny.

pró-cedo, cessi, cessimi 3. maszerować
naprzód, wystąpić, wyjść; a) postę-


pować, posuwać się; b) (publicznie)
występować, ukazywać się; c) po-
stępować naprzód: a) = robić po-
stępy, wstępować w górę; f3) (o
czasie) upływać, mijać; y) iść dalej,
trwać, kroczyć dalej, posuwać się
naprzód; S) czynić postępy (in re
albo z abl.); s) za daleko zajść,
przebrać miarę; ^) odnieść skutek,
wyjść na dobre, udać się, powieść
się, dojrzeć, poszczęścić się (bene,
parum, oinnia prospera i in.).

prócella, ae/burza; zaburzenie, gwał-
towne natarcie.

prócellosiis 3 burzliwy.

próceres, iim naczelnicy, najznakomi-
tsi, arystokraci.

proceritas, aflś/wysmukłość, wysoki
wzrost, długość.

pro-ceriis 3 wysmukły, wysoki, wy-
dłużony, długi.

processio, onis / posuwanie się na-
przód.

processus, fis m postęp, powodzenie.

pro-cido, cidi, - 3. upaść.

pro-cinctus, fis m uzbrojenie, in pro-
cinctu pod bronią, w zbroi.

proclaniatór, oris m wywołujący,
herold.

pro-clamó l. głośno wołać, krzyczeć.

pro-cliho l. pochylić naprzód, na-
chylać.

pro-dms, e pochyły, spadzisty; a)
skłonny do czego (ad alqd); b) łatwy
do wykonania.

procHvitas, afls / spadek, pochyłość;

skłonność.

procoeton, onis m przedpokój.

pro-cónsul, ulis m prokonsul.

- 339 - prodo

proconsularis, e prokonsulamy.

proconsulatus, fis m prokonsulat.

procor l. żądać.

procrastinatio, onis / odroczenie,
zwłoka.

pro-crasflnó l. odkładać.

procreafio, onis/płodzenie.

procreatór, oris m rodzic, pl. rodzice;

twórca.

procreatrix, icis/ twórczyni, matka.

pro-creó l. płodzić; wydawać, wy-
twarzać.

pró-cubo l. leżeć wyciągniętym.

pro-cfido, cudi, cfisum 3. kuć; tworzyć.

procfil adv. daleko: a) w dal; b) w dali,
z dala (a re i *z samym abl.); c)
z oddali, z daleka.

pro-culco l. deptać, rzucać o ziemię,
przejechać.

pro-cumbo, cubuT, cuhitum 3. poło-
żyć się, pochylić się, schylić się; a)
rzucić się, upaść, kłaść się; zawalić
się; b) upadać; polec.

procuraffo, onis / załatwienie, wyko-
nanie, zawiadywanie; a) pole działa-
nia; b) urząd prokuratora; c) (religij-
na) pokuta, oczyszczenie.

procurator, oris m wykonawca, za-
rządca; a) zastępca, prowadzący in-
teresy, przełożony; b) cesarski pro-
kurator albo skarbnik.

procuratrix, Tds/wykonawczyni, za-
wiadowczyni.

pro-curo l. zawiadywać, zarządzać
(alqd); a) troszczyć się o co (acc.),
pielęgnować; b) (złą wróżbę) ofiarą
odwracać.

pro-curro, (cu)curri, cursiun 3. wy-
biegać naprzód, biec, spieszyć, posu-


wać się naprzód; sterczeć, wystawać,
wybiegać.

procursatio, onis/harcowanie.

procursator, oriś m harcownik.

pró-curso l. wybiegać naprzód, nie-
pokoić nieprzyjaciela, harcować.

procursiis, fis m wybieganie naprzód,
atakowanie.

pro-curviis 3 zakrzywiony.

prócus, T m zalotnik.

Procyon, onis m (gwiazda) Mały Pies.

prod-eo, u, itum 4. wystąpić naprzód
(ex, re, in alqd), (o okrętach) wy-
pływać; a) wychodzić na jaw, oka-
zywać się, publicznie występować;

b) wychodzić, sterczeć. extra mo-
dum przekroczyć miarę.

pro-dico, dud, dictum 3. odroczyć,
odłożyć.

pro-dictatftr, oriś m zastępca dyk-
tatora.

prodigiauś, e i prodigiosiis 3 nad-
zwyczajny, cudowny, nienaturalny,
rzadki.

prodigiiim, i n znak cudowny; a)
potworność; b) potwór.

prod-igo, egi, actum 3. wydobyć,
wypędzić; roztrwonić.

prodigus 3 rozrzutny (*z gen.); a)
bogaty, urodzajny; b) chętnie po-
święcający.

prodiflo, omś / zdrada.

proditor, oris m zdrajca.

pró-do, didi, ditum 3. l. podać dalej
(alicui alqd); a) rozmnożyć, rozkrze-
wić; b) przekazać, pozostawić; c)
zawiadomić, udzielić, podać (alicui
alqd; z acc. c. inf.}. 2. wydać; a)
ogłosić, podawać do wiadomości; b)

prodoceo

340

mianować; c) zdradzić, odkryć (alicui
alqd); d) zdradzić = zdradziecko
wydać (alicui alqd).
pro-doceo 2. rozprawiać przed kim

o czymś.

