D

D. (jako skrót) = a) Decimus; b)
Divus; c) dies; d) (jako liczba)

=500.

dactylicus, T OT daktyliczny.

dactylus, T OT daktyl (stopa wier-
szowa -u u).

deadaleus i -lus 3 sztuczny, kunsz-
towny; chytry.

daiii(ni)a, ae / (i m) dzika koza,
gazela.

damiurgus = demiurgus.

damiiatio, onis/skazanie, potępienie.
damnatorius 3 potępiający.

danino l. skazać, potępić, uznać
winnym (alqm alcis rei z powodu
czegoś uznać winnym, z inf.). voti
damnari być zniewolonym do speł-
nienia ślubu = osiągnąć spełnienie
życzenia; a) spowodować czyjeś
zasądzenie; b) ganić, nie pochwa-
lać; c) poświęcić (alicui alqd); zo-
bowiązać do czego (alqm z inf.).

damnosus

120 -

damnosus 3 szkodliwy, zgubny (ali-
cui dla kogoś); ze szkodą (aUcui);

rozrzutny.

damnuni, i n kara pieniężna, pokuta;

a) strata, szkoda; b) błąd; c) stra-
cona rzecz

damsta, ae m lichwiarz.

daps, dapis / (częściej pl.) uczta
ofiarna; a) uczta; b) potrawa.

datio, ónis / dawanie; prawo nada-
wania, prawo wywłaszczania.

datór, oris m dawca, ofiarodawca.

de prp. z abl. l. (o miejscu) a)
z (góry na dół), np. de muro dei-
cere, desilire, arbor de caelo tac-
tus; b) z, od, np. de foro discedere,
anulum detrahere de digito, de
manibus effugere; na oznaczenie:

a) pochodzenia, np. caupo de via
Latina, homo de plebe; /?) mate-
riału, np. signuni de niarmore
factuni: y) źródła, np. pecuniam
dare de comrnuni aerario. de prae-
da, de meo. 2. (o czasie) a) bezpo-
średnio po, np. somnus de pran-
dio; b) jeszcze w czasie, podczas,
już podczas, np. de nocte surgere,
de tertia yigilia proficisci. 3.
(przen.) na oznaczenie: a) stosunku
udziału = z, spomiędzy, np. quat-
tuor de novem, unus de multis:

b) przyczyny = z powodu, dla,
z przyczyny, np. multis de causis,
bać de causa, flebat de filii morte,
de re publica timere. legatos de
pace mittere; c) zależności = we-
dług, stosownie do, wskutek, np.
de meo morę, de yestra sententia;

d) względu (przy czasownikach)

= o, co do, pod względem, co się
tyczy, np. de libertate pugnare,
librum scribere de amicitia, veris-
sime iudicare de amicitia, de alqo
cogitare; e) w zwrotach przysłów-
kowych, np. de integro na nowo,
de improviso znienacka, niespo-
dzianie, de industria umyślnie.
dea, ae / bogini.
de-albo l. bielić, tynkować.
de-ambulo l. iść na przechadzkę.
de-armo l. rozbroić.
de-bacchór l. szaleć, szumieć.
de-bellator, oris m zwycięzca,
de-bello l. a) walczyć do końca,
pokonać; (spór) do końca dopro-
wadzić; b) ukończyć wojnę {cum
alqo). debellato po ukończeniu
wojny.

debeo, iii, itum 2. być dłużnym
(alicui aląd). debitus 3 należny,
winny, debitum, i n dług; a) (abs.)
mieć długi (alicui u kogoś), deben-
tes dłużnicy; b) komuś pozostawać
dłużnym (alicui aląd); być zobo-
wiązanym w czymś dla kogoś (ali-
cui alqd), (np. alicui gratiam ko-
muś wdzięczność, patriae poenas);

d) (moralnie) mieć obowiązek, mu-
sieć (z inf.) (negatywnie: nie śmieć).
debitus 3 do czegoś zobowiązany
lub coś przeznaczone, poświęcone
jakiejś sprawie; e) zawdzięczać coś
komuś (alicui alqd, np. maxima
beneficia parentibus); f) (zwł. pass.)
być do czegoś przeznaczonym, wy-
branym, czemuś poświęconym, cze-
muś podlegać, debitus 3 losem
przeznaczony, nieodmienny.

- 121 - decessus

debilis, e ułomny, kaleka, osłabiony.

debuitas, atis / ułomność, kalectwo,
słabość.

debilitatio, ónis / osłabienie, uło-
mność.

debilito l. uczynić ułomnym, kaleką,
osłabić, odebrać nadzieję, otuchę.

debitio, ónis / zadłużenie, dług.

debitór, oris m dłużnik; obowiązany
do wdzięczności.

debitum, T n i debitus 3 zob. debeo.

de-cantó l. a) wyśpiewać, wygłosić;

b) przestać śpiewać

decastylos, on o dziesięciu kolu-
mnach.

de-cedo 3. odejść, oddalić się, od-
jechać (ab, ex, de re, z abl.); a)
ustąpić, odmaszerować, (o urzęd-
nikach) ustąpić ze stanowiska; b)
de vita umrzeć; c) ustąpić z drogi
(alicui), (de via) wyminąć; o;) ustę-
pować komu (mieć mniejsze zna-
czenie); P) de via zboczyć z właś-
ciwej drogi; y) z czegoś zrezyg-
nować, puścić mimo siebie; 8) od
czegoś odstąpić, np. de officio; d)
zginąć, zaprzestać, znikać, minąć.

decem dziesięć.

december, bris, bre l. dziesiąty. 2.
grudniowy, subst. December, bris
m grudzień.

decem-peda, ae / miara (dziesięć
stóp długa).

decempedatór, oris m miernik
(gruntów).

decem-plex, plicis dziesięciokrotny.

decem-scalmus 3. opatrzony dzie-
sięcioma kołkami, (do których
przymocowuje się wiosła).

decem-vir, l m decemwir, (pl.) kole-
gium dziesięciu mężów.

decem-yiralis, e prawa przez decem-
wirów spisane.

decenmratus, us m urząd, godność
decemwira.

decens, entis przystojny, przyzwoity;

piękny, uroczy, powabny.

decentia, ae / przyzwoitość.

deceo, ui, - 2. zdobić, stroić, ubie-
rać, być do twarzy komuś (alqm);

decet wypada, przystoi.

de-cerno, crevT, cretum 3. l. od-
dzielić, określić, oznaczyć, zarzą-
dzić (alqd; z acc. c. inf. lub ut); a)
postanowić coś o czymś; b) przy-
znać coś komuś (alicui alqd); c)
uznać kogoś czymś (z podw. acc.);

d) (o poszczególnej osobie) a) gło-
sować za czymś, przyjmować za
pewne (acc. z inf.); R) postanowić,
zdecydować się, powziąć postano-
wienie. 2. pugnam, proelium roz-
strzygnąć o losie walki, stoczyć
walkę rozstrzygającą (cum alqo);

walczyć słowem.

de-cerpo, psi, ptuni 3. zrywać; a)
uszczknąć, zaczerpnąć; b) użyć; c)
uszczuplić.

de-certatio, ónis walka rozstrzy-
gająca.

de-certo l. walczyć aż do rozstrzyg-
nięcia (cum alqo, de re).

de-cessio, ónis/odejście; a) ustąpie-
nie; b) zmniejszenie, ubytek.

decessór, oris m ten, który z urzędu
ustępuje, poprzednik.

decessus, us m odejście, ustąpienie;

a) odpływ; b) śmierć.

decido

122 -

de-cido, cidl, - 3. odpaść, spaść

(ab, ex, de re, także z samym abl.,

m alqd); a) zstąpić do grobu,

umrzeć: b) wpaść w coś, dostać się
do czegoś, zboczyć (ab re) od
czegoś, a spe zawieść się w nadziei;

c) zostać obalonym, upaść, doznać
zawodu, de-cido, cidi, cisum 3.
odciąć; a) w krótkiej drodze załat-
wić (alqd); b) ułożyć się z kimś
(cum alqo, de re).

decie(n)s adv. l. dziesięć razy; częs-
to. 2. (jako subst.) milion sestercyji.
decimanus 3 l. obowiązany do skła-
dania dziesięciny, ager kraj płacący
dziesięciny, frumentuni należący
do dziesięciny, subst. -us, i m dzier-
żawca dziesięciny. 2. należący do
dziesiątego legionu (kohorty), por-
ta decimana główna brama obozu.

decimus 3 dziesiąty; potężny, subst.
a) decimum,Tn dziesięciokrotność;

adv. po raz dziesiąty; b) deciima,
ae/dziesiąta część.

de-cipio, cepi, ceptiim 3. oszukać,
podejść; a) ujść czyjejś uwagi; b)
pass. znaleźć zapomnienie (w
czymś).

decisio, onis/rozstrzygnięcie, układ.

de-clamatio, onis / ćwiczenie się
w wymowie dla wprawy; a) próżna
gadanina; b) żarliwość, zapał.

de-clamatór, oris m deklamator (z
profesji), recytator.

de-clamatorius 3 retoryczny, dekla-
matorski.

de-clanuto l. = declamo.

de-clamo l. l. (intr.) ćwiczyć się
w wymowie, wygłaszać z pamięci

wyuczoną mowę, głośno mówić;

zrzędzić, gderać (in alqm). 2.
(trans.) głośno wypowiadać, causas
wygłaszać mowy sądowe.
declaratió, onis / zawiadomienie.
de-claro l. wyraźnie pokazać, oznaj-
mić (alqd); a) wyświetlić, wyjaśnić
(alqd, alicui alqd); b) ogłosić kogoś
czymś, ogłosić wybór (np. alqm
consulem).

decEnatio, onis / zgięcie, uchylenie
się, schylenie; a) unikanie; b) nie-
chęć, wstręt; c) zboczenie.
de-cEno l. l. (trans.) odgiąć, od-
wrócić w bok (alqd ab, de re in
alqd); unikać, wzdrygać się (alqd).
2. (intr.) ustąpić, uchylać się, trzy-
mać się z dala (de, ab alqa re); a)
zbaczać; b) przychylić się do czego.
de-cEvis, e pochyły, spadzisty, subst.

decHve, is n stok, spadzistość.
decEyitas, atis / spadzistość, po-
chyłość.

de-coctór, oris m rozrzutnik, marno-
trawca.

de-color, oris odbarwiony, wyblak-
ły; a) ogorzały; b) zmieniony, ze-
szpecony.
decóloratio, onis / zmiana barwy,

odbarwienie.
de-coloro l. odbarwić, pozbawić na-
turalnej barwy; zaczerwienić.
de-coquo, coxT, coctum 3. a) ugo-
tować; b) wygotować decoctus
3 mdły, bezsilny; (abs.) zbankru-
tować.

decór, oris m a) przyzwoitość; b)
wdzięk, piękno, uroda; c) ozdoba,
strój.

- 123 - deditus

decóro l. zdobić, przystroić; uświet-
nić, uczcić.

decorus 3 stosowny, przyzwoity,
ozdobny (alicui). subst. decorum,
i n = decor; a) piękny, ponętny,
wspaniały; b) przystrojony.

decrepitus 3 przeżyty, zgrzybiały,
stary.

de-crescó, erę vi, - 3. ubywać,
zmniejszać się, upadać, opadać.

decretorius 3 rozstrzygający.

decretum, l n rozstrzygnięcie,
uchwała, postanowienie; zasada, re-
guła, dogmat.

deciima, decumanus = decima, de-
cimanus.

decumates agri m kraj płacący dzie-
sięcinę.

de-cumbo, cubiu, cii bitum 3. poło-
żyć się; polec, paść na ziemię.

decuria, ae / oddział z 10 ludzi
dziesiątka; oddział, klasa.

decuriatio, onis/i -tus, us m podział
według dziesiątek.

decurio l. podzielić na dziesiątki;

w oddziały zbierać.

decurio, onis m dowódca dziesiątki;

członek rady w miastach poza Rzy-
mem; pl. rada miejska.

de-curro, (cu)curri, cursum 3. l. a)
zbiec na dół, spłynąć, zjechać (ab.
ex, de re in, ad alqd); b) biec,
spiesznie się udać (ad alqd, ad
alqm) a) ewolucje wojskowe wy-
konywać; JS) zmierzać do czego,
uciec się do czego (ad alqd). 1.
(trans.) przebiec; a) ukończyć,
przebyć przestrzeń pewną; b) prze-
robić, omówić.

de-cursio, onis / i -sus, us m l.

a) zbieganie; a) napad; fS) na-
chylenie, pochyłość; b) bieg, bie-
ganie; a) manewry, parada; /?)
wycieczka. 2. przebieganie, zakoń-
czenie, przebieg.

decus, oris n ozdoba, piękno, a)
ozdoba, upiększenie; b) wdzięk;

c) cześć, zaszczyt, sława; czyn
chlubny, bohaterski; d) cnota, oby-
czajność.
decussó l. na krzyż podzielić.
de-cutio, cussi, cussum 3. strząsać,

strącać, zbijać.
de-deceo 2. źle ubierać, nie być do

twarzy, dedecet nie przystoi (alqm).
de-decór, oris hańbiący, haniebny.
de-decóro l. zniesławiać, hańbić.
de-decorus 3 nie sławiący, hańbiący,

sromotny (z dat.).
de-decus, 6ris n niesława, srom; a)
rzecz haniebna, sromotna; b) czyn
haniebny, występek; c) zniesławie-
nie, zawstydzenie.
de-dicatio, onis / poświęcenie
de-dico l. l. zeznać, podać przy
oszacowaniu. 2. poświęcić (alqd,
alicui alqd); a) deum bóstwu świą-
tynię poświęcić; b) ofiarować, prze-
znaczyć, dedykować (alicui alqd).
de-dignór l. gardzić, odrzucać.
de-disco 3. oduczyć się, zapomnieć.
deditlcius 3 ten, który się zdał na
łaskę i niełaskę; pokonany, pod-
dany.

deditio, onis / poddanie się, kapi-
tulacja.

deditus 3 oddany (z dat.); przywią-
zany; poddany, poświęcony (z dat.).

dedo - 124 -

de-do, didl, ditum 3. całkiem oddać,
wydać, przekazać, zdać, oddać na
pastwę (alicui alqd). dedita opera
umyślnie, z umysłu; a) wydać,
zdradzić; b) se dedere a) poddać
się; p) oddać się jakiejś sprawie,
poświęcić się, gorąco zająć się (a-
licui rei).

de-doceó 2. oduczyć, kazać zapom-
nieć; lepiej pouczyć (alqm).

de-doleó 2. przestać boleć, przeboleć.

de-duco, duxi, ductum 3. l. spro-
wadzić, ściągnąć, (na dół) spuścić
{alqm lub alqd, ab, ex, de re, m, ad
alqd); (o wojsku) kazać zejść; (o
okrętach) spuścić na pełne morze.
2. odprowadzić, uprowadzić, usu-
nąć; a) (o wojsku) kazać wymasze-
rować, przenieść; (osadników) wy-
wieźć; (osady) zakładać; b) (wodę)
odprowadzić, w inną stronę zwró-
cić; (pochodzenie, nazwę) wywo-
dzić, wyprowadzać (ab alqo, ab
alga re); c) uprowadzić, zabrać,
odepchnąć; d) odciągnąć, odwieść
od czegoś (alqm de re, ab re, in, ad
alqd); e) (przy rachowaniu) odcią-
gać, odejmować (alqd de re); f)
(nici) snuć, wyciągać, prząść; (pis-
ma, poezje) sztucznie snuć, ukła-
dać, tworzyć; 3. zaprowadzić, od-
prowadzić; a) przeprowadzać, to-
warzyszyć, brać z sobą (alqm in
alqd lub ad alqm); (żonę) pojąć,
(młodzieńca na naukę) oddać, po-
wierzyć; b) kogoś doprowadzić do
czegoś (do jakiegoś stanu, położe-
nia); do czegoś nakłonić, uwieść,
skusić (alqm ad, in alqd).

de-ductio, onis / wyprowadzenie,
zaprowadzenie (alcis in alqd); a)
oddzielenie; b) wypędzenie; c) osie-
dlenie; d) potrącenie (z jakiejś kwo-
ty); e) wyprowadzenie (wniosku).

de-ductus 3 a) sprowadzony na dół;

sprowadzony z właściwej drogi; b)
stłumiony, słaby, cichy.

de-erro l. zabłądzić, zabłąkać się.

de-fatigatio, onis / zmęczenie, wy-
czerpanie, znużenie.

de-fatigo l. zupełnie znużyć, zmę-
czyć, wyczerpać.

de-fectio, onis /1. odpadnięcie, od-
stępstwo. 2. ubywanie, zanikanie;

a) zmęczenie, wyczerpanie; b) za-
ćmienie.

defectór, oris m odstępca, buntownik.

defectus, us m = defectio.

defectus 3 zob. deficio.

de-fendo, endl, ensum 3. l. odpy-
chać, powstrzymywać, z dala trzy-
mać, odpierać (alqm i alqd, alicui
alqd, *alqd ab alqo); (abs.) chronić
się, bronić się. 2. bronić, strzec
(alqm i alqd, ab alqo lub contra,
adversus alqm); bronić swego za-
patrywania, stanowiska; a) utrzy-
mać się, spełnić obowiązek, (rolę)
odegrać, zadanie spełnić; b) coś na
swą obronę przytoczyć (alqd; z acc.
c. inf.).

defensio, onis/l. odparcie. 2. obro-
na, ochrona; a) usprawiedliwienie;

b) środki, sposoby obrony (mowa,
pismo).

defensito l. i defenso l. często
bronić, causas być zawodowym
obrońcą.

- 125 - defloresco

defensor, oris w a) ochrona; b)

obrońca.
de-fero, tuli, latiiin 3. l. znosić (z

góry), sprowadzać (alqd in alqd, ad
alqm); strącać, spychać. 2. (z drogi
właściwej) sprowadzić, pass. zabłą-
dzić, dostać się dokąd, (o okrętach)
burzą być zapędzonym. 3. zanieść,
zaprowadzić, odprowadzić (alqd in,
ad alqd lub ad alqm). pecuniam in
aerarium pieniądze do skarbu pańs-
twa złożyć; a) ofiarować, propono-
wać, dać (alicui alqd); h) oddać,
powierzyć, poruczyć, do rozstrzyg-
nięcia przedłożyć (alqd alicui lub ad
alqm); c) (wiadomości) donosić,
przynosić (alqd ad alqm, de re
z acc. c. inf.); a) zrobić doniesienie,
zadenuncjować, oskarżyć, crimen
zanieść, wnieść skargę; /?) zawiado-
mić, zgłosić, censum podać wartość
majątku dla oszacowania.

de-fervescó, fervi (i *ferbiB) 3. wy-
szumieć, wyburzyć się.

defetigo l. = defatigo.

de-fetiscór, fessiis sum 3. zupełnie
znużyć się, wyczerpać się, osłab-
nąć, wysilić się. defessus 3 znużo-
ny, wyczerpany, osłabiony.

de-fTció 3. l. (intr.) odpaść, oderwaćsię, sprzeniewierzyć się (ab alqo;

ad alqm przejść na czyjąś straonę);

a) a se deficere sobie samemu się
sprzeniewierzyć; b) niedostawać,
brakować, kończyć się, wychodzić,
znikać, gasnąć, wysychać itd.; a)
słabnąć, opadać z sił, umierać, gi-
nąć. (animo) deficere tracić otuchę,
odwagę; ff) (o gwiazdach) zaćmie-


wać się. 2. (trans.) a) opuszczać; b)
zaczynać brakować, pass. deficior
(ab) alqa re zaczyna mi brakować,
niedostawać czegoś, defectus 3 a)
opuszczony, nie posiadający cze-
goś, bez...; j8) osłabiony, bezsilny.

de-figo, fixi, UMIIH 3. wbić, umoco-
wać (alqd in re); a) wtrącić, we-
tknąć, wświdrować; b) (oczy, umysł)
skierować na co, myślą pogrążyć się
w czymś; c) uczynić nieruchomym,
obezwładnić, pass. tkwić, stać się
bezwładnym, osłupieć; d) głęboko,
silnie wrazić, wyryć (alqd in re).

de-flngo 3. zniekształcić, zeszpecić.

de-finló 4. odgraniczyć, ograniczyć
(alqd alqa re); a) bliżej oznaczyć,
wskazać, ustalić; b) zamknąć, ścieś-
nić; c) określić.

de-finitio, onis/przeznaczenie, okre-
ślenie; a) przepis; b) definicja.

de-fmitus 3 ograniczony, określony;

konkretny.

de-fio, defieri brakować (alicui).

de-flagratio, onis / spalenie.

de-flagro l. spalić się, do szczętu
spłonąć (trans, i intr); a) zniszczyć;

b) wyszumieć.

de-flecto, flexT, llexum 3. zgiąć
w dół, zgiąć na bok, odgiąć, skie-
rować w bok, odwrócić (alqd de re
in alqd lub ad alqm); a) odmienić,
zeszpecić; b) (intr.) zboczyć, od-
stąpić (a lub de re).

de-fleó, flevT, fletom 2. a) coś opła-
kiwać; płacząc opowiadać; b) wy-
płakać się.

de-floresco, rui, - 3. odkwitać,
przekwitać.

defluo - 126 -

de-fluo, fliixi, - 3. l. spływać z gó-
ry; a) płynąć w dół; b) zniżać się,
spadać, opadać, zsuwać się; (o wło-
sach) wypadać, (o sukniach) zwi-
sać, opadać; c) przejść do czegoś
(ad alqd), dostać się komuś (ad
alqm). 2. odpływać, przestać pły-
nąć, wyschnąć; ustać, zniknąć.

de-fódio, fodl, fossum 3. l. odkopać,
wykopać. 2. zakopać (alqd in re
albo in rem); pochować.

defore inf. jut. od desum.

de-formatio, onis / zniekształcenie,
oszpecenie; obraza.

de-fonnis, e l. niekształtny 2. ze-
szpecony, nieforemny, brzydki,
szkaradny; a) zniesławiony, zhań-
biony; b) obelżywy, haniebny.

detormitas, atis/szpetota, brzydota,
zniekształcenie; hańba.

de-formo l. l. odtworzyć, rysować;

kreślić, przedstawić. 2. zeszpecić;

zhańbić, znieważyć.

de-fraudo l. oszukać, okpić (alqm
alqa r e).

de-frenatus 3 nieokiełznany

de-frico, Mciii, frictiim i frucatum
l. zetrzeć, wytrzeć, czyścić; prze-
nicować, skrytykować.

de-fringo, fregi, fractum 3. odłamać,
złamać.

de-frutiim, T n wywar z moszczu.

de-fugio 3. a) uciec; b) unikać, uchy-
lać się (z acc.).

de-fundo, fudi, fusum 3. odlać, wy-
lać, wytrząść, wysypać.

de-fungór, functus sum 3. ukończyć,
załatwić, przetrwać, wytrzymać; (u-
rzędy) sprawować; umrzeć.

de-gener, eris zwyrodniały, odstręcza-
jący (z *gen. lub *a re); nieszlachet-
ny, nikczemny, pospolity; wyrodny.

de-genero l. l. zwyrodnieć (ab alqo,
a re, in alqd); wyrodzić się; od
czegoś odstąpić albo odejść. 2.
(trans.) poniżać, zniesławić.

deglubo, psi, ptflrn 3. skórę zdjąć,
obłupić, obrać (owoc).

dego, - - 3. spędzać czas, żyć.

de-grandinat l. grad pada aż do
końca.

de-gravo l. cisnąć, gnieść w dół;

obciążać.

de-grediór, gressus siim 3. a) zejść
na dół; b) odejść, ustąpić.

de-grunnio 4. kwiczeć (o świni).

de-gusto l. skosztować czegoś
(alqd); a) lekko, powierzchownie
dotknąć; b) próbować, kosztować.

de-hinc adv. stąd, z tego miejsca; a)
od teraz, od tego czasu; b) potem,
po czym, następnie, w przyszłości.

de-hisco, - - 3. odstawać, nie
domykać się, rozłupać się, roz-
szczepić się, otworzyć się.

de-hónestamentiim, i n oszpecenie,
niesława.

de-hónesto l. zniesławić, znieważyć,
sprofanować.

de-hortór l. odradzać, odwodzić ko-
go od czego (alqm ab re; z ne albo
*inf.) odstręczyć, zniechęcić.

de-icio, ieci, iectum 3. odrzucić, na
dół zrzucać, strącać (alqm i alqd
ab, de, ex alqa re in alqd). pass.
rzucić się, zsunąć się, ześliznąć się;

a) rzucić na ziemię, zdzierać, zbu-
rzyć; b) powalić kogoś na ziemię,

- 127 - delibero

zabić; (oczy) wbić w ziemię, spuś-
cić (a re od czegoś odwrócić); c)
obalić, przywieść do upadku; d)
wyprzeć ze stanowiska, wypędzić,
spędzić (alqm loco albo re, de, ex
re in albo ad alqd); a) (okręty)
zapędzić, zagnać; p) wypędzić
z posiadłości albo obrabować (alqm
re albo de re); pozbawić nadziei na
coś (np. konsulatu); y) kogoś od
czegoś odwieść, odciągnąć (abl.),
oszukać się na czymś (abl.); e) coś
odwrócić, usunąć, oddalić (alqd ab,
de alqa re).

de-iectió, onis / wypędzenie.

de-iectus 3 zniżony, nisko położony;

małoduszny.

de-iectus, fis m zrzucenie, zwalenie;

a) upadek; b) spadzistość, stromy
stok.

de-iero l. uroczyście przysięgać.

de-in adv. = deinde.

dein-ceps adv. bezpośrednio nastę-
pujący, z kolei, po kolei.

de-inde adv. potem, wtedy, następ-
nie, dalej; po czym, później.

de-iungo 3. wyprzęgać.

de-labór, lapsus sum 3. a) ześliznąć
się, spaść, zsunąć się; b) wymknąć
się, wyśliznąć się, wypaść (ab, de,
ex alqa re); a) pochodzić (ab alqo);

P) wpaść, zabmąć w coś, przyjść
albo wpaść na coś (in, ad alqd).

de-lamentor l. opłakiwać.

de-lasso l. zupełnie znużyć.

de-latio, onis / doniesienie, oskar-
żenie, denuncjacja.

de-lator, oris m donosiciel, denunc-
jator.

delectabilis, e rozweselający; delikat-
ny. cibus ulubiona potrawa.
delectamentum, i n środek do roz-
weselenia, zabawa, krotochwila.

delectatio, onis / zabawa, uciecha,
rozrywka.

delecto l. bawić, cieszyć (alqm alqa
re). pass. bawić się, mieć w czymś
(abl.) przyjemność.

de-iectus, us m a) wybór; b) = di-
lectus.

de-lego l. posłać (alqm in alqd i ad
alqm); a) komuś coś posłać, prze-
kazać, przenieść, przepisać (alicui
alqd); komuś coś przypisać, przy-
znać; b) odesłać kogoś do czegoś;

c) dać komuś przekaz (pieniężny),
asygnatę.

de-lenimentum, i n a) środek łago-
dzący; b) przynęta, wabik.

de-lenio 4. ułagodzić, ukoić; pozys-
kać kogoś, ująć sobie kogoś, ocza-
rować.

deleo, evi, etiim 2. (pismo) wymazać,
wywabić; zniszczyć, zburzyć, (hel-
ium) zupełnie zakończyć.

deletrix, Tcis / niszczycielka, tępi-
cielka.

deuberabundiis 3 pogrążony w my-
ślach.

deBberatio, onis / rozważanie, za-
stanawianie się; czas do namysłu.

dellberativus 3 rozważający, zasta-
nawiający się; naradzający się.

deliberatór, oris m ten, który roz-
waża, zastanawia się.

delibero l. zważyć: l. a) rozważyć,
zastanawiać się, radzić się z kim
(de re, także alqd); b) zdecydować

delibo - 128 -

się na co. 2. zapytywać wyrocznię
o radę.

de-libo l. wziąć trochę, ująć, zabrać,
odebrać; a) kosztować; b) uszczup-
lać, uszczknąć (alqd de re).

de-libro l. korę obdzierać, obłupić.

de-libutus 3 zroszony, zwilżony.

delicatus 3 l. powabny, delikatny,
łakomy. 2. a) wrażliwy, zmysłowy,
zbytkowny, szukający zabaw, mięk-
ki; b) wybredny, wydelikacony,
rozpieszczony.

deliciae, arum / (i *-ia, ae
f i *-ium, T n) rozkosze zmysłowe,
rozrywka, zabawa, zbytek, roz-
kosz, uciecha; a) ulubieniec;. b)
ozdoba, klejnot.

delictum l n wykroczenie, uchybie-
nie, błąd.

de-ligo, legi, lectum 3. zbierać, zry-
wać; a) oddzielać, wyłączać; b)
wybierać, obrać, delectl, oum
m wybrańcy, wybór.

de-ligo l. a) przywiązać, przymoco-
wać (alqd ad alqd); b) związać,
spoić.

deBneo l. rysować (alqd).

deBnio = delenio.

de-linquo, Bqui, lictum 3. rozcho-
dzić się, omylić się (alqd w czymś),
skrzywdzić, zawinić (alqd).

de-liquesco, liciii, - 3. topić się,
roztopić, rozpłynąć.

deBratio, onis / szaleństwo, brednia.

de-Bro l. być szalonym.

delirus 3 szalony, głupi.

de-litesco, Btul, - 3. ukryć się,
schować się.

delitigo l. unieść się, kłócić się.

delphiii. mis i delpinnus, i m Delfin

(konstelacja).

delubrum, i n świątynia, świętość.

de-ludo, si, sum 3. zwodzić, kpić
sobie, oszukać.

de-madesco, madui, - 3. zwilgo-
tnieć.

de-mando l. zawierzyć komu, pole-
cić, poruczyć (alicui alqd).

de-mens, entis bezrozumny, głupi,
szalony.

dementia, ae szaleństwo, głupota,
szał.

de-mereór (i -re5) 2. zasłużyć się koło
czego (alqm), kogoś sobie pozyskać.

de-mergo, mersi, mersiim 3. zanu-
rzyć, zatopić, (pass. zatonąć), (ok-
ręty) zatopić; przycisnąć, przy-
gnieść, przyprawić kogo o zgubę.

de-metiór, inensus sum 4. odmie-
rzyć, wymierzyć.

de-meto, messiiT, messum 3. skosić,
obciąć.

de-metatus 3 odmierzony, odgrani-
czony.

de-migratio, onis / wychodztwo,
emigracja.

de-migro l. wywędrować, odejść;

oddalić się.

de-minuo 3. zmniejszać, ścieśniać,
uszczuplać (alqd). pass. zmniejszać
się, maleć, niknąć; a) odebrać komu
coś (alqd de, ex re); b) sprzedać
częściami.

de-miniitio, onis / zmniejszenie,
uszczuplenie, ubytek, strata; a)
skrócenie czasu urzędowania; b)
prawo licytacji, sprzedania.

de-mirór l. dziwić się (z acc. c. inf.).

- 129 - denique

de-missió, oms / spuszczenie; przy-
gnębienie.
de-mitigo l. łagodniej usposobić.
de-mitto, misi, missum 3. na dół

spuścić, zesłać; a) (ludziom) po-
zwolić odejść, na dół sprowadzić;

b) (rzeczy) spuścić, zniżyć, (ani-
mum) przygnębić; (wojsko) odesłać,
(obóz) przenieść, (suknie, włosy)
spuścić, rozpuścić; c) se demittere
(lub pass.) zejść, zstąpić, spłynąć,
spuścić się, zniżyć się; a) w coś (in
alqd) wdać się, do czegoś (ad alqd)
zniżyć się, poniżyć się; /?) pocho-
dzić od kogoś (ab a!qo); d) demis-
sus 3 zniżony, zwisający, pochylo-
ny, niski; a) nisko położony; /))
stłumiony, cichy; v) skromny, po-
korny, prosty; S) przygnębiony, ma-
łoduszny; s) biedny.

demiurgiis, l m najwyższy urzędnik
w niektórych państwach greckich;

stwórca świata, demiurg.

demó, denipsi. demptum 3. odebrać,
odjąć (alqd de re coś od czegoś;

alicui alqd komuś coś); odciągnąć,
usunąć.

de-móliór 4. a) zerwać, zwalić; zbu-
rzyć; b) zdjąć.

de-moBtio, onis/zwalenie, zburzenie.

de-monstratio, onis / pokazywanie,
wskazywanie; a) przedłożenie, do-
wód; b) mowa pochwalna.

demonstrativus 3 wskazujący; świe-
tny, wspaniały, okazały, uświet-
niający.

de-mónstro l. dokładnie pokazać,
naznaczyć (alqd); a) dowodzić,
przedkładać, wzmiankować, wyjaś-


nić, wytłumaczyć (alicui alqd); b)
uzasadnić (alqd; z acc. c. inf.).
de-móriór, niortuus sum 3. umrzeć.
de-mórór l. l. wstrzymać się, ocią-
gać się. 2. (trans.) wstrzymywać,
zwlekać.

de-móveo, movl, inotuni 2. oddalić,
wynieść, wypierać, usunąć (alqm
de re); a) zmusić do ustąpienia; b)
odwrócić (alqd ab alqo).
de-mugitiis 3 rykiem napełniony.
de-mulceó 2. głaskać, muskać (alicui

alqd).

deniuni adv. l. w końcu, dopiero.
2. a) właśnie, dopiero co; b) zu-
pełnie.

de-murmuró l. wymrukiwać, mru-
cząc wymawiać.
de-mutatio, onis / zmiana.
de-mutó l. odmienić, zmienić.
denariiis 3 po dziesięć (sc. asses)
zawierający, subst. denarius,
T m denar =10 asów.
de-narro l. dokładnie opowiedzieć.
de-nato l. w dół (rzeki) płynąć;

pływać.

de-nego l. a) zaprzeczyć, wypierać
się czegoś; b) odtrącić, wzbraniać
(alicui alqd).
den!, ae, a po dziesięć.
de-nicalis, e dotyczący zmarłych.
denique adv. l. w końcu, wreszcie
(przy wyliczaniu); a) (kończąc)
w ogólności, krótko, jednym sło-
wem; b) (uogólniając) w ogóle; c)
(stopniując) a nawet, prócz tego
jeszcze; (ograniczając) przynaj-
mniej, w każdym razie. 2. (czaso-
wo) na końcu, w końcu; b) dopiero

denomino 130 -

właście; c) (ironicznie) ostatecznie,
wreszcie, może jeszcze.

de-nómino l. nazywać, nazwać.

de-normo l. czynić coś nieregular-
nym, nieforemnym, nierównym.

de-nóto l. określić, oznaczyć, zwró-
cić na coś uwagę (alqd); napięt-
nować.

dens, entis m ząb; a) ząb czasu;

zawiść, szyderstwo; b) ząb = ostrze,
hak, zębate ostrze (piły, sierpu,
grzebienia tkackiego).

denseo, - - 2. i tlenso l. czynić
gęstym, zgęścić, ciasno uszerego-
wać, ustawić, pass. zgęstnieć, szyb-
ko jedno po drugim czynić, pass.
szybko następować, skupiać się.

densiis 3 gęsty; a) zbity, skupiony
(re z czymś); b) często powtarzany,
liczny, nieprzerwany.

dentalia, ima n lemiesz (przy pługu).

dentatus 3 zębaty, opatrzony zębami.

de-niibó, nupsT, nuptum 3. wyjść za
mąż, ożenić się.

de-nudo l. obnażyć; a) wyjawić; b)
splądrować.

de-nuntiatió, onis/oznajmienie, do-
niesienie; a) zagrożenie; b) we-
zwanie, rozkaz, zgłoszenie.

de-niintio l. oznajmiać, objawiać
(alicui alqd); a) zagrozić; b) oświad-
czyć, przepowiadać, zapowiadać;

c) rozkazać (z ut); d) zrobić donie-
sienie; (sądownie) proces komuś
zapowiedzieć, wytoczyć, alicui tes-
timonium wezwać do złożenia
świadectwa, wezwać na świadka.

denuo ody. na nowo, znowu, jeszcze
raz.

de-onero l. zdjąć ciężar, wyładować.

de-orsum adv. w dół

de-paciscor, pactus sum 3. l. za-
wrzeć układ, umowę (cum alqo;

z ut). 2. (trans.) wymówić sobie
coś (sibi alqd).

de-paco l. zupełnie uspokoić.

de-pasco, pavi, pastuni i -scor 3.
spasać, wypasać, objeść, pożreć.

de-peciscór, pectus sum 3. = depa-
ciscor.

de-pecto, - pexum 3. sczesywać.

depeculatór, oris m rabuś.

de-pficulor l. splądrować, zrabować
(alqd, alqm alqa re) okraść.

de-pello, puli, pulsiim 3. a) spędzić;

zrzucić; b) odpędzić, przepędzić,
wygnać (alqm alqa re albo ab, ex,
de re); c) (dziecko, ssące młode)
odłączyć; d) usunąć, odpędzić (alqd
i alicui alqd) odsunąć kogoś od
czegoś (alqm alqa re albo a, de re).

de-pendeo, - - 2. zwisać; być
zawisłym, zależeć (a re).

de-pendó, endT, eiisum 3. płacić;

odpokutować za co.

de-perdo, didi, dituni 3. do szczętu
rujnować, zniszczyć; stracić.

de-pereo, u, Ttum 4. ginąć, zagłady
doznać; In alqo śmiertelnie być
w kim zakochanym.

de-pingo, pliud, pictum 3. odmalo-
wać, odrysować; opisać, skreślić.

de-plango, plama, planctum 3 uskar-
żać się, opłakiwać.

de-ploró l. l. głośno płakać, skarżyć
się (de re). 2. (trans.) opłakiwać,
uskarżać się, uważać coś za stra-
cone.

131 - depugis

de-pono, posili, positiim 3. położyć,
postawić, odłożyć, położyć na ziemi
(alqd in re; także m rem). arma
złożyć broń. legiones na ląd wysa-
dzić; a) dać do przechowania, umie-
ścić w bezpiecznym miejscu (alqd
apud alqm, in re); zawierzyć, powie-
rzyć (alqd in re, alicui alqd). subst.
depositum T n powierzone dobro; b)
odkładać (alqd in re), odkładać na
bok; a) zrzec się, wyrzec się, zanie-
chać; R) (o chorych) zwątpić o wy-
zdrowieniu, ocaleniu, depositus
3 bez ratunku, zgubiony, umierający.

de-pópulatio, onis / spustoszenie,
splądrowanie, wyludnienie.

de-populatór, oris m niszczyciel,
łupieżca.

de-pópulór (i *-lo) l. wyludnić, spu-
stoszyć.

de-porto l. a) znieść (alqd ex re in,
ad alqd), (przez wodę) przeprawić;

b) przynieść do domu, sprowadzić;

wygnać, wywieźć z kraju.

de-posco, pópóscT, - 3. natarczywie
żądać, domagać się (alqd, sibi alqd,
alqm alqd); a) żądać wydania pewnej
osoby (alqm); b) wyzywać do walki.

de-pravatió, onis / wykręcenie; a)
oszpecenie, zniekształcenie; b) po-
groszenie; c) przewrotność, prze-
kręcanie.

de-pravo l. wykręcić, wykrzywić,
spaczyć; a) oszpecić; b) zniszczyć,
zepsuć (moralnie), uwieść.

deprecabundus 3 usilnie proszący.

de-precatió, onis/. l. przeproszenie;

a) prośba o odwrócenie (złego); b)
usprawiedliwienie; c) przekleństwo.

2. wstawianie się za kimś, orędow-
nictwo.

de-precator, oris m wstawiający się
za kim, orędownik.

de-precor l. l. prośbami starać się
odwrócić (alqd ab alqo); prosić
o przebaczenie albo łaskę; 2. a)
kogoś albo coś wyprosić, wybłagać;

wyprosić się (alqm albo alqd ab
alqo; z ut, ne); b) usilnie prosić.

de-prehendo, endi, ensuni 3. wyła-
pać, złowić; a) schwycić, prawnie
zająć; b) znaleźć, odkryć; a) zajść
niespodzianie, napaść; ff) zapędzić
kogo w kąt, wprawić w kłopot; c)
(duchem) uchwycić, pojąć, poznać,
znaleźć.

de-prehensio, onis/znalezienie, wy-
krycie.

de-prendo 3 = deprehendo.

de-primo, pressi, pressum 3. cisnąć
w dół, przygnieść, adj. depressus
3 niski, nisko położony; a) (okręty)
zatopić; coś głęboko zakopać (w
ziemi); b) zgnieść; (słowami) upo-
korzyć.

de-proeliór l. zaciekle walczyć.

de-promo, prómpsi. prómptum 3.
wydobyć, wyjąć na wierzch (alqd
ex, de, ab alqa re); wydostać, po-
życzyć coś.

de-própero l. l. spieszyć się. 2.
(trans.) przyspieszyć coś, spiesznie
coś sporządzić.

depso, sin - 3. gnieść, miętosić,
przerabiać.

de-pudet, iiit, - 2. przestać się
wstydzić, wstydu się wyzbyć.

de-piigłs, e o szczupłych pośladkach.

depugno - 132

de-pugnó l. wywalczyć, walczyć
o zwycięstwo; walczyć na śmierć
i życie (cum alqo).

depulsió, ónis / odparcie; oddalenie;

usunięcie, odprawa.

depiilsor. oris w obrońca.

de-putó l. obcinać. 2. ocenić, uznać
za coś.

de-pygis, e=depugis.

deradó 3. oskrobać, odrapać.

derectus 3 = directus.

de-relictió, ónis/upośledzenie.

de-relinquó, KquT, lictiiin 3. zupełnie
opuścić, porzucić kogo; zaniechać,
zaniedbać.

de-repente adv nagle, znienacka.

de-repo, repsi - 3. zsunąć się na
dół, sczotgać się.

de-rideó, risi, risum 2. wyśmiewać,
wyszydzać.

de-ridiculiis 3 śmieszny, subst.
deridiciiium, i n pośmiewisko,
śmieszna powierzchowność, śmie-
szna figura.

de-rigescó, rigui, - 3. stężeć.

de-rigó= dirigo.

de-ripió, ripuT, reptum 3. zerwać,
zedrzeć, ściągnąć na dół, rozerwać
(aląd de re); a) wyrwać, wydrzeć
komuś coś (alicui alqd); b) uszczu-
plić (de re).

de-risor, oris m szyderca, frant.

de-risus, us m wyśmiewanie, wy-
szydzanie.

derivatió, ónis / odwrócenie, wy-
prowadzenie.

de-rivó l. odprowadzić (alqd ex re),
poprowadzić (alqd in alqd); od-
walić, odrzucić.

de-ródo, sT, sum 3. ogryzać, nad-
gryzać.

de-rógatio, ónis/częściowe zniesie-
nie lub usunięcie.

de-rógó l. a) odjąć, odciągnąć (alqd
de, ex re; alicui alqd); V) (prawo)
częściowo usunąć.

de-ruo 3. strącić, odrzucić.

de-ruptus 3 spadzisty, stromy, po-
chyły.

de-saevio 4. srożyć się, szaleć.

de-scendo, scendi, scensum 3. zstę-
pować, schodzić (ex de, a re in
albo ad alqd); a) spuścić się, zni-
żyć się, wcisnąć się; b) chwycić
się czegoś, uciec się do czegoś,
zdecydować się na coś, poniżyć
się do czegoś (ad alqd, rzadko m
alqd).

descensio, ónis / i descensus, us
m schodzenie w dół, zstępowanie;

a) jazda w dół; b) zanurzenie w ką-
pieli.

de-sciscó, sclvi i scii, scitiun 3.
odpaść (ab alqo ad alqm); oderwać
się, oddalić się od czego (a re);

sprzeniewierzyć się czemu.

de-scribó, scripsi, scriptum 3. l.
narysować, nakreślić; wyryć; 2. a)
odpisywać; b) opisywać, kreślić,
przedstawiać; a) określać = objaś-
niać; ft) określać = ustanowić, prze-
pisać, przydzielić, wskazać, nałożyć
(alqd, alicui alqd); f) na coś wska-
zywać; c) (=discribo) podzielić,
rozdzielić, oddzielić.

de-scriptió, ónis / l. rysunek, plan.
2. a) odpis; b) opis, przedstawienie,
wyobrażenie; c) (=discriptio) sto-

- 133 - despicio

sowny podział, porządek, urządze-
nie, zarządzenie.
descriptus 3 stosownie podzielony,

uporządkowany, urządzony.
de-secó, secuł, sectum l. obciąć,

odciąć.

de-seró, serui, sertiim 3. opuścić,
porzucić, odstąpić kogo (alqd
i alqm); a) (o wojsku) zbiec, opuś-
cić chorągiew, zdezerterować; b)
zaniedbywać coś, zaniechać; c) adj.
desertus: a) ab alqa re opuszczony
przez co; R) pusty, nie zamiesz-
kany, samotny, subst. deserta,
orum n pustynia, puszcza.

desertór, oris m a) zbieg, dezerter;

b) zaniedbujący coś (gen.).
de-servió 4. gorliwie służyć (alicui).
deses, idis bezczynny; gnuśny.
de-sideó, sedi, - 2. gnuśnie siedzieć.
desiderabilis, e upragniony, pożą-
dany.

desideratió, ónis/= desiderium
desiderium, i n tęsknota, pragnienie
(alcis rei za czymś); a) życzenie,
prośba; b) potrzeba.
de-sideró l. pożądać czegoś, życzyć
sobie, pragnąć, tęsknić do czegoś
(alqd, alqd ab alqo; z inf. albo z acc.
c. inf.); brakować, niedostawać; (o
żołnierzach) tracić, pass. ginąć.
desidia, ae/gnuśność, bezczynność,

lenistwo.

desidiosus 3 gnuśny, leniwy.
de-sidó, sedi, - 3. opuścić się,

osiąść.

de-signatio, ónis / określenie, ozna-
czenie; a) urządzenie, plan; b) mia-
nowanie.

de-signatór = dissignator.

de-signó l. określać, podać (z acc.);

a) wskazać; b) odznaczyć, odryso-
wać, ukształtować; c) = dissigno.

de-silió, siluT, sultuni 4. zeskoczyć.

de-sinó, sil, situm 3. przestać, zanie-
chać, puścić (*alcis rei; z inf); a)
in alqd na czymś zakończyć, ustać,
czymś kończyć się; b) (trans.) coś
porzucić, zostawić.

de-sipió, - - 3. być bezrozumnym,
głupim.

de-sistó, stiti, stitum 3. od czegoś
odstąpić, zaniechać, zaprzestać (re,
de re, a re; z inf).

de-sółó l. osamotnić, opuścić, wy-
ludnić.

de-spectó l. = despicio; (o miejs-
cowościach) panować nad...

despectus, us m l. widok, widok
w dal. 2. pogarda.

de-speratió, ónis / zwątpienie, roz-
pacz (alcis rei zwątpienie
o czymś).

de-speró l. wątpić, tracić nadzieję
(de re albo alqd; z acc. c. inf).
uważać coś za stracone, desperatus
3. pozbawiony nadziei, zrozpaczo-
ny; na zgubę przeznaczony.

despicatió, ónis / i -tus, us m po-
garda.

despicientia, ae/pogarda, lekcewa-
żenie.

de-spició, spexi, spectum 3. l. spog-
lądać na coś z góry (alqd); a) (o
wynioslościach) panować nad
czymś (alqd), przewyższać; b) gar-
dzić, lekceważyć. 2. (intr.) odwró-
cić oczy.

despolio - 134 -

de-spólio l. ogołocić, obrabować

(alqm aląa re).
de-spoildeo, spondi, sponsum 2. l.

formalnie obiecać, przyrzec (alicui
alqd); a) sibi despondere wymó-
wić sobie, zastrzec sobie; b) zarę-
czyć (alicui alqam). 2. animum
stracić odwagę, otuchę.

desponso l. zaręczyć.

de-spumo l. odszumować.

de-spiió 3. wypluć.

destillatio, ónis / katar.

de-sfflio l. ściekać kroplami.

destinatio, ónis/przeznaczenie; po-
stanowienie.

destino l. umocnić, utwierdzić,
przymocować, silnie trzymać (alqd
aląa re i ad alqd); a) wyznaczyć,
oznaczyć, ustalić (alqd, alicui
alqd); jako cel wyznaczyć, zmie-
rzać do czegoś (alqd); b) przed-
sięwziąć, zamyślić, postanowić (z
inf. lub acc. c. inf.). adj. destinatiis
3 do czegoś przeznaczony, na coś
zdecydowany, przygotowany, go-
tów. subst. destinatiini, i n po-
stanowienie, cel, zamiar; c) prze-
znaczyć na oblubienicę, zaręczyć
(alicui alqam).

de-stitiió, tui, tutum 3. l. postawić,
ustawić. 2. opuścić, zostawić w bie-
dzie, na sztych wystawić; podejść,
oszukać (alqm in re). spe i a spe
sprawić zawód, adj. destitutus
3 (alqa re) zawiedziony w czymś,
opuszczony, bez pomocy.

destitutio, ónis/zawód.

de-stringo, strinxT, strictuin 3. ob-
rywać, zrywać; a) (oręż) dobyć,

wyjąć, destrictus 3 ostry, cięty,
stanowczy; b) musnąć, drasnąć; c)
przenicować, skrytykować.

de-struó, striixl, structum 3. zwalić,
zburzyć, zniszczyć.

de-subito adv. znienacka.

de-siido l. wypocić się; zmęczyć się.

de-sue-fió, factus sum, fieri odzwy-
czaić się (a re).

desuetudo, inis / odzwyczajenie.

de-suetus 3 a) odzwyczajony; b)
odwykły (z inf.).

desultór, óris m jeździec akrobatycz-
ny; człowiek niestały.

desultorius 3 należący do jeźdźca;

equus koń wyścigowy.

de-siim, ful, esse być nieobecnym,
zbywać, brakować (alicui rei albo
ad alqd przy czymś), komuś (lub
sprawie jakiejś, dat.) odmówić po-
mocy, nie pomagać, opuścić, zanie-
dbać, (sposobności) nie wyzyskać,
ominąć, sibi deesse szkodzić sobie
samemu, deesse mini nolui, quin
sądziłem, iż sobie samemu to wi-
nienem, aby etc.

de-sumo, sumpsi, sumptom 3. wy-
brać sobie coś.

de-super adv. z góry.

de-surgo 3. podnieść się z czego
(abl.), powstać, dźwignąć się.

de-tego, texi, tectum 3. a) zdjąć
dach; b) odkryć, odsłonić (alqd),
wyjawić, zdradzić.

de-tendó, tendl, tensum 3. odprzęg-
nąć, odpiąć.

de-tergeó, tersi, tersum 2. otrzeć,
a) oderwać; b) wypłoszyć, c) oczy-
ścić.

