T

T. (skrót) = Titus.
tabella, ae / deseczka, tabliczka; a)
szachownica; b) tabliczka pamiąt-
kowa. wotywna; c) obrazek; d) wa-
chlarz; e) tabliczka (do pisania);

a) pismo; p) list; y) kontrakt, skrypt

tahellarius - 420 -

dłużny; S) orędzie, dokument; e)
protokół; f) tabliczka do głosowania.

tabellarius 3 dotyczący głosowania.
subst. -us, i m posłaniec z listem.

tabeli, m, - 2. a) topnieć, rozchodzić
się, znikać; b) ciec.

taberna, ae / buda z desek; l. chata.
2. sklep, kram, warsztat; a) szynk,
gospoda; b) krużganek w cyrku, łuk.

tabernaculum, T n chata, buda; a)
namiot; b) obserwatorium (augurów).

tabernarius, i m właściciel sklepu,
budy.

tabes, fa / psucie się, gnicie; a) po-
soka, jucha; b) suchoty, wycieńcze-
nie; a) zaraza, (przen.) trucizna;

f5) zanikanie.

tabesco, bm, - 3. topnieć, rozkładać
się; a) gnić; b) chudnąć, trapić się
(ex alqo o kogoś).

tabidu.s 3 a) niknący, chudnący, top-
niejący; b) pożerający, niszczący.

tabi-ficus 3 trawiący.

tabula, ae / deska, tablica; a) sza-
chownica; b) tablica pamiątkowa,
wotywna; c) obraz; d) tablica ustaw;

e) tablica licytacyjna (stół); f) stół
wekslarza; g) tablica do pisania;

to, co jest napisane; a) pismo, odpis;

f5) lista, spis, regestr, protokół; y)
kontrakt, skrypt dłużny; S) testa-
ment; e) orędzie, dokument; Q księ-
ga rachunkowa.

tabulariiim. T n archiwum.

tabulatio. oris / ściana z desek, osza-
lowanie; pokład, piętro.

tabulatus 3 pokryty deskami, tarcica-
mi. subst. -urn, i n pokład, pomost,
piętro.

tabiiiihum, T n = tabulariiim.

tabiim. i n posoka, ropa; a) jad; b)
zaraza, choroba zaraźliwa.

taceo, ul, itum 2. l. (intr.) milczeć (de
re); a) być cichym, bezgłośnym; b)
zamilknąć, przestać. 2 (trans.) zamil-
czeć (alqd).

taciturnitas, afis/1. dochowanie taje-
mnicy. 2. milczenie.

tacitumus 3 milczący, skąpy w słowa;

cichy, spokojny.

tacitus 3 l. (act.) milczący, niemy,
cichy, bez szmeru, spokojny. 2. pass.
zamilczany, nie wspomniany, nie
omówiony; a) w milczeniu ścierpiany
lub przyjęty; b) cichy, skryty, tajem-
ny, nie spostrzeżony, w cichości.

tactió, onis/zmysł dotyku, czucie.

tactus, us m l. dotknięcie; działanie,
wpływ. 2. zmysł dotyku, czucie.

taeda, ae/sosna; a) drzewo sosnowe,
łuczywo; pl. las sosnowy; b) po-
chodnia; a) pochodnia weselna; f!)
wesele, małżeństwo.

taedet, fint lub (aesiun est 2. czuć
wstręt, być zniechęconym (alqm alcis
rei albo z inf.).

taedi-fer 3 niosący pochodnie.

taednim, i n wstręt, odraza, niechęć.

taema, ae / wstążka, opaska; opaska
na głowę.

taeter, trą, trum brzydki, wstrętny,
odstręczający, obrzydliwy.

tagax, ads złodziejski.

tago (arch.) = tango.

talaris, e sięgający do kostki albo
znajdujący się na kostkach, subst.
talaria, liim n a) trzewiki ze skrzy-
dełkami; b) długa suknia.

- 421 - tantus

talarius 3 należący do kostek, ko-
stkowy.

talea, ae / laska, pręt, drążek; a)
pal zaostrzony; b) sztabka żelazna,
sztaba.

tallentuili. T n talent (jako waga lub
suma pieniężna).

talfe, e taki, takiego rodzaju; a) tak
wielki, tak znaczny; b) tak zły; c)
następujący.

talpa, ae/kret.

talitrum, T n skrawek.

talus. Ima) kostka; pięta; b) kostka
do gry.

tam adv. tak = tak bardzo, tak dalece,
w tym stopniu. quam... tam jak...
tak, (przed *comp. i sup.) im... tym.
tam... quam tak (bardzo)... jak. non
tam... quam nie tak... jak raczej.

tam-diii adv. tak długo; bardzo długo.

tamen (partykuła przeciwstawna) jed-
nak, atoli (wzmocnine przez at, sed,
verum). neque tamen jednak nie; a)
lecz przynajmniej, si non... (at) ta-
men jeśli nie, to przynajmniej; b)
przecież w końcu; c) *si tamen
jednak tylko, jeśli, jeśli inaczej. *nisi
tamen jeśli tylko nie.

tamen-etsi ej. = tametsi.

tam-etsi ej. lubo, chociaż; mimo to
jednak.

tam-quam a) adv. jakby, jak gdyby;

b) ej. z con. = tamquam si zarówno
jak gdyby.

tandem adv. w końcu, nareszcie; (w
pytaniach) na koniec, wreszcie, np.
quis t? quousque Ł?

tango, teflgi, tactum 3. dotykać, do-
tknąć, ująć (alqd re); a) (o miejscu)

dojść, dotrzeć, dostąpić; graniczyć
(/OCHOT); b) naruszyć = zabrać (np.
alqd de praeda); (potrawy) jeść,
spożywać; (wodą) zwilżać, (siarką)
podkurzać; c) trafić, uderzyć (fulnune
albo de caelo tactus); d) wzruszać,
poruszać, ogarnąć, wywrzeć wrażenie
na czymś (acc.); e) (w mowie) poru-
szać; a) wspominać, przytaczać; /?)
drażnić.

tail-quam = tamquam.

tantfs-per adv. tak długo; tymczasem.

tant-ópere adv. tak bardzo, w tym
stopniu.

tantiiliis 3 tak mały, tak niewielki, tak
mało. subst. -iim, T n tak mało, taka
drobnostka.

tantus 3 tak wielki, tak znaczny, tak
silny; tak wiele; a) tylko tak wielki,
tak mały; b) subst. tantum. T n tyle,
tak dużo, taka ilość, tak wysoki
stopień (gen.), alterum tantum jesz-
cze raz tyle; drugie tyle; a) tylko
tyle, tak mało, taka drobnostka; fS)
tanti (gen. prerii) za taką cenę, tak
wysoko, tak drogo, tanti esse tyle
kosztować, na tyle być cenionym.
tanti mihi est opłaci się, warte
zachodu (jest mi obojętnym); /)
tanto (abl. comp.) o tyle. quanto...
tamo im... tym; S) tamtum adv.;

0; a) tak dalece, tak bardzo, tyle; /? [S)
tylko, jedynie, tylko tyle, non tan-
tum... sed etiam nie tylko, lecz
także; f J) tantum-módó tylko,
jedynie, S S) tantum non prawie;

e e) tantum qu6d tylko że, ponie-
waż, zaledwie, że. tantum quod
non tylko że nie.

tantusdem - 422 -

tantus-dem 3 równie wielki, subst.
tantundem n równie wiele, tyleż (z
gen.); adv. tak dalece.

tapes, eflś m i tapetę, is n dywan,
nakrycie.

tardi-gradus 3 powoli kroczący.

tardi-pes, pedus powoli idąc, kulejąc.

tarditas, atiś / powolność; tępota,
niepojętność.

tardo 1.1. odwlekać, powstrzymywać,
hamować {alqm, alqd, alqm ad alqd
lub a re, także m re i z inf.); osłabiać.
2. (intr.) zwlekać.

tardus 3 powolny, opieszały, leniwy;

a) długotrwały; b) późny; c) po-
wstrzymujący, opóźniający, parali-
żujący; d) tępy, głupi; słaba głowa.

taureiis 3 wołowy.

tauri-fornuś, e na kształt byka, podob-
ny do byka.

taurinii.s 3 wołowy.

tauriis, i m byk.

taxatió, onis/oszacowanie.

taxilliis, 1 m mała kostka (sześcian).