pródrómus, l m wysłannik; wiatr po-
myślny dla żeglarzy.
pro-dflco, duxi, dlictiini 3. l. wy-
prowadzać, przyprowadzić przed coś
(alqd ex re ad albo in alqd); a) kazać
wyruszyć; b) wydać; c) kazać wy-
stąpić; d) odprowadzić, towarzyszyć;

e) wywabić, uwodzić. 2. rozciągnąć,
przedłużyć; a) płodzić; b) wyhodo-
wać, wychować; c) (o czasie) prze-
ciągnąć, odwlec, przedłużyć (alqd in
albo ad alqd); d) doprowadzić do
czego; wynieść (= wywyższyć).
productio, onis f przedłużenie, roz-
ciąganie; wysunięcie, odroczenie.
próductiis 3 przedłużony, rozciągnięty,
długi; wyciągnięty wzdłuż, subst.
próducta, órum n = proegmena.
próegmena, órum n rzeczy cenniejsze.
proeliatór, oris m wojownik.
proeliór l. walczyć, potykać się (cum

algo).
proelium, T" walka, potyczka, bitwa; a)

pojedynek; b) pchnięcie z przodu, atak.
prófanó l. znieważyć, zbezcześcić.
pro-fanus 3 nie poświęcony, nie świę-
ty, świecki; a) (w służbę bożą) nie
wtajemniczony; b) bezbożny, niecny,
złowróżbny.
prófectio, onis / wyjazd, wymarsz;

pochodzenie.
prófecto adv. zaiste, rzeczywiście,

z pewnością.
prófectiis, us m postęp; wynik.

pro-fero, tuli, latum, ferre 3. l. wy-
nieść, wyjąć, zabrać (alqd ex re,
alicui alqd); a) wydobyć, wyciągnąć;

b) wyjawić, ogłosić, przedstawić,
odkryć; c) wyprowadzać; d) przyta-
czać, wspominać. 2. naprzód lub
dalej nieść, posuwać się naprzód,
posuwać; a) rozszerzać, rozpościerać,
przedłużać; b) odłożyć, odroczyć.
prófessió, onis / publiczne uwiado-
mienie, zgłoszenie; a) rzemiosło, pro-
fesja; b) zeznanie, oświadczenie.
prófessór, óris m publiczny nauczy-
ciel.
professoriiis 3 bakalarski.
pró-festus 3 nieświąteczny.
pró-ffcio, feci, fectum 3. naprzód po-
stąpić; a) czynić postępy, dokazać
czego, zyskać coś (alqd in re, ad
alqd); b) zdać się na co, przynieść
pomoc, służyć do czego (ad alqd).
pró-ficiscór, fectus sum 3. wyruszyć,
odjechać, odmaszerować; a) podró-
żować, maszerować, ciągnąć; b) mó-
wić dalej; c) wyjść z czego (a re); d)
wziąć początek, powstać, pochodzić
(a re).

pró-ffteór, tessas sum 2. jawnie wy-
znać, oświadczyć (alqd; z acc. c.
inf.). prófessus 3 przyznany, zezna-
ny, jawny; a) (alqd) podać jako
zawód, (np. philosophiani, ius); b)
se profiteri (z acc.) ogłosić się (np.
se philosophum); c) obiecać, ofiaro-
wać (alqd; z acc. c. inf.); d) (u-
rzędowo) zgłosić, zeznać, (nonien)
profiteri zgłosić się do służby woj-
skowej, kandydaturę zgłosić.
profUgatór, óris m rozrzutnik.

341 proinde

profugatus 3 niegodziwy, nikczemny,
nieszczęsny, bezbożny.

pró-ffigó l. obalić, pokonać; a) znisz-
czyć, strącić; b) poniżyć; c) upoko-
rzyć; d) skończyć, załatwić, usunąć.

pró-fló l. wydmuchać, wyzionąć.

prófluentfa, ae / potok, strumień, po-
tok słów.

pro-fluó, HUM, - 3. wypływać; a)
niespostrzeżenie przyjść; b) proflu-
ens płynący, subst. f i n płynąca
woda, strumień.

proflimum, i n wypływanie.

pro-for l. wypowiedzieć.

pro-fugió, fugi 3. uciec, schronić się;

uciekać przed czymś (acc.), unikać
czegoś.

profugus 3 uciekający; wygnany.

pro-fundo, fudl, fusuin 3. wylewać,
rozlewać, pass. i se profundere wy-
pływać; a) wyzionąć, wybuchać; b)
wydobywać; c) ofiarować, oddać; d)
trwonić.

pro-fundus 3 głęboki, subst. -urn,
T n głębia, przepaść, morze; bezden-
ny, nienasycony, niezmierzony, nie-
wyczerpany.

profusiis 3 nieumiarkowany, rozpust-
ny; a) marnotrawny; b) kosztowny.

pro-gener, eri m mąż wnuczki.

pro-genero l. płodzić.

progenies, a / pochodzenie, ród; a)
potomstwo; b) potomek, syn.

pro-genitór, oris m protoplasta.

pro-gignó, geniu, genitum 3. płodzić,
rodzić.

pro-gnatus 3 urodzony, pochodzący.

prognostfca, órum n oznaki meteorolo-
giczne, wskazówki meteorologiczne.

pro-grediór, gressiis sum 3. a) na-
przód postąpić (ex re, in alqd); b)
posuwać się naprzód; a) mówić da-
lej; ciągnąć dalej; fi) czynić postępy;

y) iść za daleko.