- 135 - deuro

deteriór, ifls comp. szczupły, lichy,
zły, niższy, sup. detemmus 3 naj-
gorszy, ostatni, najgłębszy.

de-ternunatio, ónis / odgraniczenie,
kraniec, koniec.

de-tennino l. odgraniczyć, ogra-
niczyć.

de-tero, triyl, tritum 3. zetrzeć,
odpiłować a) zużyć; b) zmniejszyć,
osłabić, ścieśnić.

de-terreo, iii, itiim 2. odstraszyć
(alqm a, de re z samym abl.; z ne
albo inf); a) odwieść, powstrzymać,
odciągnąć (alqm a re); b) odpędzić,
trzymać z daleka (alqd ab alqo).

de-testatio, ónis/przekleństwo; po-
jednanie, pokuta, zadośćuczynienie.

de-testor l. l. złorzeczyć (alqd in
alqd); 2. a) przeklinać (z acc); b)
oddalić, bronić, uchylić, zastrzec
się przeciw czemu, protestować
(alqd i alqd a re).

de-texo, texui, textum 3. skończyć
tkać lub prząść; uprząść, upleść,
utkać.

de-tineo, tiniu, tentuni 2. l. wstrzy-
mywać (alqm ab aląa re). 2. mocno
trzymać, odciągać, powstrzymy-
wać; a) zajmować, zatrudniać; wię-
zić, przykuwać; b) se detinere
utrzymywać życie; c) (pieniądze)
zatrzymać, nie chcieć oddać.

de-tondeo, tondi, tonsum 2. ostrzyc,
obciąć, zrabować.

de-tono, iii, - l. a) grzmieć z góry;

b) grzmieć do końca, wyhuczeć się.

de-torqueo, torsi, tortum 2. skręcić,
odwrócić, oddalić (alqd a re ad, in
alqd), przekręcać, wykręcać.

de-tractio, ónis/odjęcie, odebranie;

uprowadzenie, uwolnienie.

de-tractór, oris m uwłaczający czci,
ujmę czyniący.

de-traho, traxi, tractum 3 l. ściąg-
nąć z góry (alqd de, a re albo
z samym abl.); zwlec; poniżać. 2.
odciągnąć, odsunąć, oderwać (alqd
ex, de re; alicui alqd); a) odjąć,
odebrać, wyrwać, b) ujmę czynić,
uwłaczać, szkodzić (de re, np. de
gloria alcis, de senatu). 3. a) wlec,
uprowadzić, unieść, zabrać; b)
przywlec, przyprowadzić (alqd ad,
in alqd); do czegoś zmusić.

detrectatio, oms / odmowa.

de-trectó l. l. odmówić. 2. odciąg-
nąć, uszczuplić, zmniejszyć.

detrimentosiis 3 bardzo szkodliwy.

detrimentiim, i n strata, szkoda;

klęska.

de-trudo, si, sum 3. zepchnąć, strącić;

a) odpędzić, zmusić do ucieczki,
wypierać (alqm de, ex re); b) od-
wieść od czego; c) wtrącić, wcisnąć,
wpędzić (alqm ad, in alqd); a)
zmusić do czegoś, doprowadzić do
czegoś; p) odwlekać, pociągać kogo.

de-trunco l. odciąć, przyciąć, okale-
czyć, ściąć.

de-turbo l. odciąć, przyciąć, okale-
czyć, ściąć.

de-turbo l. zrzucić, spędzić, strącić
(alqm de, ex, ab re albo z samym
abl.); wypędzić, wyzuć.

de-unx, cis m jedenaście dwunastych
(części).

de-uro 3. spalić; zwarzyć mrozem
(pass. stężeć).

deus - 136 -

deus, i m Bóg, bóstwo; a) bóstwo

opiekuńcze; b) władca.
de-utór 3. źle się obejść z kim (alqo).
de-vasto l. splądrować, spustoszyć.
de-vehó, vexl, yectum 3. sprowadzić,
zwieść, znieść (alqd ex re in albo
ad alqd). pass. jechać, płynąć.
de-vello 3. oderwać, odskubać.
de-velo l. odsłonić, odkryć.
de-veneror l. gorąco czcić.
de-venio, veni, ventiim 4. zejść,
zstąpić (ad, in alqd); dostać się
dokądś, zdążyć, przybyć.
de-versór l. (w gospodzie) przeby-
wać, zajeżdżać, zamieszkać.
de-versór, oris m gość (w domu

zajezdnym).
deversóriólum, T n mała gospoda.
deversoriiim, i n gospoda, dom za-
jezdny, szynk; kryjówka.
deyersorius 3 zdatny na zajazd.
deverticiilum, T n l. manowce, bocz-
na droga. 2. = deversorium.
de-verto, rtT, rsum 3. l. odwrócić.
2. (intr. i pass.) odwrócić się, zbo-
czyć z drogi; a) wstąpić, zajechać
(in alqd, ad albo apud alqm); b)
odstąpić od tematu; c) schronić się.
devexitas, atis/spadzistość.
devexus 3 w dół idący, zniżający się,

ukośny; skłaniający się, opadający.
de-vindo, vinxi, yinctum 4. mocno
związać, obwiązać; a) ściśle połą-
czyć, złączyć (alqd cum alqo); a)
(moralnie) zobowiązać (alqm alqa
re); fS) se devincire zaplątać się,
wplątać się, uwikłać się w coś
(abl.); b) kogoś do siebie przywią-
zać, dla siebie pozyskać, uczynić

oddanym sobie, adj. devinctus
3 przywiązany, całkowicie, zupeł-
nie oddany (z abl.).

de-vinco, vTci, victum 3. zupełnie
pokonać, zwyciężyć, ujarzmić,
zwycięsko ukończyć (alqd), cos
przeprowadzić.

de-vltatio, onis / unikanie.

de-vlto l. unikać, omijać.

de-vius 3 nie będący przy drodze,
odległy. devium (iter) bezdroże,
kręte ścieżki; a) samotny; b) zbłąka-
ny, zbiegły; c) niestały, nierozumny.

de-voco l. a) wołać na dół, kazać
zejść; b) odwołać (alqm ab, ex re
ad albo m alqd); a) zaprosić; f!)
nakłonić, znęcić do czegoś.

de-vólo l. a) zlecić, pospieszyć na
dół; b) odlecieć, odejść.

de-volvo, volv!, vólutum 3. staczać
z góry na dół, zrzucać, pass. staczać
się z góry, spadać.

de-vóro l. pochłaniać, połykać; a)
przetrwonić, zmarnować; b) ukąsić,
ugryźć, uciskać; c) chciwie chłonąć;

d) (niemiłe słowa) połknąć, w mil-
czeniu przyjąć.

deyortium, i n zboczenie, okrężna
droga.

de-votio, ónis / ślubowanie, ślub; a)
przekleństwo; b) pl. czary.

de-voto l. = devoveo.

de-vóveo, vovi, votum 2. przezna-
czyć na ofiarę, poświęcić (szcze-
gólnie na śmierć) (alicui alqd, se
pro alqo); a) przekląć; b) ofiaro-
wać, przeznaczyć, poświęcić; c)
adj. deyotus 3 wiernie oddany,
wiemy (alicui).

- 137 - dictatorius

dextans, antfa m pięć szóstych czę-
ści.

dextella, aef prawa rączka.

dexter, t(e)ra, t(e)riim prawy, (znaj-
dujący się) po prawej ręce. subst.
dexte(e)ra, ae/prawa ręka, prawi-
ca; podanie ręki (zapewnienie, sło-
wo, wierność; dzielność). dextra
i ad dextram po prawicy, z prawej
strony; a) przynoszący szczęście,
szczęśliwy; b) stosowny, pomyślny;

c) zręczny, sprytny, rzutki, obrotny.
comp. dexteri6r, sup. dextumus.

dexteritas, atis / zręczność.

dextrorsum (lub *-sus) i dextrover-
siim odv. na prawo, w prawą stronę.

dia-dema, atis n opaska na włosy,
diadem.

diaeta. ae/tryb życia: odpowiednie
środki.

diagonalis. e i diagoniós, on na ukos
biegnący, przekątny.

dia-lecticus 3. dialektyczny; subst.
a) dialecticus, T m dialektyk, mistrz
dysputy; b) -ca, ae / dialektyka,
sztuka prowadzenia rozpraw (dys-
put), logika.

diałógus, i m rozmowa, dialog.

diariuni. i n codzienny żołd, strawa
dzienna, porcja.

di-baphiis. T/purpurowo bramowana
suknia.

dica, ae/skarga, proces; sędzia.

dicacitas, atis / (cięty, uszczypliwy)
dowcip; dowcipkowanie.

dicatio, onis / zaliczanie w poczet
obywatelstwa, prawo obywatelstwa.

dicax, acis uszczypliwy, złośliwy;

OT dowcipniś.

dicio, onis/władza sądowa, władza,
zwierzchnictwo, zawisłość; sita,
moc.

dicis causa pozornie, dla formy.

dico l. bóstwu poświęcić, oddać
(alicui alqd); (w ogóle) oddać, po-
święcić; se civitati albo in civi-
tatem starać się o prawo obywa-
telstwa.

dico, dixi, dictum 3. l. pokazywać,
wskazywać; ius dicere wymierzać
sprawiedliwość; a) oznaczyć, wy-
znaczyć, ustalić (alicui alqd, np.
diem termin; alqd alicui rei, np.
locum colloquio miejsce na rozmo-
wę); b) obiecać; c) mianować lub
obrać kogoś czymś (np. alqm dicfa-
torem, collegam). 1. rzec, mówić,
wyrazić, przytoczyć, wygłosić, wy-
powiedzieć, oświadczyć (alqd;

z acc. c. inf.; z ut, ne); causam
przed sądem sprawę prowadzić = a)
bronić kogoś (jako obrońca); /?)
bronić się; a) wymawiać; b) wygło-
sić mowę (pro alqo, contra alqm);

ars dicendi sztuka wymowy, reto-
ryka; c) nazywać (z podw. acc.;

alqm nomine lub alicui nomen); d)
wygłaszać, śpiewać (alqd, np. car-
men); opiewać, wielbić; e) przedsta-
wiać, opisywać, opowiadać.

di-crótum, T n (i -ta, ae f) dwuwios-
łowy statek.

dictamnus, I/i -num, T n dyptam
(roślina oleista).

dictata, óruin n zob. dieto.

dictatór, oris m dyktator.

dictatorius 3 należący do dyktatora,
dyktatorski.

dictatura 138 -

dictatura, ae/dyktatura, urząd dyk-
tatorski.

dicterium, i n żartobliwe słowo, żart.

dictió, ónis / mówienie, wypowie-
dzenie; causae obrona; a) wyrze-
czenie, wyrocznia; b) rozmowa; c)
mowa, wykład, rozprawa; sposób
mówienia, dykcja.

dictitó l. często, ciągle mówić, dobit-
nie tłumaczyć, objaśniać (alqd;

z acc. c. inf.).

dieto l. l. ciągle mówić albo nazy-
wać (alicui alqd). 2. podpowiadać,
dyktować; subst. dictata. órum
n dyktando, lekcja, zadanie; spo-
rządzić, ułożyć, napisać.

dictum, T n rzecz powiedziana;

a) wynurzenie, słowo, wyrażenie;

b) wyraz; c) wyrzeczenie, zwrot,
zdanie, a) żart, dowcip; j3) wy-
rocznia; y) rozkaz; S) przyrze-
czenie.

di-do, dididl, diditum 3. rozdać,
rozdzielić; rozszerzyć.

di-duco, duxi, ductiim 3. rozciągać,
rozrywać, rozszerzać (alqd); a) roz-
winąć, rozciągnąć (szyk bojowy)
lub rozsypać (w tyraliery); b) ot-
worzyć; c) (gwałtownie) rozdzielić,
rozłupać, rozproszyć.

dieciiia, ae/krótki termin.

dies, ei m (i f) l. dzień; a) światło
dzienne; b) praca dzienna; c) marsz
dzienny. 2. oznaczony lub ustano-
wiony dzień; a) termin; diem dice-
re alicui pozwać kogoś przed sąd;

b) data; c) dzień zguby, śmierci,
zagłady; d) dzień urodzin. 3. a)
okres; b) długość czasu, czas.

dff-famo l. rozgłosić, rozsławiać,

rozkrzyczeć.

differentia, ae/rozmaitość, różnica.
dif-fero, distuli, diiatiun 3. l.

(trans.) roznieść, rozszerzyć; a)
(gwałtownie) rozproszyć, roze-
drzeć, przen. wprawić w zdumienie;

b) wszędzie zanym uczynić, rozgło-
sić (alqm i alqd); c) odsunąć, od-
wlec, odłożyć (alqd m tempus); (o
osobach) łudzić, zwodzić; c) roz-
proszyć, rozedrzeć. 2. (intr.) róż-
nym być, różnić się (ab alqo, inter
se); nibil differt nie ma różnicy.

dif-fertiis 3 nadziany, pełny (z abl.).

dif-ficilis, e ciężki, utrudzający, mo-
zolny, trudny; a) nieżyczliwy, nie-
bezpieczny; b) ponury, kapryśny,
nieprzystępny, uparty; adv. non
(haud) facile, rzadziej difficiliter.
difliculter (difficile).

diffTcultas, atis/trudność; a) niedo-
statek, bieda, kłopot; b) nieprzy-
stępność, upór.

dif-ffdentia, ae / niedowierzanie.

dif-fTdo, fisus sum 3. nie dowierzać,
nie ufać (z dat., także z abl.);

diffidens, entis niedowierzający,
trwożliwy.

dif-fmdo, fidl, tissum 3. rozłupać;

zdruzgotać; diem proces odłożyć
na inny termin; coś odłupać.

dif-fingo, finxi, fictuni 3. przekształ-
cić, zmienić.

dif-ffteór, - - 2. zaprzeczać' (z
acc. c. inf.).

dif-fluo, fluxi, - 3. w różne strony
płynąć, rozpłynąć się; rozproszyć
się, rozwiązać się, przeminąć.

139 - diiato

dif-fringo 3. złamać.

dif-ffigio, fugi 3. rozpierzchnąć się,
rozproszyć się.

diftligiiini, T n ucieczka, rozsypka.

diffundo, fudl, fiisum 3. rozlać, po-
zwolić rozpłynąć się w różne stro-
ny; a) rozciągnąć, rozpościerać,
rozpraszać, pass. rozszerzać się,
rozpłynąć się; b) rozszerzać; ułat-
wiać, rozweselać; c) odj. diffusus
3 rozciągnięty, rozpostarty, rozsze-
rzony; obszerny, szeroki.

di-gamma. atis n digamma (litera
starogrecka); księga odsetek.

di-gero, gessi, gestiim 3. a) roz-
dzielić, dzielić; b) podzielić (alqd
in alqd), porządkować, w porządku
zapisywać.

dige.stio, onis / wyliczanie szcze-
gółów.

digitósus 3. palczasty.

digitulus. T m paluszek.

digitiis, i m l. palec u ręki; extremus
digitus koniec palca (stąd extremis
digitis powierzchownie); a) pod-
niesienie ręki (przy głosowaniu);

b) szerokość palca, cal. 2. palec
u nogi.

di-gladiór l. z zapałem walczyć,
walczyć na śmierć i życie, zapal-
czywie się spierać.

dignatio. onis / godność; dosto-
jeństwo.

dignita.s, atis/zasługa, wartość oso-
bista, godność; a) imponująca pięk-
ność; a) męski wygląd; JS) wspa-
niałość, okazałość; y) wzniosłość;

b) zacność, uczciwość, dzielność
(moralna); c) znaczenie, powaga,

poważanie; a) stanowisko; /?)
urząd; y) dygnitarz.
dignó l. oceniać (alqm alqa re);

cz.ęściej dignor l. a) być godnym;

b) uznać godnym; mieć ochotę,
chcieć, postanowić, raczyć (z inf.).
di-gnosco, gnovT, gnotum 3. rozróż-
niać (alqd alqa re coś od czegoś).
dignus 3 godny, wart; stosowny,
przyzwoity, przystojny (z abl.
i *gen.; z qui c. con.; *z ut albo
inf.). dignum est stosownym, słusz-
nym jest (z inf. albo acc. c. inf.).
dT-gredior, gressus sum 3. rozejść
się; a) rozdzielić się, oddalić się
(ab alqo i a, ex, de re); b) od-
stępować, odstąpić.
digressio, onis/i -sus, us m odejście,
rozstanie, rozłączenie się, pożeg-
nanie; odejście (odstąpienie) od
rzeczy.

dT-iudicatio, onis / rozstrzygnięcie.
di-iudico l. rozstrzygać coś; odróż-
niać (alqd a re).
di-iungo, dl-iunctio wb. disiungo.
di-labór, lapsus sum 3. l. rozpaść
się, rozwiązać się, rozejść się, mi-
nąć, zniknąć. 2. rozpłynąć się; a)
rozproszyć się, rozbiec się (ab, ex,
de re in lub ad alqd); b) wymknąć
się, uciec.
duacero l. rozszarpać, rozedrzeć;

wzburzyć.
di-lanio l. rozszarpać, rozedrzeć.
di-lapido l. zmarnować, strwonić.
di-largiór 4. hojnie rozdarowywać.
dT-latio, onis / zwłoka, opóźnienie.
dT-lato l. rozszerzać, rozpościerać,
rozciągać.

diiator - 140 -

dl-latór, oris m zwlekający, odkła-
dający.

di-laudo l. wszechstronnie chwalić.

di-lectus 3 zob. diiigo

dT-lectiis, us m pobór do wojska;

wybór.

diiigens, entis uważny, staranny,
punktualny, oględny, akuratny, gor-
liwy, sumienny (z gen., rzadko m re
i ad rem); oszczędny, gospodarny.

diiigentia. ae / staranność, dbałość,
oględność, uwaga, pilność; a) do-
kładność; b) oszczędność.

di-ligo, len, lectiim 3. wysoko cenić,
poważać, lubić; duectus 3 kochany,
ceniony, drogi.

dT-luceo, - - 2. rozjaśniać się.

dT-lucesco, luxi, - 3. stawać się
jasnym, rozjaśniać się, dnieć.

di-lucidiis 3 wyraźny, jasny.

di-luculum, i n świt, brzask.

dl-ludiiini, T n zwłoka, przerwa.

dT-luo, lul, lutiiin 3. l. rozmiękczyć,
zmiękczyć, rozpuścić; a) spłukać,
osłabić, zmniejszyć, (crimen) ode-
przeć. 2. zmyć; zniszczyć, usunąć.

duiivies, ei i -vium, i n wylew,
zalew, potop, zguba.

di-macha, ae walczący konno a w ra-
zie potrzeby i pieszo.

dl-mano l. rozpływać się, rozsze-
rzać się.

dl-mensio, onis / odmierzenie, po-
miar.

di-inetior, mensus siim 4. odmie-
rzyć, wymierzyć.

di-metó i -tor l. odgraniczyć, od-
mierzyć, wytknąć granice (locum
castris).

dlinicatio. onis / potykanie się, za-
cięta walka; zapasy (o coś lub dla
czegoś, z gen.).

di-micó l. walczyć, potykać się (cum
alqo, pro re, de itd.); a) o coś (de
re) iść w zapasy, coś stawiać na
kartę; b) silić się (z ut).

dnnidiiitus 3 przepołowiony.

dimidium, i n połowa.

di-minuo 3. rozbić, rozłupać.

dl-missió, onis / odesłanie, odpra-
wienie.

di-mitto, misi, missimi 3. (na różne
strony) rozesłać, wysłać, wyprawić
(alqos albo alqd}; a) (zebranie)
rozwiązać, kazać się rozejść; b)
odprawić, odesłać; a) pożegnać; R)
puścić wolno, pozwolić odejść; y)
odepchnąć; c) z rąk wypuścić, po-
niechać, zaniechać, odstąpić od cze-
goś, wyrzec się czegoś (alqd); (spo-
sobność) ominąć, nie wyzyskać.

di-móveó, móvi, motuni 2. ruszać
w różne strony, rozdzielić, rozgar-
nąć; a) rozpędzić, oddalić, usunąć
(alqd a, de re albo 7. samym abl.);

b) odwieść (od czegoś).

di-nósco= dignosco.

di-numeratio, onis/wyliczanie, ob-
rachunek.

dl-numero l. wyliczać, obliczać.

di-oecesis, is/okręg.

di-oecetes, ae m skarbnik, zarządca.

dióta. ae / dwuuszne naczynie, am-
fora.

diploma, atis n dokument; list pole-
cający; dyplom.

di-rectus 3 w prostym kierunku,
prosty; a) poziomy; b) pionowy,

- 141 - discessus

prostopadły, stromy; c) pojedynczy,
skromny, surowy.

diremptiis, us m rozłączenie.

direptio, onis/rabunek.

direptór, oris/rabuś, łupieżca.

dir-ibeo 2. oddzielać, sortować.

dTribitio, onis / sortowanie tabliczek
do głosowania (skrutynium).

diribitór, oris m sortujący tabliczki
do głosowania, skrutator.

dirigó, rexl, rectum 3. wyprostować,
ustawić w prostej linii (alqd); a)
nakierować, zwrócić, ustawić (alqd
ad, in alqd); (pociski) wyrzucać,
wypuszczać; b) według czegoś na-
stawić, urządzić, uregulować (alqd
ad rem lub z abl.).

dir-imo, emi, emptuni 3. oddzielać,
rozdzielać, rozłączać, dzielić; a)
przerwać, przeszkodzić, udaremnić;

b) wyłączyć, przerwać, kres położyć.

dl-ripió, ripul, reptum 3. rozszarpać,
rozerwać; a) rabować, burzyć; b)
uprowadzić, porwać; c) zedrzeć,
wydrzeć, wyrwać (alqd ab, ex re
lub alicui alqd).

diritas, atis / okropność, niegodzi-
wość, okrucieństwo.

dT-rumpo, riipi, ruptiim 3. roze-
rwać, rozłamać, rozbić, pass. pęk-
nąć, rozpadać się; coś (gwałtownie)
zerwać (np. amicitiam).

dl-ruo, rui, nitum 3. zrywać, burzyć,
rozbić (aere) dirutus bankrut.

dirus 3 złowieszczy, ponury, strasz-
ny, okropny; subst. dirae, ariim
f a) złowieszcze znaki (także dira
"); P) przekleństwa; y) boginie zem-
sty, Furie.

dis, ditis (neutr. dite) = dives.
dis-cedo, cessl, cessum 3. l. ro-
zejść się, rozłączyć się; rozpro-
szyć się. in alcis sententiam

przejść na czyjąś stronę, przyłą-
czyć się do zdania, wniosku, opi-
nii kogoś. 2. odejść, oddalić się
(ab, ex, de re); a) odmaszerować;

b) odpaść od kogoś (a alqo); c) (z
walki) wyjść cało (lub przegrać),
wyjść zwycięzcą lub pokonanym
(np. superior, victor, victus); d)
odstąpić od czegoś (a, re), zanie-
chać coś, porzucić, zaniedbać (np.
a fide, a voluptate); c) znikać,
przemijać.

disceptatio, onis / wyjaśnienie, de-
bata, rozprawa; a) rozsądzenie, roz-
strzygnięcie; b) kwestia sporna.

disceptatór, oris m (f. -trix, icis)
sędzia polubowny.

dis-cepto l. wyjaśniać, rozprawiać,
badać (de re); rozsądzać, rozstrzy-
gać (alqd, in re); (in re) polegać na
czymś.

dis-cerno, crevl, cretum 3. oddzie-
lać, rozdzielać, rozłączać; a) roz-
różniać (alqd ab re); b) wyroko-
wać, osądzać (alqd).

dis-cerpo, psi, ptuiii 3. rozszarpać,
rozedrzeć, rozproszyć.

dis-cessio, onis / l. rozejście się,
odejście; (w senacie) głosowanie
(przez rozstąpienie się na dwie
strony). 2. *= discessus (2).

discessus, us m l. rozejście się (caeli
= błyskawica). 2. oddalenie się,
odejście, rozłączenie; zwl. odjazd,
odmarsz.

discidium

- 142 -

dis-cidium, T n rozłączenie; a) roz-
wód; b) niezgoda, rozterka.
di-scindo, scidl, scissum 3. rozerwać,

rozewrzeć, rozciąć.
dis-cingo, cTnxT, cinctum 3. odpiąć
pas, odpasać. adj. discinctus 3 nie-
opasany; luźny, lekkomyślny.
discipliha, ae /1. nauka, nauczanie;

a) wiedza, wykształcenie; b) sys-
tem, metoda uczenia; c) dział wie-
dzy, umiejętność; d) szkoła, zakład
naukowy. 2. wychowanie, chów;

a) sposób życia, przyzwyczajenia,
zasady; b) porządek, urządzenie,
ćwiczenie; ustrój państwa.

disdpula, ae / uczennica.

discipulus, T m uczeń.

dis-cludo, si, sum 3. rozłączyć, roz-
dzielić (alqd ab re).

disco, didici, - 3. uczyć się, dowie-
dzieć się (alqd ab alqo; z inf. albo
acc. c. inf.). pf. znać, wiedzieć,
rozumieć; studiować, discentes,
ium m uczniowie.

dis-cólor, oris różnobarwny, pstry,
rozmaity.

dis-conyenió 4. nie zgadzać się, róż-
nić się.

dis-cordia, ae / niezgoda, brak jed-
ności, waśń.

dis-cordiosus 3 niezgodny.

dis-cordo l. nie zgadzać się, żyć
w niezgodzie (cum alqo).

dis-cors, dis niezgodny; a) nierówny,
rozmaity, nieharmonijny; b) wrogi,
buntowniczy.

dis-crepantia, ae i dis-crepatio, onis
/niezgoda, poróżnienie, nieporozu-

dis-crepo, ul i avi, - - l. nierówno
brzmieć; nie zgadzać się, różnić
się, nie licować, sprzecznym być
(cum lub a re, inter se, *z dat.).
nieosob. di.screpat spornym jest,
jest spór (o to), nie ma zgody (co
do tego).

dis-cribo, scripsi, scriptum 3. a)
podzielić, uporządkować (alqd in
alqd); b) przydzielić, wydzielić,
wyznaczyć; c) = describo.

dis-crinien, inis n przedział, granica;

a) odstęp, oddalenie; b) przerwa;

c) różnica, odmiana, zdolność roz-
różniania; d) rozstrzygnięcie; a)
rozstrzygająca chwila, krytyczna
chwila, kryzys, punkt zwrotny; fS)
niebezpieczeństwo, utrapienie, bie-
da; /) naprężenie, napięcie; S) decy-
zja, wynik; e) próba.

dis-crimino l. dzielić, rozdzielić;

przecinać.

dl-scriptio, onis / podział, uporząd-
kowanie.

dis-crucio l. dręczyć, męczyć.

dis-cumbo, cubuT, cubitum 3. za-
siąść (właściwie: położyć się) przy
stole, do stołu.

dis-cupió 3. gorąco pragnąć.

dis-curro, (cu)curri, cursum 3.
rozbiec się, rozsypać się, rozpro-
szyć się.

dis-cursus, us m rozproszenie, bie-
ganie tu i tam; podjazd.

discus, i m dysk, krążek.

dis-ciitió, cussl, cussuni 3. rozbić,
roztłuc; a) rozpędzić, przepędzić;

b) wypędzić, zniszczyć, usunąć,
udaremnić.

- 143 dissemino

disertiis 3 a) wymowny; b) uporząd-
kowany, jasny, zrozumiały, okreś-
lony, wyraźny.

dis-ició, ieci, iectum 3. rozrzucić;

a) rozburzyć, rozwalić; b) roz-
pędzić, rozproszyć, rozbić, disiec-
tus 3 rozproszony, rozrzucony,
odosobniony; rozszerzony; c) zni-
szczyć, udaremnić; zmarnować,
roztrwonić.

dis-iunctio, ónis / rozdzielenie; a)
rozmaitość, nierówność; b) prze-
ciwstawienie, przeciwieństwo.

dis-iungo, iumd, iunctum 3. a)
odwiązać, odprzęgnąć; b) oddzie-
lić, oddalić, odłączyć (alqd a re).
także a) odstręczyć, zniechęcić;

P) odróżniać (alqd a re). adj.
disiiinctus 3: a) oddzielony, od-
dalony; P) odmienny, różny; y)
przeciwny.

dis-par, ans nierówny, rozmaity,
różny (z dat., rzadziej z gen.).

dis-parilis, e niepodobny, nierówny.

dis-paro l. oddzielić, odłączyć.

dis-pello, puli, pulsum 3. rozpędzić,
rozproszyć.

dis-pendiuni, T n wydatek; strata,
szkoda.

dis-pensatio, onis / rozdzielanie; a)
zarząd, zawiadywanie; b) urząd
skarbnika.

dis-pensatór, oris m zarządca, księ-
gowy, gospodarz; kasjer.

dis-penso l. a) rozdzielić, przydzie-
lić; b) porządkować, zarządzać.

dis-perdo 3. niszczyć, gubić.

dis-pereo, ii - 4. ginąć, niszczeć,
iść na zagładę.

di-spergo, si, sum 3. rozrzucić, roz-
sypać, rozszerzać, rozdzielić.

disperse i dispersim adv. w roz-
proszeniu, pojedynczo.

di-spersio, onis / = dispertitio.

dis-pertió (-ior) 4. a) rozdzielić; b)
rozłożyć, podzielić (alicui alqd),
przydzielić.

dis-pertitio, onis / zniszczenie.

dl-spicio, speri, spectum 3. a) ot-
wierać oczy; b) (trans.) spostrzec,
dostrzec, poznać, rozróżnić.

dis-pliceó, iii, itum 2. nie podobać
się (alicui z inf.). sibi displicere
być niezadowolonym.

dis-plodo, sl, sum 3. rozbić.

dis-ponó, posili, pósitum 3. rozsta-
wić; rozdzielić, dobrze ustawić,
uporządkować, dobrze urządzić.

dispositio, onis / i *dispósitus, us
m stosowne rozłożenie materiałów,
dyspozycja.

dispiitatió, onis / rozmowa, rozpra-
wa, badanie; naukowa dysputa.

disputator, oris m badacz naukowy,
myśliciel.

dis-puto l. a) sprawdzić (przez ob-
liczenie); b) badać, dochodzić; roz-
prawiać, dysputować.

dis-quiró, - - 3. poszukiwać.

dis-quTsitio, onis / poszukiwanie.

dis-rumpo 3. = dirumpo.

dis-saepio, psi, ptuni 4. oddzielić,
odgraniczyć.

dis-saeptio, onis / oddzielenie, roz-
dział.

dis-saviór l. gorąco całować.

dis-semino l. rozsiewać; rozpowsze-
chniać, rozszerzać.

dŁssensio - 144 -

dis-sensió, ónis/i -sus, fis m różnica
zapatrywań; a) kłótnia, spór, nie-
zgoda; b) sprzeczność.

dis-sentió, sensi, sensum 4. być róż-
nego zdania, nie zgadzać się, (ab
i cum algo); a) być usposobionym
wrogo; b) odstępować (od czegoś),
sprzeciwiać się (ab i cum re).

dis-serenascit, navit, - 3. niebo
wyjaśnia się.

dis-sero, sevi, situm 3. rozsiewać; tu
i tam zasadzić (w ziemi).

dis-sero, serul, sertum 3. roztrząsać,
rozprawiać, omawiać (alqd i de re,
cum alqo z acc. c. inf.).

dis-serto l. dokładnie coś rozważać,
rozstrząsać (alqd i de re).

dis-sideo, sedl, sessum 2. l. a) źle
siedzieć (leżeć); b) być oddalonym
lub odłączonym (z dat. od czegoś).
2. nie zgadzać się, różnić się, być
poróżnionym (ab lub cum alqo
z kimś); sprzeciwiać się (a re).

dis-sido, sedl, sessum 3. poróżnić
się (cum lub ab alqo).

dissignatió = designatio.

dis-signatór, oris m porządkujący;

a) kierujący obrzędem pogrzebo-
wym; b) sędzia przy zapasach.

dis-signó l. l. rozpieczętować; od-
słonić. 2. zarządzić, urządzić.

dis-silio, liii, - 4. rozprysnąć się,
pęknąć.

dis-similis, e niepodobny, różny (z
gen. i dat.).

dis-similitudo, inis / niepodobień-
stwo, różnica.

dis-sinmlanter adv skrycie, niespo-
strzeżenie. non d. jawnie.

dis-sunulantia, ae i -lado, onis

/ uczynienie niepodobnym do roz-
poznania; udawanie; ironia.

dis-sunulatór, oris m obłudnik.

dis-simulo l. czynić niepodobnym
do rozpoznania; a) ukrywać; b)
udawać, taić, zamilczeć (alqd i de
re; z acc. c. inf.); c) nie uważać,
milczeniem pominąć, przeoczyć.

dissipabilis, e podzielny, dający się
rozdzielić.

dissipatió, onis / rozproszenie, roz-
trwonienie.

dis-sipo l. rozrzucić, rozproszyć
(pass. rozproszyć się), rozbić; a)
(pogłoski) rozsiewać, rozszerzać; b)
zburzyć, zniszczyć, (posiadłość)
zmarnować, strwonić; c) di.ssipatus
3 rozproszony, luźny.

dis-sóciabilis, e nie dający się pogo-
dzić, sprzeczny.

dis-sóciatio, onis/rozdzielenie, roz-
łączenie.

dis-socio l. rozdzielić, rozłączyć;

odstręczyć; zanieczyścić.

dis-sóliibilis, e dający się rozłożyć.

dis-sólutio, onis / rozwiązanie; a)
usunięcie, zniesienie; b) zbijanie
dowodów; c) lekkomyślność, sła-
bość.

dis-sóliitus 3 rozwiązany, rozluźnio-
ny; a) nie związany, swobodny; b)
niedbały, opieszały, obojętny; c)
lekkomyślny, rozwiązły, wyuzdany.

dis-solvo, soi vi, sólutum 3. rozwią-
zać, rozłożyć; a) usunąć, znieść,
zniszczyć; b) zbić (dowód), osłabić;

c) odłączyć, oderwać, zwolnić; d)
zapłacić, spłacić (alicui alqd).

145 - ditesco

dis-sonus 3 nieharmonijny, zawik-

łany; różny, rozmaity, odmienny.
dis-sors, fis nie wspólny, obcy (a re).
dis-suadeó, suasi, suasum 2. odra-
dzać komuś (alqd i de re; *alicui
alqd; z ut, ne; *z inf.).
dis-suasio, onis / odradzanie.
dis-suasór, oris m odradzający.
dis-sulto l. rozpadać się, pękać.
dis-suo 3. rozpruć; a) otworzyć; b)

powoli zrywać, rozwiązywać.
di-stantia, ae / odstęp, rozmaitość,

różnica (z gen).
dis-tendo, tendi, tentuni (i tensum)
3. rozpinać, rozciągać; a) napełniać;

b) osobno trzymać; tu i tam za-
przątnąć, zająć, distentus 3 wielo-
stronnie zatrudniony; rozdzielić, za-
mącić.

dis-termino l. rozdzielać, odgra-
niczać.

di-stichón lub -urn, T n dystych.
distinctio, onis / i distinctus, fis
m a) odróżnienie; b) różnica, róż-
ność; blask; c) pauza.
dis-tinctiis 3 odróżniony, różny, roz-
maity, zmienny; a) różnobarwny,
pstry; b) ozdobny; c) wyraźny,
ściśle określony.
dis-tineo, tinul, tentum 2. trzymać
z dala od siebie, rozciągać, (wojs-
ku) przeszkadzać w połączeniu się;

a) potrzebować, zajmować, zatrud-
niać; b) wstrzymać, opóźniać.
dis-tinguo, tlnxi. tinctum 3. barwić,
malować; a) rozmaicie ozdabiać,
uczynić coś pstrym, świetnym,
ozdobić; b) rozróżniać, wyłączyć
(alqd ab alqo), oddzielić.

di-sto, - - l. stać w oddali,
być oddalonym (ab alqo); różnić
się. distat jest różnica, zachodzi
różnica.

dis-torqueo 2. przekręcać; męczyć.
distortus 3 przekręcony, przeroś-
nięty; przewrotny.

dis-tortlo, onis / wykręcenie.

dis-tractio, onis / rozdzielenie, roz-
dwojenie, rozterka.

dis-traho, traxi, tractuni 3. rozcią-
gać, rozrywać, rozdzierać, dzielić;

a) (dobra, towary) częściami sprze-
dawać, rozczłonkowywać; b) roz-
wiązać, rozbić, usunąć, (spór) za-
łagodzić; udaremnić, zniewczyć;

c) w różne strony ciągnąć, za-
chwiać, zaniepokoić; d) odciągać,
odrywać, oddzielać (alqm lub alqd
ab alqa re).

dis-tribuo, bul, butuill 3. dzielić,
oddzielać (alqd, alicui alqd), roz-
lokować; b) podzielić coś na czę-
ści (alqd in partes); c) ad].
distributus 3 w należytym po-
rządku.

dis-tributio, onis/rozdział, podział.

districtus 3. a) surowy, ścisły; b)
zaprzątnięty, zatrudniony (re).

di-stringo, strinxi, strictum 3. roz-
ciągnąć; (nieprzyjacielskie siły) ro-
zerwać, rozdzielić; a) męczyć, ka-
tować, dręczyć; b) wielostronnie
zatrudnić, zaprzątnąć.

dis-turbatio, onis/zburzenie.

dis-turbo l. rozpędzić, zburzyć, zni-
szczyć.

dite, neutr. do dis (= dives).

ditesco, - - 3. bogacić się.

dithyranibus - 146 -

dithyrambus, i m dytrymb, natchnio-
na pieśń pochwalna (zwłaszcza na
cześć Bachusa).

dltó l. wzbogacić (alqm z abl.).

diii adv. (comp. (liiitius, sup. diu-
tissime) l. za dnia. 2. a) długo,
długi czas; b) od długiego czasu.

diurnus 3 a) należący do dnia, dzien-
ny; b) codziennie, na jeden dzień.
subst. diurna, orum n spis wypad-
ków dnia, kronika.

dius 3 = divus.

diutinu.s 3 długotrwały, długo trwa-
jący-

diuturnitas, atis / długie trwanie,
długość.

diuturnus 3 długo trwający, długo
żyjący.

dl-vancó l. rozpiąć, rozkrzyżować.

divelló, velll (*vulsi), vul.suni 3.
a) rozerwać, rozszarpać, gwałto-
wnie rozdzielić, zniszczyć; b) ode-
rwać, wyrwać (alqd a re). pass.
wyrwać się.

dl-vendó, didi, ditiini 3. częściami
sprzedać komu.

di-verbero l. rozbijać, rozdzielać.

dl-verbiiun, T n dialog (w widowisku
scenicznym).

diversitas, atis / rozmaitość; przeci-
wieństwo, sprzeczność.

di-yersus 3 l. w przeciwną stronę
zwrócony, odwrócony, przeciwle-
gły; a) oddalony, daleki; b) nie-
przyjazny; c) różny, odmienny. 2.
w różne strony zwrócony, skiero-
wany, rozrzucony, odosobniony;

a) tu i tam (wiodący), każdy
z osobna; b) niezgodny, różny,

odmienny; niezdecydowany, nie-
stały.

dives, itis (z *abl. i *gen.); a) bogaty,
urodzajny, zyskowny; b) kosztow-
ny, wspaniały.

di-vexo l. źle obchodzić się z kimś,
zburzyć coś.

di-vido, vlsl, vlsum 3. l. (dwie cało-
ści) oddzielić, rozdzielić (alqd ab
alqa re); trzymać z daleka; takie'.
rozróżniać; 2. (całość na części)
dzielić, rozłożyć, rozłupać; a) po-
dzielić (alqd in partes)', b) wy-
dzielić, rozdzielić, przydzielić (ali-
cui alqd); canuina cithara śpiewać
pieśni przy wtórze cytry.

dniduiis 3 a) podzielny; b) po-
dzielony.

divinatio, oms / l. dar proroczy;

przeczucie. 2. wyznaczenie oskar-
życiela.

diłinitas, atis / boskość, boska na-
tura albo mądrość, nadludzka do-
skonałość.

diyinitus adv. z boskiego natchnie-
nia; wybornie, znakomicie.

dmno l. przepowiadać, prorokować;

przeczuwać.

diyinus 3 boski, res divina ofiara, res
divinae: a) nabożeństwo; fS) fizyka,
metafizyka; a) wieszczy, proroczy.
subst. dmniis, T m wieszcz, prorok;

b) nadprzyrodzony, niebiański,
wspaniały (in re w czymś), wyborny.

divisio, onis / podział, rozdział.

dmsor, oris m ten, który dzieli,
rozdziela; rozdzielający pieniądze.

dmsiis, fis m dzielenie, rozdzielanie
(tylko dat. sing.).

- 147 - documentum

dlvitiae, arfim / bogactwo, skarby;

urodzajność.
di-vorsus 3 = diyersus.

di-vortium, T n rozejście się, roz-
łączenie się; a) dział dróg, rozstajne
drogi, dział wodny; b) rozwód mał-
żeński.

di-vulgo l. rozgłosić, rozpowszech-
nić, rozszerzyć.

divus 3 boski, niebiański; ubóstwio-
ny. subst. divus, T m bóg, niebianin;

diva, ae/bogini, niebianka; divum,
i n wolne niebo, światło dzienne.

do, dedi, datum l. dawać, podawać,
ofiarować, darować (alicui alqd,
alqd ad alqd lub z dat.), subst.
dans, tis m dawca; datiini, T n dar,
ofiara; a) (bogom) poświęcić, ofia-
rować; (wojsko, świadków) wysta-
wić, postawić; (pieniądze) wypła-
cić; (karę) ponieść, zapłacić; a)
oddać, wręczyć, zdać, wydać; /?)
udzielić, użyczyć, przekazać, przy-
dzielić; y) chcieć dać, ofiarować;

b) oddać, poświęcić, operam alicui
rei dbać, starać się o coś. se dare
alicui rei oddać się jakiejś sprawie;

c) dozwolić, użyczyć, przyznać (a-
licui alqd; z ut, *z inf.); a) (twier-
dzenie) przyznać, potwierdzić (alqd
z acc. c. inf.); P) alicui alqd dla
kogoś coś zrobić; alicui alqm ze
względu na kogoś ułaskawić kogoś;

y) komuś coś wskazać, podać, okre-
ślić, wymienić; S) komuś coś przy-
pisywać; (z dat. orzeczenia) jako
coś policzyć lub uważać (np. alicui
alqd laudi, vitio, crimini dare}; d)
alqd in (*ad) alqd przynieść, do-


prowadzić, położyć, rzucić, złożyć,
umieścić (np. alqm in custodiam,
hostem in conspectum). se dare
udać się, rzucić się (in periculum);

okazać się chętnym, poddać się
czemuś; e) dać się widzieć, dać się
słyszeć, dać znać o sobie (np. lac-
rimas, ciamorem, verba, prolem
portu) okazać, objawić; a) sprawić,
spowodować, wywołać, stworzyć
(alqd, alicui alqd, np. dolarem.
hostes victos); fS) (uroczystości, za-
bawy) wydawać, urządzać, wypra-
wiać (np. populo).

doceo. dóciiT, doctuni 2. uczyć, po-
uczyć, nauczyć (alqd, alqm alqd
i alqa re; z acc. c. inf.); a) uwiado-
mić kogoś o czymś (alqm de re);

b) pokazać, wskazać, wyłożyć, ob-
jaśnić; c) (sędziego) poinformować,
dostarczyć mu wskazówek; d) (dra-
mat) wystawić na scenie; e) wy-
kładać, nauki udzielać.

dochmius, I m stopa wierszowa, zwa-
na dochmius (u-^-^u-^).

d&cilis, e pojętny, zdolny; łatwy do
ułożenia (o włosach).

dócilitas, atis / pojętność.

doctór, oris m nauczyciel.

doctrina. ae / nauka, nauczanie; a)
uczoność; wiedza; b) zawód nau-
czycielski, umiejętność nauczania.

doctus 3 wyuczony, uczony (z abl.
albo *acc.; z *inf.); a) zaznajomio-
ny z literaturą grecką; b) zręczny,
mądry; c) subst. doctus, i m uczo-
ny, krytyk, znawca.

documentlini, i n nauka, pouczenie;

a) przykład, próba; b) ostrzeżenie.

dodrans - 148

dodrans, anti.s m trzy czwarte.
dodrantarius 3 zredukowany do

trzech czwartych.
dogma, atis n zdanie, twierdzenie.
dolabra, ae/motyka, siekiera, topór.
dolens. entis z bólem, ze smutkiem.
doleo, dolin, dółituriis 2. a) bólsprawiać, zasmucać (alicui); b)
czuć ból, smucić się, martwić się,
gniewać się (alqd i de re; z quod
i acc. c. inf.).
doliólum, i n beczułeczka.
dolium, T n beczka; beczka na wino.
dolo l. ociosać, przyciąć; obić
dolo, onis n l. sztylet; kolec, cierń.

2. przedni żagiel.
doiór, oris m ból; a) smutek, troska,
kłopot, zmartwienie, niezadowole-
nie, złość; b) męka; c) uraza, obraza.
dolosus 3 zdradliwy, podstępny.
dolus. i m podstęp, oszustwo, łudze-
nie, chytrość, zdrada; pl. intrygi.
dómabilis e łatwy do poskromienia.
dómesticatim, adv. w domach pry-
watnych.

dómesticus 3 domowy, rodzinny.
subst. m domownik; a) prywatny,
własny; b) rodzimy, ojczysty.
dónliciliiini, T n mieszkanie, siedziba,

posiadłość.
domina, ae / gospodyni domu; a)

władczyni; b) pani; c) kochanka.
dominatio, onis / panowanie; a) sa-

mowładztwo; b) władca, pan.
dóminatór, oris m władca.
d6minatrlx, icis / władczym.
domina tii.s. us ni = dominatio.
dóniillicus 3 pański.
dominium, T n l. posiadłość 2. uczta.

dóminór l. a) być panem, pano-
wać, grać rolę pana (m re, inter
cdąos, in alqm). dominans m wła-
dca; b) być opanowanym, owład-
niętym.

dóminus, l m pan domu, mąż; a)
właściciel; b) pan, despota; c) gos-
podarz.

dómi-porta, ae / dźwigajcy dom (o
ślimaku).

dómito l. = domo.

domitór, oris w pogromca, poskro-
miciel.

dómitrix, Tcis / poskromicielka, po-
gromczyni.

dómitus, fis m oswojenie, poskro-
mienie.

dómó, iii, itum l. oswoić, poskromić;

uśmierzać, pokonać.

dómus, us/dom, mieszkanie, domo-
stwo; a) ojczyzna, ziemia, miasto
rodzinne; b) domownicy, rodzina;

szkoła filozofów; c) gospodarstwo;

d) adv. dómum (pl. domos) do
domu; domo z domu; donn bel-
lique (albo militiaeąue) w czasie
pokoju i wojny.

donariiim, i n a) ołtarz ofiarny,
świątynia; b) dary ofiarne.

donatió, onis / darowizna, dar.

donatmim, i n dar w pieniądzach.

donec (i *donicum) cf. tak długo aż,
dopóki.

dóno 1.1. dać, darować (alicui alqd)',
a) użyczyć, dozwolić, udzielić; b)
coś dla kogoś poświęcić, ofiarować
(alicui alqd); c) komuś coś pozo-
stawić; odpuścić, przebaczyć. 2.
obdarować (alqm alga re).

- 149 - duco

domini. i n dar, podarek; ofiara,
wotum.

dormio 4. spać; być bezczynnym
albo beztroskim.

dormito l. spać, zasypiać.

dormitorius 3 należący do snu,
senny.

dorsum, i n (i -us, T m) grzbiet;

grzbiet góry; grobla.

dory-phórós, i m uzbrojony w włócz-
nię.

dos, otis / posag; dar, własność,
uzdolnienie.

dotalis, e należący do posagu, po-
sagowy.

dotó l. wyposażyć, adj. dótatiis
3 bogaty (posażny), obfity.

drachma (i *drachuma), ae / dra-
chma (grecki pieniądz równy de-
narowi).

draco, onis m wąż, smok.

dracóni-gena. ae m i / z węża zro-
dzony.

drónias. adis m dromader, wielbłąd
dwugarbny.