taxó l. szorstko dotknąć; a) drażnić
kogo, krytykować; b) oszacować;

otaksować.

taxus, i/cis, drzewo cisowe.

techna, ae/chytry figiel.

tector, oris m tynkarz.

tectoriółum, T n sztukateria.

tectoriihn, i n malowidło ścienne,
fresk, sztukateria.

tectum, T n dach; a) powała, sufit; b)
strzecha, dom, mieszkanie, świątynia,
grota, jaskinia.

tectus 3 kryty, nakryty; a) pokryty
dachem, opatrzony dachem; b) ukry-
ty; a) tajemniczy, tajny; fS) podstęp-


ny; c) wstrzemięźliwy, ostrożny (m
re, ad alqm).

tegimen, iilis n pokrycie, zasłona;

osłona, ochrona.

tegimentum i tegmentum, I n pokrycie,
dach, oszalowanie; osłona, ochrona.

tegnien, mis n = tegimen.

tego, ten, tectum 3. kryć, pokrywać
(alqd re); a) ubierać; b) pogrzebać,
pochować; c) zakryć; a) ukrywać; /S)
taić, owijać w bawełnę, upiększać;

d) chronić, bronić (alqd a re).

tegula, ae/dachówka; pl. i *sg. dach
z dachówek.

tegumen, tegiunentum = tegimen
(tum).

tela, ae/tkanina; tkactwo, krosna.

tellus, iiris / ziemia (także jako bó-
stwo); a) grunt, podłoga; b) posia-
dłość, grunt; c) kraj, państwo, oko-
lica, obszar.

teluin, T n broń zaczepna, pocisk; broń,
strzała; zapęd.

temerariiis 3 nieuważny, płochy, nie-
rozważny, zuchwały.

temere adv. przypadkiem, na oślep,
bez zastanowienia; a) bezpodstawnie;

b) bez namysłu, zaraz, non temere
niełatwo, zaledwie.

temeritas, afiś / a) przypadek, ślepy
traf; b) nierozwaga, płochość, zuch-
wałość.

temero l. plamić, znieważyć, znie-
sławić, zhańbić.

temetum, T n wino.

temno, - - 3. gardzić, lekceważyć
(= contemno).

temo, onis m dyszel; grządziel; wóz
(jako konstelacja).

423 - tempus

temperamentum, T n l. umiarkowana
mieszanina. 2. (właściwa) miara; a)
umiarkowanie; b) wybieg, wyjście.

teniperans, anflś umiarkowany, mier-
ny, miarkujący się, wstrzemięźliwy
(z *gen. lub a re).

temperantia, ae / umiarkowanie, za-
chowanie miary; panowanie nad so-
bą.

temperano, onis/należyta mieszanina,
złożenie; a) dobrany skład, stosowne
urządzenie, organizacja; b) zasada
organizacji lub porządku.

temperatór, oris m organizator.

temperatura, ae / właściwe zmie-
szanie.

temperatus 3 a) należycie zmieszany,
łagodny, gorący; b) spokojny, umiar-
kowany, poważny.

temperi adv. we właściwym czasie.

temperies, el/= temperatio; łagodne
ciepło.

tempero 1.1. (trans.) a) ogrzać umiar-
kowanie (= gorące oziębić, a zimne
ogrzać); b) należycie zmieszać, zło-
żyć (np. vinum, venenum); a) nale-
życie urządzić, uregulować, uporząd-
kować; p) miarkować, umiarkowanie
używać, łagodzić; y) należycie pro-
wadzić, kierować, rządzić, powścią-
gać. 2. (intr.) zachować miarę, miar-
kować się (m re); a) z dat.) a)
miarkować, z umiarkowaniem uży-
wać, powściągnąć (np. sibi, irae,
linguae, risui); fi) szanować, oszczę-
dzić (coś) (np. sociis, templis); b) (a
re albo sibi a re; z quin albo quomi-
nus) powstrzymywać się od czegoś
(np. a lacrimis, ab iniuria).

tempestas, atis / l. stan powietrza,
pogoda; a) niepogoda, burza; b)
(przen.) burza = a) natłok; /?) czas
burzliwy, niepokoje; y) (o osobach)
niszczyciel, burzyciel. 2. okres czasu;

czas; położenie, stosunki.

tempestmtas, atis / właściwy czas.

tempesGvus 3 w stosownym czasie,
w porę; a) stosowny, dogodny; od-
powiedni, dojrzały; b) wczesny.

templum, i n poświęcone miejsce,
święte miejsce; a) miejsce, z którego
augurowie badali lot ptaków, hoc
onine templum wszechświat; a)
wzgórze; p) daleki obszar; b) świę-
tość, świątynia, kaplica.

tempwaBs, e jakiś czas trwający.

temporarius 3 stosujący się do okoli-
czności; zmienny.

temptabundus 3 naokoło macający.

temptamen, inis i temptamentum,
i n = temptatio.

temptatio. onis/l. a) próba, usiłowa-
nie; b) napad, atak (szczególnie cho-
roby). 2. pokusa.

temptatór, oris m kusiciel.

tempto l. macać, dotykać; a) napadać,
szukać czegoś do zrabowania, (o
chorobach, uczuciach) ogarniać;

(przen.) zwalczać; b) próbować, wy-
stawiać na próbę (alqm i alqd); a)
starać się kogoś wybadać; R) wieść
na pokuszenie, starać się pozyskać,
przerobić, obrabiać, nęcić; y) do-
świadczać czegoś (alqd; z si, czy; *z
inf. lub ut).

templis, oris n skroń.

tempus, oris n czas, okres czasu; a)
chwila, godzina; lub (pl.) wiek. haec

temulentia 424 -

tempora nasze czasy, anni tempas
pora roku. in omne tempus na za-
wsze, na wieki, ex temperę z miej-
sca; b) czas (okres) życia, wiek (lata),
dni (życia), lata (często pl.); w ogóle
trwanie, pora; c) (w metryce) miara;

iloczas; d) (z naciskiem) a) dobry,
stosowny czas, stosowna chwila, spo-
sobność, dogodna sposobność, fc est.
jest na czasie (z inf. albo acc. c. inf.).
ad tempus lub (in) temperę w sto-
sownym czasie; p) stosunki, okolicz-
ności, położenie, ex temperę stosow-
nie do okoliczności; przykre okolicz-
ności, smutne położenie, troski, nie-
szczęście, bieda, niebezpieczeństwo
(pl. procesy, smutne czasy).

temulentia, ae/pijaństwo.

temulentus 3 opity, pijany.

tenacitas, atfs/mocne ujęcie; skąpst-
wo, sknerstwo.

tena.\. acis mocno trzymający; a) ciąg-
nący się, silny, gęsty; b) silnie trzy-
mający się czegoś (gen.); a) upały,
zawzięty; /?) skąpy, sknera.

tendiciiia. e/sidło, pętla.

telitló. tetendi, tentlim (i *tensum 3. l.
(trans.} napiąć, naciągać coś (alqd); a)
wyprężyć, rozciągnąć (np. manus
alicui i ad alqd); a) (namioty) rozbić,
(sieci) zastawiać; R) wyciągać, przedłu-
żać; b) dostarczać (alicui alqd), (w
ogóle), dawać, użyczać, (pęta) nakła-
dać; c) zwracać, kierować (alqd ad
albo in alqd), (pociski) miotać. Z (intr.)
a) (w namiotach) obozować, kwatero-
wać; (w szyku bojowym) stawać; b)
spieszyć, dążyć, maszerować, ciągnąć,
jechać, udawać się (in albo ad alqd); a)

napaść na kogo (in alqm); /?) ciągnąć
się, rozciągać się; c) dążyć do czegoś
(ad alqd; *z ut, ne); przychylać się do
czegoś (ad alqd); czuć skłonność do
czegoś; d) natężać się; trudzić się (in
re; *z ut, ne); a) walczyć; R) stawiać
opór (z contra albo adversus); zarzuty
czynić.

tenebrae, arum / ciemność, mrok; a)
noc; ślepota, niemoc, omdlenie,
śmierć; ciemne miejsce, zakątek, kry-
jówka; b) ukrycie, niski stan; niejas-
ność; niepewne położenie.

tenebricosus 3 ukryty w ciemności;

zaciemniony, ciemny.

tenebricus 3 i tenebrósus 3 ciemny;

okryty ciemnością.