progressió, onis / = progressus.

progressus, us m kroczenie naprzód;

a) posuwanie się; b) początek; c)
postęp, wzrost; rozwój.

próh = pro, int.

pro-hibeó, iii, itum 2. trzymać z daleka:

l. powstrzymywać, nie dopuszczać
(alqm lub alqd ab re albo z samym
abl.). conuneatu odciąć dowóz żyw-
ności; senatu wykluczyć; a) przeszko-
dzić (z inf.; acc. c. inf; ne. auominus,
quin); b) zabronić, nie dozwolić. 2.
strzec, zabezpieczyć, uchronić (alqd
a re albo z samym abl.).

próhibitió, onis/zakaz.

pró-ició, ieci, iectum 3. a) wyrzucać
(alicui alqd); wyciągać, nadstawiać
(np. bracchium, hastam, pędem).
pass. wystawać, sterczeć; b) wyrzu-
cić; wygnać; c) porzucić (alqd in, ad
alqd). arrna złożyć; a) wyzbyć się,
pogardzić, opuścić; f!) se in alqd
proicere zniżyć się do czego albo
wkręcić się, wedrzeć się.

proiecfio, onis / wyciągnięcie, wysu-
nięcie.

proiectura, ae / wykusz, występ.

proiectus 3 wystający, występujący;

a) sterczący, nadzwyczajny; b) skłon-
ny do czego (ad alqd); c) pogar-
dzony, pogardliwy, uniżony.

pró-inde i próin adv. l. a zatem,
a więc. 2. tak samo. p. ac si tak
samo, jak.

prolabor -

pro-labor, lapsus sum 3. l. wyśliznąć
się; a) popaść w co (ad albo in
alqd); b) wypaść. 2. ześliznąć się,
spaść; a) zapaść się; b) zbłądzić,
pomylić się; c) padać, ginąć, zruj-
nować się.
prolapsio, ónis/pośliznięcie się.
prolatió, onis / przytoczenie, wykła-
danie; a) rozszerzenie; b) odłożenie,
zwłoka.
prolato l. a) rozszerzać; b) odkładać,

zwlekać.

prolecto l. przywabiać, nęcić.
proles, fe/potomek; a) potomstwo; b)

młodzież.
proletarius, i m obywatel najniższej

Masy.

pro-lido, - - 3. wywabiać.
pró-lixus 3 a) bogaty, obfity; b) skłon-
ny, chętny; szczęśliwy.
pro-lóquór, lócutus sum 3. wypowie-
dzieć, oświadczyć, zwiastować.
pró-ludo, Kisi, lu.siiiii 3. wprawiać się

(*ad alqd); zagaić wykład.
pró-luó, ul, utum 3. a) opłukać, zwi-
liżyć, myć; b) spłukiwać; opłukiwać,
na brzeg wyrzucić.
prólusio, onis/ ćwiczenie, próba.
proluyies, ei/a) wylew; b) wydzielina.
proinercafls, e kupny, do nabycia.
pro-mereo, iu, itiim i -eor, itiis sum
2. a) zasłużyć na coś = a) okazać
się, stać się godnym czego (acc.); /?)
zawinić (alqd; z ut); b) zasłużyć się
(de re), zasługę zdobyć.
prónierituni. T n zasługa (in alqm);

wina.

pró-muleo, iii, - 2. sterczeć, wy-
stawać, występować; rozciągać się

342 -

(in alqd). subst. prominens, esOs

n wyskok; wypustka.
próminiiiiis 3 nieco wystający.
pró-miscuus (i -cus) 3 zmieszany, bez

różnicy; wspólny, zwykły.
promissió. onis/= promissum.
prómissór, óris m przyrzekający, prze-
chwalający się.
promissum, T n obietnica, przyrze-
czenie.
promissus 3 a) długi, zwisający; b)

dużo obiecujący.

pro-mitto, nusi, nussum 3. l. zapusz-
czać (pozwolić długo rosnąć). 2.
obiecywać, przyrzec (alicui alqd albo
de re; z acc. c. inf.); a) ad alqm
zapowiedzieć się (jako gość); b)
damni infecti przyrzec odszkodo-
wanie; c) ślubować; d) zapowiedzieć
(alicui alqd).

pronió. nipsi, mptum 3. wyjąć, wy-
dobyć (alqd ex re albo *z samym
abl.); a) wynosić, dawać; b) wyja-
wiać, pokazać, objawiać, podawać;

c) opowiadać, oświadczyć (alqd).
pro-móneo 2. naprzód ostrzec.
promontoriiun = proniunturium.
prónióta, ói-iiin n = proegmena.
pro-mweo, movT, niótuin 2. naprzód
poruszać, posuwać; a) wysuwać ko-
goś; b) przedłużać, rozszerzać; c)
powiększać, przyspieszać; d) wy-
słać, wynieść kogo (na wyższe sta-
nowisko).

proinptu.s 3 l. widoczny, jawny. 2.
gotów; a) a) chętny, skłonny; R)
cięty, zdecydowany, szybki; /) ot-
warty, szczery; b) w pogotowiu, pod
ręką; łatwy, wygodny.