Druidae, arum i des, urn m druidzi
(kapłani celtyccy).

dubitabilis. e wątpliwy.

dubitanter adv. a) wątpliwie b) z na-
mysłem.

dubitatio, onis/a) wątpliwość, nie-
pewność; dubitationem habere
wątpliwości podlegać; b) namysł,
wahanie, niezdecydowanie.

dubito l. a) wątpić, powątpiewać
(de re, alqd; z quin i *acc. c. inf);

rozważać; b) zastanawiać się nad
czym, wahać się, zwlekać, niezde-
cydowanym być (z inf. albo quin).

dubius 3 l. (act.) wątpliwy, wahający
się, niezdecydowany (z gen., z quin,
*z acc. c. inf.}. 2. (pass.) a) wątp-
liwy, nierozstrzygnięty, niepewny;

b) podejrzany, niebezpieczny; c)
subst. dubiulll. i n wątpliwość; a)
niepewność; /?) niebezpieczeństwo.
sine dubio bez wątpienia, niewątp-
liwie. in dubio esse być w niebez-
pieczeństwie. in dubium (re-)vo-
care podawać w wątpliwość lub
wystawiać na niebezpieczeństwo,
na sztych.

ducatus, us m dowództwo, stanowis-
ko wodza.

ducenarius 3. posiadający 200000
sestercji.

duceni 3 po dwieście.

ducentesima, ae / półprocentowy
podatek.

ducentien(n)s adv. dwieście razy.

ducó, duxi, ductum 3. l. ciągnąć; a)
za sobą ciągnąć, prowadzić (np.
aratrum, carros); b) wyciągać,
dobywać (np. ferrum de vagina,
sortes losy z urny); c) wciągać,
wdychać (np. aera, spiritus); od-
dychać; pić, spijać, łykać; d) przy-
ciągać, ściągać, naciągać (np. ar-
cum, frena); a) coś otrzymywać,
dostawać, nabierać, pobierać (np.
colorem, cicatricem, formam, no-
tam): R) pociągać, wabić, nęcić; e)
wykrzywiać, przeciągać (os oblicze,
usta); f) kształtować, tworzyć; a)
snuć, prząść (nici); tworzyć artys-
tycznie (np. carniina, yersus); fS)
(metale) kuć, wykuwać; y) kopać,
sypać, budować (rowy, wały, ulice,

ductio - 150 -

drogi); g) coś wzdłuż ciągnąć, prze-
ciągać, przewlekać (np. helium,
tempus, rem in noctem), po-
wstrzymywać. 2. prowadzić, kiero-
wać (alqm i alqd ab, ex, de re in
lub ad alqd, per alqd itp.): a)
odprowadzać, sprowadzać, przypro-
wadzać, wyprowadzać (np. hostes
lub aquam ex niontibus in urbem,
alqm secum in castra lub ad mor-
tem, originem ab alqo); a) (żonę)
pojąć, zaślubić, do domu wprowa-
dzić; fH) (w postępowaniu sądo-
wym) odprowadzić (np. in carce-
rem, ad mortem); y) coś z czegoś
wyprowadzać (alqd e i de re); b)
sprowadzić = spowodować, sprawić
(np. soporem. somnum); c) przy-
prowadzić z sobą, przynieść; d)
(pochód, wojsko) prowadzić, przy-
wodzić komuś; (abs.) na czele kro-
czyć, iść przodem, być pierwszym,
(o wodzu) ciągnąć, iść z wojskiem,
wyruszyć, maszerować; e) kogoś
pobudzać, skłaniać, zachęcać do
czegoś (np. ad credendum me tua
oratio ducit). pass. czymś się po-
wodować, kierować, dać się powo-
dować, czemuś ulegać (np. dud
laude, caritate patriae. errore).
3. obliczyć, ocenić, szacować, brać
w rachubę (alqd i alqm); a) ratio-
nem alcis rei mieć wzgląd na coś,
brać coś pod uwagę; b) mniemać,
sądzić, za coś mieć, trzymać, uwa-
żać (alqd in mali.s lub in bonis,
pro nihilo, innoceiltiam pro ma-
levolentia; z podw. acc., np. alqm
yictorem, alqd turpe lub nefas,

omnia pericula laevia; z dat., np.
alqd honori lub laudi; z acc. c.

inf.).

ductio, onis / prowadzenie; odpro-
wadzenie.

ducto l. = duco.

ductór, óris m przewodnik, wódz.

ductii.s, fis m prowadzenie, kierowa-
nie; a) oris rysy twarzy; b) dowó-
dztwo, komenda.

dudum adv. a) długo, od dawna, iam
dudum już długo, dawno. quam
dudum jak długo, jak dawno? b)
niedawno, przed chwilą, przedtem.

diielluin. T n = helium.

duim = dem (od dare).

dulcedo, inis / słodycz; powab,
wdzięk, czar.

dulcesco, - - 3. stawać się słod-
kim.

dulciculus 3 slodkawy.

dulcis, e a) słodki; miły, przyjemny,
pociągający; b) kochany.

diirn l. ej. a) podczas gdy, jak długo;

b) tak długo aż, dopóki; c) jeśli
tylko, byle tylko, o ile tylko. 2.
adv. a) (z impr. i int. złączone)
= jeszcze, np. ageduni, cedodum;

b) = jeszcze, np. nonduni, nihil-
dum; c) zob. nedum.

dunietiiin. i n gęstwina, krzaki, za-
rośla.

dum-módó ej. = dum jeśli tylko.

duniósus 3 krzakami zarosły.

dum-taxat adv. ściśle biorąc; a) jedy-
nie, tylko; b) przynajmniej, choćby
tylko, co najmniej; c) mianowicie,
rozumie się, oczywiście, naturalnie.

dumiis, l m krzaki, zarośla

- 151 -

diio, ae, ó dwaj, dwie, dwa
duo-decie(n)s adv. dwanaście razy.
duó-decim dwanaście, duó-decunns

3 dwunasty.

duo-deni 3 po dwanaście.

duó-et-yicesimanus, i m żołnierz 22.
legionu.

du-plex, icis podwójnie złożony; po-
dwójny, dwojaki; a) obaj; b) dwa
razy tak duży, drugie tyle; c) dwu-
języczny, fałszywy.

duplicarius 3 otrzymujący podwójną
rację żywnościową i podwójny
żołd; subst. m podoficer.

duplicatio, onis / podwojenie.

duplice l. podwajać; a) zgiąć, za-
krzywić; b) powiększać, pomnażać.

dupino, onis/podwójna ilość, drugie
tyle.

duplus 3 podwójny, dwa razy tak
wielki, dwa razy tyle. subst. dup-
lum, i n drugie tyle.

dii-pondius, i m moneta zawierająca
dwa asy.

durabilis, e trwały.

dur-acinus 3 mający twardą skórę,
łupinę (o owocach).

duresco, rui, - 3. twardnąć, stawać

się twardym.
duritas, atis i -tia, ae i -ties, S

/ twardość; a) zahartowanie, hart;

b) nieczułość, surowość; c) ucisk,
uciążliwość, przykrość.

diiró l. l. (trans.) hartować, zrobić
twardym; a) suszyć; b) zaharto-
wać; przytępić, stępić; c) wytrzy-
mać, znieść. 2. (intr.) być twa-
rdym, zahartować się; a) trwać,
wytrwać; b) istnieć, jeszcze być,
egzystować, żyć.

duriis 3 twardy; a) cierpki, szorstki,
ociężały, sztywny, brzydki; a) su-
rowy, niezgrabny; fS) bezwstydny;

b) zahartowany, wytrzymały, silny;

c) nieprzystępny, nieczuły, groźny,
srogi; d) uciążliwy, mozolny, przy-
kry, niekorzystny, niebezpieczny;

adv. dure i *duriter.

duum-viri, orum m komisja z dwóch
mężów.

dux, ducis m (i f) l. wódz, naczelnik;

a) przewodnik; b) kierownik. 2.
przywódca, wódz; książę, cesarz.

dynastes, ae m władca, potentat.


E

e, ex prp. z abl. l. (o miejscu) z, ze
środka na zewnątrz, z góry na dół,
z dołu do góry eto.; np. ex castris
venire, ex patria fugere, e loco
superiore impetum facere, Rhe-
nus oritur ex Alpibus, pugnare

ex equo konno walczyć, pendere
ex arbore z drzewa zwisać, na
drzewie wisieć, ex alqo audire lub
cognoscere dowiedzieć się
z czyjchś ust. 2. (o czasie) od,
zaraz po, np. ex Kalendis Martiis,

ea - 152

ex eo temperę, ex praetura urbem
relinquere, ex quo odkąd, diem ex
die z dnia na dzień. 3. (przen) z,
od: a) (o pochodzeniu) np. liberos
habere ex femina, ex serva natus.
soror ex matre ze strony matki; b)
(udziałowe) z, między, wśród, np.
unus ex multis, ex ephoris qui-
dam; c) (o materiale) z, np. statua
ex aere tarta; d) (o przyczynie)
z powodu, dla, wskutek, np. Deme-
trius ex doctrina nobilis est, avem
ex pennis cognoscere; ex pedibus
laborare, ex yulnere aeger lub
mori, ex eadem causa; e) (o zmia-
nie) np. ex beato miser, ex oratore
arator factus est; f) (o następstwie,
względzie) według, stosownie do,
np. ex senatus consulto, ex edicto
praetoris, ex consuetudine, ex
sententia według życzenia; g) (w
przy stawkowych zwrotach) np. ex
contrario przeciwnie, e regione
naprzeciwko (z gen.), ex compostio
według umowy, ex improviso znie-
nacka, niespodzianie, ex memoria
z pamięci, ex usu esse korzystnym
być, e re publica esse wyjść na
korzyść państwa, magna ex parte
po większej części, ex itinere
w drodze, po drodze.

ea (sc. parte) adv. tam, tędy, tamże.

eadem adv. tamtędy, w tym samym
miejscu.

ea-teniis adv. dotąd, tak dalece.

ebenfim, i n heban.

ebenus, \f drzewo hebanowe, heban;

sprzęt z hebanu.

e-bibo, bib! 3. wypić, przepić.

e-blandiór 4. wyłudzić pochlebst-
wem.

ebrietas, atis/pijaństwo, upojenie.

ebriositas, atis / nałóg pijaństwa.

ebriósus 3 mający pociąg do pijańs-
twa; pijanica.

ebriiis 3 pijany, odurzony.

e-bullio 4. kipieć; chełpić się czymś
(alqd).

ebulum, i n bez karłowaty.

ebur, óris n kość słoniowa; przed-
mioty z kości słoniowej (posążek,
flet, krzesło).

eburneus (i -mis) 3 i eburneólus
3 z kości słoniowej.

e-castór int. na Kastora!

ecce int. patrz, oto patrz! (z nom.
i *acc.).

ecce-re int. zaiste, zaprwdę.

ec-dicus, i m prokurator.

ec-durus 3 = edurus.

ecf... = eff..

echidna, ae/żmija.

echnuis. ima) jeż morski; b) misa
do zmywania.

echo, fis/ odgłos, echo.

ec-łóga, ae / krótki wiersz, ekloga.

eciogariiis, T m wybrane miejsce (w
piśmie).

ec-quando adv. kiedy? kiedyż?

ec-qui i ec-quis 3 czy jakiś, czy
ktoś? adv. ecquid czy? czy może?
(dlaczegoż?) ecquó dokądźe?

eculeus, i m konik, źrebię; katusza.

edax, acis żarłoczny, trawiący.

ede-pól int. na Polluksa.

edera, ae / = hedera.

e-dlco, dixi, dictum 3. wypowiadać:

a) podawać do wiadomości, oznaj-


- 153 - effero

miać (alicui alqd; z acc. c. inf.); b)
zapowiadać, ogłaszać, zarządzić,
rozkazać (alqd; z ut, ne).

e-dictiim, T n ogłoszenie, zarządzenie,
rozkaz.

e-disco, didicl, - 3. uczyć się na
pamięć, wyuczyć się.

e-dissero, serui, sertfim 3. gruntow-
nie, dokładnie omówić, wyłuszczyć.

e-disserto l. = edissero.

editiciiis 3 wskazany.

editio, onis/wy danie; podanie, pro-
jekt, wniosek.

editus 3 wzniesiony w górę, wy-
stający. subst. -urn, T n wzniesienie,
wzgórze.

edo, edl, esum 3. jeść, pożerać; żreć.

e-do, didl, ditum 3. wydawać, wydać
z siebie (alqd); a) wypychać, wy-
tchnąć, wyziewać; b) urodzić, wy-
dać na świat; c) (pisma) rozpo-
wszechniać, ogłaszać, (wieści) roz-
szerzać, rozsiewać, (rozkazy) wy-
dawać, (przed sądem) wydać,
wymienić, nazwać; wskazać, podać,
wypowiedzieć, donieść, zdradzić
(alqd; z acc. c. inf.); d) wydobyć,
sprawić, dokonać, dopuścić się,
spowodować, wykonać, (zabawy)
urządzać.

e-dóceó, dócfli, doctum 2. gruntow-
nie nauczać, pouczać (alqm alqd);

uwiadomić, dokładnie oznajmić.

e-dolo l. przyrządzić, sporządzić,
wyciosać.

e-dómo, ul, itum l. oswoić, po-
skromić.

e-dormio 4. wyspać się (alqd i intr.).

educatio, onis / wychowanie.

ediicator, oris m wychowawca.
educatrix, icis / wychowawczyni.
e-duco l. a) wyhodować, pass. wy-
rosnąć; b) wychować.
e-duco, duxT, duetom 3. l. wyciąg-
nąć, sortem los wyciągnąć, wylo-
sować. 2. wyprowadzić (alqm lub
alqd ex re in alqd); a) (wojsko)
w pole wywieść, (o wodzu) wyru-
szyć, wyjść w pole, (okręty) z przy-
stani wyprowadzić, wypłynąć, (o-
skarźonego) stawić przed sądem;

b) zabrać z sobą; c) w górę wyciąg-
nąć, poprowadzić; a) (budynek)
wyciągnąć pod dach; ft) wyhodo-
wać, wychować kogoś.
edulis, e jadalny.
e-duro l. wytrwać, trwać.
e-durus 3 całkiem twardy.
ef-farcio 4. napchać, napełnić.
effascinatio, onis / zaczarowanie.
ef-fatum, i n wyrzeczenie, orzecze-
nie; a) przepowiednia, wyrocznia;

b) zdanie, twierdzenie.
effectio, ónis/a) wykonanie; b) siła

działająca.
effectór, oris m twórca, sprawca.
effectrix, Tcis / twórczyni, spraw-
czyni.

effectus, us m a) wykonanie, urzą-
dzenie; skuteczność; b) wynik,
skutek.

ef-femino l. a) uczynić kobietą (z
acc.); b) uczynić zniewieściaiym,
rozpieścić.
effercuó 4. = effarcio.
ef-feritas, atis / dzikość, szorstkość.
ef-fero l. czynić dzikim, zdziczeć;

zgorzknieć.

effero - 154 -

ef-fero, extulT, elatum 3. l. wyno-
sić, wynieść, wyprowadzić, wy-
prawić (alqd ex, de re lub z sa-
mym abl., ad lub m alqd); a)
zanieść do grobu, pogrzeb sprawić;

b) (o ziemi) wydawać, rodzić, do-
chód przynosić; c) wypowiadać,
głosić, (tajemnicę) wypaplać, (wie-
ści) szerzyć; d) unieść, za daleko
(poza cel zamierzony) unieść, po-
rwać. pass. zapędzić się, dać się
porwać (alga re np. dolore, odio,
gaudio); e) do końca znieść. 2.
w górę unieść, podnieść; a) wy-
wyższyć, wynieść, pass. wznieść
się; stać się dumnym, wzbijać
w pychę, pass. pysznić się; b)
(słowami) wielbić.
effertus 3 (part. pf. od effercio) ząb.

effarcio.

ef-ferus 3 dziki, surowy.
ef-fervesco, ferbm i fervl, - 3.

wykipieć, wylewać się, wypływać.
efferyo, - - 3. = efferyesco.
ef-fetus 3 wyczerpany, osłabiony,

bezsilny.

efficacitas, atis / skuteczność.
efBcax, acis skuteczny, praktyczny.
ef-ffciens, entis sprawiający skutek,

skuteczny, pomyślny.
efficientia, ae / skuteczność
ef-ficio, feci, fectum 3. wydobyć; a)
(o roli) wydawać, (o liczbie) stano-
wić, wynosić; a) przygotować,
stworzyć, zbudować; b) doprowa-
dzić do skutku, ukończyć, wykonać,
sprawić, zgotować, zdziałać (alqd);

c) sprawić, spowodować, wywołać,
przeprowadzić (alqd, z ut, ne); d)

wykazać, udowodnić (alqd; z acc.
c. inf.).

effigies, ei/obraz; a) wizerunek; b)
ideał; c) cień; d) postać.

ef-fingo, filud, fictuni 3. l. dotykać,
głaskać, ścierać. 2. odtwarzać, for-
mować, przedstawiać; coś przed-
stawić, uwidocznić, wyobrazić.

ef-flagitatio, onis / (i -tus, fis m)
usilna prośba, domaganie się.

ef-flagito l. usilnie prosić, domagać
się (alqd ab alqo; z ut, ne).

ef-fligo, xi, ctum 3. zabić

ef-fló l. wyzionąć.

ef-floresco, riii, - 3. wykwitać,
zakwitać.

ef-fluo, fluxl, - 3. wypływać, ucho-
dzić; a) przepływać; b) wypaść,
wyśliznąć się, wymknąć się (ex
re); a) zniknąć, przejść, minąć; fS)
stać się znanym.

effluyrum, i n wypływ, ujście.

ef-fódio, fodl, fossum 3. a) wykopać,
wykluć, wyłupić; b) przekopać,
rozkopać, rozburzyć.

ef-for, tatuś sum l. wymawiać, wy-
powiadać; a) poświęcić (z dat.),
przeznaczyć; b) ująć w słowa, ująć
w zdanie, sformułować.

ef-frenatio, onis/rozkiełznanie.roz-
pasanie.

ef-frenatus 3 nieokiełznany, nie-
kamy.

effrenus 3 = effrenatus.

ef-fringó, fregi, fractum 3. a) wyła-
mać, rozłamać; b) zdruzgotać.

ef-fugio, fugi, - 3. l. (intr.) uciec,
ujść (ex re). 2. (trans.) ujść, uniknąć
(alqd).

155 - eicio

effugium, l n ucieczka; a) wyjście;

b) środek albo sposobność do
ucieczki.
ef-fulgeo, fulsT, - 2. zabłysnąć.
ef-fultus 3 na czymś (abl.) leżący.
ef-fundo, fudi, fusfim 3. wylać, prze-
lać. se etf. i pass. wylać się, prze-
lewać się; a) wysypać; a) (serce)
otworzyć (alicui); f!) zmarnować,
wyczerpać; b) porozrzucać, rozsie-
wać; c) na wszystkie strony lub
gwałtownie rozrzucać; (tony) wy-
dawać, (narzekania) wygłaszać, (o-
woce) w obfitości wydawać; d)
wysyłać, wyprawiać, wypuszczać,
wyrzucać, pass. wypływać, wysy-
pać się, wybiec, zbiegnąć się, udać
się dokąd; obalić, powalić; e) puś-
cić wolno, rzucić; a) (oddech, du-
cha) wyzionąć; /?) (namiętnościom)
popuścić cugle, pass. dać się unieść,
porwać czymś; cf. etfusus.
ef-fusio, ónis / wylanie, wylew; a)
wypływ; b) rozrzutność, marnotra-
wstwo; c) swawola, rozpusta.
ef-fiisiis 3 wylany; a) daleki, daleki
i szeroki, rozproszony; b) rozpusz-
czony, bezładny, wolno puszczony,
rozwiany; a) rozrzutny, marnotraw-
ny; /?) bez miary, obfity.
ef-futio 4. gadać, paplać.
egelidus 3 a) letni; b) chłodny.
egens, entis potrzebujący, cierpiący

niedostatek (gen.), biedny, ubogi.
egenus 3 cierpiący niedostatek, bied-
ny (z gen. i abl.), nędzny.
egeo, ui, - 2. a) obchodzić się bez
czego, odczuwać brak, cierpieć nie-
dostatek, potrzebować (z gen.

i abl.); b) pragnąć czego, tęsknić
do czego.

e-geró, gessi, gestum 3. wynieść,
wyprowadzić, wyrzucić (alqd ex
re); a) wyrzucać z siebie, wypluć;

b) oddalić, odpędzić; c) wypróżnić.

egestas, atis / a) bieda, brak; b)
niedostatek (przedmiot w gen.).

ego ja.

e-grediór, gressus sum 3. wyjść (ex
re albo z samym abl. lub acc.; in
albo ad alqd); a) (o wojsku) wyma-
szerować, wyruszyć; b) (o okręcie)
wypłynąć, lub odpłynąć; c) (o mów-
cy) odstąpić, odejść od rzeczy; d)
wstąpić, wyjść na górę; e) przejść
przez coś, przekroczyć (alqd).

E-gregius 3 wybrany, wyborowy, wy-
borny, nadzwyczajny, niezwykły;

zaszczytny; chwalebny; subst. eg-
regium, T n cześć, chwalebny czyn,
odznaczenie.

e-gressus, fis m wyjście; a) od-
marsz, wylądowanie; b) ujście; c)
wyczerpujące przedstawienie (spra-
wy).

eheu int. o! ach! biada!

eho int. hej! hola!

ei int. = hei.

eia int. ejże, dalejże.

e-iaciUór l. wyrzucać, ciskać.

e-ició, ieci, iectflm 3. wyrzucać,
wypędzać, przepędzić, wygnać,
usunąć, na wygnanie skazać (alqm
lub alqd ex, ab, de re in, ad alqd);

se eicere wybiec, wypaść, wydo-
stać się; a) wydać z siebie; b) (o
okręcie) wylądować, przybić do
brzegu, pass. rozbić się; adj. eiec-

eiectanieiitiim - 156 -

tus 3 rozbitek; c) wygwizdać; od-
rzucić.

eiectamentum, i n rzecz wyrzucona.

eiectfo, onis/wyrzucenie, wypędzenie.

eiecto l. wyrzucić, wypluć.

eieró l. = eiuro.

eiulatio, onis/i -tus, us m żałosny
płacz.

eiulo l. jęczeć, lamentować.

e-iuró l. pod przysięgą wypierać się
czego, odrzec się czego; a) uroczyś-
cie złożyć urząd; b) wyrzec się
czego, odrzucić, nie przyjąć.

eiusdein-niodl tego samego rodzaju.

eius-modi taki, tego rodzaju, tego
pokroju.

e-labor, lapsus sum 3. wyśliznąć się
(ex re in alqd}; (o członkach) być
wywichniętym; a) wypaść, ujść,
uciec, wydostać się; znikać; b)
popaść w coś.

e-laboro l. a) wypracowywać, wy-
konać, wyprowadzać (alqd); b) mę-
czyć się, natężać się (in re; l ut).

e-lainentabilis, e żałosny.

e-languesco, gm, - 3. osłabnąć,
stracić moc, gnuśnieć.

e-latio, onis / podniesienie, rozbicie
się, lot.

e-latro l. wyszczekiwać, łomotaniem
wystraszyć.

e-latus 3 wyniosły, dumny.

e-lectio, onis/wybór.

electris, idis bursztynowy.

electriim. Tną) bursztyn; b) liche
złoto.

electus 3 wybrany.

elegans, tis pełen smaku, przedni,
piękny, zgrabny, wytworny.

elegantia, ae / smak, delikatność,
układność; poprawność.

elegi, orum m poezja elegijna, elegia.

elegia, ae / elegia.

eleinentum, i n pierwiastek, żywioł;

pl. początki, pierwiastki.

elephas, antis i elephantus, i m słoń;

kość słoniowa.

6-levo l. podnieść w górę; a) ułatwić,
złagodzić; b) zmniejszać, umniej-
szać, poniżać.

e-licio, ciii, citum 3. wywabiać, wy-
ciągać (aląm lub alqd ex re in, ad
alqd); a) wyłudzić (alicui alqd lub
alqd ex alqó); b) wydobyć; c)
skusić (alqm ad alqd); d) oczaro-
wać, czarami uzyskać; e) wywołać.

e-lldó, si, sum 3. a) wybić, wy-
trącić, wypędzić; b) rozbić, roz-
strzaskać.

e-ligo, legi, lectum 3. wybrać, wy-
bierać.

e-lunino l. wypaplać, wygadać.

e-limo l. wypiłować, ogładzić.

e-linguis, e pozbawiony mowy, nie-
my; niewymowny.

elix, icis m rów do odpływu wody.

e-lixus 3 warzony, gotowany.

ellclioruni i -us = heli...

e-łócutió, onis/wy raz; styl.

ełógium, i n napis; a) napis grobowy;

b) prośba.

e-16quens, tis wymowny.

e-lóquentia, ae / a) wymawianie; b)
wymowa.

elóquiiini, i n a) = elocutio; b)
= eloquentia.

e-lóquor, lócutus sum 3. wypowia-
dać, wymawiać; mówić, wykładać.

157 enuniscor

e-luceo, xi, - 2. świecić, wpadać
w oczy, lśnić, wyróżniać się.

e-luctór l. a) przecisnąć się, prze-
drzeć się; b) z trudem coś pokonać,
dokazać czegoś (alqd).

e-lucubro l. pracować przy świetle.

e-ludo, si, siim 3. l. pokonać w za-
bawie (alqm). l. odparować (alqd),
odeprzeć; a) uchylić się, ujść; b)
wyszydzić, drwić, przekomarzać
się, droczyć się, podejść kogoś
(alqm); udaremnić (alqd).

e-lugeo, xi, - 2. a) szczerze opłaki-
wać; b) (intr.) zrzucić żałobę.

e-lumbis, e mający zwichnięte biodra.

e-luó, ui, - 3. wymyć, wyczyścić;

zmazać, zgładzić.

e-lutus 3 wodnisty, mdły.

elflyies, ei i -vió, onis / wylew,
zalew; a) powódź; kałuża; b) roz-
padlina, jar.

em int. l. = hem, 2. = en.

emacitas, atis/chciwość kupowania.

e-mancipo l. (dziecko) wypuścić
spod swej władzy; upełnoletnić,
usamowolnić, oddać, wydać na
własność (alicui alqd).

e-niano l. wypływać; a) wytryskać,
powstawać; b) rozchodzić się, sze-
rzyć się, być (stawać się) znanym.

e-maturesco, rui, - 3. dojrzewać;

łagodnieć, ustawać.

emax, acis chętny do kupowania.

em-blema, atis n inkrustacja, rzeźba.

em-bólium, i n wtrącenie, dodatek,
wkładka; pl. miłostki.

emendabilis, e dający się naprawić.

emendatio, onis / poprawa, udos-
konalenie.

emendator, oris m ten, który na-
prawia, poprawia.

emendatrix, icis/ta, która naprawia,
poprawia.

emendlco l. wyżebrać.

e-mendo l. uwolnić od błędów, po-
prawić; adj. eiliendatiis 3 wolny
od błędów, nienaganny, poprawny.

e-mentior 4. kłamać, zmyślać.

e-mercór l. okupić.

e-mereó, rui, ritum i -eór, ritus
siim 2. l. zasłużyć, wysłużyć sobie
coś (alqd); zasługi zdobyć (alqm
około kogoś). 2. wysłużyć;

emeritus 3 wysłużony.

e-mergó, mersi, mersum 3. l.
(trans.) wynurzyć, wydobyć; se
emergere lub pass. wynurzyć się,
wyłonić się; wyjść. 2. (intr.) wynu-
rzyć się; a) ukazać się; b) wydobyć
się; przyjść do siebie (ex re).

e-metior, mensus sum 4. odmierzyć;

a) przejść, przebyć, przeżyć (alqd);

b) odmierzyć, wymierzyć, przy-
dzielić, wydzielić (alicui alqd).

e-meto 3. skosić.

e-mico, iii, atiim l. wydobyć się,
wyskoczyć; zabłysnąć.

e-migro l. wywędrować.

eminens, tis wznoszący się wysoko,
sterczący; a) wyniosły; b) odzna-
czający się, błyszczący.

eminentia, ae / wyniosłość; strona
oświetlona, światło.

e-mineo, iii, - 2. wystawać, ster-
czeć; a) występować, wpadać
w oczy; b) odznaczać się.

e-miniscor, mentus sum 3. wy-
myślić.

enunus - 158 -

e-minus adv. z daleka, daleki.
e-miror l. dziwić się (alqd).
e-nlissarium, T n kanał odpływowy.
emissarius, i n wysłannik, szpieg.
e-missio, mus f wysłanie, rzucanie;

opuszczenie.
e-mitto, misi, missum 3. wysłać,
wysyłać; a) (pociski) wypuścić,
wystrzelić, (tony) wydawać; b) puś-
cić, puścić wolno, oddalić, uwolnić;

c) wydać.

emo, cmi, emptiim 3. kupować (alqd
de albo ab alqo); a) wydzierżawić;

b) okupić, przekupić.
e-moderór l. umiarkować, zniżyć.
e-moduiór l. opiewać, wymyślić,

tworzyć.

enrólinieiituni, i n = emolumentum.
e-mollio 4. zmiękczyć; łagodzić,

osłabić, zniewieściaiym uczynić.
emolumentum, i n zysk, pożytek.
e-mórior, niortiius sum 3. zaginąć;

umrzeć.

e-móveo, movi, motum 2. usunąć,
wypędzić (alqd ex, de re albo z sa-
mym abl.).

empiricus 3 oparty na doświadcze-
niu; OT empiryk.
empórium, i n kupno, zakup.
emptito l. kupić, kupować.
emptor, oris m kupiec.
e-mulgeo, mulsi, iliulsiim 2. wy-
czerpać.

e-niungo. munxT, munctum 3. wy-
siąkać; emunctiis 3 o delikatnym
węchu, sprytny; oszukać, za nos
wodzić (alqm alqa re).
e-mumo 4. wymurować, wzmocnić;

przetrzeć drogę, dostępnym uczynić.

en int. a) patrz! patrzaj no! oto! oto
masz! tu jest! (z nom. lub *acc.);

b) nuże; zaiste; c) (pytajnik) czy.

e-narrabilis, e dający się opowiadać.

e-narro l. dokładnie opowiedzieć,
przedstawić, wyłożyć.

e-nascór, natus sum 3. wyrastać,
powstawać.

e-nato l. wypłynąć, ujść, uciec; wy-
ratować się.

e-navigó l. a) odpłynąć, odbić od
brzegu; b) (trans) przepłynąć, prze-
jechać.

e-neco, necuł, nectum l. zabić, ode-
brać życie; znękać, wyczerpać.

enervis, e bezsilny, słaby.

e-nervo l. pozbawić sił, osłabić;

enervatus 3 bezsilny, słaby.

en-gonasi(n) m klęczący.

enico l. = eneco.

e-mm ej. l. a) bo; b) mianowicie. 2.
(wzmacniająco) zapewne, napraw-
dę, naturalnie.

enim-vero adv. w istocie, zaprawdę,
zaiste.

e-mteo, ul, - 2. jaśnieć, zabłysnąć.

e-mtesco, tul, - 3. począć jaśnieć,
zajaśnieć.

e-nitór, nixus lub nisus sum 3.
l. (intr.) wydobyć się, wygrzebać
się, wyjść; natężać się, męczyć
się (in re, ad alqd; z ut, ne;

*z inf.). 2. (trans.) a) rodzić; b)
wleźć, wyjść na coś (alqd); osią-
gnąć (z ut).

e-mxus 3 wytrwały, gorliwy.

e-no l. = enato.

e-nódatió, onis / wyjaśnienie.

e-nódis, e bez węzłów, sęków, gładki.

- 159 epulae

e-nodo l. rozwikłać; wyjaśnić.
e-normis, e a) nieregularny; b) nie-
zmierny.

insi-fer i -ger 3 noszący miecz.
e-nubo, nupsi, nuptum 3. wyjść za
mąż (za człowieka innego stanu
lub z innego miasta).
e-nucleó l. wyłuszczyć, starannie
załatwić; enucleatiis 3 jędrny,
zwięzły, prosty.
e-numeratió, onis / wyliczanie.
e-numeró l. wyrachować, wyliczać.
e-nuntiatio, onis / i -tum, i n twier-
dzenie, zdanie.
E-nuntió l. wygłosić, wypowiedzieć,

podać, wyrazić; zdradzić.
e-nuptio, onis/wyjście za mąż.
6-nutrió 4. wyżywić, wychować.
eo adv. l. a) tam, tu, aż do tego
punktu, tak dalece (z gen.; z ut);

b) tak długo. 2. a) dlatego, przeto;

b) (przy comp.) o tyle; c) tam,
tamże.

eo, u, itiim, ire iść (ab, ex re ad
alqm, in alqd 7. supinum: z inf.); a)
kroczyć, przychodzić, maszerować,
ciągnąć, jechać konno, jechać, żeg-
lować, płynąć, lecieć, in alcis sen-
tentiam ire skłonić się do czego,
przyłączyć się do czyjegoś zdania,
zgodzić się ze zdaniem; b) kroczyć
ku czemuś, brać się do czegoś; c)
przechodzić w coś, stawać się
czymś; d) rozwijać się, zaczynać
się; e) przechodzić, mijać, ginąć.
Sodem adv. a) na to samo miejsce;

b) tamże, w tym samym miejscu.
eos / (nieodm.) jutrzenka, zorza po-

eous 3 l. a) ranny; b) wschodni. 2.
subst. -us, i OT a) gwiazda poranna;

b) mieszkaniec wschodu.
ephebus, i m młodzieniec, efeb.

ephemeris, idis / dziennik, księga
gospodarska.

ephippiatiis 3 jadący na osiodłanym
koniu.

ephippiiini, i n derka na konia,
siodło.

ephórus, T m efor (w Sparcie).

epi-clerus, i/dziedziczka.

epicopus 3 zaopatrzony w koła.

epicfls 3 epicki; m epik.

epidicticiis 3 świetny, wspaniały,
pyszny.

epi-gónus, i m pogrobowiec.

epi-gramma, atis n a) pismo, na-
pis; b) wiersz dydaktyczny, epi-
gramat.

epi-logus, T m koniec mowy, zakoń-
czenie, epilog.

epiphóra, ae / katar.

episcaeniiun, l n piętro nad sceną.

epi-scópus, T n przełożony, biskup.

epistolmm, i n liścik.

epi-stula, ae / a) przesyłka; b) list,
pismo.

epi-taphms, T m mowa pogrzebowa.

epi-tóma, ae / wyciąg

epitónión i n kurek (przy rurze).

ep-odus, T m epoda, dośpiew (wiersz
krótszy, następujący po dłuższym).

epops, opis m dudek.

epos n (nieodm.) pieśń bohaterska.

e-póto l. wypić; pochłonąć, part.
epotiis.

epulae, arum/a) potrawy, dania; b)
uczta, biesiada

epularis - 160 -

epiiiaris, e przy uczcie, przy stole

erga prp. z acc. a) (o miejscu) na-
przeciw; b) ku, ze względu na,
względem.

ergastuliim, l n dom roboczy.

ergo l. prp. z gen. dla, z powodu 2.
adv. a) (w następniku) przeto, za-
tem, więc (zob. atqui); b) (w pyta-
niach i przemowach) więc, otóż; c)
otóż, jak mówiłem.

ericius, i m jeż; belka najeżona
kolcami.

e-rigo, rexi, rectum 3. wyprostować,
podnieść; a) (budowle) wznosić, (za-
łogi) wysiać; b) pobudzić, natężyć,
napiąć; a) uczynić uważnym, zwró-
cić uwagę; R) podnieść na duchu,
ożywić (alqm lub alqd ad, in alqd).

erilis, e pański.

Erinys, yos / bogini zemsty, furia;

wściekłość.

e-ripio, ripui, reptum 3. a) wyrwać,
wydrzeć, wydobyć (alqd ex, ab, de
re albo z samym abl.); b) chwycić
(alicui alqd ex, de re); a) wydrzeć
= zrabować (alqd alicui albo ab
alqo); j8) (o śmierci) porwać, za-
brać; y) uratować, uwolnić; odjąć,
zabrać (alicui alqd).

e-rógatio, onis / wydawanie, wy-
datek.

e-rógo l. wydać, wypłacić.

errabundus 3 błąkający się, błędny.

erraticiis 3 błędny.

erratió, onis / błądzenie.

erratiim, i n błąd.

erratus, fis m tułaczka.

erró błądzić, błąkać się, tułać się;

błądzić, być w błędzie, pobłądzić
(in re).

epulo, onis m urządzający ucztę,
przewodniczący, (król) biesiady.

epiiiór l. jeść, ucztować.

epiiiiini, i n biesiada.

equa, ae / klacz.

eques, itis m l. jeździec; a) kawale-
rzysta; b) koń. 2. człowiek przyna-
leżny do stanu ekwitów.

equester, tris, trę l. należący do
jeźdźca lub jazdy. 2. należący do
ekwity.

equidem adv. l. w istocie, zaiste;

zapewne. 2. co do mnie (= ego
quidem).

equile, is n stajnia dla koni.

equinus 3 koński.

equitabnus, e zdatny do konnej jazdy.

6quitatus, fis m l. a) jazda konna; b)
konnica, jazda. 2. rycerstwo.

eqmto l. jechać konno, służyć
w wojsku jako jeździec.

equuleus, T m = eculeus.

equulus, T m miody koń, konik.

equus, i m koń, rumak; a) ogier; b)
pl zaprzęg wojenny i wyścigowy;

c) jeździec; pl. jazda.

era, ae/pani domu; gospodyni.

e-rado, si, sum 3. wyskrobać; wy-
kreślić, wymazać, wyplenić.

e-rectus 3. prosty, wyniosły; a) wy-
niosły, wielkoduszny; b) wspaniało-
myślny; c) uważny, gorliwy; d)
dzielny, żywy.

e-repo, repsi, reptum 3. wyczołgać
się; (trans.) wyleźć, wdrapać się.

ereptió, onis / wydarcie, rabunek.

ereptor, óris m łupieżca, rabuś.

eres, edis m = heres.

- 161 - etiam

erró, onis m włóczęga, obieżyświat.
error, oris m l. błądzenie, tułaczka;

a) błędna droga; b) niepewność,
wahanie. 2. błądzenie, zabłądzenie;

a) chybiony strzał; b) błąd, za-
ślepienie, urojenie; a) złudzenie;

P) chybienie, omyłka, przeoczenie.
e-rubesco, bul 3. zaczerwienić się,

wstydzić się (re, in re; z inf.).
eruca, ae / brukiew, gorczyca.
e-ructo l. zwymitować, wypluć, wy-
rzucić, zionąć.
e-rudió 4. uczyć, kształcić, pouczać
(alqm re, de re, * z inf.). adj.
erfiditus 3 wykształcony, uczony.
erugó l. rozmarszczyć, wygładzić.
e-rumpo, rupi, ruptum 3. (trans.)
wyrzucać, wywrzeć, se erumpere
wypaść; (uczucia) wynurzyć. 2.
(intr.) wypaść, runąć, wybuchnąć,
rzucić się (ex re in alqd); a)
(o wojsku) zrobić wypad; b) na
jaw wyjść, jawnym stać się, wy-
łonić się; c) wyjść na coś, przejść
w coś, skończyć się na czym (ad,
in alqd).

e-ruo, rui, rutum 3. wygrzebać,
wyrwać; a) wykopać, wydobyć; b)
wydrzeć; c) wyszukać; d) zburzyć,
zniszczyć.

e-ruptio, onis/wybuch; wycieczka.
erus, T m pan domu, pan; władca,

posiadacz, właściciel.
ervum, i n wyka, soczewica.
esca, ae / jadło, pokarm; przynęta,

wabik.

e-scendó, ndi, nsum 3. l. (intr.)
wstępować, wchodzić (pod górę).
2. (trans.) wsiadać.

escensio, onis / i -sus, fis m a)

wstępowanie, wyjście; b) wylądo-
wanie.

esculentus 3 jadalny, subst. -a, órum
n potrawy.

esseda, ae/= essedum.

essedarius, i m walczący z wozu.

essedum, I n a) wojenny wóz; b)
podróżny wóz.

esuries, ei/głód.

et ej. l. i; a) i też, oraz; b) a więc,
przeto; c) (objaśniając) zatem, do
tego; d) przede wszystkim; e) (prze-
ciwstawne) a jednak, a przy tym; f)
(we wniosku) a zatem; g) (potwier-
dzające) i rzeczywiście, i w istocie;

h) (po przeczeniu) ale, atoli; i) (po
wyrażeniach równości i podobieńst-
wa)'^, niż. 2. też (= etiam). 3. et-et
tak, jak - już to, już to - częścią,
częścią (rzadziej que - et). neque

- et z jednej strony nie, z drugiej
zaś strony; nie tylko nie, lecz; et

- neque jakkolwiek, to przecież.

et-enim ej. bowiem, albowiem.

etesiae, arum m wiatry okresowe,
passaty.

ethólogus. i m komik charakterys-
tyczny.

etiam ej. l. (czasowo) jeszcze, jesz-
cze zawsze; a) jeszcze raz, znowu.
etiam atque etiam kilkakrotnie,
usilnie; b) zaraz, natychmiast. 2.
(dodając) także; a) (stopniując)
także jeszcze, nawet, zwłaszcza; fS)
nadto, zgoła; f) oprócz tego, ponad-
to; b) (przy comp.) jeszcze, np.
jeszcze starszy; c) (w odpowie-
dziach) tak jest, zapewne.

etiamnum - 162

etiam-niini i -nunc adv. jeszcze,
jeszcze teraz, jeszcze zawsze; wte-
dy jeszcze.

etiam-sT ej. nawet jeżeli, chociaż
nawet.

etiam-tlirn i -tunc adv. wtedy jesz-
cze, zawsze jeszcze.

et-si ej. a) nawet jeżeli, nawet już; b)
tymczasem, a przecież, a jednak.

eu int. dobrze, pięknie, brawo, wspa-
niale.

euan i euhan int. okrzyk Bachantek.

euans, tis wykrzykujący "euan"!

eugae, euge, eugepae = eu.

eunuchus, i m rzezaniec, kastrat,
enuch.

euoe i euhoe int. hejże! (okrzyk
wesoły).

euripus, ima) cieśnina; b) rów,
kanał.

euróiis 3 południowo-wschodni.

eurus, T m poiudniowo-wschodni
wiatr.

euxinus 3 gościnny.

e-vado, vasi, vasum 3. l. (intr.).
wyjść, wychodzić (ex re, albo z sa-
mym abl., in alqd); a) wstąpić,
wdrapać się (m albo ad alqd); b)
ujść, uciec (ex re, ab alqo); c) (o
rzeczach) wypaść, spełnić się; d)
(o osobach) wyjść na..., zostać
czymś. 2. (tran.) a) przebyć,
przejść; b) wejść (na górę); c) ujść
(czemuś, przed czymś, alqd).

e-vag6r l. a) wałęsać się; (o wojsku)
wykonywać zwroty na skrzydłach;

rozszerzać się; b) przekroczyć.

e-valesco, liii, - 3. stawać się silnym
(in alqd); potężnieć (z inf.).

e-vanesco, nui, - 3. zmarnieć, roz-
płynąć się, zniknąć.

evanidus 3. marniejący, znikomy,
przemijający.

e-vasto l. spustoszyć, zniszczyć cał-
kiem.

e-vehó, vexi, vectum 3. wywozić,
wynosić (alqd ex re in albo ad
alqd); uprzątać; a) wynosić, pod-
nosić; b) pass. d) wyjechać, wy-
płynąć; R) przejść, przejechać; dać
się porwać, pójść za daleko; /)
podjechać, w górę wjechać.

e-vello, velli i vulsi, vulsum 3. wy-
rwać (alqd ex re; alicui alqd);

zniszczyć, wytępić, usunąć.

e-yenio, veni, ventum 4. wyjść; a)
zdarzyć się, trafić się (z ut); b)
wyjść komuś naprzeciw (alicui
z ut); spotkać (alicui z ut); przy-
paść, dostać się w udziale; c) wy-
paść, mieć przebieg, skończyć się
(prospere, male, bene).

eventum, T n i eyentus, fis m wyjście,
wynik, rezultat; a) koniec, cel; b)
przypadek, zdarzenie; c) wydarze-
nie, przeznaczenie, los.

e-verbero l. uderzać o co, podpę-
dzać; a) rozbić, zbiczować; b)
strząsać.

evernculum, i n miotła.

e-verro, rri, rsum 3. wymieść: zra-
bować.

e-versio, onis / wywrócenie, znisz-
czenie, rozbicie, zburzenie.

eversór, oris m niszczyciel, burzy-
ciel.

e-verto, rtT, rswa 3. wywrócić, ob-
rócić; (fale) zmącić; a) przewrócić,

- 163 - exaggero

obalić; b) zburzyć, zniszczyć, do
upadku doprowadzić.

e-vestigatus 3 wyśledzony.

e-videns, lis wpadający w oczy, wi-
doczny, oczywisty.

evidentia, ae/jasność, wyrazistość.

e-yigilo l. czuwać, na czuwaniu noc
przepędzić: a) (trans.) nocą opra-
cować, przemyśleć; b) (intr.) być
czujnym, czuwać.

e-vilescó, liii, - 3. stać się pospoli-
tym, bez wartości.

e-vincio, viiud, vinctiim 4. przewią-
zać, uwieńczyć.

e-vincó, yinci, victum 3. zupełnie
zwyciężyć; a) namówić kogo, skło-
nić, zmiękczyć; b) coś przeprowa-
dzić (z ut); niezbicie wykazać (z
acc. c. inf.).

e-vTsceró l. rozszarpać; wymyć.

e-vitabilis, e nieunikniony.

e-vito l. uniknąć, ujść (alqd).

e-vitó l. odebrać życie.

e-vocator, oris m wichrzyciel.

e-v6có l. wywołać (alqm ex re, ad
se); a) wyzwać; b) (deos) wezwać
do opuszczenia siedzib; c) (urzę-
dowo) wezwać, powołać, zawez-
wać; (żołnierzy) powołać do służ-
by. ev6catT, oruni m weterani po-
nownie powołani do służby; d)
kogoś wynieść na jakiś urząd, sto-
pień (alqm ad alqd); e) coś wywo-
łać, wzbudzić, nęcić, popychać,
zwabić.

e-vólo l. wylatywać, wzlatywać (ex
re); a) odlatywać, oddalić się; b)
nagle wypaść, wybuchnąć; c) wzle-
cieć, wznieść się.

e-vólutio, volv!, v61utum 3. l. wyto-
czyć, przetoczyć (alqd ex re in, ad
alqd); a) wypędzić, wyprzeć; b)
wydobyć; c) zwinąć z wrzeciona. 2.
rozwijać, nawijać; a) (książki) roz-
łożyć, otworzyć; b) rozwinąć, czy-
nić jasnym, przedstawić, skreślić.

e-vomó, ui, itum 3. wypluć, wy-
rzucić, zwymiotować.

e-vulgo l. rozpowszechnić między
ludźmi, podać do wiadomości ogółu.

evulsio, onis/wyrwanie.

ex zob. e.

ex-acerbo l. rozgoryczyć, rozdrażnić.

ex-actio, onis / l. wypędzenie. 2.
wybieranie, pobór, ściąganie; a)
dochód, podatek; b) nadzór.

ex-actór, oris m l. ten, który wypę-
dza. 2. a) poborca; b) wykonawca.

ex-actiis 3 dokładny, punktualny;

skończony, staranny.

ex-acuo, acuł, acutum 3. wyostrzyć;

rozjątrzyć, podburzyć (alqm ad, in
alqd).

ex-adversiim i -sus naprzeciwko (z
acc.).

ex-aediiico l. wybudować, zbudować.

ex-aequatió, onis / zrównanie.

ex-aequó l. zrównać, zrównoważyć
(alqd alicui rei albo cum re).

exaeresimus 3 dający się wyjąć; dies
dzień przestępny.

ex-aestuo l. wzburzyć się, wybuch-
nąć; zapłonąć.

ex-aggeratió, onis / podniesienie,
wzniesienie.

ex-aggero l. usypać groblę; a) na-
gromadzić; b) pomnożyć, wzmóc;

przecenić.

exagito - 164 -

ex-agitó l. wypędzić, odpędzić, ści-
gać; a) niepokoić, dręczyć; b) (sło-
wami) ganić, wyszydzać; c) wzbu-
rzyć, zbuntować.

ex-albesco 3. zblednąć.

ex-ainen. inis n l. rój, gromada; 2.
języczek u wagi; roztrząsanie, ba-
danie, egzamin.

examino l. odważać; badać, roz-
ważać.

ex-ancló l. wyczerpać; znieść, wy-
trzymać.

ex-anmiatio, onis nieprzytomność,
przerażenie, osłupienie.

ex-animis, e i -mus 3 pozbawiony
tchu, martwy; przerażony.

ex-animo l. pozbawić tchu. pass.
być pozbawionym tchu; a) pozba-
wić życia, zabić; b) wyprowadzić
z równowagi, przestraszyć.

ex-antlo l. = exancló.

ex-ardesco, arsi, arsurn 3. zapalić
się; a) rozgorzeć, zapłonąć (alqa
re, ad albo m alqd); b) gwałtownie
wybuchnąć.

ex-aresco, arui, - 3. wyschnąć;

zniknąć.

ex-armo l. rozbroić.

ex-aro l. a) wy orać; poorać; zyskać
przez uprawę roli; b) przeorać;

(rylcem) pisać, rysować.

ex-asperó l. uczynić szorstkim; a)
wygrzebać, wyryć; b) czynić szor-
stkim. pass. dziczeć; c) rozgory-
czać, rozjątrzyć.

ex-auctoro l. pożegnać, odprawić
(ze służby); skasować; se porzucić
służbę.

ex-audió 4. usłyszeć, wysłuchać.

ex-auguratio, onis / zdjęcie święce-
nia, sprofanowanie.

ex-augiiro l. zdjąć święcenie, seku-
laryzować (alqd).

ex-caeco l. oślepiać; (źródło) zatkać,
zatamować.

ex-candescentia, ae / wybuch gnie-
wu, uniesienie.

ex-candesco, diii, - 3. zapłonąć.

ex-canto l. czarami coś sprowadzić,
wyczarować.

ex-carnifico l. na śmierć zamęczyć,
zakatować.

ex-cavó l. wydrążyć.

ex-cedo, cessl, cessiun 3. l. (intr.)
wyjść, odejść, oddalić się, wywę-
drować, rozstać się z czymś (e, de,
a re albo z abl.; in, ad alqd).
e pueris z wieku chłopięcego
wyjść; a) zniknąć, umrzeć; b) być
przeniesionym; c) w coś przejść,
na coś wyjść, wychodzić; d) (od
tematu) odejść; e) wychodzić poza
coś, wystawać. 2. (trans.) a) coś
opróżniać, opuszczać (np. urbem);

b) wychodzić poza coś, przekraczać
(alqd); wznieść się ponad coś.

ex-cellens, tis wyniosły; znakomity;

celujący, wyborny (inter alqos. in
re, re).

excellentia, ae /1. a) wyższe stano-
wisko; b) znakomitość. 2. wspania-
łość, wyższość, zaleta (alcis).

ex-cello, - - 3. (i *-lleo, ul, - 2.)
ukazywać się, wyróżniać się, od-
znaczać się (re albo in re w czymś;

alicui albo praeter, super, inter
alqos).

excelsitas, atłs / wzniosłość.