teneó, tenui, - 2. trzymać, mocno
trzymać (alqd re, in re). l. dzierżyć,
posiadać, mieć; a) pojmować, rozu-
mieć; znać; b) skierowywać coś (alqd
ad, in alqd); a) (drogę) obrać, (na
drogę) wstąpić; f!) (intr.) sterować,
żeglować (closse ad locum); c) (do
celu podróży) dostać się, wylądować,
zdążyć (z occ.); d) (przen.) a) osiąg-
nąć, uzyskać coś; fS) przekonać kogoś
(alqm in re lub z gen. criminis). pass.
być przekonanym, (w ogóle) złapa-
nym być na czym. 2. posiadać, mieć
w posiadaniu (alqd). pass. teneri ab
alqo być w czyich rękach, w posiada-
niu; a) zamieszkiwać, obsadzić, (o
wojsku) dowodzić, (o władcy) pano-
wać, mieć pod swoją władzą; b)
ogarniać, obejmować, pass. zawierać
się w czymś (abl.); c) (o afektach)
ogarniać, opanować. 3. nie puścić; a)
więzić kogo; b) starać się zatrzymać,

- 425 tergo

zachować, utrzymać, obronić; c) trwać
przy czym (acc.), obstawać przy
czym; zwł. a) podtrzymywać swoje
twierdzenie; JS) (intr.) utrzymywać się,
istnieć, trwać; d) więzić = a) czaro-
wać; p) opanowywać, natchnąć; /)
zobowiązywać, związywać (zwłaszcza
o potrawach, obietnicach itp.); e) (jako
prawo) przeprowadzić (alqd; z ut, ne).
4. = powstrzymywać; a) (łzy, uczucia)
powściągać; b) zwłóczyć coś, odwle-
kać; c) coś od kogoś oddalać, z dala
trzymać (alqd ab alqo lub a re).

tener, era, eriim delikatny, miękki; a)
młody, młodzieńczy; b) (duchowo)
a) uczuciowy, ustępliwy; p) miękki,
wydelikacony; y) czuły, zakochany;

rozkoszny.
teneritas, afis / delikatność.
tenesmos, i m parcie stolcowe.
tenor, oris m nieprzerwany bieg, ciąg;

przebieg, trwanie, uno tenore jed-
nym ciągiem, bez przerwy.
tensa, ae / wóz, na którym wożono

posągi bogów.

tentabundus = temptabundus.
tentlgo, mis / naprężenie; lubieżność,

zapał (miłosny).
tento, tentamen i in. zob. tempt-
tentórium. i n namiot.
tenuiculus 3 dosyć drobny, nędzny.
tenuis. e cienki, delikatny, drobny; a)
szczupły, chudy; b) wąski; c) płytki,
miałki, płaski; d) (o płynach) czysty,
jasny; e) (przen.) a) delikatny, do-
kładny, bystry; P) nieznaczny, drob-
ny, słaby; f) ubogi, biedny; S) niski,
mały; e) pojedynczy, skromny; 4)
adv. tenuiter lada jako.

tenuitas, afls / cienkość, delikatność;

a) chudość; b) niedostatek, ubóstwo;

c) pojedynczość, skromność, brak
ozdób.

tenuo l. robić cienkim, rozcieńczać;

zmniejszać, zacieśniać, zniżać, osła-
biać.

tenus a) subst. (nieodm.) n sznur;

b) prp. z abl. i gen. aż do. verbo
tenus dosłownie.

tepe-fació, feci, factiun 3. czynić let-
nim, rozgrzewać.

tepeo, ffi, - 2. być letnim, ciepłym;

a) być zakochanym; b) ostygnąć
w miłości.

tepesco, piH, - 3. stawać się letnim,
gorącym.

tepidus 3 a) letni, ciepły, łagodny; b)
chłodny, oziębiający; mdły.

tepór, oris m l. umiarkowane ciepło.
2. chłód; mdłość.

ter adv. trzy razy.

ter-dede(n)s adv. trzynaście razy.

terebinthus, T/drzewo terpentynowe.

terebro l. wiercić, przewiercić.

teredó, mis / kołatek (owad), czerw
drzewny.

teres, edś walcowaty; gładki, a) jakby
toczony, krępy, elastyczny, (plaga)
dobrze skręcony; b) pełen smaku,
gustowny; zaokrąglony.

ter-genuniis 3 zob. trigeminus.

tergeo, sl, sum 2. wycierać, osuszać,
czyścić; łaskotać.

tergihum, i n knut, korbacz.

tergiversatió, ónis/ zwlekanie.

tergi-versor l. szukać wykrętów, ocią-
gać się.

tergó 3. = tergeo.

tergum - 426 -

tergum, i n plecy, grzbiet; a tergo
z tylu; a) (w ogóle) ciało; b) tył; c)
powierzchnia, górna część; d) skóra,
runo; a) powłoka; /?) przedmioty
wyrabiane ze skóry: miech, tarcza,
puklerz, bęben i in.; e) warstwa spiżu.

tergus, óris n = tergum.

tennes, itfe m gałązka.

Termmalia, ium n święto boga granic.

terminatió, onis / ograniczanie, od-
graniczanie; a) sąd, wyrok; b) koniec.

termmó l. ograniczać, odgraniczać
(alqd, alqd a re); a) ścieśniać, za-
mykać; b) odmierzać (alqd re); c)
ukończyć.

terminus, T m znak, kamień graniczny;

(pl.) granica; a) bóg graniczny; b)
(przen.) a) ograniczenie, cel; /?) ko-
niec, cel ostateczny.

term (i *temus) 3 po trzy, po trzech,
trzykrotnie.

tero, trivT, tntuili 3. trzeć; a) wycierać;

o;) gładzić, toczyć; p) zużywać, zno-
sić; b) wytrzeć, (zboże) młócić; c)
rozcierać; a) (osoby) znużyć, zmę-
czyć (alqm in re), P) często używać,
(o drodze) często deptać, przecho-
dzić; y) (o czasie) zużyć, stracić,
zmarnować (tempus re i in re).

terra, ae/ziemia (jako ciało niebieskie,
żywioł), ląd (w przeciwieństwie do
morza i nieba), terra na lądzie, terra
niarique na lądzie i na morzu, a ter-
ra od strony lądu; a) świat ziemski,
powierzchnia ziemi; b) kraj, okolica.
pl. świat, orbis terraruni świat.

terraneóla, ae/dzierlatka.

terrenus 3. l. z ziemi, ziemny, subst.
terrenuin, T n obszar ziemski, rola.

2. = terrestris; a) ziemski; b) pod-
ziemny.

terreo, ui, itum 2. straszyć, przestra-
szyć (alqm; z ne); a) płoszyć, pędzić;

b) odstraszać (alqm a re; z ąuominus
lub ne; *z inf.).

terrestris, e (i terrester, tris, trę) a)
ziemski, podziemny; b) krajowy.

terreus 3 z ziemi, ziemny.

terribiliis, e straszny, wzbudzający
strach.

terriculum, T n straszydło, postrach.

terrffilco l. = terreo.

terri-flcus 3 = terribilis.

terri-gena, ae m i/zrodzony z ziemi,
syn ziemi.

terri-payilim i -podium zob. tri-
pudiuni.

territo l. często, silnie przestraszać.

territorium, i n grunty należące do
miasta; granica obwodu miasta.

terror, óris m strach, trwoga, przera-
żenie; straszne słowo, straszna wieść.

terr-undus 3 = teruncius.

tersus 3 czysty; wytworny.

tertiia-deciimani, oriim m żołnierze
13. legionu.

tertianus 3 trzydniowy, subst. -us,
i m żołnierz 13. legionu.

tertius 3 trzeci. adv. terfió i -urn po
raz trzeci, po trzecie.

ter-uncms, T m trzy dwunaste, jedna
czwarta; = 1/40 denara.

tesqua, oriim n pustkowie, wrzoso-
wiska.

tessellatus 3 z kamyków czworokąt-
nych, mozaikowy.

tessera, ae / l. kostka (do gry). 2.
znaczek, tabliczka (czworograniasta);

- 427 - theologus

a) hasło, znak umówiony, rozkaz; b)
znak przyjaźni; c) marka (znaczek)
na zboże.

tesserariii-s, T m odbierający i przeka-
zujący hasło wodza.

tessei-ula, ae/kosteczka; kamyk mo-
zaiki.

testa, ae / l. cegła. 2. a) naczynie
gliniane, dzban, garnek, lampa; b)
skorupa; c) skorupa, muszla (skoru-
piaków); a) skorupiak; /?) okładka,
pokrywa.

testamentarius 3 dotyczący testamen-
tu. subst. -us, i m fałszerz testa-
mentów.

testanientum, T n testament, ostatnia
wola.

testatió, onis/wzywanie na świadka.