343 prope

prómptus, u.s H) in promptu a) wido-
czny, na oczach; b) w pogotowiu,
gotów; c) lekki.
prómulgatió, onis/obwieszczenie.
promulgó l. obwieścić, wyjawić.
pró-mulsis, idis/przekąska.
promunturium, i n wyskok; przy-
lądek.
promus, i m szafarz.
pro-mutuus 3 naprzód wypłacony,

wypłacony jako zaliczka.
pro-nepos, ofis m prawnuk.
pro-nepfls, is/prawnuczka.
prónoea, ae / opatrzność.
pro-niiba, ae/druhna, drużka.
próliuntiatió, onis / obwieszenie; a)
wyrok sądowy; b) zdanie logiczne;

c) wykład.

pronunflatór, oris m opowiadający.
prónuiitiiituin, T n sąd (logiczny).
pro-nuntiio l. obwieszczać, wywoły-
wać (alicui alqd; z acc. c. inf); a)
ogłaszać, oświadczać, zapowiadać,
donosić; b) zdawać sprawę, opowia-
dać; c) wydać rozkaz (z ut); publicz-
nie przyrzec; d) jasno wykładać; e)
wydać wyrok, wyrokować; f) wy-
głaszać, wykładać, deklamować, re-
cytować.
pro-nuriis, Os/żona wnuka.
proiius 3 naprzód podany, przechy-
lony; a) pochyły, spadzisty, prze-
paścisty. subst. prónuni, i n zbo-
cze; b) skłonny do czego, chętny
(in alqd); c) życzliwy, przychylny
(alicui, in alqm); d) łatwy, bez
trudu.

prooemiór l. ułożyć przedmowę.
próoemium, i n wstęp, przedmowa.

propagatio, onis / rozkrzewianie; a)
rozszerzenie; b) przedłużenie.

propagator, oris m krzewiciel.

pro-pago, mis / szczep, latorośl; a)
potomek, dziecko; b) potomstwo; c)
drzewo genealogiczne.

pro-pagó l. rozkrzewiać; a) rozsze-
rzyć, rozciągnąć; b) przedłużyć, ciąg-
nąć dalej.

pro-palam adv. publicznie.

pro-patulus 3 otwarty z przodu, wol-
ny. in propatulo na wolnym powiet-
rzu, przed domem, publicznie.

própe l. adv. blisko, w pobliżu; a)
(o czasie) rychło, wnet; dopiero co;

b) (przen.). prawie, niemal, prope
est, ut zanosi się na to, żeby; do
pewnego stopnia. 2. prp. z acc.:

blisko, obok; a) (o czasie) około; b)
(przen.) blisko, prawie, niedaleko
od, np. res prope secessionem ve-
nit. 3. a) comp. própiór, ius bliż-
szy, bliżej położony (z dat., także
z acc. i abl.). subst. própiora n bliż-
sze punkty; a) późniejszy, młodszy;

fS) zbliżający się, podobniejszy; y)
bliżej spokrewniony; poufalszy,
przychylniejszy, łaskawszy; skion-
niejszy; S) stosowniejszy, wygod-
niejszy; e) czynniejszy; b) sup.
prorinius 3 najbliższy, bardzo bliski
(z dat., także z acc. i abl.). subst.
pronmum, T n pobliże, sąsiedzwo,
najbliższy punkt; a) (o czasie) naj-
bliższy, ostatni; następny. proxiine
zaraz po; /?) (przen.) najbliższy,
bardzo podobny; bardzo blisko spo-
krewniony. subst. proxinii m naj-
bliżsi krewni, zaufani, orszak.

propediem - 344 -

própe-diem adv. w najbliższych
dniach, wkrótce, niebawem.

pro-pello, puli, pulsuni 3. naprzód
pędzić, potrącać, popychać (alqd ex
re in rem); a) odpędzić; b) nakłonić
do czegoś, popchnąć do czegoś; c)
odganiać (alqd ab alqo).

própe-modum adv. prawie, niemal.

pró-pendeo, pendi, pensum 2. zwie-
szać się; a) mieć przewagę; b) skła-
niać się do czego (in alqd).

propensfo, oniś/skłonność (ad alqd).

própensus 3 skłonny, skłaniający się,
chętny (ad albo in alqd); a) przewa-
żający, ważny; b) zbliżający się (ad
alqd).

properanter adv. spiesznie, szybko.

própćrantia. ae i próperatio. onis
/pośpiech, szybkość.

properafio adv. = properanter.

própero l. a) (trans.) spiesznie coś
czynić, przyspieszać; b) (intr.) spie-
szyć (in albo ad alqd; z inf. lub ut).

próperós 3 spieszny, prędki, skwa-
pliwy.

pro-pexus 3 zwisający.

pro-pinó l. pić do kogo, przypijać
(alicui alqd).

própinquitas, a& / a) bliskość; b)
pokrewieństwo.

propinquó l. a) zbliżać się; b) (trans.)
przyspieszać.

própinquus 3 bliski, blisko położony,
sąsiedni; a) mający bezpośrednio
nastąpić; b) podobny; c) krewny,
subst. própiiiquus, T w i -a, ae
/krewniak.

propiiór, us zob. prope.

própitió l. przebłagać (z acc.).