- 165 exclamo

ex-celsus 3 wysoki; wyniosły; wyróż-
niający się, znakomity, subst. -urn,
i n wysokość, wysokie stanowisko,
wysoka godność.

exceptio, onis / a) wyjątek; ograni-
czenie, klauzula; b) zarzut, opozy-
cja, protest.

ex-cepto l. brać na siebie; (powiet-
rze) wdychać.

ex-cernó, crevT, cretiim 3. wydzie-
lać.

ex-cerpó, psi, ptlim 3. wybierać; a)
wybrać (alqd ex, de re); b) robić
wyciągi; c) wyłączyć, wydzielić,
opuścić.

excessus, lis m wyjście, rozdział; a)
śmierć; b) zboczenie.

excetra, ae / wąż jadowity, żmija.

excidiiim, i n zburzenie, zniszczenie,
zagłada; ruina.

ex-cido, cidl, - 3. wypaść, spaść na
dół (e, de re, in alqd); a) wyśliznąć
się, uniknąć (alicui, ex re) wypaść,
wyjść z pamięci; b) ujść, zniknąć,
iść w zapomnienie; c) stracić coś.

ex-cido, cidl, cisum 3. wyrąbać, wy-
ciąć, odciąć (alqd ex re i alicui
alqd); a) wydrążyć; b) zburzyć,
zniszczyć, wykorzenić, zatrzeć.

ex-cie5, civl, citum 2. i excio 4.
wprawić w ruch, wypłoszyć, wypę-
dzić (alqd i alqm ex, ab re albo
z samym abl.); a) wstrząsnąć,
trząść; b) (ze snu) zbudzić; c) wy-
wołać, powołać, wołać na pomoc;

d) podburzać kogoś do czegoś
(alqm ad alqd); e) coś wzburzyć,
spowodować, sprawić (alqd, alicui
alqd).

ex-cipio, cepi, ceptum 3. l. wydo-
być, wyjąć, wyłowić (alqd ex re);

a) zastrzec, zrobić wyjątek (occ.).
excepto alqo z wyjątkiem czegoś;

b) uwolnić kogoś od czegoś (alqm
alqa re); c) wymówić sobie, jako
warunek podać, postawić (z ut, ne).
2. pochwycić; często = a) coś
powstrzymać, obronić, inipetliiii
dotrzymać placu; ;3) czymś pode-
przeć, podtrzymać; a) (nieprzyjaź-
nie) pochwycić, ująć, wziąć w nie-
wolę; b) schwytać, przejąć, pod-
słuchać; c) wziąć na siebie, podjąć
się, wytrzymać. 3. przyjąć; otrzy-
mać (alqm i alqd); a) ugościć,
podejmować; b) zająć się czymś;

c) pojąć, zrozumieć, wykładać; d)
grozić, oczekiwać, spotykać (alqm).
4. dalej ciągnąć, dalej prowadzić;

a) łączyć się z czymś (occ.), na-
stępować po czymś (alqd); fi) kogoś
zastąpić; po kimś (alqm) przema-
wiać.

excisió, onis/zniszczenie.

ex-cito l. l. wystraszyć, wypędzić
(alqd ex, ab re); a) zbudzić, wy-
straszyć; b) wywołać, przywołać;

c) coś wywołać, sprawić, spowo-
dować. 2. kazać powstać, podnieść,
pobudzić; a) (budynki) wznosić; b)
(ogień) rozniecać, rozdmuchać; (u-
czucia) wzbudzać, wywoływać; c)
krzepić, umacniać; d) podniecać,
pobudzać (alqm ad lub *in alqd);

adj. excitatus 3 gwałtowny, silny.

ex-clamatio, onis/okrzyk, zdanie.

ex-clamo l. a) wykrzykiwać; b) wo-
łać głośno, głośno nazwać.

excludo - 166 -

ex-cludo, si, sum 3. wykluczyć, nie
dopuścić (alqm a re albo z abl.); a)
trzymać z dala, wstrzymywać; b)
usunąć, oddalić; c) od czegoś odciąć,
w czymś przeszkodzić (alqm a re
lub z abl.); d) wysiedzieć młode.
ex-cógitatio, onis/przemyślność.
ex-cogito l. wymyśleć, wynaleźć,

wyrozumować.
ex-cólo, cólul, ciiltum 3. starannie
uprawić, obrobić; a) wykształcić,
uszlachetnić, udoskonalić; b) wy-
wyższyć; c) czcić, wielbić.
ex-c6quó, mxi, coctum 3. wygotować,

wytopić; a) wydzielić; b) wysuszyć.
ex-cors, dis bezrozumny, głupi.
excrementiim, i n wydzielina, ślina.
ex-cresco 3. wyrastać.
ex-criicio l. męczyć, katować; drę-
czyć, trwożyć.
ex-ciibiae, arum / czuwanie; straż;

czaty, warta, placówka.
exciibitór, oris m strażnik, straż.
ex-cubo, cubiu, cubitum l. leżeć,
spać poza domem; stać na straży,
czuwać.

ex-cfldo, di, sum 3. wybić (alicui
alqd); wywabić; kuć, wykrzesać,
urabiać, wypracować, wytworzyć.
ex-culco l. udeptać, ubić.
ex-curro, (cu)curri, cursum 3. wy-
biegać, wychodzić (ex re albo in
alqd); a) wycieczkę urządzić; b)
zrobić wypad (na wroga); c) wy-
skoczyć, ujść; d) zboczyć; e) ster-
czeć, rozciągać się.
ex-cursio, onis / wybieganie, wy-
przedzanie; a) wycieczka; b) natar-
cie, napad; c) zboczenie.

ex-cursor, oris m wywiadowca,

szpieg.
ex-cursus, fis m = excursio.

excusabilis, e dający się uniewinnić,
usprawiedliwić.

excusatio, onis / uchylenie; a) unie-
winnienie się, wymówka; b) powód
uniewinniający.

ex-cuso l. strząsnąć (alqd); a) uchy-
lić, odmówić (alqd); b) usprawied-
liwiać (alqd albo de re, se apud
alqm); uniewinniać; usprawiedli-
wiać się czymś, tłumaczyć się
czymś (alqd; z ąuod albo acc. c.
inf.).

ex-cutio, cussi, cussum 3. l. strząs-
nąć, wytrząsnąć (alqd); a) wybić,
wytrącić (alicui alqd); b) zrzucić,
wyrzucić, otrząsnąć, zbić, strącić
(alqd ex re lub z samym abl., m
alqd.). pass. spaść, wypaść; c)
wypuścić, wyrzucić (pocisk); d)
odpędzić, przepędzić, odepchnąć,
wypchnąć (alqm de, ex re lub
z samym abl.); e) wycisnąć; wyłu-
dzić, wymusić (alicui alqd); f)
wydrzeć; obrabować (alqm re). 2.
czymś potrząsać, coś wytrząsać,
trzepać (np. suknię); a) rozpo-
ścierać, rozciągać; b) przeszuki-
wać, przetrząsać, badać (alqd
i alqm).

ex-edo, edi, esuill 3. zjeść, zjadać,
spożywać; a) rozgryźć, ogryźć; b)
zniszczyć.

ex-edra, ae/rotunda, sala do przyjęć.

exedriiim, I n mała rotunda.

exemplar, ans n. l. odpis, kopia. 2.
odbicie, podobieństwo, odbitka, ob-

- 167 - exhortor

raz, wizerunek; wzór, pierwowzór,
ideał.

exeinplaris, is m odpis.

exemplum, l n l. odpis, kopia, a) (o
pismach) treść, brzmienie dosłow-
ne; b) naśladowanie, odbicie. 2. a)
próbka, wzór, modła; a) ideał; /?)
sposób postępowania, przepis, re-
guła; b) przykład; a) dobry lub zły
przykład; przestroga, przykładna
kara; /?) precedens.

ex-eó 4. l. (intr.) wychodzić, ciągnąć,
odchodzić (ab, ex, de re lub z sa-
mym abl., in alqd); a) wyruszyć;

(o okrętach) wypłynąć; (o losie)
wypaść, wychodzić; b) z czegoś
wystąpić, coś opuścić, porzucić (de,
ex re); c) (jako wynik) wypaść,
wyjść, wyniknąć; d) (o czasie) prze-
mijać, kończyć się; e) wznosić się,
wspinać się; f) rozejść się między
ludźmi, szerzyć się. 2. (trans.) a)
przekroczyć, z czegoś wyjść (alqd);

h) wymijać, unikać (alqd).

exequiae zob. exsequiae.

ex-erceo, iii, itiun 2. l. wprawiać
niezmordowanie (bez przerwy)
w ruch, w ciągłym ruchu utrzymy-
wać (alqm i alqd); a) bezustannie
zatrudniać, nie dać odetchnąć, pę-
dzić; b) niepokoić, dręczyć, do-
świadczać. 2. ćwiczyć, kształcić
(alqm re albo m re, ad alqd). pass.
ćwiczyć się; a) (żołnierzy) ćwiczyć,
musztrować; b) wykonywać, pro-
wadzić, kierować; a) obrabiać,
uprawiać, zysk ciągnąć, zarządzać;

j8) (uczucia) wywierać, okazywać
(alqd in alqm i in alqd).

exercitatio, onis/a) ćwiczenie; bieg-
łość, sprawność; b) wykonanie.

exercitium, i n ćwiczenie (wojs-
kowe).

exercito l. bezustannie ćwiczyć. ex-
ercitatus 3 a) wyćwiczony, do-
świadczony (in re albo z samym
abl., ad alqd); b) bardzo zanie-
pokojony, udręczony, znękany (al-
qa re).

exercitus 3 a) dręczony, ciężko do-
świadczony; b) złowrogi.

exercitus, us m l. ćwiczenie. 2.
wojsko, armia; a) piechota; b) woj-
sko lądowe; c) hufiec, tłum, zgraja.

ex-halatio, onis/wyziew.

ex-halo l. wyziewać, wydychać.

ex-haurio, haust, haustum 4. l.
wyczerpywać; a) wydać, zabrać
(alqd ex re); b) wziąć, odebrać
(alicui alqd). 2. wyczerpać, wy-
próżnić, wypić; a) opróżnić, pożreć;

b) przeprowadzić, ukończyć, prze-
robić, przetrzymać, przebyć.

ex-heredo l. wydziedziczyć.

ex-heres, edis wydziedziczony.

ex-hibeo, iii, itum 2. przystawić,
dostawić, postawić; a) wydać (ali-
cui alqd); b) przedstawić, przedło-
żyć, okazać, dać poznać (alicui
alqd); kazać wystąpić; a) potwier-
dzić, wykazać; /?) sprawić, spowo-
dować, przygotować (alicui alqd).

ex-hilaro l. rozweselić.

ex-horresco, rui, - 3. wzdrygnąć
się, przerazić się.

ex-hortatio, onis / zachęta.

ex-hortor l. zachęcać, dodawać otu-
chy, zagrzewać.

exigo - 168 -

ex-igo, egT, actum 3. l. wypędzić,
przepędzić (aląm ex re); a) (broń)
głęboko wbić, wepchnąć, (mie-
czem) wywijać; b) (towary) roz-
sprzedać. 2. (pieniądze) ściągać,
pobierać, (ludzi) zbierać, zaciągać;

a) żądać, domagać się (alqd ab lub

*de alqo, ex re); b) dopytywać się;

c) dokładnie odmierzyć; a) badać,
śledzić, dochodzić (alqd ad alqd);

ff) naradzać się, zastanawiać się
(alqd). 3. wykonać, dokonać, do-
prowadzić do skutku; a) (okres
czasu) przebyć, przeżyć, ukończyć;

b) oznaczać, ustalać, urządzać.

exiguitas, atis / szczupłość, bieda;

ciasnota, krótkość.

erigiius 3 ciasny, szczupły; a) wąski,
krótki, ograniczony, słaby; b) mały,
skąpy, niewystarczający, nieznaczny.

ex-ilis, e chudy, suchy, cienki, wątły,
szczupły, ubogi.

exiliiim zob. ex.siliuin.

exim zob. exinde.

eadmius 3 l. wyjątkowy. 2. niepos-
polity, nadzwyczajny.

ex-imo, emi, emptum 3. wyjmować,
odejmować (alqd de lub ex re,

*alicui alqd); a) wyjąć, oddzielić,
zabrać; b) odłączyć, uwolnić (aląm
ex, de re lub z abl.); c) (czas)
zużyć; d) odebrać, usunąć, oddalić,
znieść (alqd, alicui alqd).
exin = exinde.

ex-inanio 4. wypróżnić, zrabować.
ex-inde adv. stąd; potem, następnie.
existiniatió. oriis/mniemanie, sąd; do-
bre imię, opinia, poważanie, kredyt.
eMstimator, orfs m krytyk, sędzia.

ex-Tstimo l. cenić; a) oceniać, uwa-
żać za coś. pass. uchodzić za coś;

b) rozstrzygać, wyrokować (de re).
subst. exi.stiniantes, min m krytycy;

c) mniemać, sądzić, myśleć (z acc.
c. inf.).

exitia(bi)lis, e zgubny, szkodliwy.

exitiósii.s 3 zgubny.

ex-itium, i n zguba, zagłada, znisz-
czenie.

ex-itus, iis m a) wyjście (droga); b)
wyjście = a) koniec, katastrofa; ft)
zejście, śmierć; y) wynik, rezultat,
skutek.

ex-lex, legus nie związany prawem,
bezprawny.

ex-ódium, T n dodatkowa wesoła
sztuczka, grana po dramatach po-
ważnych.

ex-olesco, levi, letum 3. zanikać,
zestarzeć się, wyjść z mody. adj.
exoletus 3 a) hultajski, rozpustny;

/?) zastarzały.

ex-ónero l. wyładować (alqd); a)
wynieść; b) uwolnić, ulżyć (alqm
albo alqd, aląa re).

ex-opto l. a) wybierać; b) życzyć
sobie, pożądać (alqd; z inf. albo
ut). exoptatlis 3 pożądany, drogi.

ex-orabilis, e łatwy do ubłagania,
dający się ubłagać.

ex-ordiór 4. zaczynać (alqd; z inf.).
subst. exorsum, i n = exordium.

exordium, i n początek; wstęp.

ex-órior, ortfls sum 4. podnieść się,
powstać, (o gwiazdach) wschodzić:

a) ukazać się, wystąpić, powstać,
zacząć się; b) wypłynąć, pochodzić.

ex-órnatió, onis / ozdoba, strój.

- 169 - expenor

ex-orno l. zaopatrzyć czymś (alqd
aląa re); a) porządkować, zarządzić
coś (alqd); b) zdobić; uświetnić.

ex-óró l. wyprosić; a) zmiękczyć,
ułagodzić kogoś; b) uzyskać coś
przez prośby, wyprosić sobie coś
(alqd; z ut}.

ex-orsum T n = exordium.

ex-orsus, us m = exordium.

ex-ortus, us m wschód.

ex-osciilór l. wycałować.

ex-ostra, ae / przyrząd do zmiany
sceny; otwarta scena.

ex-osiis 3 nienawidzący (z acc.).

ex-pallesco, liii 3. zblednąć, wzdryg-
nąć się przed czymś.

ex-pando, pandT, pas.sum 3. roz-
tworzyć, rozszerzyć.

ex-pavesco, pavi, - 3. przelęknąć
się (ad alqd albo z acc. rzeczy).

ex-pectóro l. wydobyć z piersi albo
z serca; wygnać.

ex-pedió 4. l. odwiązać, odczepić
(alqd ex re); a) uwolnić, wyzwolić
(alqm a re lub z samym abl.); a)
pomóc do wydobycia się. se expe-
dire wydobyć się, ujść, umknąć; /?)
(czegoś przykrego) pozbyć się,
otrząsnąć się z czegoś, (trudności)
pokonać, (interesy) załatwić, rozwi-
kłać; f) (pociski) lekko wyrzucać;

S) cos wyszukać, okryć; umożliwić;

b) (w słowach) rozwijać, wykładać,
opowiadać, wyniszczyć; c) przygo-
tować, wydobyć, sprowadzić (alqd).
se ad pugnam przygotować się do
bitwy. 2. być przydatnym, korzyst-
nym, dochodzić do skutku (alicui;

z acc. c. inf.; zwykle nieosobowo).

expeditio, onis / wyprawa wojenna.

expedltus 3 wolny, swobodny: l. (o
ludziach) lekko ubrany, lekko
uzbrojony, bez pakunków, subst.
m lekkozbrojny żołnierz; sprawny,
szybki, zwinny, lekki; gotów (ad
alqd). 2. (o rzeczach) swobodny,
wygodny, lekki; pewny, biegły.

ex-pello, puli, pulsum 3. wypędzić,
odpędzić, odepchnąć (alqm ex re
albo z samym abl., m alqd); (o
morzu) wyrzucić na ląd; a) skazać
na wygnanie; b) odepchnąć; c)
wypędzić, wypłoszyć, usunąć, od-
jąć; d) pozbawić, zrabować (alqm
re).

ex-pendo, ndi, usilni 3. odważyć; a)
rozważyć, rozsądzić; b) (pieniądze)
wypłacić, zapłacić, wydać; a) po-
życzyć; p) (poenas alicui) ponieść,
odpokutować; c) subst. expensum,
T n wydatek, alicui alqd expensum
ferre zapisać na czyjś rachunek, na
czyjeś dobro; sine faenore bez
procentu pożyczyć.

ex-pergefacio, feci, factum 3. zbu-
dzić, obudzić.

expergiscor, perrectus sum 3. obu-
dzić się, ocknąć się.

experiens, tis przedsiębiorczy, czyn-
ny, zajęty; wytrwały (alcis rei).

experientia, ae / a) próba; b) do-
świadczenie.

experimentum, i n próba, doświad-
czenie, badanie; przedmiot badań,
dowód (środek dowodowy).

expenor, pertiis sum 4. doświad-
czenia czynić, doświadczać, pró-
bować, na próbę wystawiać, badać

expers - 170 -

(alqd i alqm); a) przedsiębrać,
odważyć się, ryzykować, dopuścić
(io czegoś (alqd); a) mierzyć się
'i. kim (alqm); fS) prawować się,
Spierać się z kim (cum alqo, de
i-e); b) (przez doświadczenie) po-
gnać, przekonać się (alqd in re);

(czegoś niemiłego) doświadczyć,
(loznać.

ex-pers, tis nie biorący udziału
\v czymś (gen.); pozbawiony czego,
Wolny od czegoś.

cxpertiis 3 a) doświadczony w czymś
(gen.); b) (pass.) wypróbowany.

ex-peto, lvi (ii), itum 3. dążyć do
<;zego, starać się osiągnąć, szukać
(alqd ab alqo, z m/.); a) żądać,
tlomagać się, życzyć sobie, sięgać
t>o coś (acc.); b) (intr.) zdarzyć się
komuś, spotkać kogoś, spaść na
kogoś, dotknąć.

expiatio, ónis / przebłaganie.

ex-pilatio, onis / splądrowanie.

espilatór, óris m rabuś.

ex-pilo l. splądrować.

ex-pingo, pum, pictum 3. wyma-
lować.

ex-pio l. rozgrzeszyć, przebłagać,
Oczyścić; a) załagodzić, naprawić,
(występek) odpokutować, poweto-
wać; b) uczynić coś nieszkodliwym
{alqd): ułagodzić, uspokoić.

ex.piscor l. wyłowić, wyśledzić
(alqd ab alqo), wybadać.

explanatio, onis / wyrównanie, wy-
jaśnienie.

ex:planatór, oris m komentator.

ex-plano l. rozprzestrzeniać, rozsze-
rzać; wyjaśniać, wykładać, przed-


stawiać. explanatus 3 wyrównany;

wyraźny.

ex-pleo, plevT, pletum 2. wypełnić, na-
pełnić (alqd alqa re); a) (liczby lub
miary) dopełnić, dosięgnąć; b) (coś
niezupełnego) uzupełnić, wykończyć;

c) (namiętności, życzenia) zaspokoić,
nasycić, zadowolić; d) doprowadzić
do końca, wykonać; a) (obowiązek,
zadanie) spełnić, wypełnić; j3) (okres
czasu) przebyć, ukończyć; e) exple-
tiis 3 zupełny, doskonały.

ex-pletio, onis / uzupełnienie.

explicatio, onis/rozwinięcie; wyjaś-
nienie, wykład.

expHcator, oris m objaśniający, wróż-
bita.

explicatrix, icis/ta, która wyjaśnia,
jasno tłumaczy.

explicatu,s. us m wykładanie.

ex-plico, cavi i cul, catum i citum
l. rozwijać, rozkładać; a) odwijać;

b) (o miejscu) rozciągać, rozpo-
ścierać, rozwinąć szyk; c) (zawik-
łane sprawy) rozwikłać, uporząd-
kować, (trudności) wygładzić, wy-
równać, szczęśliwie usunąć, (coś
zagrożonego) wybawić, uratować;

d) (słowami) wyłożyć, wyjaśnić,
wytłumaczyć; e) explicatus 3: a)
uporządkowany, uregulowany; f!)
wyraźny, jasny. explicitus 3 łatwy,
prosty, pojedynczy.

ex-plodo, sl, sum 3. wyklaskać, wy-
gwizdać: ganić, odrzucić.

exploratio, onis / wywiad, szpie-
gostwo.

exploratór, oris m wywiadowca,
szpieg.

- 171 - expulsio

ex-ploro l. dociekać, wybadać, wy-
kryć (alqd, de re); a) śledzić, szu-
kać; b) wyszpiegować, wypatrzyć;

c) exploratus 3 zbadany; pewny,
niezawodny, umówiony.

explosio, onis / wybuch.

ex-pólio 4. wygładzić; wydoskonalić,
wydelikacić, przyozdobić.

ex-pólltio, onis / wygładzenie; a)
pomalowanie; b) przyozdobienie.

ex-pono, posili, pósituni 3. wyłożyć,
wystawić, wystawić na widok pub-
liczny, postawić przed oczy; a)
(dzieci) podrzucić, (nagrodę) wy-
znaczyć, (z okrętu) na ląd wysa-
dzić, (pieniądze) wyłożyć, do roz-
porządzenia oddać; b) wystawić na
coś, narazić na coś (alicui alqd);

c) przedstawić, przedłożyć, opisać,
skreślić, donieść, do wiadomości
podać (alqd, de re, z acc. c. inf.);

d) expósitus 3: a) wolno leżący;

/?) wydany, oddany, dostępny (z
dat.); y) do użytku oddany, pub-
liczny.

ex-porrigó 3. rozszerzać, rozprze-
strzeniać.

ex-portatio, onis / wywóz.

ex-porto l. wynosić, wywozić (alqd
ex re); a) wyprowadzić; b) wydalić,
na wygnanie posłać.

ex-posco, póposcT, - 3. żądać, do-
magać się (alqd ab alqo, alqm
alqd); a) żądać wydania kogoś
(alqm); b) wybłagać coś (alqd ab
alqo), błagać kogoś o coś.

ex-pósitio, onis/a) wystawienie; b)
wyłuszczenie, przedstawienie, wy-
kład, wyjaśnienie.

ex-postula(io, onis f l. prośba, żąda-
nie. 2. skarga.

ex-postulo l. a) domagać się natar-
czywie, żądać (alqd ab alqo; z ut);

b) uskarżać się (cum alqo alqd
albo de re; z acc. c. inf.).
ex-primo, pressi, pressum 3. l. wy-
cisnąć. 2. wydusić; a) wznieść,
dźwignąć; b) wyraźnie wymówić;

c) na kimś wymusić coś, wydobyć
coś od kogoś (alqd ex, ab alqo),
wymóc; d) (artystycznie) odtwo-
rzyć, wyrazić, przedstawić; a) na-
śladować; R) przetłumaczyć;

e) (słowami) przedstawić, skreślić,
opisać; f) expressiis 3 wyrażony:

dokładnie, doskonale wyciśnięty,
wyraźny, dobitny, wyrazisty, po-
glądowy.

ex-probratio, onis / zarzut, wyrzu-
canie.

ex-probro l. robić wyrzuty, wyrzu-
cać komuś coś (alicui alqd albo
de re).

ex-promo, prómpsi, promptum 3.
wyjąć, wydobyć; a) na jaw wydo-
być, okazać, wykazać; b) coś wy-
łożyć, z czymś (alqd) wystąpić,
o czymś się wypowiedzieć.

expugnabilis e mogący być zdo-
bytym.

expugnatór, oris m zobywca.

expugnax, acis skuteczny.

ex-pugnó l. zdobywać, zdobyć; a)
ujarzmić, pokonać, zniszczyć; b)
wymóc, uzyskać (alqd albo z ut);

wywalczyć, przeprowadzić coś.

expulsio, onis / wypędzenie, wy-
gnanie.

expulsor - 172 -

expulsor, óris m wyganiający.

expultrix, Tcis / wyganiająca.

ex-purgo l. oczyścić; usprawiedli-
wić, uniewinnić.

ex-puto l. rozważyć, zbadać.

ex-quiro, sivi, situm 3. wyszukać,
zbadać; b) badać, śledzić; wywia-
dywać się, pytać (alqd ab, ex alqó);

c) żądać, wyprosić; d) exquisitus
3 wyszukany, wyborny; akuratny,
staranny.

ex-sacrifico l. składając ofiarę.

ex-saevio 4. przestać się srożyć, uci-
szyć się.

ex-sanguis, e bezkrwisty; a) nieży-
wy, bezduszny; b) blady; c) bez-
silny, mdły.

ex-sarcio, sarsi, sartum 4. wyłatać;

zwrócić koszta.

ex-satió l. = exsaturo.

ex-saturabilis, e dający się nasycić.

ex-saturo l. nasycić; zaspokoić,
uciszyć.

ex-scalpó 3. wyrzeźbić.

exscensio/= escensio.

ex-scindo, scidi, scissum 3. wyrwać;

zburzyć, zniszczyć.

ex-screo l. wykrztusić się, wychrzą-
kać.

ex-scribó, scripsi, scrTptiim 3. a)
odpisać; b) wypisać.

ex-sculpo, psi, ptum 3. a) wyrzeźbić;

b) wyskrobać.

ex-seco, secuł, sectum l. wyciąć; a)
wycisnąć, wydusić; b) wytrzebić.

exsecrabilis, e a) przeklęty, bezecny;

b) zgubny.

exsecratio, onis/ przekleństwo, kląt-
wa; święta przysięga.

ex-secrór l. przeklinać; przysięgać.

ex-sectio, was f wycięcie.

ex-secutio, onis / wykonanie, załat-
wienie.

exsequiae, arum / odprowadzenie
zwłok, pogrzeb.

ex-sequór, secutu.s siun 3 l. towarzy-
szyć do grobu. 2. ścigać (atqm
i alqd); a) dążyć, starać się osiągnąć;

a) (prawa) dochodzić; R) dowiady-
wać się, badać; b) przeprowadzać,
dalej prowadzić, do skutku dopro-
wadzać, załatwiać, kończyć; mścić
się, karać; c) (słowami) podawać,
opisywać; d) (złe) znosić, cierpieć.

ex-sero, riu, rtfim 3. wydobyć,
wznieść; obnażyć, se exserere uwo-
lnić się od czegoś (ahl.).

ex-sertó l. ciągle wystawiać.

ex-sibilo l. wygwizdać.

ex-siccó l. wysuszyć; wypić. exsic-
catus 3 suchy.

ex-signo l. spisać.

ex-silió, liii, - 4. a) wyskoczyć;

ujść, umknąć; b) podskoczyć.

exsaiuin, i n wygnanie, miejsce wy-
gnania, schronisko.

ex-sisto, stiti, - 3. wystawać, wy-
stępować, sterczeć (ab, ex re); a)
wynurzać się; b) (wojsk.) wypaść;

c) wystąpić, ukazać się, wejść w ży-
cie; a) nastać, powstać, wszcząć
się; P) pojawić się, znaleźć się.

ex-solvó, solvi, sólutum 3. rozwią-
zać; a) otworzyć; b) odwiązać,
uwolnić (alqm alqa re); c) (długi)
spełnić, dotrzymać; odwdzięczyć
się, (dobrodziejstwo) odpłacić, (ka-
rę) odcierpieć.

- 173 exsurdo

ex-somms, e bezsenny.
ex-sorbeo, iii, - 2. połknąć, po-
chłonąć, wyssać.

ex-sors, tis a) nie mający udziału (z
gen.); b) wybrany, niezwykły, nad-
zwyczajny.

ex-spatior l. zboczyć z drogi; wy-
stąpić z brzegów (o rzece).

ex-spectatio, onis / oczekiwanie,
chęć, ciekawość.

ex-spectó l. l. (intr.) czekać, ocze-
kiwać (z dum, si, ut; z pyt. zawis-
łym). 2. (trans.) czegoś oczekiwać,
na coś czekać (alqd ab, ex re;

z acc. cum inf.); a) być czegoś
ciekawym, domyślać się, obawiać
się, spodziewać się; b) zagrażać
komuś, czekać na kogoś (alqm); c)
exspectatus 3 oczekiwany, uprag-
niony.

ex-spergo, spersi, spersiim 3. roz-
pryskiwać, zraszać, skraplać ob-
ficie.

ex-spes bez nadziei, pozbawiony na-
dziei.

ex-spiratio, onis/wyziew.

ex-spiro l. wyzionąć; zginąć,
umrzeć.

ex-splendescó, dfli, - 3. zajaśnieć,
zabłysnąć.

ex-sp61io l. splądrować, zrabować
(alqm alqa re).

ex-spuo, spui, sputum 3. wypluć;

wydać, wygnać.

ex-stemo l. przestraszyć, spłoszyć,
przerazić.

ex-stilescó 3. zacząć kapać, ciec.

ex-stimiilatór, oris m ten, który pod-
burza, wichrzyciel.

ex-stiinulo l. podburzać.
ex-(s)tinctió, onis / zniszczenie.
ex-(s)tinctór, oris m niszczyciel.
ex-(s)tinguo, nxi, nctum 3. zgasić.
pass. zgasnąć; a) wyschnąć; b)
zgładzić, pass. zginąć, umrzeć; c)
zniszczyć, pass. zniszczeć, zginąć;

puścić w zapomnienie, pass. pójść
w zapomnienie.
ex-stirpo l. wyrwać z korzeniem,

wykorzenić.
ex-sto, - - l. wystawać, sterczeć;

a) jawnie występować, być widocz-
nym, pokazać się; wpaść w oczy;

b) (jeszcze) być, istnieć, zostawać.

ex-structio, onis/budowanie, budowa.

ex-striió, struxi, structum 3.
wznieść, nagromadzić, budować,
wznosić, zakładać.

ex-sudo l. wypocić się, pocić się
przy czymś (acc.).

ex-siil, iiiis m i / wygnaniec.

exsulo l. być wygnanym, żyć na
wygnaniu.

exsultans, antis swawolny, wesoły.

exsultatio, onis/radość.

ex-sultim adv. w wesołych skokach.

ex-sulto l. wyskakiwać wysoko; a)
burzyć się, kipieć; b) krzątać się,
uwijać się, hasać; c) radować się,
wykrzykiwać; być rozpustnym, roz-
zuchwalić się.

ex-superabilis, e łatwy do pokonania.

ex-siiperantia, ae / górowanie, wy-
datność.

ex-supero l. wznosić się wysoko
(alqd na coś), wybijać się ponad
coś, coś przekroczyć, przewyższyć.

ex-surdó l. ogłuszyć, stępić.

exsurgo - 174 -

ex-surgo, surren, surrectum 3. pod-
nieść się, powstać; a) wystąpić prze-
ciw czemu (contra, adversus alqd);

b) znowu powstać, podźwignąć się.

ex-suscito l. obudzić; podniecić.

exta, orum n (górne) wnętrzności.

ex-tabesco, bui, - 3. zupełnie znisz-
czeć, zniknąć.

ex-templo adv. natychmiast, w tej
chwili.

ex-tempóralis, e zrobiony lub po-
wiedziany bez namysłu (prosto
z mostu), nie przygotowany.

ex-tendo, tendl, tentum lub tensum
3. rozciągać, rozpinać, rozpościerać
(alqd in, ad alqd); a) rozszerzać.
pass. szerzyć się; b) przeciągnąć,
przedłużyć; a) powiększyć; p) na-
piąć, natężać; y) (czas) przedłużyć,
odłożyć, przewlec.

extenuatio, onis/pomniejszenie.

ex-tenuo l. rozcieńczyć, pass. być
cienkim, rozpływać się; a) rozciąg-
nąć szyk bojowy; b) osłabiać,
zmniejszać, rozdrobnić; obniżyć; c)
extenuatus 3 słaby, mały.

exter(us), a, urn zewnętrzny, zagra-
niczny; comp. exteriór, uis dalej
położony, dalszy; sup. extiniu.s
(rzadko) i extremus 3 najdalszy,
najodleglejszy, ostatni (często
= ostatnia część, zakończenie, kres
np. extremus annus, in extremo
libro), adv, ad extremum do ostat-
ka; extremo wreszcie; a) (co do
czasu) ostatni; b) ostateczny = a)
największy, najwyższy; fS) naj-
mniejszy, najniższy, najgorszy, naj-
lichszy; y) najniebezpieczniejszy.

ex-terebro l. przewiercić, wywie-
rcić.

ex-tergeo 2. wytrzeć, wymieść, splą-
drować.

ex-termino l. wypędzić (alqm ex, de
re albo z abl.); oddalić, usunąć.

externiis 3 zewnętrzny; externa,
oriim n zagranica; zagraniczny,
obcy. subst. -us, l m cudzoziemiec.

ex-tero 3. rozetrzeć, rozdeptać.

ex-terreo, rui, rituni 2. wystraszyć,
spłoszyć; przerazić, onieśmielić.

exteriis 3 = exter.

ex-timesco, mul, - 3. bardzo bać
się (alqd, de re).

ex-tmguo wb. ex(s)tinguo.

exti-spex, icis m wróżący z wnętrz-
ności.

ex-tollo, - - 3. podnosić, wznosić;

a) (słowami) wychwalać, sławić;

b) dodawać odwagi, umacniać; c)
upiększyć, przystroić.

ex-torqueo, torsi, tortum 2. wykrę-
cić, wydrzeć (alqd e, de re; alicui
alqd); a) wywichnąć, zwichnąć,
katować; b) wymusić, wydusić od
kogoś co, wymóc.

ex-torris, e wygnany, pozbawiony
ojczyzny.

extra l. adv. na zewnątrz. 2. prp.
z acc. poza, oprócz, z wyjątkiem,
pomimo, wbrew.

ex-trahó, traxi, tractum 3. wyciąg-
nąć, wyrwać (alqd ex, de, a re in,
ad alqd); a) wyprowadzić; wywlec,
na jaw wyciągnąć; b) uwolnić (alqd
ex re); c) przewlekać, odwlekać,
odkładać (alqd in, ad alqd), za-
trzymywać kogoś (alqm).

- ns -

fabrilis

extraneus 3 zewnętrzny, powierz-
chowny; obcy, zagraniczny.

extra-ordinarius 3 niezwykły; do-
borowy; nienaturalny.

extrarius 3 = extraneus.

extremitas, atis / granica, kraniec.

extremus 3 wb. exter.

ex-tricó l. wywlekać, wydobyć; do
skutku doprowadzić, wyszukać,
sprowadzić.

extrih-secus adv. a) z zewnątrz; b)
z zewnętrznej strony.

ex-trudo, sl, sum 3. wyprzeć, wypę-
dzić (alqd ex, a re in alqd); wy-
pchnąć, pozbyć się, usunąć.

ex-tundo, tudl, tiisiim 3. wykuć; a)
młotem wykuć; b) stworzyć, zdo-
być; c) wypędzić, przepędzić; d)
rozbić.

ex-turb5 l. wypędzić, odpędzić, ode-
pchnąć. mentem pozbawić przyto-
mności.

ex-ubero l. obficie wypływać; a)
obficie wystąpić; b) przelewać się,
obfitować (abl.).

exul. ulis = exsul.

ex-ulcero l. rozjątrzyć, rozdrażnić;

zatruć.

ex-ululo l. zawyć, skowyczeć.

exundatio, ónis / wylew.

ex-undó l. przelewać się; wytryskać,
wylewać się.

exuo, ui, utum 3. wyciągnąć, wyłus-
kać, wyzuć, zdjąć; a) porzucić, wy-
zuć się, otrząsnąć się, pozbyć się; se
exuere uwolnić się od czegoś (abl.);

b) rozebrać, obnażyć (alqm alqa
re); pozbawić, obedrzeć z czegoś.

ex-uro, lissi, ustum 3. l. wypalić. 2.
spalić; a) wysuszyć; b) rozpalić,
rozgrzać; c) pożreć.

exuviae, arum/a) ściągnięta skóra;

b) zdjęta odzież; c) zbroja, zdobycz
wojenna, łup.


F

F. (skrót) = filius.

laba, ae/bób.

fabalifs, e z bobu.

fabella, ae/a) krótkie opowiadanie;

bajka, baśń; b) komedyjka.

faber, bri m rzemieślnik; cieśla;

kowal; saper.

faber, bra, brum sztuczny, mistrz-
owski, zręczny.

fabre-facio 3. sztucznie wykonać,
zrobić.

fabrica, ae/1. warsztat. 2. a) rzemio-
sło, sztuka; budownictwo; b) sztu-
czna robota; budowa, tworzenie.

fabricatió, onis/budowa, tworzenie,
kształtowanie.

fabricator, oris m twórca, sprawca.

fabricór (i *-co) l. sztucznie wyko-
nać; a) kuć, budować; b) stworzyć,
zrobić.

fabrilis, e rzemieślniczy; fabrilia,
ium n ozdoby snycerskie.

fabuła - 176 -

fabuła, ae /1. gadanie, rozmowa. 2.
opowiadanie, historia; a) bajka,
baśń, podanie; b) fabuła, przedmiot,
temat; c) dramat, komedia; d) epos,
utwór poetycki.

fabularis, e bajeczny, baśniowy.

tabulator, oris m opowiadacz, ga-
wędziarz.

fabulór l. gadać, pleść.

fabulosiis 3 bajeczny, obfitujący
w podania.

facesso, lvi, Ttiun 3. l. zdziałać,
wyprawić, wykonać; (coś niemiłe-
go) zdziałać, zgotować; 2. (intr.)
oddalić się, zabrać się.

facetia. ae / dowcip; pl. -lae, arum
/żart, dowcip.

facetus delikatny, powabny, elegan-
cki; a) przyjazny, grzeczny; b)
dowcipny, humorystyczny.

facies, ei / zewnętrzny wygląd, po-
stać, figura, kształt; forma; a) (ze-
wnętrzny) pozór; b) twarz, wyraz
twarzy, oblicze; piękna twarz, pię-
kność.

facilis, e l. łatwy do wykonania, do
zrobienia, osiągnięcia, zniesienia,
pozbawiony trudu, wygodny, miły
(ad alqd albo alicui rei; z supinum,
z inf.). 2. (o ludziach) a) lekki
= ruchliwy, zwinny, zręczny; b)
chętny, uprzejmy, przyjazny, łas-
kawy, przystępny; do czegoś gotów
(ad alqd z dat.). 3. adv. facile a)
lekko, bez trudu; b) pewnie, bez
oporu, bezsprzecznie; c) chętnie;

d) przyjemnie, wygodnie.

facilitas, atłs /1. lekkość, zwinność,
biegłość. 2. a) skłonność do czegoś

(gen.); b) uprzejmość, powolność,
przystępność.

facinorósus 3 występny.

facinu.s, óris n czyn; a) zbrodnia,
przestępstwo; b) narzędzie zbrodni;

c) zbrodniarz.

facio, feci, factum 3. (trans.) czynić,
robić, l. sporządzać, urządzać, wy-
woływać, przyrządzać, sprawiać; a)
(most) budować, zakładać, kłaść,
(obóz) rozbić; b) (pisma) układać;

pisać; (pieniądze) bić lub zarabiać,
zdobywać; (materiały) przerabiać,
obrabiać; c) (czynność) wykony-
wać, do skutku doprowadzać, zdzia-
łać; a) (uroczystości) urządzać, ob-
chodzić; (zbrodnie) popełniać;

(krzyk) podnieść; (do ucieczki) rzu-
cić się; (bitwę) wydać; (interesy)
załatwiać, prowadzić; fi) (szkody,
rozbicia) doznać; y) (o uczuciach,
stanach duszy) sprawić, wywołać,
spowodować (alqd, alicui alqd);

(przyjaźń, przymierze) zawrzeć; 8)
komuś czegoś dostarczyć, użyczyć,
dać (alicui alqd, np. magnas opes,
nomen, sibi viam, alicui potestatem
sposobność); e) z kimś coś zrobić
lub począć (np. quid facies huic
homilii = (de) hoc homilie?); (z ut)
postarać się o to, postanowić. 2. a)
(z podw. acc.) zrobić czymś, mia-
nować; b) (w piśmie kogoś jako
mówiącego lub działającego) wy-
prowadzać, przedstawiać, coś mó-
wić, kazać działać; c) (z gen. orze-
czenia) uczynić czyjąś własnością
(alqd suae dicionis); d) (z gen.
pretii i podobnie) cenić, szacować

- 177 - falsus

(np. alqd magm, pluris, pro nihi-
lo); e) z ut, ne lub z samym con..
zrobić = sprawić, postarać się
o coś, zawinić; f) przypuszczać,
przyjąć (z acc. c. inf.). (intr.)
czynić, działać: l. postępować,
zachowywać się, (np. bene, małe,
temere, centra leges). 2. cum lub
ab alqo trzymać z kimś, trzymać
czyjąś stronę, stać po czyjejś stro-
nie. 3. składać ofiarę, ofiarować
(alicui alqa re). 4. za coś (dat.) lub
do czegoś (ad alqd) służyć, przy-
dać się, zdatnym być.
facteón (nieodm.) = faciendum.
factio, onis/czyn, działanie, sprawa;

a) wichrzenie, intrygi stronnictw;

b) stronnictwo.

factiosus 3 stronniczy; subst. -fis,
i m niespokojny duch.

factito l. często, zwykle robić coś,
załatwiać.

factus 3 zrobiony; opracowany, (o
osobach) stworzony, subst. factum,
T n czyn, działanie, dzieło; postępo-
wanie; a) wypadek, zdarzenie, fakt;

b) skutek, wynik.

facuł = facile.

facula, ae / mała pochodnia.

facultas, atis / możliwość, sposob-
ność, dogodność; a) pozwolenie;

b) zdolność, talent, dar; dar kraso-
mówczy; c) zapas, dostatek; pl. a)
środki pomocnicze, źródła pomocy;

P) środki pieniężne, majątek.

facundia, ae / dar wymowy, wymo-
wa, wymowność.

facundus 3 wymowny.

faecula, ae/kamień winny.

faenebris, e dotyczący lichwy, pro-
centowy, dłużny.
faeneratió, onis / lichwa.
faeneratór, oris kapitalista; lichwiarz.
faenerór(�-ro) l. pożyczać na pro-
cent, zajmować się lichwą.
faenile, is n szopa na siano (zwykle

pl.).
faenum, T n siano.
faenus, óris n dochód, zysk: a) pro-
cent, lichwa; dług; b) kapitał (wy-
pożyczony), pieniądze.
faex, cis / osad, drożdże; a) kamień

winny; b) osad.
fagineus i faginus 3 bukowy.
fagus, i/buk; drzewo bukowe.
falarica, ae/dzida; strzała ognista.
falcarius, i m ten, który robi kosy.
falcatus 3 a) zaopatrzony w sierpy

i kosy; b) sierpowaty.
falci-fer 3 sierponośny.
fallacia, ae/oszustwo, podstęp, zdra-
da; pl. intryga.
fallaci-lóquus 3 podstępnie mówiący.
fallax, acis podstępny, zdradliwy.
talio, fefelll, falsum 3. przywieść do
upadku; oszukać, omylić, podejść
(alqm i alqd). me fallit mylę się,
nie wiem. pass. mylić się; a) (wier-
ność, obietnicę) złamać, naruszyć;

b) coś naśladować, podrobić; c)
coś uczynić nieskutecznym lub nie-
dostrzeżonym, ukrócić; d) ujść cze-
muś, pozostać niedostrzeżonym,
ukrytym (alqm, z part.).
falsi-parens, entis m mający zmyś-
lonego ojca.

falsus 3 fałszywy: l. (pass.) sfałszo-
wany, zmyślony, nieprawdziwy; a)

falx 178 -

nieprawy, podrzucony; b) błędny,
błahy, czczy, mamy. subst. talsum,
T n nieprawda, kłamstwo, fałsz,
podstęp, błąd. 2. (act.) fałszywy
= oszukańczy, kłamliwy, obłudny.
3. adv. falsó fałszywie, błędnie.

falx, cis / l. sierp, kosa; nóż za-
krzywiony. 2. hak murowy.

fama, ae / l. wieść, podanie. 2. a)
ogólne mniemanie, głos ludu; b)
opinia; a) dobre imię, sława; fi) zła
opinia, niesława.

tamelicus 3 głodny.

fames, is / głód; a) niedostatek; b)
bieda; c) żądza (alcis rei).

familia, ae/domownicy; a) czeladź,
służba; poddani; b) mienie, mają-
tek; c) ród, rodzaj; d) drużyna,
banda; sekta.

familiaris, e l. należący do służby,
niewolnik. 2. należący do domu.
res familiaris majątek, mienie. 3.
należący do rodziny, rodzinny; a)
(o osobach) zaufany, znany; subst.
m powiernik, przyjaciel; b) (o rze-
czach) poufny, przyjacielski; c)
swojski, ojczysty.

faniiiiarita-s, atis/poufałość,'przyjaźń.

faniósds 3 sławny; a) osławiony; b)
obelżywy.

familiaris, e należący do niewol-
ników, niewolniczy.

tamiiiatus, us m służba, niewola.

famiiiór l. służyć, być w służbie.

famulus, i m i familia, ae / sługa,
służąca, niewolnik, niewolnica.

fanaticus 3 natchniony, rozmarzony,
szalony, opętany.

failduni, i n zob. for.

fanum, i n świątynia, świętość.
far, farris n jęczmień, orkisz; a)

trociny, mąka ofiarna; b) chleb.
farma, ae / mąka.
farrago, inis / pasza mieszana.
farreum, i n placek jęczmienny.
fartór, óris m handlarz drobiu.
fas n (nieodm.) prawo boskie; a)
moralne dobro, rzecz dozwolona,
słuszność, fas est wolno, jest obo-
wiązkiem, słuszną rzeczą (lub moż-
liwą); b) przeznaczenie, los. fas est
jest zrządzeniem losu.
faseta, ae / przepaska; pas, wstęga,

opaska.
fasciculus, i m wiązanka.
fascino l. urzec, zaczarować.
fascinum, T n członek męski.
fasciola, ae/przepaska, bandaż.
fascis, is m wiązka; a) brzemię,
ciężar; b) pl. pęki rózg noszone
przed liktorami; konsulat.
fastidio 4. czuć do czegoś odrazę,
wstręt, brzydzić się (alqd)\ gardzić
czymś, odrzucić (z acc. albo inf.;

acc. c. inf.).

fastidiosus 3 l. pełen obrzydzenia,
odrazy, wstrętu; wymyślny, wybre-
dny, opryskliwy (z gen.). 2. budzą-
cy wstręt, wstrętny.
fastidium, i n obrzydzenie, wstręt;

zuchwała duma, zepsuty smak.
fastigatus 3 pochyły, wznoszący się,

szczytowy; dachem nakryty.
fastlgium, l n pochyłe położenie, l.
spadzistość, pochyłość; głębia. 2.
wzniesienie; a) szczyt; b) wysokość,
wierzchołek; c) wysokie stanowis-
ko, godność; d) główny punkt.

179 fel

fastus. us m duma, pycha; oprysk-
liwość, oziębłość.

fastus l. adj. dies fastus dzień sądo-
wy 2. subst. fasti, oriun m dni
sądowe; a) wykaz; b) kalendarz,
rocznik.

fatalis, e naznaczony losem; złowie-
szczy, zgubny.

fateór, fassus sum 2. wyznać, przy-
znać; okazać.

tati-canus i fati-cinus 3 wieszczy,
proroczy.

fati-dicus 3 wieszczący, wieszczek.

tati-fer 3 śmierć niosący, śmiercio-
nośny, śmiertelny.

fatigatio, onis / zmęczenie.

fatlgo l. znużyć; a) zmęczyć; b)
utrudzić, nękać, dręczyć, a) pędzić;

P) (prośbami) męczyć, błagać,
zmiękczyć.

fati-lóqua, ae / wieszczka.

fatisco, i -ór, - - 3. rozchodzić
się, pękać; osłabnąć, omdleć.

fatiiitas, atfa / głupota.

fatum, i n orzeczenie; l. wróżba. 2.
a) wola bogów; b) los, porządek
światowy; c) przeznaczenie; a) Par-
ka; p) zagłada, nieszczęście, zguba;

y) demon zgubny.

latuus 3 głupi, niedorzeczny.

fauces, mm / gardziel, gardło, pasz-
cza, szyja; a) wąskie przejście,
przesmyk, wąwóz; b) cieśnina mor-
ska; c) rozpadlina, jaskinia.

faustitas, atis / urodzaj, szczęście,
błogosławieństwo.

faustus 3 błogi, szczęśliwy.

fautór, oris m dobrodziej, opiekun;

klaszczący za pieniądze.

fautnx, icis / dobrodziejka, opie-
kunka.

faux, cis / (w sg. tylko abl. fauce):

zob. pl. fauces.

faveó, favl, fautiini 2. sprzyjać (ali-
cui); być przychylnym; a) przyklas-
nąć; b) (lingua, ore) w milczeniu
modlić się, nabożnie milczeć.

favula, ae / popiół żarzący się; za-
rzewie.

favonius, i/wiatr wschodni.

fav6r, oris m przychylność; życz-
liwość.

fayorabUls, e ujmujący, zjednujący.

favus, i m plaster miodu; węża.

fax, facis / pochodnia; a) pochodnia
weselna, wesele; b) pochodnia po-
grzebowa; c) żagiew; d) kula og-
nista; e) światło; a) płomień, żar,
ogień; /?) męka.

iaxini = fecerim; faxo = fecero;

zob. facio.

febricula, ae / lekki dreszcz.

febris, is / atak febry, dreszcze,
gorączka.

februiis 3 czyszczący, subst. febrfla,
orum n środki oczyszczenia (reli-
gijnego); uroczystość oczyszczenia.

februarius 3 należący do święta
oczyszczenia lub do lutego, lutowy;

(mensis) m luty.

fecunditas, atis / urodzajność, płod-
ność.

fecundo l. użyźnić.

fecundus 3 a) urodzajny (z gen. albo
abl.); obfity, płodny, żyzny, pełny;

b) użyźniony.

fel, fellis n żółć; gorycz, trucizna,
nienawiść.

feles - 180 -

feles ifelis,is/kot.

felicitas, atis/a) urodzaj; b) szczęś-
cie, szczęśliwość, powodzenie, po-
myślność, błogosławieństwo, wynik.

felix, icis a) urodzajny, żyzny; b)
szczęśliwy, błogosławiony; przyno-
szący szczęście, pomyślny.

femen, inis n = femur.

fcinina, ae / kobieta; kobietka, ko-
biecina.

femineus 3 kobiecy, odnoszący się
do kobiet.

lemur, óris n biodro.

fenebris, e z.ob. faenebris.

feneratio, fenerór zofc. faen...

fenestella, ae/okienko; furteczka.

fenestra, ae / otwór w murze; a)
okno; b) strzelnica; c) otwór.

(enile, leniim. feniis zob. faen...

tera, ae/zofc. ferus.

feralis, e a) dotyczący umarłego;

subst. feralia, iuin n obrzęd po-
grzebowy; b) przynoszący śmierć,
zgubny.

lerax, acis urodzajny, płodny (z gen.
albo abl.).

ferculuni, T n mary, nosze; (przy
stole) potrawa, półmisek, danie.

fere adv. l. prawie, niemal, non fere
właśnie nie, nie tak łatwo. 2. w re-
gule, zazwyczaj, pospolicie.

terentarius, i m lekkozbrojny, har-
cownik.

teretrum, i n nosze; mary pogrze-
bowe.

(eriae, ariim / dni wypoczynku, dni
świąteczne.