((�status 3 poświadczony; znany, jaw-
ny, naoczny.

testiflcatio, onis / poświadczenie; a)
powoływanie się na świadków; b)
dowód.

testi-ffcór 1.1. powoływać na świadka
(alqm). 1. zaświadczać (alqd; z acc.
c. inf.); a) składać świadectwo; zape-
wnić uroczyście; b) dowodzić, oka-
zać, dać dowód (alqd).

testiunóluum, i n l. świadectwo są-
dowe, zeznanie świadka. 2. a) (w
ogóle) świadectwo, cytat; b) dowód
(alcis rei).

testis, is m i/świadek; świadek naocz-
ny, wtajemniczony.

testis, is m jądro.

tester l. l. (trans.) = testificor. cf.
testatus. 2. (intr.) robić testament.

testu n gliniane naczynia, gliniana
nakrywka.

testudineu.s 3 wykładany szyldkretem.

testudó, mis / żółw szyldkretowy; a)
szyldkret; b) sklepiony przedmiot;

a) cytra; /?) sklepiona sala; y) szopa
obronna; S) dach utworzony z tarcz.

testula, ae/gliniana tabliczka, skorup-
ka; sąd skorupkowy.

teter 3 = taeter.

tetrachmum, T (tetra-drachmum, i)
n moneta czterodrachmowa.

tetrarches, ae m władca czwartej czę-
ści kraju; książątko.

tetrarcma, ae/tetrarchia.

tetricus 3 ciemny, surowy, ponury,
niemiły.

texó, xiii, xtuin 3. tkać; pleść; a)
budować, sporządzać, przygotowy-
wać, dokonać; b) (na piśmie) ukła-
dać.

texfflis, e utkany, �subst. texffle, K
n tkanina, suknia.

textór, óris m tkacz.

textnniini, i n warsztat tkacki, tkactwo.

textum, i n tkanina, sukno; plecionka;

spajanie, budowa.

textus, us m tkanina, plecionka.

thalaniiis, I m komnata kobiet; a)
wnętrze, sypialnia; b) mieszkanie; c)
łoże małżeńskie; małżeństwo.

theatraBs, e teatralny.

theatriim, Ina) teatr, publiczność; (w
ogóle) widzowie, słuchacze, zgro-
madzenie; b) widownia; zakres dzia-
łania.

theca, ae / pokrywa, futerał, puszka,
skrzynia.

thensaurus, I m = thesaurus.

theógónia, ae/pochodzenie bogów.

theologus, i m teolog, badacz teologii.

theoractus - 428 -

theoractus, i m opętany przez bóstwo.
thermae, ariim/cieple źródła, kąpiele.
thesaurus, T m skarb, bogaty zapas;

skarbiec, spiżarnia; kopalnia.
thiasus, i m taniec bachijski.
thólus, i m kopuła świątyni.
thoracatfis 3 opancerzony.
thorax. acis m pancerz.
thiiiinus, i m = thynnus.
thus = tus.

thyias. adis/bachantka.
thyius 3 z pachnącego drzewa.
thymbra, ae/cząber.
tnymum, i n i thymfis, T OT tymian,

macierzanka.

thynnus, T m tuńczyk (ryba).
thyon, T n jakieś pachnące drzewo

(także thya, ae).

thyrsus, ima) łodyga; b) laska Ba-
chusa; kolec.
Ti. (skrót) = Tiberius.
fiara. ae / i *tiaras, ae m turban;

diadem, korona.

fibia, ae/a) goleń; b) flet, piszczałka.
fibl-cen, uuś m l. grający na flecie,

flecista. 2. słup, podpora.
fiblcina, ae/flecistka.
fibicimiun, T n gra na flecie.
ngillum, T n mała belka.
ngnarius 3 budowlany, faber -us cieśla.
tigiróni. i n drzewo budulcowe, belka.
ngrinus 3 tygrysi; nakrapiany na wzór

skóry tygrysiej.
ffgris, idłs lub is / (i m) l. tygrys. 2.

Tigriś m rzeka Tygrys.
filia, ae/lipa.
flme-factus 3 przelękły.
flnieó, iii, - 2. bać się, lękać się,

troszczyć się (olqd albo alqm; de re

ze względu na coś; a re ze strony
czegoś; alicui rei o coś; z ne, ne
non, ut); a) (z inf.) bać się coś
uczynić, wahać się; b) tiunendus
3 straszny.

tinuditas, afls / bojaźń, nieśmiałość,
lękliwość.

tinudus 3 bojaźliwy, lękliwy, nieśmia-
ły; baczny.

tiniór. oris m bojaźń, troska, obawa
(alcis rei przed czymś; cf. także
timeo) a) nieśmiałość; b) bojaźń
boża, cześć; c) przedmiot obawy,
straszydło, postrach; groźne poło-
żenie.

tinctuis. e zwilżający, płynny.

tinea, ae/a) mól; b) gąsienica.

tingo. tum, tilictuni 3. zwilżać, skra-
piać (alqd re coś czymś, coś
w czymś); a) zanurzać w czymś,
napawać czymś lub wyposażać; b)
barwić.

tiniuó 4. dźwięczeć, brzęczeć, dzwo-
nić; brzęczeć pieniędzmi.

tinmtus, us m brzęk, dźwięk; frazesy.

tinnulus 3 dźwięczący, brzmiący.

tintinnabulum. i n dzwonek, brzęk.

rintino l. = tinnio.

fihus, i/kalina.

firo, onis m młody żołnierz, nowoza-
ciężny; nowicjusz, uczeń, początku-
jący; młodzik.

tirociluum. i n pierwsza służba żoł-
nierza, pierwsza wyprawa; a) rekruci;

b) niedoświadczenie; c) pierwszy
występ, próba (alcis rei w czymś).

tisanariuni, I n = ptisanariuni.

tltiiiatió, onis / łechtanie.

Ctułó l. łechtać.

429 -

tonstrix

titubans. anffs wahający się, nie-
pewny.

ntubatio. onis/wahanie, zakłopotanie.

titóbó l. wahać się, chwiać się; zata-
czać się; *titubatiis 3 zachwiany; a)
jąkać się; b) być niepewnym, bez-
radnym; c) potknąć się, przeoczyć.

titliliis. i m napis; a) tytuł książki;

b) obwieszczenie o sprzedaży; c)
tytuł; a) tytuł zaszczytny, zaszczyt,
sława, powaga; p) pozorna przyczy-
na, pozór.

tócullio, onis m lichwiarz.

totus, T m martwica, wapno.

toga, ae / a) toga, szata wierzchnia
Rzymian; metonymicznie: a) pokój;

f!) sztuki piękne; y) publiczna działal-
ność; b) wszetecznica.

tógatus 3 odziany togą; a) narodowy
rzymski, prawdziwy rzymski, subst.
-fis, T m obywatel rzymski; b) w stro-
ju pokojowym; c) togata, ae / a)
komedia; ft) wszetecznica.

tógula, ae / mała albo licha toga.

tólerabuis, e a) znośny; b) cierpliwy.

tólerandus 3 możliwy do zniesienia.

tólerans, antis znoszący, cierpiący,
cierpliwy (alcis rei).

tólerantia, ae / znoszenie.

toleraflo, onis / znoszenie.

tólero l. a) znosić, cierpieć, wytrzymać
(alqd; z acc. c. inf.); b) wyżywić,
utrzymywać.

tolleno, onis m machina do podnosze-
nia ciężarów, dźwignia, żuraw.