própitius 3 przychylny, życzliwy, łas-
kawy (alicui).
propóla, ae m przekupień.
pro-polluó 3. jeszcze bardziej splamić.
pró-pono, pósiu, pósitum 3. prze-
dłożyć, wystawić przed kimś; a)
wystawić na sprzedaż; b) (publicz-
nie) ogłosić; c) (w mowie) przed-
stawić, przytoczyć, opowiedzieć,
zdać sprawę; d) obiecać, przyrzec
(alicui alqd). pass. być na widoku,
przedstawiać się, snuć się; d) gro-
zić; P) stawić przed oczy. sibi
spem robić sobie nadzieję; y) pro-
ponować; e) przedsięwziąć, posta-
nowić (alqd, sibi alqd; z ut, także
inf.).

pro-porffo, onis/stosunek, harmonia.
propósition, oiiis/= propositum.
propositum, T n l. a) zamiar, plan; b)
przedstawienie; c) plan, sposób życia.
2. temat, przedmiot (rozprawy). 3.
przesłanka.
propositus 3 a) wystawiony, narażony

(z dat.); b) zagrażający.
pró-praetór, oris m propretor.
proprie adv. właściwie, osobiście; a)
charakterystycznie; b) szczególnie,
specjalnie; c) właściwie, we właś-
ciwym znaczeniu.
proprietas, afe / właściwość; osobny

gatunek.
proprifis 3 pozostający, trwały, stały;

a) należący wyłącznie, właściwy,
własny, subst. propriuni, i n włas-
ność; b) charakterystyczny, istotny,
specyficzny; c) wyłączny, osobisty,
indywidualny; osobny, specjalny, cf.
poprie.

345 prospero

propter l. adv. blisko, tuż obok. 2.
prp. z acc.: a) obok, przy; b) z po-
wodu; dla.

propter-ea adv. dlatego.

pro-pudimn, l n bezecnik.

própugiiaciiiiim, T n przedmurze, wał;

a) obrona; b) podstawa obrony.

própugnatio, onis/obrona.

propugnator, oris m obrońca; opiekun.

pro-pugno l. a) (z pewnego miejsca)
występować do walki; b) walczyć
w obronie czegoś, bronić czegoś
(pro re).

propulsatfo, oms/odparcie.

pro-pulso l. odpierać, odwracać, bro-
nić (alqd a re).

própylaea, oruin n propyleje.

pro-quaestór, oris m prokwestor.

prora, ae/przód okrętu; okręt.

pro-repo, repsi, - 3. wypełznąć.

proreus, ei m sternik.

pro-ripio, ripui, reptum 3. porwać.
se proripere wypaść, wybiec, spie-
szyć się.

prorogatifo, óius / przedłużenie; od-
roczenie.

pro-rogo l. przedłużyć (alicui alqd);

odroczyć.

prórsus adv. a) naprzód, zupełnie, zgoła,
całkiem; b) słowem, krótko mówiąc.

pró-nimpo, riipi, ruptuiii 3. l. (intr.)
wypaść, wybiec; zapędzić się. 2.
(trans.) wyrzucić, wypuścić, wytrą-
cić, uwolnić.

pro-ruo, rui, rutum 3. l. (intr.) a)
wypaść; b) zapaść. 2. (trans.) obalić,
zedrzeć, zwalić.

pro-sapia. ae/pokrewieństwo, krewni,
rodzina.

pro-scacnium, i n przód sceny; scena.
pro-scindo, scidi, sdssum 3. oderwać,

rozedrzeć; lżyć.
pró-scribo, scripsi, scriptiim 3. podać
do wiadomości; a) wystawić na
sprzedaż; b) zabrać, skonfiskować;

c) skazać na banicję.
próscripflo, óius / wystawienie na
sprzedaż; skazanie na banicję, wy-
gnanie.

proscripturio 4. chcieć wygnać.
pro-seco, secui, sectiim l. z przodu
odciąć, subst. prosecta, oriini n ka-
wałki ofiarne.
pro-senunó l. rozmnażać, wysiewać.
pro-sequor, secutus siun 3. towarzy-
szyć, odprowadzać (z acc.); a) (nie-
przyjaciela) ścigać; b) dać komu coś
na drogę (alam alqa re); obdarzyć
kogoś czymś, uczcić, ofiarować, po-
święcić (alqm alqa re); d) dalej
mówić o czymś, opisywać, kreślić.
pró-serpó, psi, - 3. wypełznąć.
pró-silio, sHuT i suit, - 4. wyskoczyć,
wystrzelić, wybiec; szturmować, do-
bijać się.
pro-socer, eri m dziadek żony.
pro-specto l. patrzeć z daleka lub
w dal; a) oglądać coś (alqd); b)
oglądać się za czym, śledzić (alqd);

c) oczekiwać.
prospectiis, lis m widok, widok w dal;

a) okazanie się, rzut oka, wejrzenie;

b) wygląd.

pro-speculór l. = prospecto.
prosperitas, atus/ pomyślność, powo-
dzenie, szczęście.
prospero l. użyczyć pomyślności, bło-
gosławić (alicui alqd).

prosperus - 346 -

prosperus 3 a) szczęśliwy, pożądany,
według życzenia; b) uszczęśliwiają-
cy, pomyślny, błogosławiący.

prospiciientia, ae/przezorność, ostro-
żność.

pro-spido, speri, spectum 3. l. (intr.)
patrzeć w dal, wyglądać; starać się
o co, troszczyć się (z dat., lub z ut,
ne). 2. (trans.) zobaczyć w dali,
widzieć; a) przedstawiać widok
(alqd); b) przewidywać; c) załatwiać,
dostarczyć, wystarać się o co (alicui
alqd).