(eriatus 3 świętujący, wolny, nie-
czynny.

rrrinus 3 z dzikich zwierząt, caro
ferma dziczyzna.

ferió, - - 4. uderzać, bić, trafiać,
dotykać; a) zarżnąć, foedus za-
wrzeć przymierze; b) położyć, za-
bić, (securi) stracić.

feritas, atis / dzikość, srogość.

fermę adv. = fere.

fermentom, T n a) kwaśne ciasto;

zaczyn; b) piwo, moszcz.

feró, tuli, latum, ferre l. nieść, nosić
(aląm i alqd). pass. kazać się nosić;

a) yentrem być w ciąży; b) prae
se ferre okazywać, dać poznać; c)
na sobie lub w sobie nosić; d) (zło)
znosić, cierpieć, wytrzymać (frigus,
faniem, molestias itp.). aegre, mo-
leste, graviter itp. być niezado-
wolonym, rozgniewanym {alqd; z
ąuod lub acc. c. inf.); e) obnosić
naokoło, pass. obchodzić; a) (ustnie
lub pisemnie) rozszerzać, głosić,
wszędzie opowiadać; ferunt opo-
wiadają, mówią (z acc. c. inf.).
pass. jak wieść niesie, miał... (oso-
bowo lub z nom. c. inf.); /?) sławić,
wielbić, za coś podawać; f) unosić,
zabierać, uprzątać; a) (łup, zysk,
nagrodę) unieść, zyskać, zdobyć
(alqd ab alqo, ex re); fS) porwać,
uprowadzić, zrabować, ferre et
agere zagrabić i uprowadzić. 2.
przynosić (alqd, alicui alqd); a)
przynieść, zanieść, przenieść; a)
wręczyć, uiścić (alicui alqd); JS)
donieść, zawiadomić, wyjawić
(alqd alicui lub ad alqm); y) (u-
stawę) wnosić, proponować, zgła-
szać (legeni, rogationem ad po-

- 181 - fetor

pulum de re; z ut, ne); S) z sobą
przynosić = wymagać, pozwolić
(alqd, z ut); b) wyprowadzić, wy-
dawać (np. terra fruges fert); spo-
wodować, stworzyć; c) do ksiąg
wpisać (acceptmn et expensum).
3. w ruch wprawić, poruszyć, za-
nieść, popchnąć, porwać (pass. dać
się unieść, porwać); se ferre lub
pass. ferri poruszać się, pędzić
(lecieć, rzucić się, unosić się, wzno-
sić się itp.).

ferocia, ae / odwaga, nieustraszo-
ność, dzikość, zuchwalstwo.

ferox, ocis odważny, nieustraszony;

dziki, nieokiełznany, zuchwały.

ferramenta, oram n narzędzia że-
lazne.

ferraria, ae/kopalnia żelaza.

ferrarius 3 należący do żelaza.

ferratus 3 okuty żelazem, okryty
pancerzem; m pancerny (żołnierz).

ferreus 3 żelazny; a) mocny, nie-
ugięty, niewzruszony; b) twardy,
nieczuły, okrutny, zuchwały.

ferrugineiis 3 ciemno zabarwiony,
zuchwały.

ferrugo, inis / rdza; ciemna barwa,
purpura.

ferrum, T n żelazo; a) topór, nóż,
pług, miecz, ferro ignique ogniem
i mieczem; c) nieczułość, twardość.

fertiiis, e a) żyzny, płodny, wydajny
(z gen. i *z abl.); b) użyźniający.

fertiiitas, atis / żyzność.

terała, ae/zapaliczka (roślina); pręt,
rózga.

(erfls 3 dziki, nieoswojony. subst.
*feriis, T m i tera, ae / dzikie

zwierzę, zwierzyna; ostry, nieczuły,
surowy, szorstki.

ferve-facio 3. rozgrzewać.

fervens, tis = feryidus.

ferveó, ferbul, - 2. (i fervo, - -
3. wrzeć, gotować się; a) kipieć,
szumieć; b) wrzeć; c) żarzyć się,
palić się.

feryidus 3 a) wrzący, szumiący;

b) żarzący, palący się, kipiący;

gorący, ognisty, gwałtowny, za-
palczywy.

fervór, oris m a) wrzenie, szum; b)
gorąco, żar; namiętność.

fessiis 3 zmęczony, wyczerpany.

festinanter adv. śpiesząc, z pośpie-
chem.

f-estinatio, onis/pośpiech, niecierp-
liwość, skwapliwość.

festmó l. a) (intr.) śpieszyć, śpieszyć
się; b) (trans.) przyśpieszać coś,
spiesznie robić.

festinus 3 spieszny, skwapliwy.

festiyitas, atis / wesołość, przy-
jemność; a) dowcip; b) ozdoba
(mowy).

festiyus 3 przyjemny, wesoły; a)
miły, piękny, delikatny; b) dow-
cipny; c) serdeczny; swobodny.

festuca, ae /1. a) rózga; b) źdźbło.
2. kloc, kafar, baba.

festus 3 świąteczny, wesoły; subst.
festum, i n dzień świąteczny, świę-
to, uroczystość.

fetialis. e odnoszący się do fecjałów.
subst. m fecjał, członek kolegium
kapłanów zwanych fetiales.

fetidiis 3 cuchnący, śmierdzący.

fetor, oris m smród.

fetura - 182 -

fetura, ae / rozkrzewienie, rozmno-
żenie; hodowla; przyrost, młode.

fetus 3 płodny; a) urodzajny, bogaty,
pełny (z abl.); b) -a to co rodziło,
samica, matka.

fetlis, us m rodzenie; a) wzrost (ro-
śliny); b) płód, młode; c) owoc,
plon.

fibra, ae / a) włókno; b) pl. wnętrz-
ności.

fibula, ae/klamra; sprzączka.

fictiiis, e gliniany, subst. -e, is n na-
czynie gliniane.

fictio, onis / tworzenie, kształto-
wanie.

fictór, oris m twórca; a) rzeźbiarz;

b) piekarz figurek ofiarnych.

fictrix, icis / twórczym.

fictiis 3 utworzony; a) zmyślony,
zakłamany, fałszywy; c) subst. fi-
ctum, i n zmyślenie, kłamstwo,
bajka.

Cculnus 3 z drzewa figowego.

ficlis, Ii fis/a) drzewo figowe;

b) figa.

fidelia, ae/garnek gliniany.

fidelis, e wiemy, pewny, rzetelny;

bezpieczny, trwały.

fidelitas. atis / wierność, pewność.

fiden.s, tis ufny, śmiały.

fidentia. ae/ufność, pewność.

fides, el / l. a) zaufanie, ufność,
wiara. lidem habere alicui wierzyć
komuś; fidem facere alicui budzić
zaufanie; kredyt, stosunki kredyto-
we; b) wierność, otwartość, rzetel-
ność, poczciwość, sumienność, ex
bona albo optima fide według
najlepszego przekonania; a) opieka,

obrona, in alcis fidem venire oddać
się w opiekę, zdać się na łaskę
i niełaskę; p) zapewnienie, słowo,
poręczenie, obietnica, poręka. 2. a)
uwierzytelnienie, potwierdzenie,
zabezpieczenie, spełnienie, dowód;

b) pewność, bezpieczeństwo, praw-
da; osobiste bezpieczeństwo; glejt;

c) wiarygodność, fidem habere
mieć wiarę.

ffdes, ium / cytra, lutnia.

ffdi-cen, inis / cytrzysta, lutnista;

poeta liryczny.

ffdicula, ae/mala cytra.

fidius, i m bóg wierności, medius
fidius tak mi Boże dopomóż.

fido, fisiis sum 3. wierzyć, zawierzyć
(alicui i alqa re); *ważyć się (z
inf.).

fiducia, ae / l. zaufanie; pewność
(wiara w samego siebie), odwaga.
2. a) pewność; b) zdanie na łaskę
i niełaskę; c) zawierzone dobro,
depozyt; zastaw, poręka.

fiduciarius 3 zaufany.

ftdiis 3 = fidelis.

ftglinus 3 należący do garncarza,
garncarski.

figo, xT, xum 3. l. przymocować,
przybić, umocnić (alqd in re, in i ad
rem). pass. tkwić, być przymoco-
wanym; a) wystawić na widok pub-
liczny; b) zawiesić (jako wotum); c)
(budynki) wznosić, stawiać; d)
wpoić w kogoś (alicui alqd). 1.
wbić, utkwić (alqd in re, *in rem)',
a) stale skierować; b) przebić, prze-
kłuć, trafić, ubić (z acc.).

figulus, i m garncarz.

- 183 - firmo

figura, ae / ukształtowanie, kształt;

postać, figura; a) piękność; b) ob-
raz, zjawisko; c) rodzaj; d) zwrot
w mowie, figura retoryczna.

figuro l. kształtować, wyobrażać.

filia, ae / córka.

filicatus 3 ozdobiony liśćmi paproci.

filióła, ae / córeczka.

filiółus, i m synek.

filius. T m syn; pl. dzieci.

filix, icis/paproć.

(iliini. i n nić, nitka; a) przędza; b)
struna; c) rodzaj, forma, sposób,
maniera (w sztuce, mowie itp.).

fimbriae, ariim / frędzle, końce tre-
fionych kędziorów, koronki.

fimus, i m gnój, błoto.

findó, fidl, lissuni 3. łupać, przeci-
nać, dzielić.

fingo, finxl, fictum 3. kształtować,
tworzyć; a) przedstawiać, budować;

ars fingendi rzeźbiarstwo; b) ukła-
dać, porządkować, urządzić, se fin-
gere ad alqd zastosować się do
czegoś; c) obrabiać, kształcić, tre-
sować; d) przerabiać, przekształcać;

e) coś sobie przedstawiać, obmyślać
(alqd; z acc. c. inf.); f) wymyślać,
zmyślać, udawać; a) przekręcać;

P) fałszywie przedstawiać.

finiens, entis m widnokrąg.

finto 4. l. ograniczać, odgraniczać;

zakreślać granice; a) zamykać; b)
oznaczyć, określić, ustalić; c) za-
kończyć, ukończyć, koniec zrobić
czemuś (alqd); pass. znaleźć ko-
niec, zakończyć się, ustać, przestać;

d) fimtiis 3 ograniczony, określony,
skończony. 2. (intr.) a) przestać

mówić, zakończyć mowę; b)
umrzeć, zakończyć życie.

fihis, is m (i f) granica, linia graniczna;

fine (z gen.) aż do; a) pl. dzierżawy,
kraj; posiadłości, grunta; b) granica
= kres, ograniczenie; c) cel, zamiar;

d) ostateczność, szczyt, bonorum
najwyższe dobro; e) koniec. linem
facere (z gen. lub dat.) zakończyć
(sprawę); koniec życia, śmierć.

firnie adv. miernie, umiarkowanie.

fihitimus 3 pograniczny, sąsiedni
(alicui); subst. m sąsiad o miedzę;

bliski, pokrewny.

finitór, oris m miernik.

fio, factus sum, fieri l. powstać,
stać się; a) zostać stworzonym,
zrodzonym; b) stać się, wydarzyć
się. fit, ut zdarza się, że...; fieri
potest, ut możliwym jest, że...;

fieri non potest, quin koniecznym
jest, żeby. 2. (pass. od facere) a)
być zrobionym, sporządzonym,
zdziałanym, przygotowanym itp.
(ab alqo, ex re); b) być czymś
zamianowanym, uczynionym (z
podw. nom.); c) być ocenianym,
liczonym, szacowanym (magni,
plurinii itp.); d) być poświęconym
komuś.

firinamen, inis n podpora.

firmamentum, i n wzmocnienie,
podpora; siła, główny punkt, głów-
ny dowód.

firmitas, atis i -tudó, inis / stałość,
siła; wytrwałość, wytrzymałość.

firmo l. czynić silnym; a) umacniać;

zapewniać; b) wzmacniać, krzepić,
obwarować; c) dodawać odwagi

finnus - 184 -

(alqm); d) (obietnice, twierdzenia)
zabezpieczyć, utrwalić; dowodzić.

firinus 3 silny, mocny (ad alqd);

stały, trwały, pewny; adv. firmę
i firmiter.

fiscella. ae / koszyczek.

fiscina. ae/kosz.

fisciis, i m koszyk na pieniądze,
kasa; a) skarb publiczny; b) skarb
cesarski.

tissilis, e łupliwy.

fissio, onis / łupanie, dzielenie.

fissum, i n szpara, wcięcie.

fistuca, ae / = festuca.

flstula, ae / a) rura (wodociągowa);

b) piszczałka pastusza; c) fistuła
(przetoka).

fistiiiatór, óris m grający na pisz-
czałce.

fistulatus 3 z rurami, wydrążony.

furiis 3 stały, stale utwierdzony, nie-
zmieniony.

flabellum, T n wachlarz, ogon.

flabilis. e powiewny, wietrzny.

flabra. oriun n wiatr.

flacceo, - - 2. bezsilnym być,
mdłym być, wiotkim.

flaccescó, - - 3. być zmęczonym,
wyczerpanym.

flaccus 3 wiotki, ospały; m safanduła.

flagello l. biczować, uderzać, sma-
gać.

flagellum, T n bicz, kańczug; a)
rzemyk (przy pocisku); b) latorośl,
gałązka; c) macki (polipa).

tlagitatió. onis / domaganie się, żą-
danie, upominanie.

flagitatór, óris m ten, który się do-
maga, dopomina.

flagitiosus 3 haniebny, sromotny,

ohydny.
flagitiulll, T n a) czyn haniebny; b)

hańba, sromota; człowiek hańbą

okryty.
flagitó l. domagać się usilnie (alqd

ab alqo albo alqm alqd', z ut, ne)',

a) wymagać, żądać; b) chcieć wie-
dzieć, dochodzić; c) zawezwać
przed sąd.
flagrans, tis płonący; a) żarzący się;

b) gorący, namiętny, roznamiętnio-
ny; dziki.

flagrantia, ae /żar.

flagro l. płonąć, stać w płomieniach;

a) błyszczeć; b) żarzyć się; za-
chwycać się; płonąć (alqa re).

flagrum. i n bicz, bat.

flanien, mis n wianie, dmuchanie;

powiew, wiatr.

flamen, inis m kapłan (pewnego
określonego bóstwa, Jowisza, Mar-
sa, Kwiryna).

flaminica, ae / żona kapłana.

flaminiuni, i n urząd kapłański.

flamma. ae/płomień; a) pochodnia,
błyskawica, gwiazda; b) ogień, żar,
blask; a) żar miłości, żądza; /3)
zguba, zagłada.

flammeum, i n welon ślubny.

flammeus 3 płomienisty, płomienny.

flammi-fer 3 = flammeus.

flanimó l. a) (intr.) płonąć; b)
(trans.) spalić; rozpłomienić, roz-
grzać.

flatus, us m dmuchanie, powiew; a)
wicher; b) oddychanie, parskanie;

c) nadętość, pycha.

flayens, tis = flavus.

- 185 tluito

flavesco, - - 3. być żółtym,

żółknąć.

flavus 3 żółty, płowy.
flebilis, e a) godny opłakania; b)

płaczący, skarżący się.
flecto, xi, xum 3. l. giąć, krzywić;

a) przerobić, zmienić; b) nakłonić,

zmiękczyć; c) kołować, płynąć. 2.

a) zwracać, skierować; b) zwracać
się; a) wracać wstecz; /?) zwracać
się dokąd, do czegoś (in, ad alqd);

maszerować, ciągnąć. 3. flexus
3 zgięty, skrzywiony, kręcony;

drżący.

fleo, evl, etum 2. l. płakać (de re).
2. (trans.) opłakiwać, uskarżać się
(z acc.).

fletus, us m płacz, skarga; a) wzru-
szenie; b) strumień łez.

flex-aiiinius 3 a) wzruszający; b)
wzruszony.

flexibills, e giętki; a) łatwy do skie-
rowania; b) zmienny.

flexHis, e giętki.

llexi-loquiis 3 niejasny, dwuznaczny.

flexio, onis / zginanie; a) wykręty;

b) modulacja (głosu).
flexi-pes, edis krzywonogi.
flexuósus 3 pełen zakrętów, kręty.
flexus, us m zgięcie, skrzywienie; a)
manowce, boczna droga; b) zakręt,
okrążanie; c) zwrot, punkt zwrotny.
flictus, us m zderzenie.
flo l. a) dmuchać, wiać; rozbrzmie-
wać; b) (trans.) a) wydmuchiwać,
przywiać; R) (o metalach) topić,
odlewać.

floccus, T m kosmyk, włókno; drob-
nostka.

florens, tis m kwitnący; a) błysz-
czący, potężny, znaczny, wyróż-
niający się; b) ozdobny.

floreo, iii, - - 2. kwitnąć; a)
błyszczeć, lśnić się, (o winie) pienić
się, musować; b) być znacznym,
potężnym, wybornym; być w kwit-
nącym stanie.

flo-resco, - - 3. zakwitnąć, roz-
kwitać.

flóreus 3 kwiecisty, kwieciem ob-
sypany.

floridus 3 a) kwitnący; b) = flóreus.

fóri-legiis 3 zbierający kwiaty lub
pyłek z kwiatów (o pszczołach).

flo-rus 3 kwitnący, błyszczący.

flós, óris m kwiat; a) sok kwiatów;

b) kwiat = a) kwitnący stan, mło-
dość; fS) blask, ozdoba, strój, klej-
not, korona; y) puch.

flosculus, i m kwiateczek, kwiatu-
szek; ozdoba, ozdobne wyrażenie.

fluctuatio, onis / zmienność (uspo-
sobienie).

fluctuo (i -uór) l. falować, burzyć
się; chwiać się; wahać się, być
niezdecydowanym.

fluctiis, us m prąd, fala, powódź;

burza, niepokój.

fluens, tis odpływający; a) równo-
mierny, spokojny; b) monotonny,
jednostajny; c) rozluźniony, wiotki,
olejkami zlany.

fliientisónus 3 falami szumiący.

fluentum, i n nurt, prąd.

fluidus 3 płynny; a) bezsilny, obwis-
ły; b) osłabiający, nużący.

flinto l. płynąć; a) być miotanym falą;

b) bujać, chwiać się, być chwiejnym.

fluinen - 186 -

flumen, inis n a) nurt, prąd; pl.
wody, fale; b) strumień, rzeka;

a) kaskada słów; /?) pełnia, ob-
fitość.

fluniineus 3 należący do rzeki, rze-
czny.

fluo, xi, xum 3. płynąć; a) ociekać,
być zlanym (alqa re); b) wypływać,
rozlewać się, rozszerzać się; c)
odpływać; a) rozwijać się, dziać
się; R) (o mowie) spokojnie, jedno-
stajnie płynąć; d) (o czasie) upły-
wać, przemijać; rozpływać się, zni-
kać, słabnąć, wątleć; e) spływać,
opadać, zwisać, zsuwać się.

flimalis, e znajdujący się na rzece,
rzeczny.

fluynatilis, e = fhmalis.

fluvius, i m = flumen.

fluxus 3 płynący; a) opadający; b)
zwisający, osłabły; c) nieuchwytny,
lotny, przeobrażający się, chwiejny,
upadający, rozbity.

(ocalę, is n chustka na szyję.

fóculus, i m panew ofiarna.

fócus, i OT l. panew, panew ofiarna,
ognisko ofiarne. 2. ognisko; a) zgli-
szcza stosu; b) dom, ognisko domo-
we, rodzina.

fódico l. = fodio.

fódió, fodi, lossuni 3. a) kopać;

wykopywać; b) kłuć; przekłuwać,
przewiercać.

foederatiis 3 sprzymierzony.

foedi-iragus 3 zrywający przymierze,
wiarołomny.

foeditas, atis / brzydota; odraza.

foedo l. szpecić; a) kalać, plamić; b)
zhańbić, zniesławić.

foediis 3 wstrętny, szkaradny, obrzy-
dliwy.

foedus, eris n przymierze, związek,
ugoda; a) przepis, prawo; b) zakaz.

fólium, T n liść, liście.

folliculus, i OT worek skórzany, bukłak.

follis, is OT worek skórzany; a) miech;

b) sakwa.

fomentum, T n okład, owinięcie, śro-
dek łagodzący, ulga.

fomes, itis OT podpałka.

fons, tis OT źródło; a) woda źródlana;

b) przyczyna, początek.

fontanu.s 3 należący do źródła, źró-
dlany.

fonticiiius. i OT źródełko.

for, tatuś sum l. mówić, gadać.
lando ze słuchu, ze słyszenia, subst.
landom, i n słuszność.

fórabuis, e dający się przedziurawić.

fóranien. inis n dziura, otwór.

fóras adv. za drzwi! precz! między
ludzi, na widok publiczny.

for-ceps, ipis OT i / obcęgi.

forda, ae / krowa cielna.

fóris, is / skrzydło drzwi; pl. drzwi,
wejście.

foris adv. a) zewnątrz, na dworze; za
granicą; w wojnie; b) z zewnątrz.

forma, ae/postać, kształt, zewnętrz-
ny wygląd; a) piękność; b) oblicze,
rysy twarzy; c) rodzaj, właściwość;

d) kształt = utwór, obraz, podobiz-
na; a) (matem.) figura; fS) zarys,
szkic; y) zjawisko; <5) model, od-
cisk, stempel; e) idealny zarys; f)
figura retoryczna.

fornuca, ae / mrówka.

formidabilis, e straszny.

- 187 - fractus

formido l. bać się, wzdrygać się
(alqd). formidatiis 3 wzbudzający
obawę.

formido, inis / przestrach, przeraże-
nie; straszydło.
fonnidółosus 3 a) straszliwy; b)

bojaźliwy, płochliwy.
formo l. kształtować, przedstawiać;

a) sporządzać, stwarzać, wywoły-
wać; b) uczyć kogo, prowadzić,
sposobić, ćwiczyć.
formositas, atis/piękność.
formosus 3 kształtny, piękny.
formuła, ae / reguła, przepis;

(przen.) zasada, norma, prawidło;

a) układ; b) taryfa, taksa; c) fo-
rmuła prawna; postępowanie sądo-
we, przewód sądowy.
fornacalis, e należący do pieca pie-
karskiego.
fornax, acis/piec; piekarski piec.
formcatiis 3 sklepiony.
fornix, icis OT sklepienie; a) łuk; b)
łuk triumfalny; c) (wojsk.) brania
do wypadów; d) licha knajpa, dom
nierządu.
loro l. przedziurawić.
forpex, icis / szczypce do węgli.
fors, tis/przypadek, los (tylko mm.
i abl. sing) adv. *fors i forte a)
przypadkiem; b) może, podobno.
forsan. forsit, forsitan może.
fortasse (i *fortassis) a) może, po-
dobno; b) prawie, około.
forticulus 3 dosyć odważny.
fortis, e l. silny, mocny, krzepki,
dziarski; a) trwały; b) możny. 2.
waleczny, odważny, nieustraszony,
energiczny, mężny, bohaterski.

fortitudo, inis / l. siła. 2. odwaga,

męstwo, energia.
fortiiitus 3 przypadkowy, adv. -o.
fortuna, ae / przypadek, zdarzenie,
los; a) szczęście, nieszczęście; b)
bogini szczęścia; c) pl. szczęśliwe
okoliczności, położenie, stosunki;

d) zewnętrzne położenie; a) poło-
żenie, stanowisko, pochodzenie; /?)
majątek, mienie (zwykle pl.).
fortuno l. uszczęśliwiać, błogo-
sławić. fortunatiis 3 uszczęśli-
wiony, szczęśliwy, błogi; bogaty,
zamożny.

forum, i n l. wolne miejsce. 2.
publiczny plac targowy, rynek; a)
miejscowość handlowa, rynek zby-
tu; b) życie publiczne, sprawy pań-
stwa; c) życie handlowe, interesy,
ruch handlowy; d) rozprawy sądo-
we; dzień rozpraw.
fórus, T OT zwykle pl. a) przejście
między ławkami wioślarzy; b) (w
teatrze) rzędy siedzeń, siedzenia;

c) odstępy (między komórkami
w ulu).
fossa, ae/rów, kanał; a) dół, wądół;

b) bruzda; c) koryto rzeki.
fossuis, e wykopany.
fossió, onis / przekopanie.
fossór, oris m kopacz, rolnik.
fóvea, ae /jama, dół (pułapka).
f6veo, f5vi, fotum 2. ogrzewać, trzy-
mać ciepło; a) kąpać w cieplej
wodzie, naparzyć; b) otoczyć ra-
mieniem; c) pielęgnować.
fractum, i n złamanie kości.
fractus 3 złamany; słaby, bezsilny,
znękany.

fragilis

- 188 -

fragilis, e l. łamliwy; kruchy, zni-
komy, słaby. 2. trzeszczący, pry-
skający.

fragUitas, atis / łamliwość, zmien-
ność, słabość, znikomość.
fragmen, inis = fragmentum.
fragmentum, T n ułamek, okruch,

drzazga, pl. szczątki; chrust.
fragór, óris m trzask, łoskot, huk.
fragósiis 3 l. łamiący się; nierówny.

2. burzliwy, szumiący.
fragro l. pachnąć.
fragum, T n poziomka.
framea, ae / dzida, włócznia.
frangó, fregi, fractum 3. łamać,
złamać, pass. skruszyć się, połamać
się; (o okręcie) rozbić się; a) roz-
gnieść na miazgę; rozdusić; b) (o-
bietnicę) złamać; c) ugiąć, ukorzyć;

d) osłabić, wyczerpać; e) związać,
poskromić, pokonać; f) wzruszyć,
wstrząsnąć, zmiękczyć.
frater, tris m brat (pl. rodzeństwo);

a) kuzyn, szwagier, krewny; b)
sprzymierzeniec, współobywatel.
fraterculus, i m braciszek.
fraternitas, atis / braterstwo.
fraterniis 3 braterski; a) pokrewny;

b) przyjacielski, serdeczny.

fratri-cida, ae m bratobójca.

fraudatió, ónis/oszustwo.

fraudatór, óris m oszust.

fraudó l. a) oszukiwać, pozbawić
czegoś (alqm alqa re); b) uszczup-
lić, sprzeniewierzyć (alqd).

fraudulentus, 3 oszukańczy.

fraus, dis / oszustwo, zdrada; a)
oszukanie samego siebie, błąd; b)
szkoda, strata; c) występek, zbrodnia.

frarineiis i fraxmus 3 jesionowy.

fraxiniis, i/jesion; jesionowa dzida.

fremebundus 3 dyszący z gniewu,
wzburzony gniewem.

fremidus 3 huczący, szemrzący.

fremitus, fis m głuchy hałas (chrzęst,
brzęczenie, pomruk, szemranie,
zgrzytanie).

tremo, iii, itum 3 głucho brzmieć
(chrzęścić, brzęczeć, mruczeć, rżeć,
zgrzytać).

fremór, óris m pomnik.

frendó i frendeó, - fresum 3.
zgrzytać.

frenó l. okiełznać, trzymać w ryzach,
poskromić, skrępować.

frenum, i n (pl. -a i -i) wędzidło,
cugle, uzda.

frequens, tis częsty, liczny, licznie
zgromadzony, tłumny; a) ludny,
uczęszczany, obficie zaopatrzony
(alqa re); b) powtórny, zwykły,
częsty, stały.

frequentia, ae/częstotliwość, częsta
obecność, liczne zgromadzenie, na-
tłok, tłum, wielka liczba.

frequentó l. a) licznie albo często
odwiedzać (alqm i alqd}; (święta)
uroczyście obchodzić; b) licznie
gromadzić; (miejsca) zaludniać; c)
często czynić lub stosować coś.

fretum, i n cieśnina morska, kanał,

morze.

fretus, us m = fretum.
fretus 3 polegający na czymś (abl.),

ufny, zuchwały.
fricó, ciii, c(a)tum l. trzeć, ocierać.
frigeo, (xi), - 2. być zimnym, mar-
znąć; a) być słabym, sztywnym;

- 189 - fucus

gnuśnieć; b) nie osiągać skutku,
nie zwrócić uwagi na siebie.

frigescó, - - 3. ziębnąć, tężeć.

frigidarius 3 chłodzący; służący do
zimnej kąpieli.

frigidus 3 zimny, chłodny; a) mro-
żący; b) osłabły, mdły, letni, gnuś-
ny; c) oziębły, zobojętniały, nudny.

frigó, xi, ctuill i xum 3. piec, smażyć.

frigfls, oris n chłód, zimno, mróz; a)
zima, zimowe mrozy; b) dreszcz,
odraza; c) oziębłość; d) ospałość,
obojętność; e) chłodne przyjęcie;

niełaska.

ftwólus 3 bezwartościowy, ubożu-
chny.

frondatór, óris m obcinącz gałęzi,
ogrodnik.

frondeó, - - 2. być ulistnionym.

frondesco, - - 3. okryć się liściem.

frondeus 3 ulistniony.

frondósus 3 liściasty.

fróns, dis / liście; gałązka, wieniec
z liści.

fróns, tis / czoło; a) twarz; b) część
przednia, front; c) grzbiet (zwoju
książkowego); d) strona zewnętrz-
na; pierwsze wejrzenie, pozór.

frontale, is n naczółek.

frontó, ónis m o szerokim czole.

fructuarius 3 niosący owoce, owocny.

fructliósus 3 obfity w plony, zys-
kowny, pożyteczny.

friictus, us m l. używanie, pożywie-
nie, pożytek. 2. owoc, wytwór,
plon; a) dochód, procent; b) ko-
rzyść, zysk, nagrodą.

frugalis, e gospodarny, porządny;

rzetelny; uczciwy; rozważny.

frugi (nieodm.) = frugalis.
frugi-fer 3 urodzajny.
friigiferens, tis niosący plon, uro-
dzajny.

irugi-legiis 3 zbierający owoce.
frumentarius 3 należący do zboża,
zbożowy; subst. -us, i m handlarz
zboża; dostawca żywności.
frumentatifó, ónis/dostarczanie zbo-
ża, zaopatrzenie w żywność.
frumentatór, óris m dostawca zboża.
frumentor l. dostarczać zboża.
irunientuin, i n zboże, żyto; pszeni-
ca; rodzaj zboża, ziarno.
fruór, (usiis siini) 3. używać, korzys-
tać, cieszyć się (z abl.); mieć uży-
wanie czegoś.
frustra adv. l. błędnie, mylnie. 2. a)
na próżno, nadaremnie; b) bezpod-
stawnie, bez celu.
frustratió, ónis / zawód; oszukiwa-
nie, zwlekanie.
friistró i -ór l. oszukiwać, zawodzić.
frustrum, i n kawałek, kąsek.
frutex, icis m krzew, krzak.
fruticetum, i n zarośla.
fruticó i -ór l. rozkrzewiać się.
iruticósiis 3 krzaczasty, zaroślami

okryty, rozkrzewiony.
friix, iigis/owoc; plon, owoc drze-
wa; zysk, korzyść; zacność.
fucó l. barwić, różować; fałszować,

podrabiać.
fiicósiis 3 fałszowany, udany.
fucus, i m mech skalny; a) barwa
purpurowa; b) zasklep w ulu; c)
(czerwona) barwiczka, szminka,
róż; obłuda, pozór.
fucus, i m trzmiel, truteń.

fuga

- 190 -

- 191 -

fuscus

fuga, ae / ucieczka; a) sposobność
ucieczki; b) wygnanie; c) chęć
ucieczki, obawa, niechęć, wstręt
(alcis rei); d) pośpiech, szybki
bieg, pęd.

fugax, acis płochliwy, skłonny do
ucieczki, ulotny; a) pierzchliwy,
skromny; b) przemijający.

fugio, fugi, tugitum 3. uciekać;

l. (intr.) uciekać, zmykać, umy-
kać, ustępować, cofać się (ab,
ex re, in alqd)', a) iść na wy-
gnanie; b) zniknąć, minąć,
przejść. 2. (trans.) uciekać przed
kimś lub czymś (aląm i alqd);

a) szukać ucieczki; a) uchodzić;

JS) unikać; b) odrzucać, gardzić,
nie znosić; c) ujść czyjejś uwagi
= pozostać nieznanym; me fugit
(z inf.) nie wiadomo mi, zapo-
mniałem.

fugitivus 3 zbiegły, subst. m zbiegły
niewolnik, zbieg.

fugito l. wystrzegać się czegoś,
unikać.

fugo l. zmuszać do ucieczki, wygnać,
wypędzić.

fulcinien. inis n podpora, słup.

fulcio, Isi, Itum 4. podpierać, wspie-
rać, wzmocnić.

fulcrum, i n podpora, podstawa (ło-
ża); łoże, sofa.

fulgeo, IsT, - 2. (i -go 3.) błyskać;

a) błyszczeć, promienieć; b) prze-
błyskiwać, jaśnieć.

fulgetrum, T n błyskanie się, błys-
kawica (bez grzmotu).

fulgór, oris m a) błyskawica, błys-
kanie; b) blask, odblask; sława.

fulgiir, iiris n błyskawica, błyskanie;

odblask.

fulguralis, e dotyczący błyskawicy.

fulguratór, oris m kapłan zamawia-
jący błyskawice.

fulguro l. błyskać.

(ulica, ae / kurka wodna, łyska,
nurek.

fuligo, inis / sadza.

fiilix. icis / kura wodna, nurek.

tulli), onis m wałkarz, folusznik.

fulnien. Inis n uderzenie piorunu; a)
powiew płomienny; b) uderzenie,
cios, druzgocąca siła.

fulmineus 3 należący do błyskawicy;

a) błyszczący; b) morderczy.

fulmino l. błyskać się.

fultiira, ae / podpora; umocnienie.

fulyus 3 czerwonożółty, brunatny.

fumeus, lumidus, fuml-fer 3 dymią-
cy, zadymiony, okryty dymem.

fumi-ficus 3 dymiący.

fumo l. dymić, kurzyć się.

tuniósus 3 pełen dymu, zadymiony,
zakopcony.

turnus, i m dym, para, wyziew, opar.

funalis, e idący na linie; equus koń
naręczny, luźny, subst. funale, is
n a) powróz; b) pochodnia wosko-
wa; c) świecznik.

fun-arnbulus, T m tańczący na linie.

functio, ónis / odbywanie, wykony-
wanie.

funda, ae / proca; sieć, więcierz.

fundamen, inis m i fundamentum,
l n podstawa, fundament.

fundator, oris m założyciel.

funditó l. wyrzucać.

funditór, oris m procarz.

funditus adv. z gruntu, zupełnie, do

szczętu.

fundo l. a) zaopatrzyć podłogą; b)
umocnić, ubezpieczyć, ugruntować,
utrwalić; fundatus 3 ugruntowany,
umocniony.

fundo, fundi, fusum 3. lać, wylewać,
(kruszec) topić, pass. rozlewać się,
płynąć; a) zsypać, wysypać; (poci-
ski) wyrzucać, miotać; b) (słowa)
wydawać z siebie, wyrzucać; c)
wytwarzać, rodzić; d) rozszerzać,
rozpościerać, pass. rozpościerać się;

e) (nieprzyjaciół) powalić, pokonać;

f) obalić, rozciągnąć na ziemi, pass.
obalić się, powalić się.
tundiis, ima) dno, głębia, grunt;

podstawa, miara; b) kawałek grun-
tu, posiadłość ziemska.
fiinebris, e należący do pogrzebu,

pogrzebowy.
funereus 3 = funebris.
ffinero l. pogrzebać; pozbawić życia.
tunestó l. splamić, znieważyć.
ffinestiis 3 splamiony; a) okryty ża-
łobą; b) zgubny, nieszczęsny.
fungór, tunctiis sum 3. odbywać,
załatwiać; zarządzić, spełnić, do-
konać (z abl. i *occ.); a) osiągnąć,
otrzymać; b) ucierpieć, doznać.
fungus, T m grzyb; spalony knot

w lampie, zgorzelina.
funiculus, T m sznur, linka.
funis, is m powróz, lina, stryczek.
funus, eris n pogrzeb, obrzęd pogrze-
bowy; a) nosze pogrzebowe; b) trup;

c) śmierć, mord; zguba, zagłada.
fur, fiiris m i f złodziej (ka); łotr
(-rży ca).

furax, acis złodziejski.

furca, ae/widły; a) widły do gnoju;

b) podpórka; narzędzie kary dla
niewolników.

furci-fer, eri m łotr (szubienicznik).

furcilla, ae/widły do siana.

furciiia, ae/a) podpora; b) przesmyk.

furenter adv. wściekle.

furfur, uris m ił; otręby.

furia, ae/wściekłość; a) szaleństwo,
żądza; b) bogini zemsty, duch
zemsty.

funalis, e należący do furii; szalony;

doprowadzający do szaleństwa.

fiiribundus 3 szalony; natchniony.

fiirio l. w szał wprawić.

furiosus 3 szalony, bezmyślny.

turnus, i m piec piekarski.

furo, - - 3. szaleć; marzyć, na-
tchnionym być.

furor, oris m szaleństwo, wściekłość,
ślepa namiętność; a) żądza miłosna;

b) natchnienie, marzenie.

furor l. kraść (alqd alicui i ab alqo,
ex re) chytrze podejść, wyłudzić;

wywinąć się.

furtim adv. ukradkiem, potajemnie.

furtiyfls 3 a) kradziony; b) tajemny,
ukradkowy.

furtum, T m kradzież; a) skradzione
dobro; b) tajemniczość, podstęp,
szelmostwo, oszustwo; podstęp wo-
jenny, fortel; c) tajemna sprawka,
chytry pozór.

fiirunculiis, T m złodziejaszek.
furviis 3 czarny, ciemny.
fuscina, ae / trójząb.
fusco l. czernić, poczernić.
fuscus 3 ciemny, czarniawy; stłumiony.




fusilis - 192

fusilis, e roztopiony, płynny.

fiisió, onis/wylew, wypływ.

fustis, is m kij.

fustuarium, T n bicie kijami na
śmierć.

fusus, i m wrzeciono.

fusus 3 wylany; a) rozciągnięty, roz-
postarty; b) wolno lecący, bujający,

rozpuszczony; c) mięsisty, mocny;

d) rozwlekły, obszerny.

lut(t)ilis, e przepuszczający; niepew-
ny, nikły, wątły, nikczemny (= li-
chy, wątły).

fut(t)ilitas, atis / gadanina.

tutuó 3. spółkować.

futurus 3 przyszły.


G

gaesiim, I n pocisk (galicki).

galba, ae / tłuścioch.

galbaneus 3 z galbanu.

galbanum, T n galban, rodzaj żywicy
(do kadzenia).

galea. ae/przyłbica (skórzana), szy-
szak, hełm.

galeo l. włożyć szyszak.

galeota, ae m wieszczek wróżący ze
znaków.

galerum. T n i -rfis, T m czapka
futrzana, kołpak.

galla, ae / galasówka.

gallica, ae/sandał (galicki).

gallnia, ae / kura, kwoka.

galllnaceus 3 należący do kury,
kurzy.

galllnarius, T m dozorca kur.

gallus, T m kogut.

gamelión. onis m siódmy miesiąc
attycki (styczeńAuty).

ganea, ae / i -eum, T n karczma;

życie karczemne, rozpustne.

ganeo, onis m hulaka, żarłok, roz-
pustnik.

gangaba, ae m tragarz.

gamo 4. gawędzić, gadać.

garrulitas, atis / gadatliwość.

garrulus 3 gadatliwy.

gamm, T n ostry sos z ryb.

gaudeo, gaylsus sum 2. cieszyć się
(alqa re: z quod albo acc. c. inf.);

lubić, chętnie widzieć.

gaudiuni. i n radość; uciecha; ulu-
bieniec.

gausape. is n materia wełniana, suk-
no do wycierania.

gaza, ae / skarbiec; skarb, zapasy,
żywność.

gelidus 3 lodowaty, zimny (jak lód);

zdrętwiały, chłodny.

gelii, fis n mróz; zimno; odrętwia-
łość.

gemebundus 3 wzdychający.

gemelli-para, ae / matka bliźniąt.

gemellus 3 = geminus.

geminó l. podwajać; a) powtarzać;

b) w pary łączyć, połączyć.

geminus 3 podwójny, bliźniaczy.
subst. m bliźnięta; a) podwójny,

- 193 - genus

obaj, para; b) dwupostaciowy; c)
podobny, równy.

gemitus, fls w westchnienie, jęk; a)
dźwięk, łoskot; b) smutek.

gemma, ae / a) pączek; oczko; b)
kamień szlachetny; puchar wysa-
dzany szlachetnymi kamieniami;

sygnet.

genimatus i gemmeus 3 a) wysa-
dzany drogimi kamieniami; b)
z drogich kamieni.

gemmo l. a) wypuszczać pączki;

b) być pokrytym drogimi kamie-
niami.

gemmo, iii, Rum 3. a) wzdychać,
jęczeć; brzmieć, drżeć; b) opłaki-
wać coś (alqd).

gena, ae / a) policzek, lice; b) jama
oczna; oko.

genea-łógiis, T m układający rodowo-
dy, genealog.

gener, eri m a) zięć; b) szwagier.

generalis, e należący do rodzaju,
gatunku; ogólny; adv. w ogóle.

generatun adv. podług gatunków
albo klas; ogólnie, w ogóle.

generator, oris m rodzic, ojciec rodu,
przodek.

genero l. wyhodować, wydawać,
rodzic.

generosus 3 szlachetny, szlachetnie
urodzony; szlachetny = szlachet-
nego charakteru, wielkoduszny.

genesis, is / stworzenie.

genetlvus 3 od urodzenia, wrodzony.

genetnx, icis / rodzicielka, matka.

geilialis, e a) poświęcony geniuszo-
wi, weselny, małżeński; b) radosny,
wesoły, świetny.

geniculatus 3 węźlasty, sękaty.
genista, ae/(krzew) janowiec.

genitabilis, e płodny, zapładniający.

genitalis, e rozpłodowy; do urodzin
się odnoszący (np. dies dzień uro-
dzin, urodziny).

genitłyiis 3 = genetivus.

genitor, oris m rodzic, ojciec.

genitrix, icis / = genetrix.

genuis, T m geniusz, duch opiekuń-
czy; własne "ja".

geno 3. = gigno.

gens, tis / l. ród, rodzina; a) poto-
mek; b) gatunek, rodzaj. 2. plemię,
lud, naród; a) gmina; b) część
kraju, okolica; c) pl. gentes, lum
obczyzna.

genticus 3 narodowy.

gentiiicius 3 rodowy.

gentUls, e a) należący do tego same-
go rodu; m rodak; b) narodowy,
ojczysty.

gentuitas, atis/pokrewieństwo.

genu, iis n kolano.

genuale, is n podwiązka pod ko-
lanem.

genulnus 3 wrodzony, przyrodzony,
właściwy.

genulnus 3 trzonowy.

genus, eris n ród: l. pochodzenie; a)
wysokie urodzenie, szlachectwo; b)
plemię, lud; szczep; c) rodzina,
dom; d) potomek. 2. (męski albo
żeński) rodzaj. 3. gatunek, klasa,
rodzaj; a) cech; b) rasa; c) właś-
ciwość, sposób, g. dicendi sposób
wyrażania się, styl. g. vitae tryb
życia; wzgląd, stosunek, stanowis-
ko, położenie.

geographia

- 194 -

geo-graphia, ae / opis ziemi, geo-
grafia.

geo-metres, ae m mierniczy, geo-
metra.

geometricus 3 geometryczny.

geórgicus 3 dotyczący uprawy roli,
rolniczy.

germanitas, atis / braterstwo, po-
krewieństwo.

gernianus 3 rodzony, prawy, subst.
-us, i m (rodzony) brat, -a, ae
/siostra; a) braterski, siostrzany; b)
prawy, prawdziwy, rzeczywisty,
szczery.

germen, inis n kieł, zarodek; wyros-
tek, pączek, latorośl.

germino l. kiełkować, wyrastać.

gero, gessi, gestum 3. l. nieść, nosić
(alqd i alqm, in locum); a) nosić na
sobie, z sobą. prae se okazywać,
objawiać, per.sonain alcis grać
czyjąś rolę; b) w sobie nosić, żywić,
mieć; c) wydobywać, wywołać; d)
se gerere (z adv.) zachowywać się,
sprawować się, postępować (ita,
sic, honeste, contwnacius, pro cive).
1. wykonywać, załatwiać, sprawo-
wać, prowadzić, zarządzać, (wojnę)
prowadzić, (urząd) sprawować, peł-
nić, (państwem) zarządzać, kiero-
wać, (sprawy, interesy) załatwiać,
(czas) przepędzać, przeżyć, rem
bene (małe) gerere sprawę dobrze
(źle) załatwić, dobry (zły) interes
zrobić, szczęśliwie, (nieszczęśliwie)
walczyć, res gestae czyny (wojen-
ne). alicui morem gerere spełnić
czyjeś życzenie, czyjąś wolę. pass.
dziać się, stać się.

gerulus, i OT tragarz, pachołek.

gestamen, inis n ciężar, nosze; lek-
tyka.

gestatio, onis/a) wyjazd; b) aleja,
jezdnia.

gestator, oris m tragarz.

gesticulatio, onis / znaczący ruch;

gestykulacja, pantomima.

gestio, onis / wykonanie.

gestio 4. skakać z radości, radować
się; namiętnie pragnąć (z inf.).

gestitó l. nawyknąć nosić, zazwyczaj
nosić.

gęsto l. nieść, pass. i intr. dać się
nieść, jechać.

gestus, us m trzymanie się; ruch,
gest, mina.

gigno, genui, genitum 3. rodzić.
gignentia, ium n twory; stworze-
nia; wywołać, spowodować.

gilytts 3 żółtawy, płowy (maść
koni).

gingiva, ae/dziąsło.

glaber, bra, bruiii gładki, łysy.

glacialis, e lodowaty.

glacies, ei/lód; zimno.

glacio l. zmieniać się w lód; lodo-
wacieć, marznąć.

gladiator, oris m zapaśnik; a) ban-
dyta; b) (pl.) walki gladiatorów.

gladlatoriiis 3 gladiatorski; subst.
-mm, i n zapłata gladiatorów.

gladiatora, ae/walka gladiatorów.

gladiiis, i m miecz; a) broń,
b) mord.

glaeba, ae / skiba; kawał, bryła.

glaesarius 3 bursztynowy.

glaesuni. i n bursztyn.

glandi-fer 3 rodzący żołędzie.

- 19S - grandis

glans, dis / żolądź; pocisk używany

do procy.
glarea, ae / żwir.
glareosus 3 pełen żwiru, żwirowaty.

glaucus 3 błękitnawy.

gleba, ae / = glaeba.

glesflm, i n bursztyn.

glisco, - - 3. rozpalić się, za-
płonąć; przybierać, wzrastać, brać
górę.

globósus 3 kulisty.

globus, T m kula, bryła; a) kula
ognista; b) zbita gromada; c) zgro-
madzenie, klub, klika.

głómero l. skłębić; ścisnąć, skupić,
zgęścić.

glonrós. eris n kłębek.

gloria, ae/chwała, ozdoba; b) sław-
ny czyn; c) żądza sławy, duma,
pycha.

gloriatio, onis / samochwalstwo.

gióriór l. chwalić się (re, de re),
chełpić się, chlubić się, pysznić
się, szukać w czymś swej chwały
(in re). gloriandus 3 godny po-
chwały.

gloriósus 3 a) pełen chwały, chlubny;

b) samochwał.

gluten, inis n klej.

glutinamentum, T n miejsce skle-
jenia.

glutinatór, oris m introligator.

gnaritas, atis / znajomość.

gnarus 3 a) znawca, świadomy (z
gen.); b) znajomy, znany.

giiatus. gnavus=natus, navus.

gnomon, onis m wskazówka (na ze-
garze słonecznym).

górytus=corytus.

grabatus, i m łoże, kanapa.

gracilis, e smukły, cienki; a) ciasny,
mizerny; b) pojedynczy, skromny,
bez ozdób.

gracilitas, atis/wysmukłość, szczu-
płość.

graculus, i m kawka.

gradatim adv. a) krok za krokiem;

b) stopniowo.

gradatio, onis / stopniowanie.

gradiór, gressus sum 3. kroczyć, iść.

gradlvus 3 przodem kroczący (w
boju, przydomek boga Marsa).

gradus, us m krok. gradum con-
ferre potykać się wręcz; a) kro-
czenie, zbliżanie się; b) stanowis-
ko; c) stopień, szczebel; pl. scho-
dy, drabina; d) stopień, ranga, go-
dność.

gramen, inis n trawa; zbieranie pa-
szy; roślina, ziele.

gramineiis 3 trawiasty; z trzciny,
trzcinowy.

gramniaticus 3 gramatyczny, subst.
m gramatyk, znawca języka, krytyk
literacki, filolog.

grammatica, ae / gramatyka, nauka
o języku, filologia.

granarium, T n spichlerz.

grand-aeyus 3 sędziwy.

grandesco, - - 3. zwiększać się,
rosnąć.

grandi-fer 3 przynoszący dochody,
intratny.

grandi-lóquus 3 chełpliwy.

grandinat pada grad.

grandis, e wielki; a) wyrośnięty,
dorosły, stary; b) ważny, znaczny;

c) wzniosły, uroczysty.

granditas, atłs / wzniosłość.

grando, inis / grad.

grani-fer 3 niosący ziania, ziarnisty.

graniim, i n ziarno, jądro, nasienie.

graphium, i n rylec (do pisania), styl.

grassor l. często kroczyć, chadzać;

a) włóczyć się; b) występować
przeciw czemu, kroczyć naprzeciw;

c) brać się do dzieła, postępować;

srożyć się, grasować.

gratesfpl. (nieodm.) podziękowanie,
dzięki.

gratia, ae / uczynność, usłużność.
l. a) wdzięk, powab; b) wziętość,
łaska, gratiam inire ab alqo sta-
rać się, ubiegać się o czyjąś łaskę,
zarabiać na czyją łaskę; c) dobre
przyjęcie, przyjaźń, miłość, in
gratiam redire cum alqo pogo-
dzić się. cum bona gratia w dob-
ry sposób, po dobremu. 2. sprzy-
janie, przychylność, łaska; a) ra-
dość (alcis rei), cum gratia alcis
ku radości czyjej; b) gratia (z
gen.) dla, z powodu; c) podzięko-
wanie. gratias agere alicui pro
alqua re dziękować komuś za
coś. gratiam habere alicui czuć
wdzięczność dla kogo. gratiam
referre dowieść wdzięczności.
gratiam debere być winnym
wdzięczność, być zobowiązanym
do wdzięczności; d) gratis adv.
za darmo, daremnie.

gratificatió, onis / uczynność; daro-
wizna.

gratificór l. przysłużyć się komu
(alicui); ofiarować, poświęcić ko-
muś coś (alicui alqd).

gratiosus 3. a) uczynny, usłużny;

z łaski dany; b) przyjemny, wpły-
wowy (alicui, apud alqm, in re).

gratis adv. wb. gratia.

gratór l. = gratulor.

gratuitus 3 darmo (zrobiony), bez
zapłaty, bezinteresowny; nie oku-
piony; adv. gratuitó.

gratiiiabundus 3 winszujący szczę-
ścia.

gratulatio, onis/a) życzenie, powin-
szowanie; b) dziękczynienie, święto
dziękczynienia; dzień radosny, za-
szczytny.

gratulor l. a) szczęścia życzyć (a-
licui alqd, de albo m re; z acc.
c. inf. albo quod); b) z radością
dziękować.

gratus 3 uczynny; a) przyjemny,
miły; b) godny podziękowania, lu-
by, kochany, drogi (alicui). gratum
alicui alqd facere sprawić komu
przyjemność; c) wdzięczny (alicui
i in, erga alqm).

gravanter adv. = gravate.

gravate i -tim adv. niechętnie.

gravedinosfls 3 zakatarzony.

gravedo, inis / katar.

gravesco, - - 3. ciężyć; pogorszyć
się.

grayiditas, atłs / ciąża, brzemien-
ność.

gravidó l. zapłodnić.

gravidus 3 ciężarny, brzemienny;

pełny, naładowany, napełniony (al-
ga re).

gravis, e l. (act.) ciężki, ważki,
obciążony; a) przyciskający, ob-
ciążający, uciążliwy; b) zły, smut-


ny, twardy, surowy, nieprzyjazny;

c) gwałtowny, mocny, (o zapachu)
cuchnący, (o tonie) niski, głęboki;

d) niezdrowy, szkodliwy; e) wa-
żny, znaczny, potężny; a) powa-
żany, pełen godności; /?) poważny,
stały, znaczący. 2. (pass.) obcią-
żony; ciężko obładowany, ciężko-
zbrojny; a) brzemienny; b) zgry-
źliwy, dokuczliwy.
gravitas, atis/ciężar, waga; a) zna-
czenie, wielkość; b) siła, nacisk,
skutek, wpływ; c) powaga, znacze-
nie, wzniosłość; d) ucisk; er) przy-
krość, nieprzyjemność; /?) suro-
wość, ostrość, gwałtowność, gwałt;

e) ociężałość, znużenie.

gravo l. obciążać, obładować; a)
uciskać, przygniatać; b) utrudniać,
pogarszać. gravor l. a) czuć się
uciśnionym, niezadowolonym, być
zgryźliwym; b) nie chcieć, ociągać
się, wzdrygać się (z inf.).

gregalis, e i gregarius 3 należący do
prostych żołnierzy, prosty, subst.
m kolega, towarzysz, szeregowiec.

gregatim adv. gromadnie.

gremium, T n łono; wnętrze.

gressus, us m krok, chód.

grex, gregis m trzoda; a) gromada,
kupa, zgraja; b) towarzystwo, klub.

grunnio i grundió 4. kwiczeć.

grunmtus i grundltus, us m kwik.

griis, flis / żuraw.

gryps, pis/gryf.

gubemaculum, i n ster; kierowanie,
sterowanie.

gubernatio, onis / (w żegludze) ste-
rowanie; kierowanie, kierownictwo.
gubernator, óris m sternik; kierow-
nik, rządca.

gubernatrix, icis / kierowniczka.

gubemó l. sterować; kierować, rządzić.

gula, ae przewód pokarmowy, gardło,
szyja; podniebienie; smakoszostwo.

gurnua, ae opój, hulaka.

gurges, itis m głębia, wir; a) woda;

b) przepaść, otchłań; c) obżarstwo,
żarłoczność.

gurgulifo, onis m gardło, gardziel,
szyja.

gurgustium, l n nędzne mieszkanie,
chałupa, szyja.

giistatoriflm, Ina) zastawa stołowa,
nakrycie; b) przystawka.

gustatus, us m zmysł smaku, smak.

gusto l. kosztować, smakować; spo-
żywać.

gustus, us m smak, kosztowanie,
smakowanie.

gutta, ae / kropla.

guttur, uris n gardło, szyja.

guttus, i m dzban o wąskiej szyi.

gymnasi-archus, T m przełożony
szkoły zapaśniczej.

gymnasium, I n szkoła zapaśnicza.

gymnicus 3 gimnastyczny, zapaśni-
czy (ludus, certamen).

gynaeceflm, i -nim, i n i gynae-
conitis, idis/pokoje kobiece.

gypso l. gipsem pociągnąć, pobielić
gipsem.

gyrus, i m zakręt, koło, zwój; a)
wolta; b) bieg, okrąg; c) tor, pole.