tollo, sustuE, sublatum 3. l. podnosić
w górę; (chorągiew, zasłonę) pod-
nosić; (oczy) podnieść; (kotwicę)
podnieść; a) signa wyruszyć w po-
chód; (sortes) ciągnąć; (onus) wziąć
na się; (poenam) ponieść; b) (nowo-
narodzone dziecko) podnieść do góry
= uznać za swoje i wychować, (sor-
tes) wyciągać; c) kogoś (na okręt)
przyjąć, wziąć ze sobą; d) (przen.)
a) wywyższyć, wynieść; /3) (animum)
(ducha) podnosić, ożywiać; (w ogóle)
czynić dumnym; 7) (wątpiących)
dźwigać; S) (krzyk, śmiech) pod-
nosić; e) unieść, porwać. 2. oddalić,
usunąć (alqd ex, de re); a) (osoby)
usunąć z drogi, sprzątnąć (e, de
medio); b) (rzeczy) znieść = a)
skasować; p) ukończyć; y) zniszczyć,
zatrzeć, zburzyć, wymazać; S) (czas)
przez długie gadanie marnować.
pass. iść na mamę; e) zamilczeć,
opuścić.

tólutim adv. kłusem.

tomentum, i n materac ze stomy
z liści; wyściótka.

tondeo, tótondi, tonsum 2. ciąć, ob-
ciąć, strzyc, golić; a) reflex. kazać
się ostrzyc; b) skosić; c) oskubać,
oberwać, objeść, obciąć.

tónitrus, us w i tónitruum, T n
grzmot, grom.

tono, ul, - l. grzmieć, tónat grzmi;

a) głośno huczeć, trzeszczeć; b) mó-
wić lub wołać grzmiącym głosem.

tóiLsa, ae / wiosło.

tonsuis, e a) obcięty, ostrzyżony; b)
dający się obciąć, ostrzyc.

tonsillae. ariun/migdałki (w gardle).

tónsór, oris m golibroda, fryzjer.

tonsorius 3 służący do strzyżenia.

tonstricula, ae/fryzjerka.

tonstrix, ids / fryzjerka.

ton-sura -

tónsura. ae/strzyżenie, postrzyżyny.

tóplius, i m = totus.

tópiarius. T m ogrodnik, tópiaria, ae

/ ogrodnictwo.
tóral, aJfe n nakrycie na sofę, nakrycie

łóżka.
tóreunia, atis n płaskorzeźba.
tóreutes, ae m grawer, cyzeler.
tonnentum, I n winda; a) machina
wojenna do rzucania pocisków; tak-
że: wyrzucony pocisk; b) prasa, tło-
cznia, przymus, ucisk; c) tortury;

męka, udręczenie.
torniina. urn n kurcze, bóle w żołądku,

kolka,
torniiiiósus 3 cierpiący na kurcze,

kolki.

tornó l. toczyć; zaokrąglić.
tornus, i m dłuto tokarskie; tokarnia.
tórosus 3 muskularny, mięsisty.
torpedo, mis/l. = torpor. 2. drętwa

(ryba).

torpeo, m, - 2. drętwieć; być spara-
liżowanym, zdrętwiałym.
torpesco, pul, - 3. stawać się zdrę-
twiałym, drętwieć; gnuśnieć, osła-
bnąć.

torpidiis 3 zdrętwiały, ogłuszony.
torpor, óris m zdrętwienie; gnuśność,

osłabienie, tępota umysłu.
torquatus 3 ozdobiony naszyjnikiem.
torqueo, torsi, tortum 2. kręcić,
okręcić, (włosy) kędzierzawić; a)
toczyć; b) wywijać, ciskać, rzucać;

c) wykręcać, wyłamywać, wykrzy-
wiać; torturować; d) (przen.) a)
kręcić, zwracać, kierować; fi) do-
kładnie badać, śledzić; y) dręczyć,
niepokoić.

430 -

torquls i torques, ismif naszyjnik;

a) chomąto, jarzmo (wołów); b)
wieniec, girlanda.
torrens, enfis l. płonący, gorący, pa-
lący; rwący, dziki. 2. subst. m potok
górski; potok wymowy.
torreo, tomu, tostiiin 2. suszyć, pra-
żyć; a) piec, smażyć, przypiekać; b)
opalić, osmalić; c) trawić się lub
płonąć w tęsknocie miłosnej.
torridus 3 l. wyprażony, suchy, wy-
suszony; a) chudy; b) zastygły, zma-
rznięty. 2. palący, płonący.
torris, is m płonąca głownia.
torfilis, e kręty.
tortór, oriś m kat, pachołek kata.
tortiiosus 3 pełen zakrętów, kręty;

zawikłany, niezrozumiały, skryty.
tortus 3 kręty; powikłany.
tortus, us m skręt, wygięcie.
torus, i m nabrzmiałość; a) wstęga
u wieńca; b) muskuł; c) poduszka,
wyścielone łoże, wezgłowie; a) sofa;

P) łóżko; y) łoże małżeńskie; małżeńs-
two, romans; S) łoże śmiertelne.
toryitas, afls/ponury wygląd, dzikość.
torvus 3 ciemny, ponury, dziki, gro-
źny.
tósillae = gonsillae.
tót tyle
tótl-dem tyleż.
totie(n)s adv. tylekroć, tak często;

równie często.
totus (gen. -ws, dat. -i) 3 cały; a)
pełny, całkowity, subst. totum,
i n całość; b) wszystko razem, ogół;

pl. wszyscy.

toxicuni, i n trucizna do strzał; tru-
cizna.

- 431 tragoedus

trahalis. e dotyczący belki; belkowy;

w rodzaju belki.

trabea, ae / suknia paradna, suknia
królewska.

traheatus 3 ubrany w trabeę.

trabs, abb/belka; a) pień drzewa; b)
okręt; c) dach, dom.

tractabuis, e dotykalny, non tr. niety-
kalny, nieprzystępny, burzliwy; a)
dostępny; b) giętki, powolny, łagod-
ny, dobrotliwy.

tractaflo, orós / dotknięcie, chwyt;

a) kierowanie, używanie; b) ob-
chodzenie się, zajmowanie się
(gen.).

tractatus, us m = tractatio.

tractim adv. bez. przerwy, nieprze-
rwanie.

tracto 1.1. wlec, włóczyć. 2. dotykać,
chwytać; a) kierować, (broń) nosić,
bronią władać; b) (przen.) a) prowa-
dzić, kierować, zarządzać, uprawiać
(alqd); p) obchodzić się, zachowywać
się wobec kogo (alqm); y) używać
czegoś; (czas) przepędzać; S) roz-
trząsać coś, badać, obmyślać; e) ob-
rabiać, omawiać, rozbierać coś; Q
układać się albo prowadzić układy
(de re, także alqd).

tractiis 3 a) wychodzący, wypływa-
jący (a re); b) (o mowie) płynny,
spokojny.

tractiis, us m ciągnienie, ciąg, bieg; a)
rozciągnięcie, (arborum) szereg, rząd;

b) zwlekanie, zwłoka; c) powolny
ruch, potoczystość (mowy).

traditio, onis/a) oddanie, wręczenie;

b) podanie, tradycja (z gen.).

traditór, óris m zdrajca.

tra-do, didl, dituni 3. oddać, powie-
rzyć (alicui alqd; alqm m lub ad
alqd; z gerund.). per manus z ręki
do ręki podawać; a) zawierzyć, po-
wierzyć komu coś; b) wydać, zdra-
dzić (alicui alqd); c) se tradere
oddawać się jakiejś sprawie (alicui
rei i in alqd); d) w spuściźnie pozo-
stawić; e) przekazać, opowiedzieć,
udzielić, donieść (alqd lub z acc. c.
inf.; pass. z nom. c. inf.); t) wykładać,
uczyć (alicui alqd).

tra-duco, dun, ductiim 3. przeprowa-
dzać, przenieść (alqm in alqd, ad
alqm, trans flumen; z podw. acc., np.
exerdtum flumen wojsko przeprawić
przez rzekę); a) przenieść w inne
stosunki; zwł. kogoś dla kogoś albo na
czyjąś stronę przeciągnąć, pozyskać
(ad se); b) przeprowadzić przez co,
obok czego, poprzez co (alqm praeter,
per, in alqd); c) przepędzać, przeży-
wać (o czasie); d) używać czegoś do
czegoś, zastosować do czegoś (alqd ad
albo in alqd).

traductió, onis / przeprowadzenie; a)
przeniesienie (ad alqd); b) przebieg,
upływ, (w retoryce) figura, zwłaszcza
metonymia.

traductór, óris m przeprowadzający,
przenoszący (adplebem).

tradux, ucis m szczep winny.

tragfcus 3 tragiczny, należący do tra-
gedii, z tragedii, w tragedii; a) wznio-
sły, patetyczny; b) straszny, smutny.