pro-stemo, stravi, stratuni 3. powalić,
rozciągnąć; obalić, zniszczyć.

pro-sfituo, ui, utum 3. oddać się
nierządowi.

pró-sto, sfifi, - l. być wystawionym
na sprzedaż.

prostylos, 5n z przodu opatrzony ko-
lumnami.

pro-subigo 3. przed sobą skopać, zryć.

pro-sum, ful, prodesse być pomoc-
nym, pomagać (alicui).

pro-tego, ten, tectum 3. przykryć;

ochronić, zasłonić.

pro-tendó, ndi, ntuni 3. wyciągać,
rozciągać; pass. rozciągać się.

protenus = protinus.

pro-tero, trivT, tlitum 3. zdeptać,
rozdeptać; nastąpić nogą.

pró-terreo, tu, ituiii 2. odpędzić, roz-
pędzić.

protemtas, aflś / zuchwałość; swa-
wola.

protemis 3 gwałtowny; a) zuchwały,
bezwstydny; b) śmiały, swawolny.

pro-tiniis adv. a) naprzód, dalej; b)
w bezpośredniej łączności, w związ-


ku; a) bez przerwy, ustawicznie; fS)
natychmiast, wnet, zaraz.

protoprana, ae/pierwszeństwo (przy
pretensjach wierzycieli).

pro-traho, traxf, tractiuli 3. wyciąg-
nąć, wywlec; a) zmusić; b) wydobyć
na jaw, wyjawić.

pró-triido, si, sum 3. odepchnąć; wy-
sunąć.

pró-turbo l. wypędzić; zrzucić.

pro-ut ej. według tego, jak.

pro-veho, veri, yectum 3. prowadzić
naprzód, dalej; pass. a) odjechać; j3)
posunąć się. proyectus aetate pode-
szły w latach; a) za daleko prowa-
dzić, porwać, uwodzić, pass. za da-
leko iść, dać się porwać; b) posunąć
dalej, przyspieszyć, poprzeć, pass.
posuwać się wyżej, postępować
w górę, wznosić się, awansować.

pro-veiuo, veni, ventum 4. wyjść,
wystąpić; a) wyrosnąć, powstać,
uchować się; b) udać się, dojrzeć.

proventus, fis m plon, żniwo; wyjście,
wynik.

pro-yerbium, i n przysłowie.

próyidens, entfs ostrożny.

próvidentia, ae / przewidywanie; a)
troska; b) opatrzność; ostrożność.

pro-video, vidi, viśum 2. uprzednio
widzieć, z daleka widzieć; a) prze-
widywać (alqd); b) dokładać starań,
poczynić przygotowania (de re albo
z dat.; z ut, ne); c) załatwić coś
naprzód, przygotować (alqd).

proyidus 3 a) przewidujący (z gen.);

b) ostrożny; dbały, troskliwy (z gen.).

provincia, ae /. l. urząd, zakres dzia-
łania; a) dowództwo, komenda; b)

347 - publicatio

jurysdykcja. 2. prowincja; zarząd
prowincji; zlecenie, sprawa.
primncialis, e należący do prowincji,
z prowincji, subst. m mieszkaniec
prowincji.

próyinciafini adv. według prowincji.
proyiiao, onls/= próvidentia.
provisór, oris m przewidujący coś.
provisus, Os m = próvidentia.
pro-vivo, VBa, - 3. żyć dalej.
prov6catió, oms/wyzwanie; powoła-
nie się na kogoś, apelacja do kogoś
(ad alqm).
próvócat6r, oriś m wyzywający.
pro-vocó l. wywoływać; a) wyzywać,
drażnić (alqm ad alqd); b) wyzywać
do walki; c) odwoływać się do kogo,
apelować do kogo (ad alqm, ab alqo).
pro-vóló l. wylecieć; pospieszyć.
pro-volvo, vohT, yólutum 3. toczyć
naprzód, dalej, pass. i se provolvere
0:) rzucić się (ad pedes alcis); p)
zostać wypartym.
proxiniitas. atus/ pobliże, sąsiedztwo;

bliskie pokrewieństwo.
prorinius 3 zob. prope.
prudens, enflś l. wiedzący, z zastano-
wieniem. 2. a) roztropny, doświad-
czony, biegły, świadomy (z gen.); b)
mądry, oględny, rozumny (in re, ad
alqd).

prudentia, ae / l. wiedza uprzednia.
2. a) znajomość, wiadomość, wiedza
(z gen.); b) roztropność, oględność.
priiina, ae/szron; a) śnieg; b) zima.
prilmósu-s 3 pełen szronu, oszroniony.
prima, ae/żarzący się węgiel.
priimceus 3 zrobiony z drzewa śliw-
kowego.

pnmicuis 3 zwęglony
pruniim. i n śliwka.
prunus, I/śliwa.

prytaneiim, T n prytanejon, ratusz.
prytanis, is m prytan.
P. S. (skrót) = pluriniam salutem.
psallo, n, 3. grać na cytrze.
psalteriulll, T n harfa, lutnia.
psaltes, ae m cytrzysta.
psaltria, ae/cytrzystka.
psecas, adis/fryzjerka.
pseliumene, es/uwieńczona.
psephi.sma, atlś n uchwała ludu.
pseudodipterós, on (świątynia) z po-
zornie dwoma rzędami kolumn.
pseudółus, T m kłamca, samochwał.
pseudómenós, i m fałszywy wynik