H

habena, ae/rzemień, sznur; a) knut,
bicz; b) cugle, wodze; kierowanie,
kierownictwo; rząd.

habeo, iu, itum 2. mieć. l. trzymać; a)
mocno trzymać, w swej mocy trzy-
mać, dzierżyć (np. alqm in custodia,
milites in castris); b) zatrzymać
(hereditatem, honores sibi habere
zatrzymać dla siebie); c) zawierać
(epistoła nihii habet); d) (mowę)
mieć, wygłaszać, (zgromadzenie)
odbywać, urządzać; e) w pewnym
stanie utrzymywać, mieć (alqm in
magno honore, alqm sollicitum,
libidines domitas); a) (jakkolwiek-
bądź) trzymać = obchodzić się z kim
(alqm małe, superbe, duro impe-
rio, praecipuo honore); fS) inieć za
coś albo uważać za coś (deos aeter-
nos, alqd pro certo, alqm pro
amico, in deorum numero; magni
alqd honori albo religiom); pass.
uchodzić za co, być uważanym za
co; f) (se) habere z adv. mieć się,
czuć się (bene, małe, sic, ita). 2.
posiadać: a) (abs.) mieć dobra, mają-
tek; b) mieć coś w posiadaniu,
w mocy swej (hortos, magnam
peciiniam, Capuani): a) zamieszki-
wać, mieć pod władzą; /?) wiedzieć,
znać (habes consilia nostra); y) (z
podw. acc.) mieć coś za coś, mieć
coś w kimś (np. alqm collegam,
amicum); c) (zwierzęta) trzymać,

hodować; d) (o stanach) kogoś opa-
nować, ogarniać. 3. mieć = a) mieć
w sobie lub na sobie, zawierać,
okazywać, objawiać; b) z sobą przy-
nosić, sprawiać; c) (z inf.) zdołać,
móc (np. haec habeo dicere lub
suadere); d) (*z neutr. gerundwi)
mieć = musieć (np. habeo dicen-
dum lub respondendum).

habilis, e łatwy do ujęcia, wygodny,
zdatny (ad alqd albo z dat.); ruch-
liwy, giętki, powolny.

habnitas. atis / giętkość.

babitabilis, e zamieszkały; miesz-
kalny.

habitatio, ónis/mieszkanie; czynsz.

habitatór, oris m mieszkaniec.

nabito l. a) (trans.) zamieszkiwać;

b) (intr.) mieszkać; przebywać, po-
zostawać, bawić.

habitus, fis m postawa; a) wygląd
zewnętrzny; b) ubranie; c) właś-
ciwość, osobliwość, zajęcie, stan,
położenie; d) usposobienie, nastrój.

hac (sc. parte) adv. z tej strony, tu.

hac-tenus adv. dotąd, tak daleko; a)
do teraz; b) do tego stopnia, tak
dalece, o tyle.

haedmus 3 koźli.

haedus, i m koziołek.

haereo, haesi, siim 2. wisieć, trzy-
mać się, przylepić się, przylegać,
utkwić, przytykać; siedzieć (in re,
ad rem, z dat.); in equo siedzieć

- 199 - haurio

dobrze w siodle; a) trwale się za-
trzymać; b) mocno się czegoś trzy-
mać, obstawać przy czymś, nie móc
odstąpić od czegoś (in re lub
z dat.); c) utknąć, ustać, zatrzymać
się; być bezradnym.

haeresco 3. utkwić.

haeresis, is i eós / szkoła filozoficz-
na; rzemiosło.

haesitabundus 3 zakłopotany, jąka-
jący się.

haesitantia. ae i haesitatio, ónis
/jąkanie się; wahanie się, niezde-
cydowanie.

haesito l. uwięznąć, ugrząść; a) jąkać
się; b) być niepewnym, niezdecy-
dowanym, wahać się.

hahae int. cha! cha!

halcedo, halcyon = ale...

naleć zob. allec.

hali-aeetós, T m orzeł morski.

halieuticus 3 odnoszący się do rybac-
twa, rybacki.

halitus, us m powiew; dech, wyziew.

halo l. tchnąć, pachnąć.

hal(l)iicinór wb. alucinor.

hama-dryas, adis / nimfa drzewna,
driada.

hamatus 3 a) zaopatrzony haczyka-
mi; b) haczykowaty, zakrzywiony,
zadzierzysty.

haniu.s, T m hak; a) wąs u haka; b)
haczyk u wędki.

hara, ae chlew.

harena. ae / wb. arena.

harenosus 3 wb. arenosus.

hariolatio, ónis / przepowiednia,
wróżba.

hariółór l. wróżyć.

nariółus, T m wieszczek.

harmonia, ae/zgodność.

harpago, ónis m hak do niszczenia
murów, żelazna ręka do chwytania
okrętów; hak u kotwicy.

harpe, es / miecz zakrzywiony.

harundi-fer 3 uwieńczony sitowiem.

harundineus 3 z trzciny, trzcinowy.
carmen -urn pieśń pasterska.

harinidinoslis 3 obfitujący w trzcinę.

hanmdo, inis/szuwar, trzcina: wie-
niec z szuwaru; piszczałka, strzała
(bełt), koń dziecinny, wędka, grze-
bień (tkacki).

harii-spex, icis m wieszczbiarz wró-
żący z trzewi.

haruspicmus 3 dotyczący wieszcz-
biarstwa z trzewi; subst. -a, ae
/ wieszczbiarstwo z trzewi.

basta, ae/drąg, pal, drzewce, laska;

a) dzida, lanca, włócznia; b) licyta-
cja; sub basta yendere sprzedać
na licytacji.

hastatus 3 uzbrojony dzidą; subst.
-us, -i m legionista pierwszego
szeregu bojowego.

ha.stile, is n = basta.

haud, haud adv. nie.

haud-dum adv. jeszcze nie.

haud-quaquam adv. bynajmniej,
wcale nie.

haurio, hausi, haustiim 3. czerpać;

l. wyczerpać (alqd ex, de, a re); a)
(krew) przelać; b) wziąć, pożyczyć;

c) sprowadzić na górę, pozbierać,
(radości) użyć, doznać. 2. ściągnąć,
wchłonąć, wypić; a) połykać; zjeść,
wyczerpać, pochłonąć; b) (ciało)
przebić, przeszyć; c) chciwie przyj-

haustus - 200 -

mować; chłonąć, dokładnie poznać;

d) dokończyć, przebiec.

haustus, fis m czerpanie; a) prawo
czerpania; b) to, co zaczerpnięto,
garść; c) wciąganie, wdychanie; łyk.

haut = haud.

hebdómas, adis / siódmy dzień.

hebenus wb. ebenus.

hebeó, - - 2. być tępym, ocięża-
łym (leniwym).

hebes, etis tępy; a) słaby, mdły; b)
nieczuły, głupi.

hebesco, - - 3. tępieć, słabnąć,
niedołężnieć, blednąc.

hebetó l. stępić; osłabić, przytłumić.

hedera, ae/bluszcz.

hedy-chrum, i n balsam.

hei inf. biada.

heia int. = eia.

helice, es/ślimak.

heliocaminu.s. T m słoneczna izba.

helix, icis / ślimacznica (roślina).

hellebórus, T m i -rum, T n ciemier-
nik, ciemierzyca.

helluatió, onis/rozpusta, zbytek.

helluo, onis m rozpustnik, marno-
trawca.

helliiór l. kąpać się (z abl.), pławić
się w czym, zbytkować.

hehella, ae/jarzyna.

hem int. ej! o!

hemero-drómus, i m goniec.

hemi-cillus, i m mieszaniec osła.

hemi-cyclium, i n półkole; rotunda;

krzesło z oparciem.

hemina, ae/ćwiartka (miara płynów
i rzeczy stałych).

hepteris, is siedmiowiostowy.

hera, ae wb. era.

herba, ae / a) źdźbło; trawa, darń,

zasiew; b) ziele, roślina; a) jarzyna;

P) zielsko, chwast.
herbesco, - - 3. puszczać źdźbła,

wschodzić.
herbidus 3 trawiasty.
herbi-fer 3 obfity w trawę.
herbi-gradiis 3 pełzający w trawie.
herbosus 3 obfity w trawę, w zioła.
herbula, ae / drobne ziele.
hercisco, - herctum 3. podzielić

spadek.
herctum, i n spadek, h. ciere dzielić

spadek.
herc(u)le na Herkulesa! na Boga!

przebóg!
here adv. = heri.
hereditarius 3 a) dziedziczny; b)

odziedziczony.

hereditas, atis/dziedzictwo, spadek.
heredium, i n dziedziczna posiadłość.
heres, edis m i/dziedzic, dziedzicz-
ka; następca.
heri adv. wczoraj.
herilis, e zob. erilis.
heroicus 3 heroiczny; epicki.
herois, idis/półbogini.
heros, ois m heros, półbóg; bohater.
herous 3 = heroicus.
herus, i m = erus.
hesternus 3 wczorajszy; adv. hes-

terno = heri.

hetaerice, es/przyjacielska jazda.
heu int. ach! biada!
heus int. hej! hola! słuchaj!
hexa-meter 3 sześciostopowy.
hexa-pylon, i n drzwi z sześcioma

łukami.
hexeris, is / sześciowiosłowiec.

- 201 - histrionalis

hiatus, fis m ziewanie; a) otwór,
rozpadlina, przepaść; paszcza; b)
pompatyczna zapowiedź; c) żądza
(alcis rei).

hibernaculum, T n zimowy namiot;

pl. zimowe leże, zimowe kwatery.

hiberno l. przezimować.

hibernus 3 zimowy, subst. hTberna,
órum n: a) leże zimowe; JS) zima.

hibiscum, i n ślaz.

hibrida, ae m i / mieszaniec.

hic, haec, hóc ten, ta, to; a) tutejszy,
obecny; b) teraźniejszy; c) nasz
(ten, o którym mowa); hic... ille
ten... ów, ostatni, pierwszy; d) na-
stępny; e) tego rodzaju, taki.

hic adv. tu, na tym miejscu; do tego
miejsca, dotąd, przy tej sposobno-
ści, w takich stosunkach.

hiemalis, e zimowy, burzliwy.

hiemó l. a) zimować; b) być burz-
liwym.

hiems, enus/zima, zimno; niepogo-
da, burza.

hieraticus 3 święty.

hierónicae, ariini m zwycięzcy na
świątecznych igrzyskach.

hilaris, e = hilarus.

hilaritas, atis/pogoda, wesołość.

hilaro l. rozweselić, wypogodzić.

hilarulus 3 wesolutki.

hilarus 3 wesół, pogodny.

hilla, ae / kiełbaska.

hilota, ae m helota.

hillim, i n wlókienko, włosek, odro-
binka.

hinc adv. stąd; a) z tej strony; b) od
teraz, potem, następnie; c) z tego,
przeto.

hinnitu.s. us m rżenie.

hinnuleus, i m jelonek, sarenka.

Ilinmi.s, i m muł.

hió l. stać otworem; a) otworzyć
usta, ziewać, gapić się, zdumiewać
się; b) mieć chętkę na coś; c) nie
mieć związku.

hipp-agogus, T / okręt do przewozu
koni.

hippócampus, i m konik morski.

hippó-centaurus, T m centaur.

hippódrómus, i m plac do wyścigów
konnych, tor wyścigowy.

Ilippo-manes, is n a) śluz klaczy; b)
narośl na czole nowonarodzonego
źrebięcia używana do napojów mi-
łosnych.

hippótoxótae, aróm m konni łu-
cznicy.

hir (nieodm.) ręka.

hircinus 3 kozłowy, koźli.

hircus, T m kozioł; zapach koźli.

mrsutus 3 kolczasty, najeżony, ostry;

dziki, niezgrabny.

hirtus 3 = hirsutus.

hirudó, inis / pijawka.

hirundo, inis /jaskółka.

hisco, - - 3. otwierać się; otworzyć
usta, mówić.

hispidiis 3 kosmaty, chropawy.

historia, ae / a) zbadanie, poznanie;

b) opis, opowiadanie, podanie; a)
historia, dzieje = badania histo-
ryczne, dziejopisarstwo; fS)pl. dzie-
ło historyczne.

históricus 3 historyczny; subst. -us,
-i m historyk.

histrio, onis m aktor.

histrionalis, e aktorski.

- 202 -

hiulco l. łupać.

hiulcus 3 spękany, rozpadły, rozdar-
ty; przerywany.

hódle dziś, dziś jeszcze; hodieque:

o!) i dziś także; f!) jeszcze także
dziś.

hódiernus 3 dzisiejszy.

hómi-cida, ae m i/zabójca, morder-
ca(-czyni).

homicidium, i n mord, zabójstwo.

homo, mus m człowiek, dziecko ludz-
kie; a) mężczyzna; b) niewolnik;

c) pl.: a) ludzie, bliźni; fS) domo-
wnicy; f) piechota.

hóniullii.s, i m człowieczek; biedny
człowiek, biedota.

hómuncio, onis i hómunculus,
i m = homullus.

hónestas. atis / l. sława, uznanie,
znaczenie; pl. a) odznaczenia; b)
znakomitości. 2. a) zacność, uczci-
wość; b) przyzwoitość, obyczaj-
ność; c) piękność.

hónesto l. czcić, wyróżniać.

hónestus 3. l. zacny, czczony, znacz-
ny, poważny; znakomity; subst.
m człowiek na stanowisku. 2. a)
szanowny, przyzwoity, uczciwy; b)
obyczajny, cnotliwy; c) piękny, pię-
knie brzmiący, powabny.

honor i -os, oris m zaszczyt, cześć:

l. poszanowanie, odznaczenie; ho-
noris causa z uszanowaniem
= z całym szacunkiem; a) szacunek;

b) godność zaszczytna, stanowisko,
urząd; c) zaszczytna nagroda, za-
płata, uroczystość, ofiara, tytuł za-
szczytny. 2. znaczenie, sława,
blask, ozdoba, wdzięk.

hónorabilis, e zaszczytny, szanowny,
czcigodny.

hónorarius 3 dany dla zaszczytu.
subst. -mm, T n dar zaszczytny.

hónorificus 3 pełen zaszczytu.

hónoró l. czcić, uczcić, wyróżnić.
hónoratus 3: cc) czczony, szano-
wany. subst. -us, T m dostojnik; fS)
zaszczytny, czcigodny.

hónoriis 3 zaszczytny.

hónos, óris m = honor.

hoplltes. ae m ciężkozbrojny, hoplita.

hora, ae / godzina: a) czas, pora
roku; b) pl. godzina, zegar.

hordeum, T n jęczmień.

hornótinus i hornus 3 tegoroczny.

hóró-logium, i zegar (słoneczny lub
wodny).

horrendiis 3 = horribilis.

horreo, ui, - 2. jeżyć się, wzdrygać
się. horrens zjeżony, chropawy; a)
(od zimna) wzdrygać się; wstrząsać
się; b) (z trwogi) drżeć, lękać się;

osłupieć, zdumiewać się.

horresco, rui, - 3. najeżyć się;

wzdrygać się przed czymś.

horreum, T n spiżarnia; stodoła, spi-
chlerz.

horribilis, e a) straszny, odrażający;

b) szanowny, zdumiewający.

horridulus 3 pojedynczy, wcale
skromny.

horridus 3 jeżący się: l. szorstki,
chropawy, włochaty; a) bez ozdób;

dziki, nieokrzesany, surowy; b) po-
jedynczy, skromny. 2. przejmujący
dreszczem; okropny, odstraszający.

horri-fer 3 przejmujący dreszczem,
okropny.

- 203 - humus

horrifico l. przerażać.
horri-ficiis 3 straszny.
horri-sónus 3 strasznie brzmiący,

przeraźliwy.
horror, oris m dreszcz, trwoga,
strach; trwoga religijna, uszano-
wanie.
hortamen, inis i hortamentiim,

i n zachęta, pobudka.
hortatió, onis / zachęcanie.
hortatór, oris m zachęcający.
hortatus, fis OT zachęcanie, pobudka.
hortensius 3 ogrodowy, neutr. plur.

rośliny ogrodowe.
hortór l. zachęcać, pobudzać, popę-
dzać (alqm od alqd; z ut, ne. z inf.);

dodawać odwagi, wyzywać.
hortuliis, i m ogródek; pl. park.
hortus, I OT ogród; pl. park.
hospes, itis OT l. przyjaciel; gość,
gospodarz. 2. obcy; nieobeznany
z czymś (in re albo z gen.}.
hospita, ae/a) obca, cudzoziemka,

gość; b) gospodyni.
hospitalis, e przyjacielski, gościnny.
hospitalitas, atis / gościnność.
hospitum, T n przyjaźń; a) gościnne
przyjęcie, b) gościnny dom, go-
spoda.

hospitiis 3 a) obcy; b) przyjacielski.
hostia, ae / zwierzę ofiarne.
hosticu.s 3 nieprzyjacielski, subst.

-urn, i n nieprzyjacielski kraj.
hosti-ficus nieprzyjacielski.
hostulis, e nieprzyjacielski, wrogo

usposobiony.
hostis, is OT i / a) obcy; b) nie-

przyjaciel(-jaciółka); przeciwnik(-

-czka).

HS. = sestertius.

huc adv. dotąd, do tego miejsca, tak
daleko, hucine aż dotąd? tak dale-
ko? tak dalece?

hm int. hej! ej!

Imiusce-módT i hiiius-inódi tego ro-
dzaju.

humanitas, atis/ludzkość, człowie-
czeństwo; a) łagodność, przyjaźń,
uprzejmość, przystępność; b) szla-
chetne wychowanie, wykształcenie,
smak, polor.

humanus 3 ludzki, dotyczący ludzi.
res humanae ludzkie losy, sprawy,
sprawy doczesne, ziemskie; a) god-
ny człowieka, szlachetny, delikatny,
wykształcony; b) uprzejmy, łagod-
ny, grzeczny; c) spokojny, poważ-
ny. odv. humane i humaniter.

humatió, onis/pogrzeb.

hiimecto, hiinieó zob. urn...

humerus, T m wb. umerus.

humescó, humidus zob. urn....

hiimilis, e niski; a) płaski, mały; b)
nic nie znaczący, słaby, biedny,
ubożuchny; c) (o mowie) bez
ozdób, płytki; d) małostkowy; e)
pokorny, uniżony, uległy; f) mało-
duszny, tchórzliwy, nędzny.

humilitas, atis / niskość, nikczem-
ność; a) niski stan, ród, nieszlachec-
kie pochodzenie; b) małoznacz-
ność, słabość, omdlenie; c) uniżo-
ność, pokora, uległość, służalczość.

hiimo l. pogrzebać.

humor, oris m wb. unior.

humus, i/ziemia, grunt. odv. humi
na ziemi, na ziemię, hunio z ziemi;

a) niskość; b) okolica, kraj.

hyacinthia - 204 -

hyacinthia, orum n święto na cześć
Hiacynta.

hyacinthus, T m hiacynt.

hyades, urn / konstelacja siedmiu
gwiazd.

hyaena, ae/hiena.

hyalópyrrhfchum, i n czerwony bur-
sztyn.

hyaliis, T m szkło.

hybridus 3 zob. hibridus.

hydra, ae / wąż wodny.

hydrauliis, i m organy wodne.

hydria, ae/dzban, urna, garnek.

hydropicus 3 cierpiący na wodną
puchlinę.

hydróps, opis m wodna puchlina.

hydrus, i m wąż (wodny).

hymenaeus, i m pieśń weselna; we-
sele, gody.

hymnus, i m pieśń pochwalna.

hypaethrós, T/świątynia mająca nad
cellą otwór w dachu.

hyperbafón, i n figura retoryczna, po-
legająca na przestawieniu wyrazów.

hypócaustum, T n palenisko; (w ła-
źni) pamia.

hypó-didascalus, i m młodszy nau-
czyciel.

hypó-mnema, atis n zapisek, uwaga,
notatka.

hypó-theca, ae / zastaw, zakład,
hipoteka.

I

iaceo, va, - 1. leżeć; a) spoczywać,
leżeć w łóżku, leżeć chorym; b)
leżeć przy stole; c) polec, trupem
paść. iacentes, ium m polegli; d)
leżeć na ziemi, w gruzach; e) (o
podróżnych) spoczywać, popasać;

f) (o szatach) wlec się po ziemi; g)
być nisko położonym, nisko leżeć;

h) być przygnębionym, bezsilnym;

i) być pogrążonym (np. in maero-
re); k) być załamanym, przybitym
(duchowo); (co do wartości) nisko
stać.

iació, ieci, iactum 3. l. rzucać, mio-
tać, strącać (alqd in alqd). ancoram
zarzucić, semen rozrzucić, wysiać,
(słowa) wyrzucać, wymawiać, mio-
tać. 2. sypać, wznosić, zakładać,
budować, fundamenta kłaść pod-
waliny czegoś (gen.).
iactan.s, tis chełpliwy, pyszałek.
iactantia. ae/pyszałkowatość.
iactatnó. ónis/l. rzucanie, wstrząsa-
nie, miotanie; a) wzruszenie; b)
chełpliwość. 2. chwiejność, niepo-
kój; popularność.
iactatu.s, iis m = iactatio.
iactito l. rzucać ustawicznie.
iacto l. l. rzucać (często lub zawsze)
miotać; a) porzucać, rozsiewać,
szerzyć, (rany) zadawać, (słowa)
miotać, rzucać; b) często (w mo-
wie) poruszać, wzmiankować; c)
ciągle mieć na ustach, chełpić się,

205 - idoneus

grozić, rzucać obelgi lub groźby. 2.
tu i tam rzucać, potrząsać; uwijać
się, kręcić się. se iactare krzątać
się koło czegoś (in re), wiele się
czymś zajmować.

iactura, ae / wyrzucanie (rzeczy)
z okrętu dla zmniejszenia ciężaru; a)
poświęcenie, strata, szkoda, iactu-
ram facere ponieść szkodę, utracić
coś (z gen.); b) koszt, nakład, ofiara.

iactu.s, us m rzucanie, miotanie, rzut;

odległość rzutu, odległość strzału.

iaculabilis, e dający się rzucić, zdat-
ny do rzucania.

iaciiiatór. oris m rzucający pocis-
kiem; uzbrojony w pocisk, miotacz.

iaculatrix, icis/rzucająca pociskiem;

łowczym.

iaciiiór l. l. rzucać pociskiem; a)
strzelać, zabić; b) ubiegać się o co,
polować na coś (alqd}. 2. (trans.)
rzucić, miotać.

iaculum, T n pocisk.

iam adv. l. a) już; b) zaraz teraz; c)
tuż; *iam... iam... już... już to... tuż
prawie; d) w tej chwili, natych-
miast, wnet. iamiam w każdej
chwili, za chwilę; e) (negatywnie)
non iam i iam non już nie, nie-
długo, jeszcze nie. 2. a) więc, dalej,
co więcej, nadto; b) ostatecznie,
wreszcie, w istocie.

iambeus 3 jambiczny.

iambus, i m jamb, stopa wierszowa;

poemat jambiczny.

lanigena, ae m dziecko Janusa.

ianitór. óris m odźwierny.

ianua. ae / brama, drzwi; dostęp,
wejście.

Iaiiiiariii.s 3 styczniowy; (mensis)
m miesiąc styczeń.

iailiis, T m osłonięte, pokryte przejś-
cie; sień, pasaż.

naspis, idis/jaspis.

ibi adv. tam, tamże; a) (o czasie)
wtedy, wtenczas; b) w tym, przy
tym, w tym punkcie.

ibidem adv. tamże; przy tym rów-
nież, w tym również.

ibis, is i idis / ibis.

icas, adis / dwudziesty dzień mie-
siąca.

iccirco = idcirco.

ichneumon, ónis m ichneumon,
szczur faraona.

ico, id, ictum 3 uderzyć, ugodzić.
foedus zawrzeć przymierze, ictiis
3 dotknięty, przejęty, zaniepokojo-
ny (alqa re).

icón, ónis/obraz.

ictiis, us m uderzenie, raz, cios, strzał,
rzut; a) uderzenie w struny; b)
napad.

id-circo adv. dlatego.

i-dem, eadem, idem ten sam, tenże.
idem ac lub et ten sam co (który);

także, również; lecz.

identidem adv. wielokrotnie, częs-
tokroć.

id-eó adv. = idcirco.

idiota, ae m człowiek nie znający się
na czymś, nieuczony, prostak, laik.

idolum, i n cień, obraz; a) zjawa,
zjawisko, widziadło; b) wyobra-
żenie.

idoneus 3 zdatny, stosowny, odpo-
wiedni, zdolny, dostateczny (z dat.
lub ad alqd; *z inf.; qui z córa.);

idus 206

zasługujący na karę, podlegający
karze.

idus, iium / idy, środek miesiąca.

iecur, óns (i iecinóris) n wątroba.

iecusculiim, i wątróbka.

ieimiitas. atis / czczość, trzeźwość,
oschłość, szczupłość.

ieiunium, i n post; a) głód; b)
chudość.

ieiunus 3 czczy, na czczo, głodny; a)
chudy, suchy, wyschły; b) ubogi,
drobny, lichy, mało znaczący; c)
oschły, nudny.

ientaculum, i n śniadanie.

iento l. spożywać śniadanie.

Igitiir ej. więc, zatem, przeto, otóż;

a) (przy nawiązaniu głównego wąt-
ku) otóż, jak powiedziałem; b)
(przy podsumowaniu) jednym sło-
wem, słowem, krótko mówiąc.

i-gnarus 3. l. (act.) nieświadomy,
niedoświadczony, nie obeznany
z czym (alcis rei, z acc. c. inf.). me
ignaro bez mojej wiedzy. 2. (pass.)
nieznany, obcy.

Ignayia. ae / gnuśność, lenistwo;

tchórzostwo.

Ignavus 3 a) gnuśny, bezczynny,
opieszały; obezwładniający; b) bo-
jaźliwy, tchórzliwy.

ignesco, - - 3. zapalić się, za-
płonąć.

Tgneus 3 z ognia, ognisty, gorący,
zapalczywy.

igniculus, l m iskierka; żar.

igni-gena, ae w ogniu zrodzony.

igni-pes, edis ognistonogi, krzesają-
cy kopytami ogień.

Tgni-pótens, tis m władający ogniem.

ignis, is m ogień; a) pożar; b) po-
chodnia, stos, piorun, gwiazda; c)
blask, światło; d) żar namiętności,
gniew, miłość; e) kochanek; O po-
żar = zguba.

TgnTtus 3 ognisty, płonący.

T-gnobilis, e nieznany, niesławny,
niskiego rodu, prostak, nikczemny;

zły.

ignobilitas, atis / brak znaczenia,
sławy, niskie pochodzenie.

Ignominia, ae / zniewaga, niesława;

obelga, hańba.

Tgnominiosus 3 haniebny.

Tgnorabilis. e nieznany.

Tgnorantia. ae/nieświadomość, nie-
znajomość.

Ignoratio. ónis / = ignorantia.

i-gnoro l. nie znać, nie wiedzieć
(aląd; z acc. c. inf., *z inf.). Tgno-
ratus 3. nieznany, niepoznany.

ignosco, gnovT, gnotum 3. przeba-
czać, pobłażać (alicui aląd); ułas-
kawić.

i-gnótus 3 l. nieznany, obcy; nie-
znanego, niskiego rodu, prostak. 2.
nie obeznany, nie znający.

ile wb. ilia.

ilex, ids f dąb.

ffla, ium n miękkość; jelita, wnętrz-
ności, brzuch, podbrzusze.

ilicet adv. l. idź!, wolno! 2. skoń-
czone, przepadło. 3. zaraz, natych-
miast.

i-lico adv. na miejscu, natychmiast.

ilignus 3 dębowy.

il-labfiactus 3 niezachwiany.

il-labór, lapsiis sam 3. wśliznąć się,
wcisnąć się; wpaść, zapaść się.

- 207 - Ułudo

U-laboratfls 3 a) nie obrobiony; b)
bez trudu.

fl-laboro l. pracować, trudzić się
nad czym (abl.).

Ulać adv. tam.

U-lacessitus 3 nie zaczepiony.

U-lacrimabUis, e a) nie opłakiwany;

b) nie dający się wzruszyć Izami,
nieubłagany.

a-lacrimo i -mór l. a) płakać nad
czym (dat.); b) płakać przy czymś;

ociekać czymś.

a-laesus 3 nie uszkodzony.

a-laetabilis, e niewesoły.

a-laqueo l. wplątać, usidlić.

B-laudatus 3 a) nie chwalony; b) na
przekleństwo zasługujący.

Ule, a, ud tamten, ów. hic... ille ten,
tamten, jeden... drugi, ostatni... pier-
wszy; ille aut ille pierwszy lepszy,
ktokolwiek; a) tamtejszy, z tamtej
strony; b) ówczesny, miniony, daw-
niejszy; c) powyższy, dawniej
wspomniany, już wymieniony, na-
zwany; d) ów sławny, ów znany,
wielki, osławiony; e) następny, na-
stępujący; f) on; adv. Ula z tamtej
strony, tam, tamtędy; illo tam,
w tamtą stronę.

illecebra, ae / ponęta, powab, pod-
nieta.

illecebrósus 3 nęcący, ponętny.

il-lectus 3 zwabiony.
il-lectus 3 nie czytany.

illepidus 3 niezgrabny, niesmaczny,
bez wdzięku.

Uli adv. = Ulic.

il-libatus 3 nieuszczuplony, nie-
tknięty.

U-liberaHs, e nieszlachetny, niegod-
ny, niegrzeczny, prostacki; skąpy,
nieuczynny.

U-liberalitas, atis / nieuczynność,
skąpstwo.

illic, -aec, -oc i -uc tamten dalszy.

Ulic adv. tam; tamże, na tamtym
świecie.

il-licio, leid, lectum 3. przywabić,
przynęcić, uwieść, wzbudzić pożą-
danie (alqm ad aląd}.

il-licitator, oris m podbijający cenę
przy licytacji.

il-licitiis 2 niedozwolony.

il-lico adv. = ilico.

il-Bdó, sT, sum 3. a) wzbić, wepchnąć;

b) uderzyć, trącić o co; c) rozbić.

il-ligo l. przywiązać, przytwierdzić;

a) związać, skrępować, zobowią-
zać; b) oplatać, uwikłać, umocnić.

illim adv. = illinc.

il-limis, e nie zamulony, czysty.

illinc adv. a) stamtąd; b) tam.

U-Kno, levi, litum 3. a) pomazać,
namazać (aląd alicui rei); b) po-
wlec, posmarować (aląd aląa re).

il-liquefactus 3 roztopiony, rozpusz-
czony.

il-llteratus 3 niewykształcony, nie-
uczony.

illo i Uloc = Uluc.

il-lotus 3 nie myty, brudny.

illue adv. tam, do tego miejsca; na
tamten świat.

U-lucesco, liixi, - 3. zajaśnieć, za-
świecić, świtać; Ulucescit dzień
nastaje, świta.

U-ludó, si, sum 3. igrać z czym
(dat.); a) żartować, drwić, łudzić;

illumino - 208 -

b) porwać się na coś, zhańbić,
znieważyć.

il-lummo l. oświetlić, oświecić,
ozdobić, uświetnić.

il-lunis, e bez światła księżycowego.

illiisio. onis / szyderstwo, drwina,
ironia.

illustris, e rozjaśniony, jasny, pro-
mienny; a) wyraźny, widoczny; b)
wpadający w oczy, dobitny; c) zna-
komity, sławny, wyborny.

il-lustro l. oświecać, rozjaśniać; a)
wyjawić; b) wyjaśniać, uwidacz-
niać, tłumaczyć; c) użyczać blasku,
uświetniać, czynić sławnym.

il-luvies, el / l. brud. 2. powódź;

bagnisko.

ilota, ae m = hilota.

unagmarius 3 urojony, pozorny.

unaginatio, ónis/urojenie, marzenie,
wyobrażenie.

unagmór l. wyobrazić sobie, przed-
stawić sobie.

unagó, mis/obraz: a) wizerunek; a)
portret; /?) maska woskowa, wize-
runek przodków; b) sylwetka, wi-
dziadło, marzenie senne, mara, po-
zór; a) cień; /?) echo; y) złuda; c)
zjawienie, widok; d) obrazowe
przedstawienie, porównanie; e) wy-
obrażenie, idea, myśl.

uiiaguncula, ae / obrazek.

imbeclllitas. atis/słabość; a) choro-
witość; b) niemoc, omdlenie.

imbecillus 3 słaby, bezsilny; a) cho-
rowity; b) bez mocy, niedołężny,
omdlały.

im-bellis, e niewojowniczy; a) tchó-
rzliwy; b) spokojny.

imber, brus m deszcz, ulewa, na-
wałnica; a) niepogoda; b) woda,
strumień.
im-berbis, e i -bus 3 bez brody,

gołowąs.

im-bibó, bibi, - 3. napić się, nasiąk-
nąć; a) przejąć się czymś; b) przed-
sięwziąć sobie.
imbrex, icis/dachówka rowkowana.
imbri-fer 3 deszczonośny, dżdżysty.
im-biibo, iii, utiim 3. zwilżyć, zmo-
czyć, napoić; a) zmazać, skalać;

zarazić; b) napełnić czymś; c) przy-
zwyczaić do czegoś, spoufalić, wta-
jemniczyć w coś, zapoznać
z czymś, wpoić coś.
imitabilis, e dający się naśladować.
imitamen, inis i -mentum, T n na-
śladowanie, naśladownictwo.
imitatór, onis / = imitamen.
imitatór, oris m naśladowca.
Imitatrix, icis / naśladowczyni.
nnutór l. naśladować (z acc.); a)
odtworzyć, udać; b) być podobnym,
równać się.
hn-madesco, diii, - 3. zmoknąć,

zwilżyć się.

im-nianis, e olbrzymi, ogromny, nie-
zmierny; dziki, straszny, przeraża-
jący; adv. immane.
inunanitas, atis / niezmierna wiel-
kość; okropność, dzikość, nieludz-
kość; człowiek nieludzki.
im-mansuetus 3 nieobłaskawiony,

nieoswojony, dziki.
ini-niaturitas, atis/zbytni pośpiech.
ini-maturus 3 niedojrzały, zawczes-

ny, przedwczesny.
im-niedicabilis, e nieuleczalny.

- 209 - iiliinodulatus

im-memór, óris nie pamiętający,
niepomny (z gen.}; niewdzięczny.

un-memóratus 3 nie wspomniany,
nie słyszany, nowy.

ininiensitas, atis / niezmierzoność,
ogrom.

im-mensus 3 niezmierny, ogromny,
nieskończony.

ini-merens, tis niewinny.

im-mergó, mersT, mersuni 3. zanu-
rzyć, zatopić (alqd in alqd); se
immergere wcisnąć się, zagnieź-
dzić się.

fan-meritus 3 a) niewinny; b) nieza-
służony; bez winy. adv. immerito.

immersabilis, e nie dający się zato-
pić, pogrążyć.

im-metatus 3 nie odmierzony.

im-migró l. wejść, wprowadzić,
wciągnąć (w alqd).

im-mineó, - - 2. l. sterczeć, wi-
sieć nad czym, przechylać się (z
dat.); a) uciskać, na karku siedzieć;

b) czyhać na coś, dążyć do czegoś
(aticui rei, in lub ad alqd). 2.
wystawać ponad coś; a) (miejs-
cowość) opanować; b) (o nieszczęś-
ciu) wisieć nad głową, zagrażać
(alicui).

im-miniio, m, utum 3. zmniejszać,
uszczuplać, ukrócać; osłabiać, od-
bierać siły (alqd de re); odbierać
znaczenie, (pacem) odwlekać.

im-minutió, onis / zmniejszenie,
uszczuplenie.

im-misceo, miscuT, mixtum 2.
wmieszać w co, pomieszać
z czymś (alqd alicui rei); powi-
kłać, połączyć.

im-miserabilis, a nie żałowany, nie
budzący litości.

im-misericors, dis nielitościwy.

im-missió, ónis / wpuszczanie; stąd:

zapuszczanie, sadzenie.

im-miffs, e cierpki, niedojrzały; przy-
kry, okrutny, dziki.

ini-mittó, misi, missum 3. l. wpuścić
(alqm lub alqd in, ad alqd, *z
dat.); a) wypuścić na kogoś, po-
szczuć, podburzyć, pass. lub se
immittere wcisnąć się; b) (tela)
rzucać, miotać; c) wprowadzić
w posiadanie (alqm in alqd); d)
wtrącić, wsadzić (kogoś do więzie-
nia) (alqd in alqd lub z dat.); e)
sprawić, wyrządzić, wzniecić (alqm
in alqm); f) narobić komuś czegoś
(alicui alqd). 1. wystrzelić w górę,
szybko rosnąć w górę, wznieść się
nagle, immissus 3 (o włosach) spa-
dający w dół, rozpuszczony.

mimo adv. a) wcale nie, w żaden
sposób; b) owszem, na wszelki
sposób.

im-mobilis, e nieruchomy; niewzru-
szony.

im-móderatio / nieumiarkowanie,
brak miary.

im-móderatus 3 nieumiarkowany; a)
niezmierzony; b) niepomiarkowa-
ny, nieokiełznany, bezładny.

im-módestia, ae/nieskromność, nie-
sposłuszeństwo, niekamość.

im-modestus 3 nieskromny, zuch-
wały.

im-módicus 3 a) niezmierny; b) bez
miary, niepowściągliwy.

im-modulatus 3 niemelodyjny.

immolatio

immólatió / ofiarowanie.

inunólatór, oris m ofiarujący, ofiar -
nik.

ini-molitus 3 w środek wbudowany,
postawiony.

im-móło l. zabić na ofiarę, ofiarować
(alicui alqd).

im-móriór, mortus sum 3. umrzeć
na czymś, przy czymś lub w czymś

_ (dat.).

im-morsus 3 ukąszony, podrażniony.

im-mórtalis, e nieśmiertelny; subst.
m bóg; niespożyty, wieczny.

im-niortalitas, atis/nieśmiertelność,
wieczność,

im-motus 3 nieporuszony, nierucho-
my; niewzruszony.

im-mugio 4. huczeć, rozlegać się.

im-mulgeo 3. wydoić, doić.

im-mundus 3 nieczysty, brudny.

im-munió 4. usadowić się, pobudo-
wać się.

im-munis, e wolny od obowiązku:

a) wolny od podatków, danin (z
abl. lub gen.); b) bez podarków;

c) wolny od zajęcia; a) zapomi-
nający o obowiązkach; ff) wolny,
uwolniony, bez udziału w czymś
(alcis rei).

immunitas, atis / wolność od obo-
wiązków, podatków; a) przywilej;

b) wolność od czegoś (gen.).

im-mumtus 3 nie obwarowany; nie
brukowany.

im-murmuro l. mruczeć, szemrać,
szeptać, szumieć.

im-mutabffis, e niezmienny.

ini-niutahilitas, atis / niezmienność.

im-mutatio, onis/zmiana, zamiana.

im-mutesco, niutiii, oniemieć, umil-
knąć.

im-muto l. zmienić, przemienić.

im-pacatus 3 niespokojny.

im-par, aris nierówny; nieparzysty;

a) nierówny co do kształtu; b)
niedorosiy (alicui); nie mogący
sprostać, źle przystający, źle leżący.

ini-paratii.s 3 nie przygotowany, nie
zaopatrzony.

ini-pastiis 3 nie nakarmiony, głodny.

inipatibilis, e nieznośny.

im-patiens, tis niewytrzymały, nie
mogący znieść czegoś lub sprostać
czemuś; a) niecierpliwy; b) nie-
czuły.

im-patientia, ae / niecierpliwość,
niewytrzymaiość.

ini-payidus 3 nieustraszony.

impedlmentum, T n przeszkoda; pl.

a) pakunek, bagaże, tłumoki; tabor;

b) konie juczne.

im-pedio 4. wiązać, wikłać; więzić,
trzymać, owijać, przepasywać (alqd
alqa re); a) (miejscowość) czynić
niedostępną; b) powikłać, zmieszać
(alqd alqa re); c) przeszkadzać,
wstrzymywać, tamować, stać na
zawadzie, w drogę wchodzić (alqm
lub alqd alqa re lub ab, w re; z ne,
ąuommus, quin, z inf.).

inipedltió, onis/przeszkoda, zawada.

imedTtiis 3 doznający przeszkody,
powstrzymywany; a) niedostępny;

b) obarczony, obciążony, niespo-
sobny do walki, ociężały; c) zawik-
łany, trudny.

im-pello, puli, pulsom 3. trącać,
uderzać o co (alqd); a) potrącić,

popędzić, w ruch wprawić; a) zmu-
sić do ustąpienia; JS) zadać ostatni
cios, doprowadzić do upadku, po-
walić; b) pobudzić, skłonić, spo-
wodować (alqm ad lub in alqd;

z ut, ne, inf.).

im-pendeo, - - 2. wisieć, zwieszać
się nad czym; zagrażać, nad głową
wisieć.

impendium, T n nakład, koszt; strata;

adv. impendio znacznie, o wiele.

im-pendo, ndi, nsum 3. łożyć, (pie-
niądze) wydawać (in alqd); użyć,
zastosować, dokładać starań (alqd
in alqd lub *alicui rei); iillpensus
3: a) wysoki, drogi, kosztowny; b)
znaczny, wielki, usilny, gwałtowny.

im-penetrabilis, e nieprzebyty, nie-
przystępny.

inipen.sa. ae/nakład, koszt; poświę-
cenie, użycie.

imperator, oris m władca, pan; a)
naczelny wódz, dowódca; b) cesarz.

imperatorius 3 a) należący do wo-
dza; b) cesarski.

imperatrix, icis / władczyni.

im-perceptus 3 nie poznany.

im-percussus 3 bez szmeru, nieude-
rzony.

im-perditus 3 nie zabity.

im-perfectus 3 niedokonany, niedo-
kończony.

im-perfossus 3 nie przeszyty.

fanperiosus 3 rozkazujący, panujący;

despotyczny, srogi, tyrański.

im-peritia, ae/nieświadomość, nie-
doświadczenie.

imperito l. władać, rozkazywać (a-
licui).

im-pentus 3 niedoświadczony, nie-
świadomy (z gen.).
imperium, i n l. rozkaz, przepis, 2.
moc rozkazywania, władza; a) pa-
nowanie, rządy, pl. rozporządzenie;

b) władza urzędowa, władza prze-
łożona; a) naczelne dowództwo,
komenda, imperia magistratusque
urzędy wojskowe i cywilne, władze
w czasie wojny i pokoju; /?) władza
cywilna; /) urzędnik, wódz; c) pań-
stwo, cesarstwo.
im-periuratus 3 wobec którego nie

można krzywo przysięgać.
im-pennissiis 3 niedozwolony.
imperó l. a) rozkazywać, nakazy-
wać, zarządzić (alqd, alicui alqd;

z ut, ne, acc. c. inf.; w pass.
też osobowo, jak iubeor). subst.
iniperatiim, i n rozkaz, polecenie;

b) nakazać coś zrobić lub dostar-
czyć, polecić, włożyć coś na kogoś
(np. alicui naves, obsides); c) nad
kimś panować, władać kimś, mieć
władzę.

im-perspicuus 3 nieprzenikniony.
im-perterritus 3 nieustraszony.
im-pertio 4. przydzielić, udzielić,
obdarzyć, użyczyć, darować (alicui
alqd i alqm alqa re). alicui sa-
lutem kazać pozdrowić; zaopat-
rzyć kogoś w co.
im-perturbatiis 3 nie zmieszany,

spokojny.

im-pervius 3 nie do przebycia, nie-
przebyty.
impete, *abl. od impetus.
inipetibilis. e = inipatihilis.
im-petó 3. napadać, atakować (alqm).

impetrabilis - 212

impetrahilis, e dający się osiągnąć,

uzyskać.

impetratio, onis / osiągnięcie.

impetrio 4. usiłować, uzyskać.

im-petro l. wykonać, do skutku do-
prowadzić, dokazać; uzyskać, osią-
gnąć, przeprowadzić (alicui alqd,
alqd ab alqo, z ut).

inipetus, lis m pęd, zapęd, gwałtow-
ność, szybki bieg, polot; a) natarcie,
napad; b) gwałtowność; a) gwał-
towne pożądanie, żądza, popęd,
zapał, natchnienie; j8) wzburzenie,
namiętność; y) szybkie postanowie-
nie, kaprys; 8) (w mowie) polot.

im-pexus 3 nie uczesany, kosmaty,
kudłaty; rubaszny, prosty.

im-pietas, atis / bezbożność, niego-
dziwość.

im-piger 3 nieleniwy; żwawy, nie-
zmordowany.

impigritas, atis / żwawość, ocho-
czość, pilność.

im-pingo, pegi, pacturn 3. wbić,
uderzyć o co; wpędzić (alqd alicui
rei lub m alqd); narzucić komuś
coś.

im-pius 3 bezbożny, występny, nie-
godziwy.

im-placabilis, e nieubłagany.

im-placatus 3 nie dający się zaspo-
koić, nieubłagany; nienasycony.

im-placidiis 3 niespokojny; wojow-
niczy, dziki.

im-plecto, xi, xum 3. wpleść, uwi-
kłać.

im-plexo, evi, etum 2. napełnić, wy-
pełnić, zapełnić (alqd z abl. lub
gen.); a) zaspokoić, nasycić; b)

uczynić brzemienną, zapłodnić; c)
uzupełnić, dopełnić; d) dosięgnąć
miary; wieku; e) (miejsce) wypeł-
nić; f) czegoś dokazać, dokonać.

implicatió, onis / przeplatanie, po-
wikłanie, zamieszanie.

im-plico, ayi (i iii), atiini (i itiirn) l.
l. powikłać, zawikłać. pass. uwik-
łać się; a) połączyć, powiązać,
przyczepić, związać; b) pass. (alqa
re) zawikłać się w co, wdać się
w coś, dostać się, wpaść; c) wpra-
wić w zamieszanie, nieład.
implicatus 3 zawikłany, zagmat-
wany. 2. obwinąć, otoczyć, oplatać
(alqd alqa re).

im-ploratio, onis/błaganie, wzywa-
nie pomocy.

im-ploro l. przyzywać, usilnie bła-
gać (alqm i alqd); uprosić (alqd ab
alqo; z ut, ne).

im-plumis, e nieopierzony, nagi.

im-pluo, ui, - 3. skraplać.

impluyium, T n podwórze, implu-
wium.

im-pólitus 3 a) nie wygładzony, nie-
wykształcony; b) niedokończony.

im-polliitu.s 3 nieskalany, nieskazi-
telny.

im-pono, posili. pósitlim 3. włożyć,
wstawić, wsadzić (alqd in rem, in
re lub z dat.); a) załadować (milites
in naves); wsadzić, ustanowić, prze-
łożyć kogoś nad czymś (alqm alicui
rei); b) nałożyć, włożyć na kogoś
(alicui alqd); a) obarczyć kogoś
czymś; ff) oszukać; c) przyłożyć
(alicui rei alqd); a) (pieniądze)
wyłożyć na coś, łożyć, (imię) na-

- 213 - inipiigno

dać; p) wyrządzić, zadać komuś
coś (alicui alqd).

im-portó l. (obcego coś) wprowa-
dzać, sprowadzać, przywozić; wy-
rządzić, spowodować, sprawić.

iniportiinitas, atis / bezwzględność,
opryskliwość, bezczelność.

im-portunus 3 niekorzystny (co
do położenia); a) uciążliwy, przy-
kry, niemiły; b) bezwzględny, szor-
stki, niepohamowany, natrętny,
bezczelny.

im-portuosus 3 pozbawiony portów.

im-possibilis, e niemożliwy.

im-pótens, entis l. omdlały, słaby.
2. nie panujący nad czym (z gen.);

nie panujący nad sobą, nieumiar-
kowany, namiętny, gwałtowny;

rozpustny, rozpasany, zuchwały,
szalony.

im-pótentia. ae / a) omdlałość, sła-
bość; b) brak panowania nad sobą,
porywczość; wyuzdanie.

impraesentiarum = in praesentia
rerum na teraz, na razie, wobec
tego.

im-pransus 3 na czczo.

im-precór l. czegoś (złego) życzyć.

im-pressio, onis / odcisk; wrażenie,
wtargnięcie, napad, najazd.

im-primis adv. przede wszystkim,
szczególnie, mianowicie.

im-primo, pressi, pressum 3. a)
wycisnąć, wytłoczyć, wyryć (alqd
in re lub dat.); b) napiętnować
(alqd alqa re). pass. doznawać
wrażeń.

improbatio, onis / nagana, odrzu-
cenie.

iiiipróhitas, atis/niegodziwość, nie-
uczciwość.
inipróbó l. zganić, odrzucić.
im-próbus 3 zły; a) nieuczciwy, zły,
złośliwy, występny; b) zuchwały,
bezczelny, nieprzyzwoity; c) nad-
mierny, zbyteczny, przesadny.
im-prócerus 3 niepozorny, niski, ma-
ły.

im-prodictus 3 nie odłożony.
im-promptus 3 niezręczny, nieporę-
czny, powolny.
im-próperatus 3 niespieszny, po-
wolny.
im-prosperus 3 niepomyślny.
im-proyidus 3 a) nie przeczuwający;

b) nie przewidujący, nieostrożny,
nieuważny.

im-piwisus 3 nieprzewidziany, nie-
spodziany.

im-prudens, entis nie wiedzący; a)
nie przeczuwający; b) nieumyślny;

c) nie obeznany (alcie rei), niero-
zumny, nieroztropny.
imprudentia, ae/a) nieświadomość;

b) brak przeczucia, niedomyślność;

c) niebaczność, nieroztropność.

im-pubes, eris (i impubis, e) niedoj-
rzały, niedorosły; niezamężny.

ini-pudi-ns, entis bezwstydny, bez-
czelny.

ini-pudentia, ae / bezczelność, bez-
wstyd.

im-pudidffa, ae/nieczystość, nierząd.

im-pudlcus 3 lubieżny, sprośny, nie-
czysty.

impugnatio, onis / natarcie, szturm.

im-pugno l. napadać, szturmować;

zwalczać, zbijać.

impulsie -214-

im-pulsio, onis / = inipulsus.

inipulsór, óris m podżegacz.

ini-pulsiis. us m uderzenie, potrące-
nie; podnieta, zachęta.

inipune adv. bezkarnie; bez szkody,
bezpiecznie.

uiipunita.s, atis bezkarność; niekar-
ność, wyuzdanie.

im-pumtus 3 bezkarny; wyuzdany.

im-puritas, atis / nieczystość, wy-
stępność.

mi-purus 3 nieczysty, występny, pro-
stacki, wstrętny.

im-putatus 3 nie obcięty.

im-putó l. przypisywać do komu
(alicui alqd).

mprp. I. z abl.: l. (na pyt. "gdzie?")
w, na, np. in urbe vivere, anulum
in digito habere, arx in monte
sita, pontem facere in flumiiie
położyć przez rzekę, in armis esse
być pod bronią, in oculis esse leżeć
przed oczyma, in Sequanis w kraju
Sekwanów. in barbaris u barba-
rzyńców. quantum in me est ile
ode ranie zawisło. 2. (czasowo)
wśród, podczas, za, np. in con-
sulatu, bis in die nihii calamitates
in vita vidisti; przy sposobności,
np. in funere amici eum vidi, in
arce oppugnanda. 3. (w stanie,
w stosunkach) a) w, np. in summa
paupertate mori, in honore esse,
amicus certus in re incerta cer-
nitur. in homine alqd laudo, in
summa copia rerum wśród ogrom-
nej liczby; P) (wśród czego się
ktoś, coś znajduje) np. in bonis
civibus haberi należeć do grona

prawych obywateli; y) (w stosunku
do kogo, względem kogo) wobec,
co do (np. crudelissimus in hoste,
peccare in civibus, exercitatus in
armis, laudare alqm in amicitia);

S) (w znaczeniu: pomimo, mimo),
np. Cato in summa senectute co-
tidie coninientabatur. II. z acc.:

l. (na pytanie "dokąd?") do, ku,
na, np. in patriam redire, in Grae-
ciam proficisci, in caelum sus-
picere; tak samo: in ius vocare, in
iudiciuni venire, in contionem
prodire itp. 2. (czasowo) na, np.
alqm in posterum diem invitare;

in diem vivere żyć z dnia na dzień,
in dies codziennie, in horas co
godzinę, in futurum na przyszłość.
3. przy określeniu; a) usposobienia,
sposobu postępowania: wobec, ku,
względem (np. amor in patriam
miłość ojczyzny, liberalis in mili-
tes, odium in malos cives); /?)
(przy dzieleniu) na (np. Gallia di-
visa est in partes tres); y) (o celu
i przeznaczeniu) na, (np. pecunia
in rem militarem data, legio in
praesidium missa. alqm in po-
enam expetere, somno in volu-
ptatem uti, in speciem dla pozoru,
in contumeliam na hańbę); S) (w
jaki sposób?) w, na, (np. mirum in
modum w dziwny sposób, in vi-
cem nawzajem, in universum na
ogół, pax convenit in has leges pod
tymi warunkami, in rem esse być
odpowiednim, korzystnym itp.).
m-accessus 3 niedostępny.
m-adsuetus 3 nieprzywykły.