tragoedia, ae/tragedia; a) górnolotna
mowa, patos tragiczny; b) wielki
krzyk, hałas.

tragoedus, i m aktor tragiczny.

tragula

432

tragula, aef pocisk.

trahea, ae / walec (używany do młó-
cenia zboża).

trahó, tran, tractuni 3. ciągnąć (alqm
i alqd od, in, per alqd i in.). l.
gwałtownie ciągnąć, wlec, szarpać,
tam i z powrotem ciągnąć; a) skoła-
tać, przetrwonić; b) podzielić; c)
roztrzaskać, rozważać. 2. pociągać do
czegoś, pass. czuć pociąg do czego;

a) pobudzić do czegoś, spowodować;

b) wliczać coś w coś; coś jako coś
tłumaczyć, wykładać, za coś uważać;

c) coś odnieść do kogoś, zwalić na
kogoś, składać na kogoś (alqd ad, in
alqm). 3. a) ze sobą ciągnąć, pory-
wać; rabować, zabrać ze sobą (alqm
i alqd); b) ciągnąć za sobą, (przen.)
mieć w swoim orszaku; c) od czegoś
(a re) odciągać; d) wciągać w siebie,
połykać, pić, (przen.) a) coś odbierać,
otrzymywać, przyjmować (alqd ex,
a re, np. nomen ex albo a facinore);

ft) cos sobie przywłaszczyć; e) wycią-
gać, wydobywać, (przen.) wywodzić
(alqd ex, a re); f) ściągać. 4. przedłu-
żać, przewlekać, pass. długo się ciąg-
nąć, (szczegół.) a) (czas) przedłużać,
przewlekać, (vitam) pędzić; b) zatrzy-
mywać.

tra-icid. ieci, iectum 3. l. coś prze-
rzucać, przekładać, przenieść (alqd
ex loco in locum); (szczegół.) a)
wojsko przeprowadzić przez rzekę
(copias fluyium, rzadziej trans flu-
vium); b) (intr.) se traicere (także
pass.) a) przejechać; /?) przebić się,
przejść. 2. przekroczyć, przejechać,
przebyć (fluvium, marę i in.). 3.

przerzucić, przebić, przewiercić (alqd
re, alicui alqd).
traiectio, onis / przeprawa, przejazd,
przejście, stellae spadanie gwiazdy;

przesada.
traiectus, us m = traiectio.
tra-latiis zob. transfero.
tra-m... zob. trans-m...
trames, ifls m droga boczna, prze-
cznica, droga, ścieżka; bieg, chód.
tra-nato i tra-no l. przepłynąć; prze-
biec, przejechać, przecisnąć się.
tranquilutas, afls / spokój, cisza; a)
cisza morska, pogoda; b) spokój
polityczny; c) spokój ducha, umysłu.
tranquillo l. uspokajać.
tranquillus 3 spokojny, cichy, subst.

tranquilllim, \ n= tranquillitas.
trans prp. z acc. a) za, poza; b)

z tamtej strony.

trans-abeo 3. przewiercić (alqd).
transactór, oris m pośrednik.
trans-adigo 3. coś przepędzić przez

co, (alqd) przebić.
trans-alplnus 3 znajdujący się poza

Alpami, zaalpejski.
tran-scendó, endi, ensum 3. przejść,
przestąpić; a) przejść do czegoś; b)
(trans.) coś przejść, przekroczyć;

przestąpić.
trans-scribó, psi, ptiini 3. przepisać:

1. przepisać (z jednego na drugie),
odpisać. 2. coś pisemnie przenieść
na kogo, zapisać komuś (alqd in
alqm); przekazać komuś.
trans-curro, (cii)curri, cursiim 3. l.
przebiec; przejść do czegoś (ad alqd).

2. przebiec, przejechać obok czegoś.

3. (trans.) przebiegać coś.

433 - transitus

trans-do, trans-duco zob. trado, tra-
duco.

traiisenna, ae/krata (w oknie).

trans-eo, ni, itum, ire 4. l. (intr.) a)
przejść, przechodzić (ad alqm, ad, in
alqd); a) przejść (do nieprzyjaciela,
do innej partii); [S) przemienić się
w coś; y) (w mowie lub piśmie)
przechodzić do czegoś (ad alqd); S)
(o czasie) przeminąć, upłynąć; b)
przez coś przechodzić (per alqd). 2.
(trans.) coś przekroczyć, przez coś
iść (alqd). iter drogę przebywać; a)
(przen.) a) przekroczyć = naruszyć;

j8) przetrwać, przebyć; y) (o mówcy)
krótko przechodzić; lekko dotknąć,
pobieżnie omówić; b) przejść obok
czegoś (alqd); a) kogoś przewyższyć;

jS) (o mówcy) coś pomijać, zostawić
nieomówionym; y) (vitam) nie zużyt-
kować, bezużytecznie spędzać.

trans-fero, tuli, latum, ferre 3. l.
przenieść (alqd ad alqm, m alqd); a)
przestawić, przesadzić; często = skie-
rować, zwrócić, (crimen, culpam ad,
in alqm) złożyć; b) przenieść; a)
przekazać coś na kogoś; f!) = od-
pisać; y) na inny język przetłumaczyć
(alqd ex Graeco in Latinum); S)
użyć do czego (alqd in alqd albo ad
alqm); e) (wyrażenie) użyć przenoś-
nie; c) (czas) przesunąć. 2. nieść
obok, wieźć obok.

trans-Cgó, fca, fixum 3 a) przewiercić;

b) przebić.

traiLS-fódió, fodi. fossuni 3. = trans-
figo.

trans-formis, e zmieniony co do po-
staci, przekształcony.

trans-Rrmo l. przekształcać.
trans-freto l. przeprawić się, prze-
płynąć.
transfuga, ae m (i j) zbieg.
trans-iiigió, fugi, fugitum 3. zbiec

(ab alqo ad alqm).
transiugnim, i n zbiegostwo, dezercja.
trans-fundo, taprzesypać; wylać, przenieść (alqd ad
i in alqm). latius transfu.sus obszer-
niejszy.
transfusió, onis / zmieszanie.
trans-grediór, gressus sum 3. l.
przejść; przejść do czegoś, przystąpić
do czegoś. 2. (trans.) coś przekro-
czyć, minąć.
transgressió, onis / przekraczanie,

przechodzenie, przejście.
transgressiis, fis m = transgressió.
trans-igo, egi, actum 3. l. przewiercać.
2. przeprowadzać: a) dokonać, do-
prowadzić do skutku, (interesy) załat-
wiać, (szczegół.) a) (spory) godzić;

fS) ułożyć się z kimś, załatwiać ugodą
(cum alqo); y) załatwić się z czym,
zakończyć (cum re); b) (czas) prze-
pędzić, przeżyć.
trans-suio, sum i *silii, - 4. l.
przeskoczyć (a albo de re in, ad
alqd). 2. (trans.) coś przeskoczyć,
przez coś skoczyć; a) coś przekro-
czyć; b) przejść obok czegoś; prze-
oczyć.

transitio, onis / przechodzenie (ad
alqm lub ad alqd); a) przejście; b)
przechód.

transitorius 3 opatrzony przejściem.
transitus, us l. przekraczanie, przejś-
cie; a) przesmyk; b) przejście z ko-

translaticius 434

loru do kołom. 2. przeprawa, bród.
3. przechodzenie mimo.

translatTcius 3 przeniesiony, przeka-
zany, zwykły, tradycyjny.

translatió, mus f przeniesienie, nada-
nie; a) przenośnia; b) odmowa, zrzu-
cenie.

translatTyiLs 3 odmawiający.

translatór, oris m ten, który coś
przenosi.

trans-luceó 2. przebiyskiwać, prze-
świecać.

trans-mariiiu.s 3 zamorski.

trails-ineo l. przechodzić, przeciągać.

trans-migro l. przesiedlić.

transmissió, ónis / i -missus, us
m przeprawa, przejazd.

traiis-mitto, nusi, missum 3. l. prze-
siać, przenieść; (helium) przenieść;

a) przepuścić; b) powierzyć, oddać
(alicui alqd); c) poświęcić; d) (intr.)
przejechać. 2. przez coś iść, prze-
chodzić, przejeżdżać, przelatywać,
przekraczać, mijać coś; a) pominąć,
nie zważać na coś; b) (czas) przepę-
dzić, pozwolić komuś przepędzić; c)
(pewien stan) przejść.