(wniosek).

pseudothyrum, l n tylna furtka.
psithia (vltiś)/rodzaj winorośli.
psittacus, T m papuga.
psythia = psithia.
-pte (suffw) = sam, właśnie.
ptisanariuni, i n odwar z jęczmienia.
pubens, entiś dorodny, dojrzały.
pubertas, afiś / wiek dojrzały, siła

męska; pierwszy zarost.
pubes, is / a) okolica łonowa; b)
młodzież (dorosła); mężczyźni, lu-
dzie, lud.
pubes, eris dojrzały, dorosły.
piibesco, - - 3. dojrzewać; a) doras-
tać; b) pokrywać się czymś albo
ubierać się w coś.
pubHcanus, T m dzierżawca podatków.
muliercula -a żona dzierżawcy; ko-
bieta publiczna.
publicatio. ónis / zabranie na skarb,
konfiskata.

publice 348 -

pubBce adv. publicznie; a) w imieniu
państwa; a) w interesie państwa, dla
państwa, urzędowo; p) na koszt pań-
stwa; b) ogólnie, razem.

pubuco l. uczynić publicznym: a)
zabrać na skarb państwa, skonfis-
kować; b) oddać na użytek publicz-
ny; a) ofiarować, oddać; [)) publicz-
nie pokazać lub ogłosić.

pubHcus 3 publiczny = należący do
ludu, do państwa; a) w imieniu, na
koszt państwa, nałożony przez pańs-
two, ustanowiony; b) ogólny, wspól-
ny, powszedni; c) subst. a) res
publica sprawa publiczna, interes
państwa, rząd p.: państwo; skarb
państwa, dobro państwa; /?)
publicuni, T n własność państwowa,
terytorium państwowe; obszar gmin-
ny; kasa, majątek, skarb państwa;

dochody państwa, podatki, dzierżaw-
ca podatków, państwo; publiczne
miejsce, publiczność, ulica, iii pub-
lico publicznie, poza domem, na
ulicy, w publicznym lokalu.

pudet (pf. puduit) me alcis (rei)
wstydzę się, wstyd mi (z inf.). pu-
dens, enfe wstydliwy, obyczajny,
szanowny; skromny, pudeildiis
3 przynoszący wstyd, haniebny,
szpetny.

pudibundu.s 3 zawstydzony.

pudicitia, ae / wstydliwość, obyczaj-
ność; czystość, powściągliwość.

pudicus 3 wstydliwy, obyczajny; po-
wściągliwy, czysty.

pudór, oriś m wstyd, bojaźń; a) po-
czucie godności; b) nieśmiałość; c)
czystość; d) hańba, obelga.

puella. ae / dziewczyna; a) córka; b)
kochanka; c) młoda kobieta.

puellaris, e dziewiczy; młodzieńczy.

puer, eri m. l. dziecko, 2. chłopiec; a)
syn; b) młodzieniec; c) sługa, chło-
pak, niewolnik.

puerasco - - 3. wstąpić w wiek
chłopięcy.

piieriHś, e a) dziecięcy, młodzieńczy,
chłopięcy; b) dziecinny.

pueritia, ae / dzieciństwo, wiek chło-
pięcy.

puer-pera, ae/położnica.

puerperium, T n połóg; poród.

piierperus 3 ułatwiający połóg.

puemlus, i m chłopczyk.

puga, ae/tył, zad.

pugil, His m walczący na pięści,
bokser.

piij41atii.s, us m walka na pięści.

pugillares, iuin m i pugillaria, lum
n tabliczki do pisania.

pugio, oniś m sztylet.

piigiuiiculiis. i m sztylecik.

pugna, ae/walka na pięści, bójka; a)
bitwa, walka; kłótnia, spór; c) linia
bojowa.

pugnacitas, atfe / żądza walki.

pugnatór, oriś m wojownik, szer-
mierz.

pugnas, acis żądny walki, waleczny;

zacięty.

pugno l. walczyć, staczać bitwę, spie-
rać się; a) kłócić się, być w sporze
z kim (cum cdqo, de re); b) kłócić
się o coś, dążyć do czego (id, illud,
hoc', z ut, ne).

pugnus, i m pięść; uderzenie pięścią.

pulcer = pulcher.

- 349 -

puro

pulchelllls 3 wcale ładny.
pulcher, chra, chrum piękny; a)
wspaniały, doskonały, sławny, szla-
chetny; b) szczęśliwy.
pulchritudo. mis / piękność; dosko-
nałość.
puleium, T n polej (roślina, środek na

pchły).

pulex, icis m dozorca kurcząt (w świą-
tyni).

pullatlis 3 w roboczej bluzie.
pulleiaceus 3 czarny.
pullullo l. pękać, kiełkować; roić się

od czego (abl.).
pullus, T w młode zwierzę; kurczę,

pisklę.
pullus 3 ciemny, czarniawy, subst.

pullum, T n ciemna barwa.
pulnieiitariuni, i n = pulpamen-

tiini.
pulnieiitum, T n sztuka mięsa, porcja

mięsa.
pulmó, omś m płuco.
pulpanieiituni, i n przystawka, po-
trawa mięsna; korzenie, przyprawa.
pulpitom. T n rusztowanie; trybuna,

scena.