215 - incedo

in-adustii.s 3 nie przypalony.
in-aedifico l. dobudować, przybudo-
wać (in re i m rem)', zabudować,
coś zamurować (alqd).
in-aequabilis, e nierówny.
in-aequalis, e a) nierówny, krzywy;

b) niejednaki; zmienny; niestały.
uiaequalitas, atis / nierówność.
m-aequo l. zrównać, wyrównać.
m-aestimabilis, e nie oceniony; a)
bez wartości; b) bezcenny, nad-
zwyczajny.

in-aestiió l. zawrzeć w czymś, bu-
rzyć się (z dat.).
in-alpinus 3 mieszkający w Alpach.
in-amahilis, e niemiły, nienawistny.
m-amaresco, rui, - 3. gorzknieć,

brzydnąć.

in-ambitiosus 3 bez ambicji.
in-ambulatio, onis / przechadzka.
in-ambulo l. przechadzać się.
in-amoenus 3 nieprzyjemny, smutny.
in-animalis, e i in-animus 3 bez

życia, bez duszy.
inani.s, e próżny, czczy, subst. inane,
is n próżnia; a) z próżnymi rękoma;

b) ubogi, złupiony; c) bez treści,
bez wartości, czczy; d) próżny,
nieużyteczny, daremny, marny; e)
chełpliwy.
inailita.s. atis / próżnia; próżność,

marność.

in-aratus 3 nie zorany, leżący od-
łogiem.
in-ardesco, arsT, - 3. a) zapalić się;

b) zapłonąć, rozpłomienić się.
m-aresco, ariii, - 3. wysychać.
m-assiietus 3. nie przyzwyczajony,
nie nawykły.

in-attenuatiis 3 nie osłabiony, nie
zmniejszony.

in-audax, acis nieśmiały, trwożliwy.

in-audio 3. dosłyszeć, posłyszeć.

in-audltus 3 a) niesłychany; b) nie
słyszany, nie wysłuchany.

in-auguro l. a) zasięgnąć wieszczby
z lotu ptaków; b) poświęcić (za
pomocą auguńów).

in-aures, iiim / kolczyki.

in-auro l. pozłocić.

in-auspicatiis 3 nie stwierdzony, nie
pochwalony wieszczbą; adv. -o.

m-ausus 3 to, na co się nie od-
ważono.

inb... zob. imb...

in-caediius 3 nie rąbany, nie tknięty
siekierą.

in-calesco, Im, - 3. rozgrzać się,
zapalić się, zapłonąć.

in-calfació, feci, factum 3. rozgrzać.

in-callidus 3 nieroztropny, niezrę-
czny.

in-candesco, duł, - 3. zbieleć; roz-
grzać się do białości.

in-canesco, mii, - 3. zbieleć, po-
bieleć.

in-cantó l. oczarować.

in-canus 3 siwawy.

in-cassum iob. cassus.

in-castigatus 3 nie skarcony, nie
ukarany.

in-cautus 3 l. nieostrożny, niebacz-
ny, niedbały. 2. nie strzeżony, nie
zabezpieczony, niepewny.

in-cedó, ssi, ssum 3 stąpać, kroczyć,
iść; a) wyruszać, maszerować, na-
cierać (in, ad alqd); b) wystąpić,
nadejść, nastąpić; powstać; c) ogar-

incelebratus 216 -

nać, opanować (z dat. lub acc.); d)
wejść, wstąpić (alqd).
in-celebratus 3 nie wspominany.
in-cenatus 3 nie najedzony, na czczo.
incendiarius, T m podpalacz.
incendiiini, i n podpalenie, pożar; a)
pochodnia, żagiew; b) żar, ogień;

c) zagłada, zniszczenie, klęska.
in-cendo, cendl, censum 3. zapalić,
podpalić; pass. zapalić się; a)
oświecać; b) zapalać, rozpalać, roz-
płomieniać (alqm i alqd); a) pod-
niecać, podburzać; R) zwiększać,
wzmagać.
incensio / podpalenie, pożar.
incensus 3 part. od incendo.
iii-censii-s 3 nie szacowany przez

cenzora.

inceptio, onis / = inceptum.
incepto l. rozpoczynać, zaczynać.
inceptum, T n i -tus, us m początek,

zaczęcie, przedsięwzięcie.
in-cerno, crevi, cretum 3. posypać.
in-certus 3 a) niepewny, nieokreś-
lony; subst. incertiim, i n niepew-
ność, niejasność; trudny do rozpo-
znania; b) (act. o osobach) niepew-
ny, chwiejny, wahający się (z gen.).
in-cesso, lvi, - 3. wyruszać przeciw

komuś (alqm), napadać, uderzać.
in-cessiis, us m chodzenie, chód;

a) natarcie, napad; b) kolumna
wojska.

incesto l. zhańbić, zbezcześcić.
in-cestus 3 nieczysty, sprośny, grze-
szny; subst. incestuiii. i n nieczys-
tość, kazirodztwo.
in-cestus, us m = incestum.
in-chóó l. = incoho.
incidentia, ae / deszcz kamienny.

in-cido, cudi, - 3. wpaść, rzucić się
(in alqm lub z dat.); a) wpaść w coś,
(o rzekach) wpadać; b) napaść,
natrzeć (in alqm); c) (niespodzianie)
natrafić, natknąć się, napotkać (in
alqd lub z dat.); d) zdarzyć się,
wypaść, nastąpić; spotkać kogoś,
zdarzyć się komuś (alicui).

in-cido, cldl, cisum 3. a) naciąć,
wyryć, wykuć (alqd in rem lub in
re); b) rozciąć, przeciąć; a) prze-
rwać, urwać, zakończyć; /?) odciąć,
pozbawić (np. spem).

incile, is n kanał (odpływowy).

in-cingo, cinXT, cinctum 3. przepa-
sać; opasać, otoczyć.

in-cipió, pf. coepT, coeptum i in-
-ceptiim 3. l. pochwycić, zacząć,
począć, przedsiębrać (alqd, ab aląa
re, z inf.). 1. (intr.) zacząć się.

incise i incisiun odv. w krótkich
zdaniach.

incisio, mis / i incisum, T n wcięcie,
odcinek.

incitamentum, T n podnieta, popęd,
bodziec.

incitatio, onis/pobudzenie, zachęta;

a) polot, rozpęd; b) popęd, dążność.

in-citó l. pobudzić do szybkiego
ruchu, popędzić; pass. i se incitare
spieszyć naprzód, incitatus 3 szy-
bki, spieszny; a) pobudzać, pod-
niecać; b) drażnić, poduszczać; c)
wzdymać, powiększać, wzmagać.

in-citus 3 a) silnie poruszany, szybki;

b) nieruchomy.

in-clanió l. głośno wołać, przywoły-
wać (alqm); wołać o pomoc.

- 217 inconsiderantia

n-claresco, rui, - 3. stawać się
znanym lub sławnym, dać się po-

in-clemens, entis bezwzględny, srogi.

in-clementia. ae / bezwzględność,
srogość, nieludzkość.

in-clinatio, oms / pochylenie, zgię-
cie; a) przychylność, życzliwość;

b) zmiana.

in-clinatus nachylony, skłonny; a)
schylony, upadający, zachodzący;

b) skłonny, przychylny, życzyliwy
(ad alqd i ad alqm).

in-clino l. nachylać, zginać; intr.
i pass. nachylać się, (o wojsku)
zachwiać się, cofać się; a) skłaniać,
zwracać, kierować; intr. i pass.
skłaniać się ku czemu (ad alqd); b)
doprowadzić do upadku; pass.
i intr. upadać, obracać na gorsze;

szkodzić, przeszkadzać; c) przewa-
żyć, rozstrzygnąć (alqd).

inclitus 3 = inclutus.

in-cludo. sl, sum 3. l. zaniknąć,
zacieśnić (alqd in rem i in rem);

wprawić, wstawić, umieścić
w czym, wpuścić w coś. 2. zamy-
kać, powstrzymywać, tamować.

inclusio, onis/zamknięcie.

in-clutus 3 sławny, znany.

in-cogito l. wymyślić coś na kogoś
(alicui alqd).

in-cognitus 3 a) nieznany; a) nie do
poznania; [S) nie badany; b) nie
uznany.

in-cóho l. zaczynać; zacząć opi-
sywać, opowiadać, incóhatus
3 (zaledwie) zaczęty, niedokoń-
czony.

iii-colo, cólui, cultum 3 a) zamiesz-
kiwać (alqd); b) (intr.) mieszkać.

in-cólumis, e nietknięty, nienaruszo-
ny, cały.

incólumitas, atis / całość, bezpie-
czeństwo.

in-cómitatu-s 3 bez towarzystwa, bez
orszaku.

in-coniniendatus 3 pozostawiony,
opuszczony.

in-coniiiióditas. atis / = incommo-
dum.

in-commódo l. zawadzać, przeszka-
dzać (z dat.).

in-commódum, T na) niedogodność,
nieprzyjemność; b) uciążliwość,
szkoda; c) nieszczęście; strata;

klęska.

in-commódus 3 niedogodny, nie-
przyjemny, przykry, uciążliwy; nie-
przyjazny.

in-commutabilis, e nieodmienny.

in-compertus 3 nie zbadany, nie-
pewny.

in-compósitus 3 nie uporządkowany,
nie uregulowany; prosty, nieozdob-
ny, niezgrabny.

in-comptus 3 nie uczesany, niepo-
rządny, zaniedbany; prosty, niewy-
kwintny.

in-concessiis 3 niedozwolony, za-
kazany.

in-conciiinus 3 niezgrabny, nieskład-
ny, nierymowany.

in-concussiis 2 nie wstrząśnięty, nie-
wzruszony.

in-conditus 3 nie uporządkowany; nie
trzymający się prawideł sztuki.

in-cónsiderantia, ae/nierozwaga.

inconsideratus

in-consideratus 3 nieostrożny, nie-
baczny.

in-consolabilis, 6 niepocieszony.

in-cónstans, antis niestały, chwiejny;

niekonsekwentny.

in-constantia, ae/niestaiość, zmien-
ność, chwiejność.

in-consultus 3 a) nie pytany o radę;

b) pozbawiony rady, bezradny; c)
niebaczny, nierozważny.

in-cónsuniptus 3 nie zużyty; nie-
spożyty, wieczny.

iii-contaminatus 3 niepokalany,
czysty.

in-contentus 3 nie napięty; nie na-
strojony.

in-continens, entis niepowściągliwy,
nieumiarkowany.

iii-contineiitia, ae / niepowściąg-
liwośc.

in-conyeniens, entis niezgodny, nie-
podobny.

in-cóquo, coxT, coctum 3. warzyć
w czym; farbować.

in-correctus 3 nie poprawiony.

in-corruptus 3 nie zepsuty; nie
uszkodzony; a) nie sfałszowany,
prawdziwy; b) szczery; c) nieprze-
kupny, nieposzlakowany.

in-crebresco, brui, - 3. stać się
częstym; wzmagać się, rozszerzać
się.

in-credibilis, e nie do uwierzenia;

nadzwyczajny.

in-credulus 3 nie wierzący, niedo-
wiarek.

in-crementum, T n wzrost, przyrost,
ubytek; a) zaród; szczep; b) po-
tomek.

in-crepito l. głośno wołać na kogoś;

łajać, strofować, ganić (alqm; *a-
licui).

in-crepo, pili, pitum l. l. chrzęścić,
szeleścić, turkotać, hałasować; a) dać
się słyszeć, poruszyć się; b) wołać na
kogoś. 2. (trans.) głos wydać, wydo-
być dźwięk; b) wyrzuty czynić,
ganić; c) opłakiwać, narzekać; d)
przywoływać, pobudzać (alqm).

in-cresco, crevi, - 3. narosnąć,
wzrastać, przybierać.

in-cretus 3 part. od incerno.

in-cruentatiis 3 nie skrwawiony, nie-
krwawy.

in-cruentus 3 niekrwawy; nie zra-
niony.

in-crfisto l. zbrukać.

in-cubó, ul, itum l. leżeć na czym
lub w czym (dat.); a) spać w świą-
tyni boga; b) czegoś troskliwie
strzec; nad czymś rozmyślać.

in-culco l. wtłoczyć, wdeptać, wsu-
nąć, wtrącić; a) wbić, wpoić, wyryć
(w pamięci); b) narzucić (alicui
alqd).

in-culpatus 3 nienaganny.

in-cultus 3 nieuprawny; a) nie upo-
rządkowany, zaniedbany, nieozdob-
ny; b) niewykształcony; a) zdzi-
czały; /f) surowy, nieokrzesany.

in-cultus, fis m zaniedbanie; brak
wykształcenia.

in-cumbo, cubul, cubitum 3. poło-
żyć się albo oprzeć się (na czym)
o co (in alqd, *z dat.); a) rzucić się
na co; b) wpaść; c) przyłożyć się
do czego, oddać się czemu (m, ad
alqd); d) przychylić się do czego;

indicatio

e) całą siłą zwrócić się ku czemuś
(w alqd).

in-cunabula, órum n powijaki; a)
miejsce urodzenia, dzieciństwo; b)
początek, źródło.

in-curatus nie wyleczony.

in-cuna, ae / brak staranności, nie-
staranność, zaniedbanie, obojęt-
ność.

incuriosus 3 a) niestaranny, niedbały;

b) zaniedbany.

in-curró, (cu)curri, cursuni 3.
wbiec, wpaść na co (m alqm lub
z dat.); a) uderzać, napaść; b)
rozciągnąć się, napaść; b) rozciąg-
nąć się, rozwalić się; c) spotykać
się, natknąć się, zderzyć się; a)
wpaść, popaść; JS) zajść, wypaść,
zdarzyć się.

in-cursio, onis/a) szybkie zbliżanie
się; b) napływ, natłok; c) napad,
natarcie, najazd.

in-cursó l. wpadać na coś (dat.),
wpaść na coś (in alqd lub z occ.);

napadać, rzucić się, najeżdżać; na-
rzucać się komuś (z dat.).

in-cursiis, lis m = incursio.

in-curyo l. zakrzywiać, zaginąć (do
środka).

in-curyus 3 zakrzywiony (od we-
wnątrz).

incus, uduś/kowadło.

meliso l. oskarżać, obwiniać.

incu.ssus, fis m uderzenie.

in-custodltus 3 a) nie strzeżony; nie
obserwowany, zaniechany; b) nie-
ostrożny.

incusiis 3 świeżo ociosany; obro-
biony.

in-cutio, cussi, cussum 3. uderzyć
o co (alqd in alqd lub z dat.); a)
rzucać, miotać; b) wpędzić, napę-
dzić (alicui alqd).
indagatio, onis/badanie.
indagatór, oris m badający, badacz.
indagatrix, icis/badająca.
indago l. badać, śledzić.
indago, inis/osaczenie; ogrodzenie,

obława.

in-de adv. stąd, stamtąd; a) (czas.)
odtąd; inde a... od czasu...; b)
z tego, stąd, dlatego, przeto.
in-debitus 3 nienależny.
in-decens, entis nieprzystojny.
in-decllnatus 3 niezmienny, wiemy.
in-decóris, e nieprzyzwoity, szpetny.
in-decóro l. szpecić, hańbić.
in-decorus 3 szpetny; nieprzystojny,

niezaszczytny.
ill-defensus 3 nie obroniony.
in-defessus 3 niezmordowany.
in-defletus 3 nie opłakany.
in-delectus 3 nie obalony.
in-delebilis, e niezatarty.
in-delibatus 3 nietknięty.
in-demnatus 3 nie skazany, nie po-
tępiony.
in-deploratus 3 nie opłakany.
in-deprensus 3 niepojęty.
in-desertus 3 nie opuszczony.
in-destrictus 3 nie zadraśnięty.
in-detonsiis 3 nie ostrzyżony.
in-deyitatus 3 nieunikniony.
index, icis m i/donosiciel; a) zdraj-
ca, szpieg; b) palec wskazujący; c)
tytuł, napis, spis; d) kamień pro-
bierczy.
indicatio, onis / ocena, taksa.

indicatura - 220 -

indicatura, ae / oznaczenie ceny;

cena.

in-dicente me bez mojego rozkazu.

indlciiun, i n doniesienie, podanie,
zeznanie; a) zdrada, donos; b) na-
groda za donos; c) znak, znamię,
dowód.

indico l. donosić, oznajmiać, zdra-
dzać (alicui alqd, de r e; z acc. c.
inf.); a) zwiastować, oznajmiać; b)
podawać cenę, szacować.

in-dico, dlxi, dictum 3. zapowie-
dzieć; a) opublikować, ogłosić; b)
nałożyć na kogo co (alicui alqd).

in-dictus 3 nie powiedziany, indicta
causa bez obrony.

indi-dem adv. również stąd, również
z...

in-difierens, entis obojętny.

indi-gena, ae m i/krajowy, swojski;

rodak, krajowiec.

indigentia, ae / potrzeba; zachłan-
ność.

ind-igeó, iii, - 2. potrzebować, od-
czuwać brak (z abl. lub gen.).
indigens, entis potrzebujący, po-
zbawiony czego; tęsknić za czymś.

indiges, etis tutejszy, krajowy; m na-
rodowy heros.

indigens, is potrzebujący, biedny.

in-digestus 3 nie uporządowany.

in-dignabundus 3 gniewny, obu-
rzony.

in-dignans, antis gniewny, niechę-
tny.

in-dignatió, onis / niechęć; objaw
oburzenia.

indignatiuncula, ae / poryw obu-
rzenia.

in-dignitas, atis / a) niegodziwość,
nikczemnośc; hańba; b) niechęć,
oburzenie.

in-dignór l. uważać coś za niegodne,
niegodziwe; oburzać się, być nie-
chętnym.

in-dignus 3 niegodny, niewart, nie
zasługujący (z abl., *z gen.; z qui
z con., * z ut lub inf.); a) niewinny;

b) nieprzystojny, haniebny, obu-
rzający; c) in-digne ferre oburzać
się, być niezadowolonym z czegoś.

indigus 3 potrzebujący.

in-diiigens, entis niedbały.

in-diiigentia, ae / niedbalstwo, nie-
staranność.

indipiscór, deptu.s sum 3. dosięgnąć,
uzyskać.

in-direptiis 2 nie splądrowany, nie
zrabowany.

in-discretus 3 a) nie rozdzielony; b)
nie różniący się, bez różnicy.

in-disertus 3 niewymowny.

in-dispósitus 3 nie uporządkowany.

in-dissólubilis, e nie dający się roz-
wiązać.

in-disfihctiis 3 niewyraźny, zamącony.

in-diyiduiis 3 niepodzielny; nieroz-
dzielny. subst. n atom.

in-do, didi, ditum 3. włożyć, wsadzić
(alqm in alqd lub z dat.); a) przy-
dać, dodać (np. imię); b) wprowa-
dzić; c) spowodować, wzniecić,
wzbudzić (alicui alqd).

in-dóciUs, e a) niepojętny, nieuczony,
niewykształcony; b) trudny do po-
jęcia; nie wyuczony.

in-doctiis 3 nieuczony, niewykształ-
cony (z *inf. lub *gen.).

- 221 - inenarrabilis

in-dolentia, ae/nieczułość (na ból).
indoles. Is / własność przyrodzona,

wrodzona zdolność, talent.
in-dółesco, liii, - 3. odczuwać ból,

boleść; smucić się.
in-dómitus 3 nieposkromiony, dziki;

nieokiełznany, niekamy.
in-donnio 4. spać na czym, przy

czym (z dat.); zasypiać (sprawę,

dat.).
in-dotatus 3 nie wyposażony, bez

posagu.

in-dubitatus 3 niewątpliwy.
in-dubitó l. wątpić o czymś (dat.).
in-dubiiis 3 niewątpliwy.
in-diico, duxT, ductum 3. l. powlec

czym (alqd alqa re); a) wykreślić,

przekreślić; b) znieść, skasować. 2.

wprowadzić (alqd in alqd, *z dat.);

a) wprowadzić jako żonę, pojąć za
żonę, (wojsko) prowadzić do boju;

b) wprowadzić na widownię publi-
czną, na scenę, wystawić (na sce-
nie); c) przedstawić; a) (osoby) jako
mówiące lub działające; /?) wstawić
w rachunek; d) nakłonić, pobudzić,
spowodować (alqm in, ad alqd;

z ut); 3) (in) aninmin postanowić,
zdecydować się (z inf. lub z ut, ne).

in-ductio, onis / a) wprowadzenie,
doprowadzenie; b) występ na are-
nie; c) nakłonienie do czego (gen.),
spowodowanie; d) skłonność; e)
dowód przez indukcję.

inductus, us m namowa.

inductus 3 a) wprowadzony, obcy; b)
wyszukany, sztuczny, nienaturalny.

indulgens, entis pobłażliwy, dobro-
tliwy.

indulgentia, ae/pobłażliwość, dob-
roć; łagodność, delikatność.

in-dulgeo, Isi, Itiirn 2. być pobłaż-
liwym, powolnym, ustąpić, dogo-
dzić (dat.); a) być oddanym lub
oddać się jakiejś sprawie; b) trosz-
czyć się o co (dat.); c) (trans.)
użyczyć komu, zgodzić się na co
(alicui alqd).

in-duo, iii, utum 3. wdziać, włożyć.
se induere: a) (in alqd) odziać się,
okryć się czymś, zawikłać się, po-
paść w co; /3) wpaść w coś (dat.),
zawisnąć na czym; zaopatrzyć
czymś (alqd alqa re); coś przyjąć,
przybrać (alqd).

indugrediór = ingredior.

induperatór = imperator.

in-duresco, rui 3. twardnieć, tężeć,
hartować się.

in-duro l. czynić twardym, hartować.

industria, ae / pracowitość, skrzęt-
ność. (de) industria umyślnie.

industrius 3 pilny, skrzętny.

indutiae, aruni / zawieszenie broni,
rozejm.

idutu.s, fis m odzież, strój.

in-edia, ae/głód, post.

in-editus 3 (jeszcze) nie wydany.

m-efficax, acis nieskuteczny, słaby.

in-elegans, antis niewytwomy, nie-
smaczny.

in-eluctabilis, e nie do pokonania;

nieunikniony.

in-emóriór 3. umierać (na widok
czego) (dat.).

in-emptus 3 nie kupiony.

in-enarrabilis, e nie dający się opi-
sać, niewysiowiony.

inenodabilis 222 -

in-enodabilis. e nie dający się roz-
wiązać, nierozwikłany.

m-eo, iii, ituni 4. l. (intr.) wchodzić
(w alqd); zaczynać się, poczynać
się. iniens aetas młodość. 2. (trans.)
wchodzić, wstąpić (domum); a) po-
kryć (klacz, krowę); b) rozpocząć
(okres czasu); (urząd) objąć, (intere-
sy, układy) nawiązać, zawrzeć, (po-
stanowienie) powziąć; rationem rei
rozważyć, obliczyć, gratiam ab
alqo pozyskać łaskę, przychylność.

ineptiae, arum/niedorzeczność, bła-
zeństwo.

in-eptus 3 nieprzydatny; a) niestoso-
wny, niedorzeczny; b) niesmaczny,
płaski, głupi.

in-equitabilis, e niezdatny do kon-
nicy.

in-ermis, e, -mus 3 nie uzbrojony,
bezbronny.

ih-errans, antis nie błąkający się,
stały.

in-erro l błąkać się, naokoło czegoś
(dat.); majaczyć, snuć się przed
oczyma.

in-ers, tis niezgrabny; a) leniwy,
nieczynny; b) gnuśny, opieszały;

c) tchórzliwy, nieśmiały.

inertia, ae / niezgrabność; bezczyn-
ność, lenistwo.

in-eródTtus 3 niewykształcony, pro-
stak.

m-escó l. wabić, nęcić.

in-excTtus 3 spokojny.

im-exciisabuis, e nie dający się uspra-
wiedliwć, nie wymagający uspra-
wiedliwienia, bez usprawiedliwie-
nia się.

in-exercitatus 3 nie wyćwiczony,

niesprawny.

in-exhaustus 3 nie wyczerpany.
in-exorabais, e nieubłagany.
in-expeditus 3 powikłany, ciężki,

trudny.
in-experrectus 3 nie dający się

zbudzić.

in-expertus 3 a) niedoświadczony,
nie obznajomiony z czym (z dat.
lub *gen.); b) nie wypróbowany.
In-expiiabilis, e a) nie dający się
odpokutować; nie odpuszczony; b)
nieubłagany.
In-explebnis, e nienasycony.
in-expletus 3 nie napełniony, nie

nasycony.

in-explicabilis, e rzecz nie dająca się
rozwikłać; a) niewykonalny, (via)
nie do przebycia, nieprzebyta; b)
niezbadany, nie wyjaśniony.
in-exploratus 3 nie wyśledzony; adv.

-o nie zasięgnąwszy języka.
in-expugnabuis, e nie do zajęcia,

nie do zdobycia, niepokonalny.
in-exspectatus nieoczekiwany.
in-exstinctus 3 nieugaszony; niewy-
gasły.
in-exsuperabuis, e nie do przebycia;

nie do pokonania.
in-extricabnis, e nierozwikłany; za-
wiły.
in-fabre adv. niezgrabnie.
in-fabricatiis 3 nie obrobiony.
in-facetus 3 niedowcipny, niesmacz-
ny, prostacki, płaski.
Tn-facundiis 3 niewymowny.
Infamia, ae/niesława; sromota, hań-
ba, plama, zakała.

- 223 - inficio

in-lamis, e zniesławiony; okryty
hańbą.

ui-famo l. zniesławiać, zbezcześcić;

podać w podejrzenie.

m-fandus 3 niewypowiedziany; szka-
radny, ohydny.

in-fans, antis l. niemy. 2. bełkocący,
paplający, mało wymowny; a) mło-
dziutki, niemowlęcy, delikatny.
subst. infan.s m i/niemowlę, dzie-
cię; b) dziecinny, błahy.

ui-fatuo l. mamić, zwodzić.

Tn-faustus 3 złowróżbny, nieszczę-
śliwy.

in-fectór, oris m farbiarz.

m-fectus 3 pofarbowany.

in-fectus 3 nie uczyniony, nie zda-
rzony, nie ukończony, infecta re
nic nie wskórawszy; a) niemożliwy;

b) nie obrobiony, surowy.

in-Rcunditas, atus / nieurodzajność,
niepłodność.

in-fecundus 3 nieurodzajny.

in-felicitas, atłs / nieszczęście.

in-felix, Tcis a) niepłodny; b) nie-
szczęśliwy, nieszczęsny, przeklę-
ty.

Tnrenso l. niepokoić; gniewać.

in-fensus 3 wrogi, srogi; rozsierdzo-
ny, nienawistny.

in-ferció, rsi, rsum 3. wpakować,
wtłoczyć.

inferiae, arum/ ofiara dla umarłych,
obiata.

interior, iiis z.ob. inferus.

infernus 3 na dole położony, znajdują-
cy się w dole; podziemny, piekielny.

ih-fero, intulT, illatum 3. wnieść,
wrzucić (alqd in alqd lub z dat.);

a) coś na coś kłaść, wsadzić, do
czegoś pędzić, przystawić; b)
(zmarłych) pochować, (ofiary)
składać, (zło) wyrządzić, sprawić,
(w mowie) przytaczać, wzmian-
kować, wymienić; c) helium alicui
wojnę wydać, wszcząć, in alqd
wojnę przenieść dokądś, signa
chorągwie nieść = wyruszyć, ude-
rzyć (m alqm lub z dat.); d) pass.
lub se inferre pędzić, spieszyć,
rzucić się; e) (uczucia) wzbudzać,
wywołać, wzniecić, spowodować
(alicui alqd).

inferus 3 dolny, subst. Tnferi, orum
świat podziemny, piekło, comp.
Tnferiór, ius niższy, niżej poło-
żony; (czas) późniejszy, młodszy;

słabszy, drobniejszy, szczuplejszy,
niższy, sup. a) infimus 3 a)
= imus; j)) najniższy = najgorszy,
najlichszy; b) Tmus 3 ostatni, naj-
niższy. subst. uniun, i n najniższa
część, głąb; dno, głębia, podzie-
mie, piekło; ostatek, subst. Tnium,
i n koniec, kres.

ih-fervesco, ferbui, - 3. zaczynać
kipieć.

Tn-festo l. niepokoić, zaczepiać.

Tn-festus 3 a) niepokojony, niepew-
ny, zagrożony; b) niepokojący, za-
czepny, groźny; n) nieprzyjacielski,
nieprzyjazny; f5) gotowy do strzału,
gotów do walki.

Tnficetus 3 = infacetus.

m-fició, feci, fectum 3. zaprawić,
zapuścić, napoić (alqd alqa re); a)
zabarwić, pomalować; b) zatruć,
zarazić, skazić, splamić.

infidelis - 224

in-fidelis, e niewierny, wiarołomny.
Tn-fidelitas, atis / niewierność, wia-

rołomstwo.
Tn-fTdus 3 niewierny, niewiarygodny,

niepewny.

in-figo, fixi, fTxum 3 wbić, wetknąć,
wwiercić, utkwić; wpoić, utwier-
dzić, trwale skierować ku czemuś
(alqd in re lub z dat.).
iniunus 3 zob. inferus.
ih-findó, fidi, fissum 3. wciąć (alicui

alqd).

infinitas, atis / nieskończoność.
Tn-fTnitió. onis/nieskończoność.
Tn-fmTtiis 3 nieograniczony; nieskoń-
czony, niezliczony; nieokreślony,
ogólny, oderwany.
rn-firmatió, onis / osłabienie.
ih-firmitas, atis słabość, bezsilność;

niemoc; chwiejność, małoduszność.
in-firmo l. osłabiać; a) wzruszyć,
nadwątlić; b) zbić, odeprzeć, uczy-
nić nieważnym.
ih-firmus 3 słaby, bezsilny; a) chory;

b) małoduszny, bojaźliwy; c) drob-
ny, nieznaczny.
m-fit zaczyna (abs. lub inf.).
Inlitias ire zaprzeczać, wypierać się.
Tnfitiatió, ónis / zaprzeczanie, wy-
pieranie się.
ihfitiatór, oris m kłamca, łgarz,

krętacz.

mfitor l. zaprzeczać, odmawiać.
m-flammatio, onis/podpalenie, po-
żar, wzburzenie.
Tn-flaninió l. zapalać, rozgrzewać,

zachęcać, drażnić.
m-fiatio, onis / wydęcie, wzdęcie,
napęcznienie.

Tn-flatus 3 nadęty a) wezbrany, na-
puchnięty; b) napuszony, dumny;

c) gniewny, oburzony.

in-flatus, us m wydymanie; na-
tchnienie.

m-flectó, flexi, flexum 3. zakrzywiać
(do środka); a) (głos) modulować;

b) przekręcać, odmieniać; c) poru-
szyć, skłonić.

Tn-fletus 3 nie opłakiwany.

Tn-fleribilis, e nieugięty.

Tn-flexio, onis / zginanie, zgięcie;

wąs, wić (u roślin).

in-ffigo, flud, flictum 3. wbić, ude-
rzyć czym, trącić (alicui rei alqd);

zadać, wyrządzić (alicui alqd).

in-flo l. wydymać, wydąć; a) dmu-
chać, dąć, grać (na instrumencie),
podać ton; b) nadymać, wzbijać
w dumę; c) natchnąć, zapalać.

Tn-fluxo, xi, - 3. wpływać, niepo-
strzeżenie wciskać się.

in-fódió, fodi, fossum 3. wkopać,
zakopać.

in-formatio, onis/wizerunek, zarys,
pojęcie.

informis, e niekształtny, brzydki.

Tn-formo l. kształtować, tworzyć; a)
wyobrażać sobie; b) przedstawiać,
opisywać, kreślić; c) kształcić, uczyć.

infortunatus 3 nieszczęśliwy

ih-fortuniiim, i n nieszczęście; chłos-
ta, cięgi.

Tnfra l. adv. w dole, u dołu, na dole.
2. prp. z acc. niżej, poniżej; a) (o
czasie) później; b) niżej stojący,
mniej wart.

ih-fractio, onis/małoduszność, przy-
gnębienie.

- 225 inglorius

in-fractus 3 złamany; a) bez od-
wagi, małoduszny; b) oderwany,
przerwany.

in-fragilis, e nie osłabiony.

ui-fremo, m, - 3. parskać, zgrzytać;

rechtać.

Tn-frenatus 3 nieokiełznany.

in-frendeo, - - 2. zgrzytać.

in-frenis, e, i -us 3 nieokiełznany.

in-freno l. okiełznać; hamować;

trzymać w ryzach, na wodzy.

m-frequens, entis nieliczny, nieczęs-
ty, rzadki (rzadko obecny); słabo
zaludniony, słabo obsadzony, pusty.

Tn-frequentia, ae/mała liczba; pus-
tka, samotność.

in-fringo, fregi, fractiim 3. złamać,
zerwać; a) osłabić, uszczuplić; b)
rozbić na czym (alicui rei alqd).

m-fróns, dis bez drzew.

m-fructusosus 3 nieurodzajny, nie-
użyteczny.

m-fucatus 3 pokryty szminką; tyn-
kowany.

infuła, ae / opaska, opaska na gło-
wę; wstęga noszona przez kap-
łanów.

in-fulció. fulsi, fultiini 4. wepchać;

dołączyć, wprowadzić.

m-fundo, fudl, fusum 3. l. wlać,
nalać, wsypać (alqd in alqd lub *z
dat.); a) otworzyć wejście, wpuścić.
pass. wciskać się; b) oblać, ob-
sypać. 2. rozlać, rozszerzać, rozpo-
ścierać.

ihfusus 3 (z dat.) rozlany, przenika-
jący, przylegający.
Tn-fusco l. czernić; zmącić, zeszpe-
cić, zepsuć.

in-genuno l. a) podwajać, powta-
rzać; b) (intr.) podwajać się, po-
mnażać się.

in-gemisco 3. = ingemo.

in-gemo, miii, - 3. wzdychać, ję-
czeć; (trans.) żałować, opłakiwać.

in-genero l. wszczepić, zaszczepić;

stworzyć.

in-geniosus 3 utalentowany; genial-
ny.

in-genitus 3 part. od ingigno.

in-genium, l n rzecz wrodzona; l.
wrodzona zdolność; skłonność, na-
tura. 2. usposobienie wrodzone,
temperament, charakter; a) twórczy
duch, geniusz; talent, bystrość; b)
zdrowy rozsądek, fantazja; c) ge-
niusz = genialny człowiek; d) dow-
cipny, mądry pomysł.

in-gens, entis ogromny, niezmierny,
nadzwyczajny.

in-genuitas, atis / stan wolno uro-
dzonego; szlachetność, prawość,
szczerość.

in-genuiis 3 wolno urodzony; wolno
urodzonego godny; a) szlachetny,
przystojny, zacny; b) uczciwy,
szczery; c) wypieszczony, deli-
katny.

in-gero, gessi, gestum 3. (z góry)
wnosić, wsypywać, wrzucać, wle-
wać (alqd in alqd lub *z dat.); a)
(verba) miotać, ciskać; b) (rany)
zadawać; c) narzucić komu co (o-
licui alqd).

in-gigno, genu!, genitum 3. wszcze-
pić, zaszczepić; ingenitus 3 wro-
dzony.

in-giórius 3 niesławny.

ingluyies 226 -

in-gluvies, ei/paszcza; żarłoczność.

in-gratiRcus 3 niewdzięczny.

in-grat(i)is adv. wbrew woli, nie-
chętnie.

in-gratus 3 a) niemiły, nieprzyjem-
ny; b) niewdzięczny; niewdzięcznie
przyjęty.

in-gravesco, - - 3. stawać się
ciężkim, ociężałym; stawać się
przykrzejszym, gorszym.

in-gravo l. obciążać; pogorszyć.

in-grediór, gressus sum 3. kroczyć,
stąpać. 2. wkroczyć, wejść (intra
lub in alqd); a) wejść w co, wdać
się w co; b) (trans.) wejść dokąd
(alqd), wstąpić na coś; a) zaczepić
kogoś; natrzeć na kogoś; JS) zacząć,
rozpocząć coś; y) zacząć mówić,
zagaić.

in-gressio, onis/= ingressus.

in-gressus, us m l. kroczenie, chód,
stąpanie. 2. wejście, wkroczenie,
wjazd; a) napad; b) początek.

in-gruo, ul, - 3. wpaść, zwalić się;

napaść na kogo.

in-guen, mis n słabizna, podbrzusze;

a) części płciowe; b) puchlina,
obrzęk.

in-gurgito l. (w wir) wpaść, zanu-
rzyć się. se ingurgitare nurzać się,
tonąć (w czymś), nasycić się czymś.

in-gustatus 3 nie skosztowany.

in-habilis, e trudny do trzymania,
niezgrabny; niezdatny, niezręczny.

in-habitabilis niezdatny do zamiesz-
kania.

in-habito l. zamieszkiwać.

in-haereo, sl, - 2. tkwić w czym,
na czym, przylgnąć do czego, przy-


rosnąć, przyczepić się, trzymać się
(ad alqd, in re, z dat.).

In-haeresco, haesT, haesiim 3. = in-
haereo.

in-halo l. zionąć.

in-hibeó, m, itum 2. l. wstrzymywać,
powstrzymywać; a) wstecz wiosło-
wać; przestać wiosłować; b) prze-
szkadzać, tamować; 2. użyć, zasto-
sować (alqd alicui lub m alqm).

in-hibitno, onis / tamowanie.

m-hio l. usta otworzyć; chwytać
ustami; a) chciwie za czymś dążyć,
pożądać; b) gapić się, podziwiać.

in-hónesto l. zbezcześcić.

In-hónestus 3 nieobyczajny, hanieb-
ny; a) niesławny, bezecny; b) szpet-
ny, niski.

in-honoratus 3 a) nie szanowany,
niepozorny, nieznaczny; b) nie na-
grodzony, bez daru.

in-hónóriis 3 nie ozdobiony.

in-horreo, - - 2. sztywnieć, stać
bez ruchu.

in-horresco, rui, - 3. zacząć tężeć,
sztywnieć; wzdrygnąć się, wstrząs-
nąć się, zadrżeć.

in-hospitalitas, atis / niegościnność.

inhospitu.s 3 niegościnny.

in-humanitas, atis / nieludzkość,
srogosć; a) barbarzyństwo, okru-
cieństwo; b) prostactwo, gburowa-
tość; c) sknerstwo.

m-liunianus 3 nieludzki, srogi; a)
szorstki, prosty; b) niedelikatny,
gburowaty.

in-humatus 3 nie pochowany, nie
pogrzebany.

in-ibi adv. tamże; blisko, prawie.

- 227 - inno

in-icio, ieci, iectum 3. l. wrzucać,
wprowadzać, wkładać (alqd in alqd
lub z dat.) se inicere rzucać się; a)
(uczucie) wywołać, obudzić, wpoić
(alicui alqd); b) spowodować, spra-
wić; c) (w mowie) nadmienić, wtrą-
cić. 2. rzucić cos na coś, narzucić
(alicui rei alqd); (więzy) nałożyć.
manum alicui rękę na kogo poło-
żyć (powstrzymać kogoś).

in-lectus, us m narzucenie.

minucitiae, arum / nieprzyjaźń.

inimico l. powaśnić, poróżnić.

in-unicus 3 nieprzyjazny, wrogi (a-
licui). subst. inimicus, i m nie-
przyjaciel, -ca, ae/nieprzyjaciółka;

a) niekorzystny, szkodliwy, zgub-
ny; b) znienawidzony.

in-iiilitabilis. e nie dający się na-
śladować.

iniquitas, atis/nierówność (gruntu);

a) przykre położenie, trudność, nie-
łaska; b) niesprawiedliwość, bez-
prawie, ucisk, srogosć.

in-Tqiriis 3 nierówny, niedogodny; a)
niekorzystny, szkodliwy; b) nad-
mierny, przesadny; c) niesłuszny,
niesprawiedliwy; d) wrogi, niechęt-
ny (alicui). subst. iniquus,im wróg,
nieprzyjaciel; -a, ae/nieprzyjaciół-
ka; e) niechętny, niecierpliwy.

initio l. przypuścić do udziału, wta-
jemniczyć.

initium, i n wejście, wstęp, początek;

pl.: a) pierwiastki, żywioły; b) po-
czątkowe wiadomości, zasady; c)
tajemny kult, misteria.

in-itus, us m zbliżanie się.

in-iucunditas, atis/nieprzyjemność.

in-iungo, iunxi, iunctiim 3. l. włą-
czyć (alqd in alqd). 2. przyłączać,
przyłożyć (alicui alqd); a) wyrzą-
dzić komu co, nabawić kogo czego;

b) nałożyć, włożyć coś na kogoś.

in-iuratus 3 nie zaprzysiężony.

iniiiria, ae / niesprawiedliwość, na-
ruszenie prawa; a) gwałt, b) obraza,
krzywda, szkoda; c) nieprawny na-
bytek; d) zemsta za doznaną krzyw-
dę, kara.

iniuriosus 3 bezprawny, krzywdzący
(in alqm).

in-iurius 3 niesprawiedliwy.

in-iussu bez rozkazu.

in-iussus 3 nie wezwany, sam przez

Się.

in-iustitia, ae / niesprawiedliwość.

in-iustus 3 niesprawiedliwy, przeciw-
ny prawu; twardy, ciężki.

ini..., inni..., zob. iii..., imm...

in-nabiflis, e nieprzydatny do pły-
wania.

in-nascór, natus sum 3. rosnąć
w czymś albo na czymś, urodzić się,
powstać, innatus 3 wrodzony (z
dat.).

in-nato l. a) wpływać w coś; b)
pływać w czymś albo na czymś.

in-nayigabilis, e nieprzydatny do
żeglugi.

in-necto, nexiii, nexum 3. a) otaczać,
oplatać; b) splątać, powiązać; c)
wplątać, uwikłać.

in-mtór, nixus lub nisiis sum 3.
opierać się na czym (abl.), spoczy-
wać, polegać na czym (abl.).

in-no l. a) wpłynąć; b) płynąć po
czym (dat.), żeglować (alqd).

innocens - 228 -

in-nócens, tis niewinny; a) nieszkod-
liwy; b) nieposzlakowany, prawy,
bezinteresowny.
innócentia, ae / niewinność; a) nie-
szkodliwość; b) prawość, bezinte-
resowność.
in-nócuiis = innoxius.
in-nótesco, tui, - 3. stać się znajo-
mym, wiadomym.
in-n6vo l. odnowić.
in-norius 3 l. nieszkodliwy; a) nie-
winny, prawy; b) bezpieczny. 2.
nie uszkodzony; niezasłużony, nie
zawiniony.

in-nubo, nupsi, nuptum 3. przez
małżeństwo wejść do rodziny (z
dat.).
in-nubus 3 = innuptu.s.
in-numerabilis, e niezliczony.
in-nunierabilitas, atis / niezliczona

mnogość.
in-numerus 3 niezliczony.
in-nuo, m 3 skinąć, przytakiwać.
in-nuptus 3 a) dziewiczy, niezamęż-
ny; b) (nuptiae) nieślubne małżeń-
stwo, nieszczęsne małżeństwo.
m-nutrio 4. wyhodować, wychować

w czym (dat.).
ifn-oblltus 3 pamiętny.
tn-obrutus 3 nie zasypany.
m-obsequens, entis nieposłuszny.
m-obseryabilis, e nieznaczny.
ih-observantia, ae/nieład.
ui-observatus 3 nie dostrzeżony.
in-offensus 3 bez przeszkody, wolno.
ifn-ofHciosus 3 niezgodny z powin-
nością, nienależyty.
m-ólesco, levl, litum 3. wrosnąć,
przyrosnąć.

m-óminatus 3 klątwą obciążony,
przeklęty.

inopia, ae/niedostatek, brak, bieda;

brak pomocy, opuszczenie.

in-ópinanas. antis nie spodziewający
się, nic nie przeczuwający; niespo-
dziany, nieoczekiwany.

in-óplnatus i in-óplniis 3 = in-opi-
nans.

in-ops, opis a) bezsilny, słaby; b)
pozbawiony pomocy, nędzny, ubogi
(alcis rei lub z abl.); ubożuchny,
bez środków.

in-orata re bez poprzedniego wy-
głoszenia.

in-órdinatus 3 nie uporządkowany.

in-omatus 3 nie przystrojony, bez
ozdób.

inquam mówić, rzec.

in-quies, etis niespokojny.

in-quieto l. niepokoić; utrudniać.

in-quietus 3 niespokojny.

in-quilinus, ima) mieszkaniec, lo-
kator, napływowy obywatel.

in-quino l. zanieczyścić, zbrukać;

splamić. inquinatus 3 nieczysty,
brudny.

in-quird, sTvT, situm 3. szukać, po-
szukiwać; a) śledzić, badać (in
alqd, *alqd); śledztwo przeprowa-
dzać, dowody zbierać (in alqm}.

in-quisitio, ónis/poszukiwanie; śle-
dztwo, badanie.

in-quTsitór, oris m poszukiwacz; a)
szpieg; b) sędzia śledczy.

inr... zob. irr...

Tn-saluber, bri.s, bre i Tnsalubris,
e niezdrowy.

in-saliitatus 3 nie pozdrowiony.

229 - insidiator

Tn-sanabilis, e nieuleczalny.

Tnsania. ae / szał, szaleństwo; a)
natchnienie; b) nierozumna przesa-
da, zbytek.

in-sanió 4. być szalonym, szaleć,
wściekać się.

Tn-sanita.s, atis / brak zdrowia, cho-
roba.