trans-iiiontanus 3 poza górami miesz-
kający.

trans-móveo 2. przenieść, przesiedlić,
przełożyć, przestawić.

trans-muto l. zamienić.

trans-nato i trans-no zob. tranato.

trans-niimero l. przeliczyć.

trans-padaniis 3 za Padem.

trans-pono, pósui, pósitum 3. prze-
nieść (alqd in locwn).

transportatio, ómś / przesiedlenie,
wędrówka.

trans-porto l. przenieść, przeprawić

(copias flumen przez rzekę).
traiis-rhenanus 3 za Renem.
trans-scendo 3. = transcendo.

trans-scribo zob. transcribo.

trans-silio zob. traiisilio.

trans-tiberihiis 3 za Tybrem.

transtriini, i n a) ława dla wioślarzy;

b) belka poprzeczna, burta.

transultó l. przeskoczyć.

tran-suo 3. przeszyć, przekłuć.

transvectió, onis / a) przejazd; b)
przejeżdżanie obok, przegląd.

trans-yehó, vexi, yectum 3. l. przejeż-
dżać, przewozić (alqm albo alqd in
locum). 2. prowadzić obok. pass.
przejeżdżać, przeciągać obok, defi-
lować; (o czasie) upływać, mijać.

trans-yerberó l. przebić na wylot;

zranić.

transversarius 3 poprzeczny.

trans-yersus 3 poprzeczny, ukośny.
proelium transyersmn atak na skrzy-
dło. iter transyersum marsz w po-
przek; wchodzący w drogę, krzyżowy.
subst. -urn, i n poprzeczka, ex albo de
transverso w poprzek, niespodzianie.

trans-yóło l. l. przelecieć, przebiec.
2. (trans.) a) przelecieć nad czym;

b) przelecieć przed czymś.

trapes, etifs m i trapetum, T n prasa do
wyciskania oliwy.

trapezóphórum, T n noga stołowa.

tra-v... zob. trans-v...

trecem 3 po trzysta.

trecentesimus 3 trzechsetny.

trecentf 3 trzysta.

tre-decim trzynaście.

treniebundiis 3 drżący.

435 tributio

treme-facio, feci, factmn 3. wprawić
w drżenie, wstrząsać, pass. drżeć.

tremendus 3 straszny, okropny.

tremesco i -iscó, - - 3. zadrżeć,
lękać się (*alqd przed czymś; *z
acc. c. inf.).

tremo, m, - 3. drżeć, bać się (alqd).

tremór, oris m drżenie, drganie,
dreszcz; trzęsienie ziemi.

tremulus 3 drżący; wprawiający
w drżenie.

trepmdanter adv. z trwożliwym po-
śpiechem.

trepidatió, onis / bieganie tu i tam,
niepokój, zamieszanie, trwożliwy po-
śpiech; bezradność.

trepido l. biegać tu i tam, w niepoko-
ju, w zamieszaniu być, trwożnie
spieszyć, miotać się; a) wahać się,
bać się (re, *alqd lub z inf.); b)
chwiać się, być niezdecydowanym.

trepidus 3 zwracający się trwożnie na
wszystkie strony, niespokojny, zmie-
szany, spieszący się; (o rzeczach)
falujący, drżący, bijący; a) trwożny,
podniecony, zaniepokojony, niecier-
pliwy (re); także bezradny, niezde-
cydowany. in re trepida, in rebus
trepidis w krytycznym położeniu;

kołatający, burzliwy, wrzący; b) nie-
pokojący, oburzający.

tres, tria trzy; kilka.

tres-viri, oriini m kolegium z trzech.

tri-angulum, T n trójkąt.

triaru, orum m żołnierze stojący
w trzecim szeregu, rezerwa.

tribólus, i m = tribulus.

tribuarius 3 dotyczący tribus.

tribulis, e należący do tej samej tribus.

tnhuluni, i n młocamia (wózek, któ-
rym jeżdżono po zbożu, dla wydo-
bycia ziarna).

tribiiiiis, i m krzew ciernisty; pułapka
żelazna.

tnbunal, alis w trybunał: a) krzesło
sędziowskie; b) krzesło wodza; c) na
trybunie siedzący urzędnicy, sędzio-
wskie kolegium.

tribunatus, Os m trybunat, urząd
trybuna.

tribuniciiis 3 należący do trybuna,
odnoszący się do trybuna lub trybu-
natu. subst. -us, T m były trybun
ludowy.

tribiinus, i m l. a) trybun ludowy; b)
trybun wojskowy; w ogóle naczelnik,
dowódca; c) kasjer wypłacający żołd.
(tr. aerarius).

tnblió, ui, utum 3. l. a) dzielić (alqd
in partes); b) wydzielać, rozdzielać
(alicui alqd). 2. przydzielać; udzielać
(alicui alqd); a) darować, zezwolić,
wyświadczyć, składać; b) przyznać,
pozwolić (alicui alqd); (abs.) sprzyjać
komu (alicui); c) przypisywać komu
co, poczytywać za coś, np. superbiae
za pychę poczytywać; d) (o czasie)
poświęcić jakiejś rzeczy, użyć na coś.

tribus, us/początkowo ogół obywateli
rzymskich dzielił się na 3 tribus;

ostatecznie było 35 tribus (31 rus-
ticae, 4 urbanae).

tributarius 3. odnoszący się do podat-
ków, podatkowy; b) obiecujący bo-
gate dary; b) obowiązany do płacenia
podatków.

tributiim adv. według tribus.

triliutto. oms/podział.

tributus 436

tributus 3 według tribus podzielony,
rozłożony na tribus. subst. tributuni.
i n podatek.

tricae, arum/zgryzoty, przykrości.

tricem 3 po trzydzieści.

tri-ceps, dpitis trójgłowy, o trzech
głowach.

tricesunus 3 trzydziesty, subst.
tricesima, ae nów, święto nowiu.

trictula, ae/altana.

tricie(n)s adv. trzydzieści razy.

tricliniaria, ium n dywany w jadalni.

tricunuini, i n a) sofa jadalna; b)
jadalnia.

tricór l. szukać wykrętów; zwlekać.

tri-corpór, óris złożony z trzech ciał.

tri-cuspis, uduś trójzębny, o trzech
ostrzach.

tri-dens, enfis trójzębny. subst. m trój-
ząb.

tridenti-fer i -ger 3 władający trój-
zębem.

tri-duum, T n przeciąg trzech dni,
trzy dni.

triennia, iiim n co trzy lata obchodzo-
ne święto Bachusa.

tri-enniuni, i n przeciąg trzech lat,
trzy lata.

triens, enfls m a) trzecia część; b)
trzecia część asa.

trientabulum, T n wynagrodzenie rów-
nające się trzeciej części wartości.

trierarchus, T m dowódca trójrzędowca.

trieriś, e o 3 rzędach wioseł, subst.
/trójrzędowiec.

trietericus 3 trzyletni, subst. trieterica,
orum n = triennia.

trieteriś, idiś/święto powtarzające się
co trzy lata.

trifariam adv. w trzech miejscach.

tri-faux, cis o trzech paszczach.

tri-fidus 3 trzykrotnie rozłupany.

tri-fonms, e trzypostaciowy, trójpos-
taciowy.

tri-genlinus 3 a) o trzech ciałach,
potrójny; fratres trigemini trojaczki;

b) trójpostaciowy, potrójny.

tligesimus 3 = tricesinius.

triginta trzydzieści.

trigón, onis m trójkąt (gra w piłkę
w trzy osoby).

tri-Ebris, e trzyfuntowy.

tri-linguis, e trojjęzyczny.

tri-Iix, Idś z trzech nici (drutów)
złożony.

tri-me(n)stris, e trzymiesięczny.

trimetrus 3 mający 3 metry, subst.
-us, I m trymetr (wiersz).

trimus 3 trzyletni.

trim 3 a) po trzy, trzy (przy plur.
tantum); b) potrójny.

tri-nodis, e o trzech sękach, trihum
nundinuni (i tri-nundinum) n zob.
nundinum.

trio, onis m wół roboczy, pl. konstela-
cja wielkiej niedźwiedzicy.

tri-parStus 3 na trzy części podzielo-
ny, potrójny, adv. triparfiló w trzech
częściach lub oddziałach.

tri-pedaHs, e trzy stopy długi.

tre-pertTtiis 3 = tripartitus.

tri-pes, edis trzy stopy zawierający.

tri-plex, icis potrójny, składający się
z trzech części; pl trzy. subst. a)
triplex n potrojenie; b) tripBces
m (sc. codicilli) tablica do pisania,
złożona z trzech tabliczek.

tri-plintnius 3 gruby na trzy cegły.