puls, fis/zacierka z mąki.
puLsatii), was f bicie, uderzenie, razy,

chłosta.

pulsó l. uderzać, bić; a) obić, malt-
retować; b) wstrząsnąć; c) nakłonić,
pobudzić.

pulsils, us m trącenie, uderzenie; wra-
żenie, pobudzenie.
pulvereus 3 z kurzu; oproszony,

wzniecający kurzawę.
pulverulentus 3 zakurzony.
pulvillus, i m poduszeczka.

pulvmar, aris n wezgłowie dla bogów

(pl. = uczta bogów); sofa.
piilyniarium, I n poduszka dla bogów.
pułyTnas. T m poduszka.
pułyis, eris w kurz, piasek, popiół; a)
miejsce zapasów, wyścigów; b) are-
na, tor, plac; c) trud, natężenie.
pumex, icis w pumeks; lawa; roz-
padlina.

puniiceus 3 pumeksowy; z lawy.

pumico l. gładzić pumeksem.

pumicatus wymuskany

puliiilió, oniś m (i f) karzeł, karlica.

punctun adv. kłując, koląc; na wy-
rywki.

punctum, i n ukłucie; a) punkt; b)
punkcik, chwila; (w mowie) mały
odstęp, chwilka.

pungo, pupugi, punctiun 3. kłuć;

ranić, niepokoić, dręczyć.

pfulió (i punior) 4. karać; mścić się,
pomścić coś (alqd).

punitió, ónis/ ukaranie.

pulutór, óris m karcący; mściciel.

pupa, ae dziewczynka; lalka.

pupilla, ae/sierota (dziewczyna).

pupillaris, e sierocy.

pupillii-s. T m sierota (chłopiec).

puppis, is/tył okrętu; okręt.

pupula, ae/źrenica; oko.

purgamen, iluś i purgamentum, Tn l.
brud, plugastwo; odpadki. 2. środek
oczyszczający.

pfirgatio, oniś / oczyszczenie; a) roz-
wolnienie; b) usprawiedliwienie.

puró l. oczyścić; a) przeczyszczać;

b) odpokutować; c) usprawiedli-
wiać, uniewinniać (alqd, alqm, ali-
cui, alqm de re); (crimen) odeprzeć;

purpura - 350 -

d) uwolnić przez sąd (alqm de re
albo z gen.).

purpura, ae / purpura (farba); a)
purpurowa suknia, okrycie; b) wyso-
ki urzędnik, dworzanin.

purpurasco, - - 3. ciemnieć.

purpuratus 3 odziany w purpurę.
subst. -us, i OT dworzanin.

purpureus 3 purpurowy; a) ciemny;

b) odziany w purpurę; c) błyszczący,
promienny, wspaniały.

purós 3 (adv. -e i -iter) czysty;

a) jasny, pogodny, wesoły; b) czy-
szczący; c) oczyszcony, odpuszczo-
ny; d) nie splamiony, bez plam;

a) nie sprofanowany; p) nieozdo-
biony, pojedynczy, bez dodatku; e)
etycznie dobry, uczciwy, rzetelny;

niewinny; f) (o mowie) bez ozdoby,
skromny, poprawny; g) bezwarun-
kowy, zupełny.

plis, uriś n ropa; jad.

pusillus 3 drobny, szczupły; drobno-
stkowy.

piisio, onis m chłopczyk.

postula, ae/bańka, bąbel.

puta adv. na przykład, mianowicie.

putanien, mis n skorupa.

putatii). ónis / obcinanie, przycina-
nie.

putatór. óris m obcinający.

piiteal, ans n ocembrowanie studni,
mur studzienny.

putealis, e ze studni, studzienny.

putearius, i m studniarz.

puteo, ui, - 2. cuchnąć zgnilizną,
śmierdzieć.

puter, tris, trę zgniły, cuchnący, zbut-
wiały; a) zapadły, słaby, omdlały; b)
zwiędnięty.

putesco, tui, - 3. butwieć, gnić.

piiteus. Ima) jama; b) studnia, cyster-
na; źródło.

putiusculus 3 trochę natrętny.

putidu-i 3 zgniły, stęchły; a) zwiędły;

b) nudny, afektowany, ozdobny,
przesadny, przeładowany.

pufisco = putesco.

puto l. l. oczyścić, (drzewa) obcinać;

przyprowadzić do porządku, porząd-
kować. 2. a) cenić, szacować (z
abl.); w ogóle: uważać za co (alqd
magni, pluris. pro nihilo, in for-
tuna, in hostiuni numero i in.)
pass. uchodzić za co; b) zastanawiać
się, rozważać (alqd); c) sądzić, mnie-
mać, myśleć (alqd; z podw. acc. c.
inf.). deos wierzyć w bogów.

putre-facio, fed, factum 3. uczynić
zbutwiałym, doprowadzić do gnicia.

putresco, - - 3. gnić.

putridus 3 = puter.

putiis 3 czysty, nie zmieszany.

pyctes i -ta, ae m walczący na pięści.

pyga,ae/=puga.

pylae, ariim/przesmyki, wąwozy.

pylaicus 3 pod Termopilami.

pyra, ae / stos.

pyraniis. idis piramida.

pyropus, T m złoty brąz.

pyrrhopoecuós, on czerwonawo pstry.
m granit.

pyrricha, ae/taniec w zbroi.

pyris. Mis / puszka.