Tn-sanus 3 szalony, wariat; a) umys-
łowo chory, zapalczywy, natchnio-
ny; b) nadmierny.

In-satiabilis, e a) nienasycony; b)
nie zaspokajający pragnienia, nie-
wyczerpany.

in-saturabilis, e nienasycony.

Tn-scendó, endi, ensuni 3. wchodzić
na górę, wstępować; wstępować na
coś (alqd).

in-sciens, entis nie wiedzący, nie-
świadomy; a) nieroztropny, nieroz-
ważny; b) nieumyślny.

m-scientia, ae/nieświadomość, nie-
znajomość, brak doświadczenia.

inscitia, ae / a) niezręczność, niero-
zumność; b) = inscientia.

in-scitus 3 niezręczny, niezgrabny.

Tn-scius 3 nieświadomy, bezwiedny.

in-scribo, scripsi, scriptum 3. l.
pisać na czym; (alqd in re lub
z dat.); przypisać coś komuś (alicui
alqd). 2. napisem zaopatrzyć; a)
zaadresować (alicui alqd); b) zaty-
tułować; c) oznaczyć, uwidocznić.

In-scriptio, onis/a) napisanie, umie-
szczenie napisu; b) napis, tytuł.

in-sculpo, psi, ptiim 3. wyryć, wykuć,
wycisnąć (alqd in re lub *z dat.).

In-seco, secuT, sectum l. wyciąć;

rozciąć.

in-sectatio, onis / prześladowanie;

wyszydzanie, drażnienie.

In-sectatór, oris OT prześladowca.

Tn-sectór l. prześladować, gnębić;

dokuczać, naigrawać się.

Tn-semino l. wsiać.

Tn-senescó, niiT, - 3. starzeć się
przy czymś (dat.).

in-sepultus 3. nie pogrzebany.

Tn-sequór, secutus sum 3. iść za kim
(z acc.); a) prześladować, ganić,
wyśmiewać; b) (rzecz rozpoczętą)
dalej prowadzić, kontynuować; c)
osiągnąć, dopiąć.

In-sero, sevi, situm 3. zasiać, zasa-
dzić; a) wszczepić, zaszczepić; b)
wcielić, zespolić (alqd in alqd lub
z dat.}; c) wpoić; d) ihsitus 3 wro-
dzony, zakorzeniony, wszczepiony.

ih-sero, rui, rtum 3. wtykać, zatknąć
(alqd in alqd lub z dat.); a) wpro-
wadzić, domieszać; wpleść, se in-
serere wmieszać się; b) wliczyć,
zaliczyć, włączyć (alqm z dat.).

In-serto l. wtykać.

Tn-servio 4. być usłużnym; a) być na
usługi, na rozkazy; b) być odda-
nym, uległym, troskliwie dbać o co.

Tn-sibilo l. świstać, dąć w co.

In-sideó, sedl, sessum 2. a) siedzieć
na czym (in re. *z dat.); a) mocno
siedzieć, czepiać się czego; b)
(wojsk.) obsadzić co; zamieszki-
wać.

Tnsidiae. amin / (wojsk.) zasadzka;

sidła, podstęp, zamach; zdrada, chy-
trość.

insidiator, oris m żołnierz na cza-
tach; ten, który śledzi, rozbójnik.

insidior

- 230 -

Tnsidiór l. zasadzać się na kogo,
czatować, czyhać, oczekiwać.

insidiósiis 3 podstępny, chytry, nie-
bezpieczny; zagrożony.

ih-sido. sedi, se.ssuni 3. a) usiąść na
czym (m re, z dat.); utkwić, zako-
rzenić się, osiąść; b) obsadzić coś
(alqd).

insignio 4. naznaczyć, zaopatrzyć

znakiem.

iii-signis, e naznaczony; a) widoczny,
wpadający w oczy; b) wyróżniający
się, znakomity, ozdobiony; c) subst.
Tnsigne, -is n odznaka, godło: a)
zaszczytna odznaka; fS) herb; y)
ozdoba, klejnot; S) sygnał.
insignitus 3 naznaczony; a) wyraźny,
widoczny; b) wpadający w oczy,
odznaczający się, znakomity; c)
adv. TnsignTte i -ter.
in-silio, liii, - 4. wskoczyć, wy-
skoczyć (in alqd, *z dat. lub acc.).
in-simulatió, onis/obwinienie, oska-
rżenie.
in-simułó l. obwiniać, posądzać,

oskarżać (alqm lub alqd z gen.).
in-sinuo l. wcisnąć (w szparę), wło-
żyć. pass. lub se insinuare wdzie-
rać się, wciskać się, zagnieździć się.
in-sipiens, entis niemądry, nierozum-
ny; głupi.
Tnsipientia, ae / głupota.
in-sisto, stiti, - 3. l. stanąć, wkro-
czyć, wstąpić na co (m re lub
z dat.); a) występować; b) wstąpić,
stanąć na czym (alqd); c) nacierać,
naciskać, zagrażać; d) gorliwie zaj-
mować się czymś, przykładać się
do czegoś (in alqd). 2. stanąć,

zatrzymać się, przystanąć; przy
czymś obstawać (z inf.).
TnsitTcius 3 zaszczepiony; obcy.
Tnsitio, ónis / szczepienie.
Tnsitiyiis 3 szczepiony, uszlachetnio-
ny; obcy, sfałszowany, podsunięty.
m-sitiis 3. part. od insero.
in-sóciabilis, e nietowarzyski.
Tn-solabilis, e niepocieszony.
in-sólens, entis l. nieprzywykły do
czego (alcis rei, in re). 2. nie-
zwykły, rażący, przesadny, nad-
mierny; a) zuchwały, zarozumiały;

b) rzadki, obcy.
Tnsólentia, ae / l. niezwykłość. 2.
nadzwyczajność, nowość; a) roz-
rzutność; b) buta, pycha.
Tn-solesco, - - 3 być dumnym,

pysznić się, wbijać się w pychę.
in-sólidus 3 bezsilny; mdły.
in-sólitus 3 = insolens.
Tnsomnia, ae/bezsenność.
ui-somius, e bezsenny.
in-somnmm, i n widziadło senne.
Tn-sonó, ui, - l. a) zabrzmieć,
zahuczeć, klasnąć; b) (trans.) po-
budzić do brzmienia.
in-sons, ontis niewinny; nie szko-
dliwy.
m-sopitus 3 nie dający się uśpić,

czujny.
In-sópór, oris bezsenny.
inspectio, onis / przegląd, badanie.
in-specto l. przyglądać się, przypat-
rywać się.
in-sperans, antis nie spodziewający

się; wbrew oczekiwaniu.
in-speratus 3 niespodziewany; nie-
oczekiwany.

- 231 - instratus

in-spergó, rsi, rsiun 3. skropić, zrosić.

in-spicio, spexi, spectiini 2. spog-
lądać, patrzyć w co (in alqd, *z
acc.); a) przezierać = czytać; b)
przypatrywać się czemu, oglądać;

musztrować; c) badać.

in-splcó l. naokoło naciąć.

in-spiro l. l. dąć w co (dat.). 2.
(trans.) tchnąć, dmuchać; a) wpić
(alicui alqd); b) rozdmuchać, roz-
niecić, natchnąć.

in-spóliatiis 3 nie obrabowany.

in-stabilis, e bez stałej podstawy: a)
niezdolny do stania, wywrotowy;

b) nie stojący mocno; niestały,
chwiejny.

in-stans, antis a) obok stojący, bliski,
zagrażający; b) nagły, gwałtowny.

instantia. ae/obecność.

instar n (nieodm.) postać, kształt,
wygląd; a) równa wielkość, liczba,
znaczenie; b) (z gen.) na wzór, na
kształt, (przy liczbach) około, mniej
więcej.

Tnstauratió, onis / odnowienie.

InstauratTvus 3 odnowiony.

in-stauro l. a) ustawić, postawić,
urządzić; b) na nowo urządzić,
przywrócić, odnowić, odświeżyć.

In-sterno, stravi, stratum 3 a) roz-
łożyć, rozpościerać; b) nakrywać,
okrywać.

instigatór, óris m (f -tnx, Icis) pod-
żegacz.

In-stigo l. podżegać, podniecać, pod-
uszczać.

In-stiiió l. wlewać kroplami; pod-
szeptywać.

in-stimulatór, oris m podżegacz.

In-stunulo l. dodawać bodźca, pod-
niecać.
instinctór, oris m podżegacz.
Tnstmctus, fis m podnieta, pobudka.
m-stinguo, nxi, nctum 3. podniecać,

pobudzać.

instita, ae/obszycie, falbana.
Tnstitio, onis / zatrzymanie się.
institór, oris m kramarz, handlarz;

domokrążca.

in-stituo, ul, utiim 3. wstawić, po-
stawić. l. ustawić (alqd i alqm);

a) coś wystawić, wznieść, zbudo-
wać, założyć; b) (wojsko) usta-
wiać; c) kogoś ustanowić, miano-
wać, naznaczyć. 2. urządzić, pod-
jąć, rozpocząć (alqd lub z inf.); a)
przedsięwziąć, zacząć; b) coś (no-
wego) wprowadzić, ustanowić, za-
rządzić; c) uporządkować, uregu-
lować. 3. uczyć, pouczać, kształ-
cić (alqm alqa re lub ad alqd; *z
inf.).

Tnstitutio, onis / = institutum.
institiitum, i n urządzenie, zarządze-
nie; a) tradycja, zwyczaj, nawyk;

b) przedsięwzięcie, plan, zamiar;

c) pouczenie, nauka; pl. zasady,
metoda.

in-sto, stiti, - 1.1. zatrzymać się na
czym. (viam) wejść, wstąpić. 2.
nastawiać na coś (z dat., rzadziej
acc.); a) nacierać, następować, do-
grzewać; b) blisko być, czekać,
grozić; c) gorliwie czym zajmować
się, nie ustawać w czym, obstawać
przy czym, domagać się usilnie (z
dat. lub acc.; z ut, *inf., acc. c. inf.).

in-stratus 3 nie nakryty.

instratus - 232 -

Tn-stratus 3, part. od insterno.

In-strepo, ul, itum 3. skrzypieć, trze-
szczeć.

Tn-stnictió, onis / a) ustawianie,
uprządkowanie; b) zbudowanie.

Tn-structór, oris m urządzający,
przygotowujący.

in-structus 3 a) ustawiony, uporząd-
kowany; b) zaopatrzony w co,
uzbrojony; c) nauczony, biegły (in
re lub abl.).

instrumentiim, i n sprzęt, rynsztu-
nek, narzędzie; a) odzież; b) ozdo-
ba, strój; c) dokument; d) środek
pomocniczy.

ih-struo, strun, structum 3. l. wkła-
dać, ktaść na czym, układać; a)
wystawić, wznosić, budować; b)
porządkować, szykować, w porząd-
ku ustawiać; c) ustanowić, przygo-
tować; d) sporządzić, urządzić,
przysposobić, przyrządzić. 2. za-
opatrzyć w co, uzbroić, wyposażyć
(alqd re); pouczyć, poinformować
(alqm aląa re).

Tn-suavis, e nieprzyjemny, niepo-
wabny.

ih-sudó l. pocić się nad czymś (dat.).

Insue-factus 3 przyzwyczajony, wy-
tresowany.

in-suesco, suevl, suetum 3. przy-
zwyczaić (kogoś lub się) do czego
(ad alqd z inf.).

m-suetas 3 a) nie przyzwyczajony
do czego (z gen., dat., ad alqd,
inf.) b) niezwykły.

insula, ae / a) wyspa b) dom czyn-
szowy.

ihsulanus, i m mieszkaniec wyspy.

insulsitas, atis / niesmak, czczość.

Tn-sulsiis 3 a) niesmaczny; b) nudny,
błahy, bezduszny.

ihsultatió, onis / wyszydzenie.

in-sulto l. a) wskakiwać (z dat.) b)
harcować, skakać w czym lub na
czym (z dat.); urągać, szydzić (z
dat. lub in alqd).

in-sum, (pf. tylko fiii) inesse być,
znajdować się w czym, przy czym;

przebywać, mieścić się (in re rzad-
ko z dat.).

Tn-sumo, sumpsi, sumptom 3. brać
na coś, używać do czego (alqd in
re lub z dat.).

Tn-suo, siii, sutiim 3. wszywać, za-
szywać.

in-super adv. w górze, powyżej
oprócz tego, nadto.

in-superabilis, e niezwyciężony, nie-
dostępny, nieprzebyty.

in-surgó, surren, surrectum 3. pod-
nieść się, wyprostować się, wstać,
powstać.

ih-susurro l. szeptać, podszeptywać.

in-tabesco, biB, - 3. topnieć; nik-
nąć, marnieć.

in-tactus 3 nietknięty; a) niepokona-
ny; b) nienaruszony, wolny; c) nie
próbowany, nie doświadczony.

in-taniinatus 3 nieskalany, nie spla-
miony.

in-tectus 3 nie pokryty; otwarty,
szczery.

in-tegellus 3 niezbyt naruszony.

in-teger, gra, griim nietknięty, nie-
naruszony; a) nieposzlakowany,
nieskażony, subst. integriim,
l n nienaruszony stan prawny, pier-

233 - intento

wotny stan. de, ex, ab integro na

nowo, świeżo; a) nieoslabły, świe-
ży, zdrów; (S) nie zmniejszony, nie
uszczuplony, całkowity, zupełny;

y) jeszcze nie załatwiony, nie roz-
strzygnięty, wolny, subst. integ-
riim, i n wolna ręka; S) nowicjusz;

b) nie zepsuty; a) nieskazitelny,
czysty, uczciwy, niewinny; fS) nie-
przekupny, bezinteresowny, prawy,
bezstronny.

in-tego, texi, tectum 3. zakryć;

chronić.

integratio, onis / odnowienie.

integritas, atis / nienaruszoność; a)
czystość, skromność; b) uczciwość,
bezinteresowność.

integro l. przywrócić do pierwo-
tnego, dawnego stanu; na nowo
rozpoczynać; wznowić, odnowić.

in-tegumentum, i n nakrycie, osłona.

intellectus, us m pojmowanie, zro-
zumienie; pojęcie.

intelligens, entis ten, który się na
rzeczy zna; biegły w czym (z gen.);

znawca.

intelligentia, ae / zdolność pojmo-
wania, rozum; a) zrozumienie, zna-
jomość, znawstwo; b) pojęcie, wy-
obrażenie.

intel-ligó, xi, ctum 3. spostrzegać,
zauważyć, poznać, widzieć (alqm,
z acc. c. inf.); a) pojmować, uzna-
wać, rozumieć; być znawcą, mieć
pojęcie; b) mniemać, sądzić, wyob-
rażać sobie, przedstawiać sobie (z
podw. acc.).

in-tćmeratus 3 niepokalany, uczci-
wy, czysty.

in-temperans, antis nieumiarkowa-
ny, wyuzdany.

in-teniperantia, ae / nieumiarkowa-
nie, wyuzdanie.

in-temperatus 3 nadmierny, prze-
sadny.

in-temperies, ei nadmiar, nieumiar-
kowanie; a) niestała pogoda, nie-
pogoda; b) brak umiaru, swawola.

in-tempestiyfls 3 nie w porę; nie-
stosowny.

in-tempestiis 3 a) zimny, chłodny;

b) nox int. późna noc.

in-temptatus 3 nie próbowany; nie-
naruszony, nietknięty.

in-tendo, ndi, ntiini 3. l. napinać,
natężać; a) naciągać (np. struny
alqd aląa re); b) naprężać; c) po-
większać, pomnażać; 2. wyciągać,
wyprężać; a) coś na coś zwrócić,
skierować, ku czemuś wyciągnąć;

b) groźnie lub żywo zwrócić, skie-
rować przeciw czemuś (alqd in, ad
alqd), (miecz) wydobyć; a) zwrócić
się dokąd, dążyć, ciągnąć; /?) zwró-
cić na co uwagę, baczność, coś
zamierzać (alqd; z inf. lub ut); c)
grozić czymś komuś, groźnie wy-
mierzyć (alqd alicui lub in alqm);

d) obstawać, twierdzić, zapewniać.

in-tentatus 3 = intemptatus.

in-tentio, ónis / naprężenie, natęże-
nie, wysiłek; a) uwaga, tężenie,
wysiłek; a) uwaga, baczność; b)
zamiar, intencja.

in-tentó l. groźnie wyciągać, zwra-
cać, wyprężać (alqd in alqm i ali-
cui); godzić, grozić, grożąc wska-
zywać (alicui alqd).

intentus - 234 -

intentiis, us m rozciąganie.

in-tentus 3 napięty, naprężony, ba-
czny, uważny (z dat., in lub ad
alqd): a) gorliwie czymś zajęty,
uważający na coś, usilnie oddany;

/?) gotowy (do walki); y) usilny,
gorliwy.

in-tepescó, pui, - 3. rozgrzewać się.

inter prp. z acc.: a) (o miejscu)
między, pomiędzy, wśród; b) (o
czasie) a) między; fS) podczas,
wśród; c) (przenośnie) a) między
(np. inter Hectorem et Achillem ira
filit, inter kominem et beluam inte-
rest); R) pomiędzy, np. inter se
pomiędzy sobą.

inter-aestułó l. a) cierpieć kurcze;

b) ciężko dyszeć.
interamenta, omiń n wewnętrzne

urządzenie.

inter-aresco, - - 3. wyschnąć.
inter-calaris, e i -rius 3 włączony,

przestępny.

mter-calo l. włączyć, wstawić; od-
łożyć.

inter-capedo, mis/przerwa, zwłoka.
inter-cedo, cessi, cessum 3. iść, po-
stępować, między czym; a) leżeć
wśród czegoś; b) (o czasie) mijać;

c) zajść, zdarzyć się wśród czegoś;

d) sprzeciwić się, przeszkodzić; e)
pośredniczyć, ręczyć (pro alqo); f)
istnieć, zachodzić (o stosunkach).
interceptió, ónis/odjęcie, odebranie.
interceptór, óris m ten, który coś

przejął, przywłaszczył.
inter-cessio, ónis / a) sprzeciwianie
się, intercesja; b) pośrednictwo,
poręka.

inter-cessór, oris m a) sprzeciwiają-
cy się; b) pośrednik, poręczyciel.

inter-cido, cidl, cisum 3. przecinać,
rozcinać, podcinać; (mosty) burzyć.

inter-cido, cidi, - 3. a) wpadać
(między coś); b) ginąć; c) (z pa-
mięci) wypaść.

inter-cinó, - - 3. śpiew wmieszać,
wtrącić między co.

inter-cipió, cepi, ceptum 3. przy-
chwycić, odjąć, ukryć; a) odciąć,
przerwać; b) wydrzeć, zabrać, zgu-
bić.

intercise adv. przerywanie, z przer-
wami, w odstępach.

inter-cludó, sl, sum 3. a) zamknąć,
odciąć, odebrać (alicui alqd); b)
odciąć kogoś od czegoś, oddzielić
(alqm ab re lub z abl.).

inter-cóllininiiim, T n oddalenie, od-
stęp między kolumnami (słupami).

inter-curró, cum, cursuin 3. biegać
między czym; wejść między co;

tymczasem biec dokądś.

inter-cursó = intercurro.

inter-cursus, us m wmieszanie się,
wejście.

inter-cus, ciitis podskórny, zaskómy.

inter-dico, dud, dictum 3. l. wzbra-
niać, zakazywać (alicui alqa re;

z ne). alicui aqua et igni wypędzić
z kraju, ogłosić banitą, interdictus
3 zabroniony, zakazany. 2. (o pre-
torze) wydawać orzeczenie prawne,
wydawać opinię (de re). 3. subst.
interdictuni, Ina) zakaz; b) roz-
porządzenie, orzeczenie pretora.

inter-dictio, onis/zakaz; wygnanie,
banicja.

235 - intcrmitto

inter-diu adv. za dnia, we dnie.

inter-dum adv. czasem, niekiedy.

inter-ea, adv. tymczasem, wśród te-
go; gdy tymczasem, tymczasem
jednak.

intereó, ii, (tum 4. zachodzić; ginąć,
upadać.

inter-equitó l. przejeżdżać środkiem.

inter -fatio, onis/przerywanie mowy,
wtrącanie.

interfectió, ónis / zabójstwo, mor-
derstwo.

interfector, oris m zabójca; mor-
derca.

interfectm, Tcis / zabójczym, mor-
derczyni.

inter-fició, feci, fectum 3. zabić,
zgładzić.

inter-fluo, fluxl, - 3. płynąć środ-
kiem, przepływać.

inter-fór l. wtrącić słowo, przerwać
mowę (alqm).

inter-fusus 3 płynący środkiem, prze-
pływający.

inter-iaceo, - - 2. leżeć w środku
(między czym).

inter-ibi adv. tymczasem.

inter-ició, ieci, iectiun 3. wrzucić
między co, wkładać, wstawiać;

pass. wstąpić, wejść w środek, in-
teriectus 3 leżący w środku, bę-
dący w środku, po upływie jakie-
goś czasu.

inter-iectus, us m wdanie się; prze-
bieg; zwłoka.

interim adv. tymczasem, wśród tego;

czasem, niekiedy.

inter-imo, emi, emptiim 3. usunąć
z drogi, usunąć na stronę; zgładzić.

interior, ius bardziej wewnętrzny,
więcej w głębi się znajdujący; a)
w głębi kraju mieszkający; b) ści-
ślejszy, poufalszy; c) głębiej się-
gający.

inter-itio, onis / zguba, zagłada.

inter-itfls, us m zagłada, zniszczenie,
upadek.

inter-iungo, iunxi, iunctum 3. po-
wiązać, połączyć (między sobą).

inter-labór 3. prześliznąć się, prze-
pływać.

inter-lego 3. tu i tam odłamać.

inter-lino, levi, litiini 3. posmaro-
wać, pomazać (coś między czym);

sfałszować.

inter-lóquór 3. wtrącać się do roz-
mowy, przerywać

inter-luceo, xi, - 2. świecić między
czym; a) być przezroczystym; b)
przeglądać, ukazać się.

inter-lunium, i n nów księżyca.

inter-luo 3. płynąć pomiędzy czym.

inter-menstriius 3 do nowiu należą-
cy. subst. -urn, T n nów.

in-terminatus 3 nieograniczony.

inter-minór l. zagrażać; zakazywać
pod groźbą.

inter-misceó, ciii, xtum 2. domie-
szać, wmieszać, przymieszać.

inter-missio, ónis / zaniechanie,
przerwa.

inter-mittó, misi, missum 3 puścić
między co, w środek, pass. leżeć
w środku; a) pozostawić coś pus-
tym, wolnym; b) przerwać, zanie-
chać, odłożyć; intr. i pass. tym-
czasowo zaniechać, przerwać,
ustać; c) upłynąć, minąć.

intennorior - 236

inter-móriór, niortuus sum 3.

umrzeć przy czym, wśród czego.
intermórtuus 3 zamarły, obumarły;

a) popaść w niemoc, omdlenie; b)
wygasnąć, zgasnąć.

inter-mundia, oriini n przestwory
wszechświata.

inter-iiiurali.s, e między murami
znajdujący się.

inter-natus 3 rosnący między czym.

inter-necio, ónis / wycięcie w pień,
wytępienie, zagłada.

jnterneclyus 3 wytępiający.

Inter-nectó, - - 3. wiązać, łączyć,
spajać.

inter-iuteó, ui, - 2. przeświecać,
przebłyskiwać, majaczyć.

inter-iiódium. T n przegub, kolan-
ko.

inter-nóscó, nóvi, - 3. rozróżniać,
rozpoznawać.

inter-niintio l. układać się przez
pośredników.

inter-niintius, i m i -tną, ae/pośred-
nik; pośredniczka.

intemus 3 wewnętrzny; krajowy.

in-tero, trlvi, tritum 3. wdrobić,
wetrzeć.

interpellatio, oms./'przerwanie, prze-
szkadzanie.

interpellatór, óris m przerywający,
przeszkadzający.

inter-pełło l. przerywać komu mo-
wę; a) zagadnąć; b) zasypać pyta-
niami; c) przerywać, przeszkadzać,
wstrzymywać.

interpólatió, ónis / zmiana, prze-
kształcenie.

interpólis, e przerobiony.

interpóło l. przerobić na nowo; sfał-
szować.

inter-pónó, pósm. pósitiim 3. wsta-
wić, włożyć między co; a) wsu-
nąć; wtrącić; podsunąć, sfałszo-
wać; b) pozwolić upłynąć, minąć
(o czasie), pass. leżeć, wypaść
w środku czego, spatio interpo-
sito po upływie pewnego czasu;

c) pozwolić wejść, wpuścić (kogo
lub coś), se interponere wmie-
szać się, wdać się do czegoś,
pośredniczyć, sprzeciwić się (in
alqd lub z dat.); a) (jako przy-
czynę) podawać, przytaczać, wy-
suwać; wymawiać się; f)) jako
porękę przedstawić; założyć.

inter-pósitio, ónis/wtrącanie; rzecz
wtrącona.

inter-pósitus, us m wejście między
co, wystąpienie.

interpres, etis m pośrednik; a) ob-
jaśniacz, komentator; b) tłumacz
języka obcego.

interpretatió, ónis / wyjaśnienie,
tłumaczenie, przekład.

interpreter l. wyjaśniać, wykładać,
tłumaczyć; a) przekładać; b) rozu-
mieć, pojmować, osądzać; c) roz-
strzygać.

inter-punctió, ónis/oddzielanie zna-
kami, interpunkcja. '

inter-pungó, nri, nctum 3. oddzielać
znakami, interpunctiis 3 należycie
oddzielony.

inter-quiescó, quievi, - 3. wy-
poczywać w przerwach, robić
przerwy.

inter-regniim, I n bezkrólewie.

237 - intibum

Inter-rex, regis m zastępca króla.

in-territiis 3 nieustraszony.

inter-rógatió, ónis/pytanie: a) wy-
pytywanie; b) przesłuchanie; c)
wniosek, sylogizm.

interrógatiuncula, ae/małoznaczne
pytanie.

inter-rógó l. pytać, wypytywać
(alqm, alqm alqd lub de re); a)
przesłuchiwać; b) oskarżać.

inter-rumpó, rupi, ruptum 3. rozry-
wać, przerywać (alqd): a) odłamać,
stłuc; b) przeszkadzać; c) oddzielić.

interrupte z przerwami.

inter-saepió, psi, ptum 4. przegro-
dzić, zatkać; a) odgrodzić, za-
mknąć; b) odciąć, zasłonić (alqd
ab alqa re, alicui alqd).

inter-scindó, scidi, scissum 3. roze-
rwać; rozdzielić.

inter-scribó 3. dopisywać.

inter-seró, sevT, situm 3. zasiać mię-
dzy czym; zaszczepić.

inter-seró, seriii, sertuni 3. dodać,
przydać, przyłączyć.

inter-situs 3 leżący w środku.

inter-spiratió, ónis / pauza dla na-
brania oddechu.

inter-stinctus 3 nakrapiany, cętko-
wany; plasterkami oblepiony.

inter-strepó, - - 3. skrzeczeć,
piszczeć.

inter-siini, fui, esse być lub leżeć
między czym (inter alqd); a) ró-
żnić się, być różnym; b) być obe-
cnym, brać udział (in re lub z dat.);

c) nieosob. interest czyni różnicę,
chodzi o to, zależy na tym (alcis;

z inf., acc. c. inf., z pytaniem

zawisłym; ad alqd ze względu
na coś).

inter-texó, texm, textum 3. wplatać,
przetykać, przeplatać.

iiltertrimentuni, T n ubytek (przez
ścieranie się), zużycie; strata, szko-
da.

inter-turbatió, ónis / wstrząśnienie,
wzruszenie.

inter-turbó l. hałaśliwie przerywać.

inter-yallum, i n odstęp, oddalenie;

a) przerwa; b) różnica.

inter-yelló 3. a) wyrwać; b) tu i tam
oskubać.

inter-yenió, venl, ventum 4. nadejść
wśród czegoś, przyjść, zjawić się
(z dat.); a) przerywać, przeszka-
dzać, wstrzymywać (z dat.); b)
wtrącać się, mieszać się, pośred-
niczyć, wkraczać.

interyentór, óris m gość nie w porę,
natręt.

interyentus, us m nadejście, zjawie-
nie się.

inter-yertó, rtl, rsum 3. sprzenie-
wierzyć się; a) marnotrawić; b)
pominąć.

inter-yiso, visi, visum 3. od czasu
do czasu odwiedzać.

inter-yólitó l. latać wśród czego.

in-testabilis, e bezecny, niegodziwy.

in-testatus 3 bez testamentu.

intestiniis 3 wewnątrz znajdujący się;

wewnętrzny; subst. -a, órum
n wnętrzności.

in-texó, texul, textum 3. a) wplatać,
przetykać, włączać; b) otaczać,
oplatać; okrywać.

intibum, i n sałata, endywia.

intimus - 238 -

intiniiis 3 najbardziej wewnątrz znaj-
dujący się; a) najgłębszy; b) naj-
skuteczniejszy; c) najtajniejszy;

subst. -us, T m powiernik.

in-tingo, tinxi, tinctum 3. zanurzyć.

in-tółerabilis, e nieznośny.

in-tółerandiis 3 nieznośny.

in-tółerans, antis l. ten, który znieść
czego nie może, nie panujący nad
sobą, niecierpliwy. 2. nieznośny.

m-tolerantia, aef nieznośne usposo-
bienie.

in-tóno, iii, - l. zagrzmieć; za-
brzmieć donośnie, grzmiącym gło-
sem wołać.

in-tonsus 3 nie strzyżony; a) o dłu-
gich kędziorach; b) liśćmi okryty.

in-torqueo, tors!, tortum 2. l. wkrę-
cać, wplatać; a) kręcić, obracać,
pleść; b) wywijać, miotać. 2. prze-
kręcać, zawracać (oczyma).

intra l. odv. wewnątrz, w środku. 2.
prp. z acc. wewnątrz, w środku; a)
(o czasie) tymczasem, w międzycza-
sie, przed upływem; b) (o liczbach
i miarach); a) wśród; P) między.

intrabilis, e dostępny.

in-tractabilis, e z którym niełatwa
sprawa; trudny do kierowania, nie-
pohamowany, szorstki.

in-tractatus 3 nietykalny; nie pró-
bowany.

in-tremó i miscó, ui, - 3. drżeć,
trząść się.

in-trepidus 3 niezmieszany, nieustra-
szony, spokojny.

in-trico l. zakłopotać.

intrin-secus odv. wewnątrz.

in-tritus 3 nieosłabiony.

intro odv. do, ku; do środka, do
wnętrza.

intro l. wejść dokąd, wstąpić (intra,
in, ad alqd); (trans.) wejść na co,
wstąpić.

intro-duco, duxi, ductum 3. wpro-
wadzić (alqd in alqd); a) pozwo-
lić wprowadzić, pozwolić wejść,
wpuścić; b) przytoczyć, utrzymy-
wać, twierdzić (alqd; z acc. c.
inf.).

intro-ductio, onis / wprowadzanie,
wstęp.

intró-eo, u, ituni 4. wejść, wstąpić.

intro-feró 3. wnieść.

intro-grediór, gressiis siim 3 wejść,
wkroczyć.

intró-itus, us m wejście, wstęp; a)
początek; b) dostęp.

intro-mitto, misi, missum 3 wysiać
do środka, wpuścić.

introrsum i -sus adv. a) wewnątrz
do środka; b) wewnątrz, w środku.

intro-rumpo 3. wdzierać się, wła-
mywać się.

intro-spicio, spexi, spectum 3 wglą-
dać, zaglądać, oglądać (alqd i in
alqd).

intro-vóco l. przywołać.

intubiiin, \ n = intibum.

in-tueór 2. i in-tiiór, in-tuitu.s sum
3. patrzeć na co (in alqd); spog-
lądać; a) z zastanowieniem przypat-
rywać się; b) obserwować, rozwa-
żać, mieć na względzie.

in-tumesco, miii, - 3. napuchnąć;

nadąć się; rozgniewać się.

in-tumulatus 3 nie pogrzebany.

in-turbidus 3 spokojny.

- 239 inyeteratio

intus adv. l. wewnątrz, w środku;

w sercu, w duszy. 2. do wnętrza,
do środka.

in-tutus 3 nie zabezpieczony; nie-
pewny.

iniiia, ae/oman (roślina).

in-ultiis 3 nie pomszczony; nie uka-
rany, bezkarny.

in-umbro l. ocieniać.

in-undatio. onis/wylew, zalew.

in-undo l. a) zalewać, zatapiać; b)
wzbierać czym (abl.).

in-ung(u)o, unn, unctiim 3. namaś-
cić, nasmarować, natrzeć.

in-urbanus 3 niewytwomy, niewy-
kształcony, niegrzeczny; niesmacz-
ny, niedowcipny.

in-uro, ussi, ustum 3. wypalić (alicui
alqd); a) napiętnować, naznaczyć
(alqd re); b) głęboko wyryć; spra-
wić, spowodować.

in-usitatus 3 niezwykły.

in-utiiis, e nieużyteczny, nieprzydat-
ny; szkodliwy, zgubny.

in-utiiitas, atis / szkodliwość.

in-vado, vasi, vasum 3. l. wejść,
wedrzeć się (in alqd lub z acc.);

a) (o miejscu) wejść, wstąpić
(alqd); b) przedsięwziąć, zacząć.
2. wtargnąć; rzucić się na co, na-
paść (in alqd lub z acc.): a) objąć,
ogarnąć (o uczuciach); b) napaść,
zaatakować.

in-valescó, liii, - 3. wzmocnić się,
przybierać, dojść do znaczenia.

in-validus 3 bezsilny, słaby, chory.

in-vectió, onis/przywóz, import.

in-veho, vexi, yectum 3. l. wprowa-
dzać (alqd in alqd lub z dat.);

spowodować, wyrządzić (alicui
alqd). 1. intr. i pass. wjechać,
wpłynąć; a) wjechać na kogo, na-
cierać, napierać; b) (słowem) zła-
jać, ofuknąć, zganić; c) jechać na
czymś (z abl. lub dat.).

in-yenio, veni, ventum 4. wejść na co
(alqd), napotkać, znaleźć, pass. zna-
leźć się, ukazać się; a) otrzymać,
dopiąć, dostąpić czego, uzyskać; b)
dowiedzieć się, poznać, odkryć, wy-
naleźć; c) uskutecznić, umożliwić.

inventio, onis/dar wynalazczy.

inyentór, oris m i -trix, icis/wyna-
lazca (-czyni), sprawca (-czyni);

podnieta.

inyentum, i n wynalazek; pl. zapat-
rywania, nauki; rzecz nabyta.

in-yenustiis 3 niepiękny, bez wdzię-
ku.

in-yerecundiis 3 bezwstydny, bez-
względny.

in-vergo 3. nalać.

in-yersio, onis / obrót, zwrot.

in-verto, verti, versum 3. obrócić,
skręcić; a) podburzyć; b) przekrę-
cić, zmienić na gorsze; c) zmienić,
przemienić.

in-yesperascit, - - 3. zmrok za-
pada.

inyestigatio, oris / śledzenie, ba-
danie.

inyestigatór, oris m badacz.

in-yestigo l. wyśledzić, zbadać, wy-
szpiegować.

in-yeterasco, a vi, - 3. starzeć się,
zapuścić korzenie, zagnieździć się.

inyeteratio, onis / zadawnienie, za-
korzenienie.

invetero - 240 -

in-vetero l. starym uczynić, zadaw-
nić. inyeteratus 3 zadawniony, za-
korzeniony.

in-yicem adv. a) na przemian, kolej-
no; b) obustronnie, wzajemnie; c)
na odwrót, przeciwnie.

in-yictus 3 niepokonany; niepokonal-
ny, nieprzezwyciężony.

inyidentia, ae / zazdrość, zawiść.

in-yideo, vidi, yisiim 2. krzywym
okiem patrzeć (alqd), zazdrościć,
nieużyczyć. inyidens zazdrośnik.
inyidendiis 3 zazdrości godny.

inyidia, ae / zazdrość, zawiść; a)
przedmiot zazdrości; b) niechęć,
nieżyczliwość, obmowa, nienawiść.

inyidiosus 3 a) zazdrosny, zawistny;

b) budzący zawiść, godny zazdro-
ści; c) nienawistny, wstrętny.

invidus 3 zazdrosny; m zazdrośnik.

in-vigiló l. czuwać nad czym (dat.);

czuwać nad kim lub troszczyć się
o co, dbać, o co (z dat.).

in-yiolabilis, e nietykalny.

in-viólatus 3 nienaruszony, nietknię-
ty.

in-yisitatus 3 nie widziany; nowy,
rzadki.

in-yiso, si, sum 3. oglądać; nawie-
dzać, odwiedzać.

in-yisiis 3 nie widziany.

inyTsus 3 a) znienawidzony; b) nie-
nawistny.

iiiyitamentiim, i n zachęta, ponęta,
powab.

inyitatio, ónis/i inyltatiis, us m za-
proszenie; wezwanie.

invltó l. zaprosić (alqm in, ad alqd;

z abl.); a) ugościć, przyjąć, se

inyitare rozgościć się; b) zapra-
szać, wzywać; c) zachęcać, wabić.

invitiis 3 wbrew woli, niechętny.

in-yius 3 bezdrożny, niedostępny.

in-yócatio, ónis / wezwanie.

in-yócatus 3 nie wołany, nie we-
zwany, nie zaproszony.

in-yócó l. wezwać, przywołać; na-
zwać.

in-vólatiis. us m lot.

in-yólitó l. polatywać, bujać (na
czym, dat.).

in-yolo l. wlecieć; a) wpaść na co,
wedrzeć się (m alqd); b) wpaść na
kogo, opanować (alqm).

invólucrum, i n osłona.

in-yóliitus 3 trudny do zrozumienia.

in-yolyo, volvl, v61utum 3. l. wto-
czyć coś na coś. 2. owinąć, osłonić,
zawinąć, zakryć (alqd alqa re).

in-yulneratus 3 nie zraniony.

io int. o! ach! hej! ha!

iócatio, ónis / żartowanie.

iocór l. żartować, powiedzieć ża-
rtem.

iócosus 3 żartobliwy, krotochwilny,
ucieszny.

iócularis, e ucieszny, śmieszny, kro-
tochwilny. iocularia n krotochwile,
żarty.

ióculatór, óris m żartowniś.

ióculór l. = iocor.

ióciiius, T m żarcik.

iócflr n = iecur.

iócus, T m żart, dowcip; a) kroto-
chwila, rozrywka; b) wiersz humo-
rystyczny; c) miłostki; d) igraszki
dziecinne.

iota n jota (głoska j).

- 241 - irnunpo

ipse, a, iim sam, we własnej osobie,
osobiście (zwłaszcza = pan domu,
gospodarz, mistrz, główna osoba).
per se ipse sam, z własnej woli,
samochcąc; a) właśnie, dokładnie,
bezpośrednio, właściwie; b) nawet,
co więcej; c) sam z siebie, dob-
rowolnie; d) samo przez się; zaraz,
już; e) ipse quoque i et ipse rów-
nież, podobnie, także.

Trą, ae/gniew, gorycz, wściekłość.

iracundia. ae / popędliwość; gniew,
gwałtowne usposobienie.

Iracundus 3 popędliwy.

irascór, - - 3. gniewać się, unosić
się (z dat.).

iratus 3 gniewny, zagniewany (z
dat.).

ironia, ae/ironia.

ir-religatus 3 nie związany.

ir-religiosiis 3 bezbożny.

ir-remeabilis, e nie dozwalający po-
wrotu, niepowrotny, nieodwołalny.

ir-remediabilis, e nieuleczalny, nie-
ubłagany.

ir-reparabilis, e niepowetowany.

ir-repertiis 3 nie znaleziony, ukryty.

ir-repo, repsi, reptum 3. wczołgać
się; wkraść się, wcisnąć się (in
alqd).

ir-reprehensuc 3 nienaganny.

ir-requietus 3 bez wypoczynku.

ir-resectus 3 nie obcięty.

ir-resólutus 3 nie rozwiązany.

ir-retio 4. (siecią) chwytać; usidlić
(alqm alqa re).

ir-retortus 3 nie wykręcony wstecz,
nie wykręcony wstecz, nie zwró-
cony.

ir-reverentia, ae / nieuszanowanie;

nieskromność.

ir-reyócabilis, e nieodwołalny; nie-
ubłagany.

ir-reyócatiis 3 nie wezwany (pono-
wnie).

ir-rideo, risT, risum 2. wyśmiewać,
naigrawać się, szydzić (z acc.).

ir-ridiculiis 3 niedowcipny.

ir-rigatio, ónis / nawodnienie.

ir-rigó l. a) poprowadzić, pokiero-
wać; b) nawodnić, zalać.

irriguus 3 a) nawadniający; b) na-
wodniony, skropiony.

ir-risio, onis / = irrisus.

ir-risór, óris m szyderca.

ir-risus, us m wyśmiewanie, urągnie,
naigrawanie się, szyderstwo.

irritabills, e drażliwy.

irritanien, inis i irritamentum,
i n podnieta, pobudka (= środek
podniecający).

irritatio, onis/pobudka, podnieta (=
podniecenie).

irrito l. drażnić, napełniać goryczą,
gniewać; pobudzać, wywoływać,
sprawiać.

ir-ritus 3 nieważny; bezskuteczny,
daremny.

ir-rogatió, onis / nałożenie kary.

ir-rogo l. wystąpić z wnioskiem
przeciw komu na zgromadzeniu
ludowym; nałożyć, przyznać (alicui
alqd).

ir-roró l. a) zwilżyć; b) zrosić (alicui
rei alqd).

ir-rumpo, rupi, ruptum 3. włamać
się, wtargnąć, wpaść (m alqd lub
z acc.; *z dat.).

irnio - 242 -

ir-ruo, ui, - 3. wpaść, wbiec,
wjechać.

irruptio, onis / wtargnięcie, napad.

ir-ruptus 3 nierozerwalny.

is, ea, id pron. a) is, qui ten, który;

b) taki, tego rodzaju, in eo esse,
ut mieć zamiar; c) ten, ten sam,
ten właśnie (nazwany, wymienio-
ny). id est to znaczy. isque. et is,
atque is i to, i to jeszcze, a zwła-
szcza.

iselasticus 3 wjazdowy (wyścig)
subst. -urn, T nagroda dla wjeż-
dżającego zwycięzcy.

iste, a, ud pron. ten oto, ten tam,
ów tam, a) twój, ich: b) (pogar-
dliwy) taki.

isti adv. = istic.

istic, aec, óc i uc = iste.

istic adv. tam, w tym miejscu, tu;

przy tym.

istim adv. = istinc.

istinc adv. stamtąd, stąd, z tego.

istlus-módl tego rodzaju.

isto(c) adv. tamże, w tę stronę.

istorsiun adv. w tamtą stronę (zwró-
cony).

istiic neutr. od istic.

ita adv. tak, w ten sposób: ut... ita
jak... tak... itane czy tak? więc
rzeczywiście? quid ita jakżeż? dla-
czegoż? a) w następujący sposób,
a więc; b) (w odpow.) tak, natural-
nie; c) wśród takich okoliczności,
wobec tego; d) ita... ut tylko, tak
dalece... że; pod tymi warunkami,
z tym ograniczeniem, tylko o tyle;

e) tak bardzo, w takim stopniu;

non ita i haud ita nieszczególnie.

ita-que l. (= et ita) i tak. 2. ej.
zatem, przeto, tak więc.

item adv. także, równie, podobnie,
tak samo, również.

Ster, itineris n droga: l. chodzenie,
chód. 2. podróż, jazda, marsz, in
(albo ex itinere) po drodze; a)
dzień drogi, dzienny marsz; b) pra-
wo przechodzenia, wolne przejście;

c) droga, tor; a) sposób, postępo-
wanie, środek, wyjście; JS) odejście,
postęp.

Iteratió, onis / powtórzenie.

Itero l. powtarzać; a) (agrum) po-
wtórnie orać; b) częściej powtarzać.

iterum adv. po raz wtóry, znowu;

z drugiej strony, inaczej, prze-
ciwnie.

utuleni adv. podobnie, również.

itio, onis/= itus.

ito l. często chodzić, chadzać.

itus, us OT chodzenie, chód; odjazd.

luba, ae/grzywa; grzebień, kita.

iubar, ans n (promienne) światło,
blask, gwiazda, słońce.

iubatus 3 grzywiasty.

iubeo, iussl, iussuni 2. rozkazać,
zarządzić, polecić (alqm, *alicui,
*alicui alqd, de re; z acc. c. inf.,
w pass. z nom. c. inf.; z ut lub ne);

a) postanowić, zatwierdzić; b) wy-
brać lub ogłosić kogoś czymś (z
podw. acc.).

iucunditas, atus / przyjemność;

wdzięk, powab.

iucundiis 3 przyjemny; miły, luby,
kochany.

iudex, icis m sędzia; a) rozjemca; b)
krytyk.

- 243 - iurisdictio

iudicatio, onis/wyrok.
iudicatiini, T n zob. iudico.
iudicatus, us m urząd sędziowski,

godność sędziowska.

iudicialis, e i iudiciarius 3 sądowy.

iudiciinn. i n l. śledztwo sądowe,
sąd (de re lub z gen.); a) budynek
sądowy; b) kolegium sędziów, try-
bunał; c) proces. 2. sądowy wyrok,
orzeczenie; a) sąd, zdanie, mnie-
manie; b) zdolność sądzenia, prze-
nikliwość, bystrość, (dobry) smak;

c) namysł, zastanowienie się; -o
umyślnie.

iudico l. być sędzią, sądzić, sądow-
nie rozstrzygać (de re alqd, z gen.
criminis); a) zasądzać, wydawać
wyrok (z acc. lub de); b) sądzić: a)
rozsądzać, rozstrzygać; subst.
iudicatum, i n wyrok, orzeczenie;

iudicatum est rozstrzygnięto, po-
stanowiono; p) myśleć, mniemać
(de re, z acc. c. inf.); y) osądzić,
ocenić (alqd ex re lub z abl. coś
według czegoś); 8) uznać kogo za
co, ogłosić kogo czym (z podw.
acc.).

iugalis, e i iiigarius 3 do jarzma
zaprzęgnięty; - małżeński, we-
selny.

iugatio, onis / podwiązywanie, roz-
pinanie winnej latorośli na żer-
dziach.

iugerum, T n mórg.

iiigis, e ustawiczny; nie wysychający.

iu-glans, andis / orzech włoski.

iugó l. związać; połączyć węzłem
małżeńskim.

iiigosus 2 górzysty.

iugulo l. podciąć gardło, zarżnąć; a)
zamordować; b) zgubić, zniszczyć,
obalić.
iugulum, T n gardło, szyja.
iiiglim, i n jarzmo: l. jarzmo pocią-
gowe; a) zaprząg, para; b) jarzmo
małżeńskie; niewolnicze; c) obo-
wiązek, powinność. 2. belka po-
przeczna, szubienica; a) waga (tak-
że jako konstelacja); b) krosna; c)
ława wioślarska; d) grzbiet góry,
łańcuch górski.
lulius 3 lipcowy; (mensis) m lipiec.
iumentum, I n bydlę juczne, po-
ciągowe.
iunceus 3 z sitowia zrobiony.
iuncosus 3 pełny sitowia, zarosły

sitowiem.

iunctim adv. wspólnie, razem.
iunctura, ae / połączenie a) staw,

szew; b) szyk wyrazów.
iuncus, T m sitowie.
iungo, nxi, nctuin 3. l. w jarzmo
sprząc, zaprząc do wozu; przyłą-
czyć, przyczepić (alqd ad alqd). 2.
połączyć, zjednoczyć (alqd cum re
lub z dat.). fluvium ponte most
rzucić przez rzekę; a) razem złożyć;

b) (przyjaźń) zawrzeć; c) iunctus
3. zjednoczony, zaprzyjaźniony;

iunctissimi najbliżsi krewni.
iuniperus, T/jałowiec (krzew).
liinius 3 czerwcowy; (mensis) m cze-
rwiec.

iiiratór, oris m sędzia; rzeczoznawca.
iurgiuni, i n kłótnia, spór, proces.
iurgo l. kłócić się; a) prawować się;

b) wy łajać.
iuris-dictió, onis/proces cywilny.

iuro 244 -

iuro l. przysięgać, składać przysięgę
(per aląm na kogo, in alqd na co).
iuratiis 3. zaprzysiężony, m sprzy-
siężony; a) coś zaprzysiąc, przysię-
gą poręczyć (alqd; z acc. c. inf.);

b) odprzysiąc się, wyrzec się.

ius, iuris n sos, polewka, zupa.

ius, iuris n l. prawna zasada, prawne
wymaganie, prawo, ustawa. 2. pra-
wo = pojęcie ustawy; a) upraw-
nienie, słuszność, prawo do czegoś
(alcis rei), pierwszeństwo, iure pra-
wnie, słusznie; b) (prawne) stano-
wisko, położenie, stan prawny, moc
prawna; c) miejsce sądu, sąd.

ius iurandiim, iuris iurandl n przy-
sięga.

iussu na rozkaz.

iussum, i n rozkaz, polecenie, za-
rządzenie, uchwała.

iustitia, ae / sprawiedliwość.

iustitium, i n ferie sądowe; zawie-
szenie, zatamowanie.

iustus 3 sprawiedliwy; a) prawny; a)
uczciwy, słuszny; /?) ustawowy,
należny, zwyczajowy; subst. ms-
tum, i n sprawiedliwość; iiista,
oruni n to, co się należy, przyjęty

zwyczaj; 7) uzasadniony; b) właści-
wy, prawidłowy, należyty, zupełny.

iuvenalis, e młodzieńczy.

iiiyenca, ae/jałówka; córka.

iuvencus, T m byczek; syn.

iuyenesco, nui, - 3 a) dojrzewać,
dorastać; b) odmłodnieć.

iuvenilis, e młodzieńczy.

iuvems, is młody; subst. a) m mło-
dzieniec; iunióres młodzi żołnierze;

b) / dziewica.

iuvenór l. igrać.

iiiyenta, ae i iuventas, atis / mło-
dość; a) siła, świeżość młodzień-
cza; b) młodzież; c) miody zarost,
meszek.

iuventus, fitis / młodość; młodzież,
młodzi żołnierze.

iuvo, iiivi, iiituni l. a) bawić, za-
chwycać, cieszyć (aląm; z inf.); b)
podpierać, pomagać, wspierać
(alqm re l in re).

iuxta l. adv. obok, blisko; równie,
zarówno (równie dobrze, równo co
do liczby). 2. prp. z acc. tuż obok,
w pobliżu, blisko; a) bezpośrednio
potem, bliziutko; b) blisko, prawie,
około; c) wedle, według.



K

K. (skrót) = Kaeso.
Kał. = Kalendae (zob. Calen-
dae).

Karthago, bus (obok pisowni Cart-
hago), Kartagina, miasto i kolonia
fenicka w Afryce.