437

trudo

tripliis 3 potrójny.
tripudió l. tańczyć taniec trzykroko-
wy; a) tańczyć taniec wojenny; b)
cieszyć się, skakać.
tri-pudium, Ina) trzykrokowy taniec
wojenny lub zwycięski; b) tr. soBs-
tiiliuni dobra wróżba (augurów).
tripus, ódis m trójnóg: a) kocioł albo
krzesło o trzech nogach; b) wyrocz-
nia delficka.
tri-quetrus 3 trójkątny; sycylijski.
tri-remis, e trójwiosłowy. subst. /trój-

wiosłowiec.
tristiculus 3 nieco smutny.
tristi-ficiis 3 zasmucający, straszny.
tristis, e smutny: l. zasmucony, melan-
choliczny. 2. zasmucający, wzbudza-
jący smutek, pełen smutku, bolesny;

a) nieprzyjazny, ponury, ciemny,
ostry, twardy; b) przykry, odrażający;

c) zgubny, straszny, niebezpieczny.
tristitia, ae/smutek: l. smutek, przy-
gnębienie. 2. cierpki charakter, ostre
postępowanie, przykrość; smutny stan.
tri-sulcus 3 o trzech bruzdach; o trzech

szczelinach, o trzech zębach.
trificeus 3 pszeniczny.
triticum, T n pszenica.
tritura, ae/młócenie.
tritiis 3 tarty: a) starty, zużyty; b) (o
drogach) utorowany; c) często uży-
wany, zwykły; d) wyćwiczony.
tritiis, us m tarcie.
triumphalis, e triumfalny; (o osobach)
ten, co odbył triumf, triumfator, subst.
triuniphalia, ium oznaki, insygnia
triumfu.

tliumphó l. triumfować, odbywać tri-
umf (ex, de alqo); a) cieszyć się,

radować (in re); b) (trans.) a) trium-
fować nad kimś (alqm); p) zupełnie
pokonać; /) zdobyć.
triulliphus, T n triumf, pochód zwycię-
ski. triumphum agere ex albo de
alqo święcić triumf nad kimś; triumf
= zwycięstwo, zwycięska walka.
trium-vir, i m triumwir, członek kole-
gium złożonego z trzech; pl. kole-
gium z trzech złożone.
triumviraliś, e należący do trium-

wirów.
triumwatus, fis m triumwirat, urząd

triumwira.

trivium, T n krzyżowa = rozstajna
droga; (przen.) publiczna droga, ex
trivio z ulicy.
tri-yius 3 należący do dróg rozstajnych.

Trma, ae/Hekate, bogini księżyca.
tróchaeus, i w a) trochej (- u); b)

tribrachys (^iuu).
tróchus, i m obręcz, obręcz do gry;

gra w obręcze.
troglódytae, arum m mieszkańcy ja-
skini.

trópaeum. i n oznaka = pomnik zwy-
cięstwa; a) zwycięstwo, wawrzyny;

b) znak, pomnik.
triicidatió. onis / zabijanie, mordo-
wanie.
truddo l. zabijać, mordować; okrutnie

zrujnować.

triiculentia, ae/nieprzyjaźń.
truculentus 3 ciemny, nieprzyjazny;

dziki, surowy, groźny.
tnid]is,]iś/drąg.
trudo, sl, sum 3. uderzać, pchać,
pędzić gwałtownie; a) popychać; b)
(o roślinach) pędzić, dać rosnąc; c)

trulla

- 438 -

popychać do czegoś (alqm ad, in
alqd).
trulla. ae / czerpak; b) naczynie,

kielich.
truncó l. obciąć, kaleczyć, obhipić

z liści; zabić.
trunciis, T m pień; a) pień drzewa; b)

kadłub; c) kloc; głupiec.
truncus 3 obcięty z gałęzi, okaleczony;

ociosany; a) niecały, niezupełny; b)
obrabowany (z gen.).
tnitma, ae/waga.
tnix, ucis straszliwy, dziki, groźny,

uparty; gwałtowny, straszny, gorzki.
tu, gen. tui ty.
tuba, ae/tuba, trąba.
tiiber, eris n garb, guz; wielki błąd.
tlihicen, cinis n trębacz.
tubi-lfLStriiini, i n uroczystość oczy-
szczenia i poświęcenia trąb ofiarnych.
tueór, tiitatus sum 2. oglądać (alqd);

(przen.) przestrzegać; a) brać
w opiekę, strzec, bronić (alqd a re,
contra, ad, adyersus alqd)', b) utrzy-
mywać, twierdzić, (obowiązki) wy-
pełniać, (dobrodziejstwa) zachować
w sercu; c) (budowle) utrzymywać
w dobrym stanie; d) wyżywić, pod-
trzymywać, pielęgnować.
tugliriuni, T n chata, szopa.
tuitio, ónis/ ochrona.
tum l. (o czasie) a) wtedy; b) potem;

c) następnie. 2. (wyliczający) potem,
dalej, następnie (prinium... deinde...
tum... postreino). 3. a) tum... tum
już to... już to; b) cum... tum
jak... tak.

tiime-fació, fed, factum 3. wzdymać
(pass. wzbierać), napuszyć, odąć.

tumeo, m, - 2. nabrzmieć, być nadę-
tym, jeżyć się; a) nadąć się, napuszyć
się; b) być w niepokoju, wzburzonym
być, gniewnym; c) być napuszonym.
tumesco, mui, - 3. nabrzmieć; za-
wrzeć; burzyć się; (o wojnie) wy-
buchać.

tunudus 3 wzdęty, nabrzmiały; a)
nadęty, dumny; b) napuszony; c)
chciwy zaszczytów; d) napełniający
dumą.
tumor, óris m nabrzmiałość, puchlina;

a) wzgórek, wzniesienie; b) zawzię-
tość, gniew; c) duma, napuszoność;

d) niepokój, wrzenie.
tiuniiio l. pogrzebać, pochować.
tumiiiósus 3 pagórkowaty.
tumultuarius 3 naprędce zrobiony,
nieuporządkowany, pośpiesznie, ze-
brany.

tumultuatio, oms/niepokój, wrzawa.
tiiniultuor l. być niespokojnym, hała-
sować, burzyć się; tracić panowanie
nad sobą (nieosob.). tuniultuatur
panuje niepokój.

tumultuosus 3 niespokojny, hałasu-
jący; powodujący niepokój, niepo-
kojący.

tuniuJtus. us (*i -i) m niepokój, hałas,
zgiełk, zamieszanie; a) rokosz, po-
wstanie, wzburzenie, bunt; b) hałas
wojenny, zamieszanie wojenne, nagłe
rozruchy; c) troska, strach, wzburze-
nie, burza.

tiiniiiius. i m pagórek; mogiła, grób.

tunc adv. a) wtedy; b) potem, na-
stępnie.

tundó. tutudi, tu(n)suni 3. uderzać,
bić; a) wymłócić; b) rozgnieść, roz-

- 439 - tussis

detać; c) (słowami lub prośbami)
nagabywać.

tumca, ae / suknia spodnia, koszula;

skóra, osłona, łyko.

tiinicatus 3 noszący jedną tunikę, w sa-
mej sukni chodzący.

tunic(u)la, ae/mała tunika, koszulka.

tuór 3 = tueor.

turba, ae/niepokój, hałas, zamiesza-
nie, nieporządek; a) zgiełk, ścisk,
rojowisko; b) tłum, masa, kupa, lud,
ludzie.

turbamentum, i n zamieszanie, pod-
nieta.

turbatio, oms/ zamieszanie.

turbatór, óriś m wichrzyciel, sprawca.

turbatus 3 zaniepokojony, podniecony,
oburzony; zamieszany, zaskoczony,
nieporządny.

turben, uuś m fryga, bąk.

turbidus 3 burzliwy, niespokojny, (a-
qua) mętny, (coma) rozczochrany;

a) gwałtowny, gniewny; b) roztarg-
niony, rozdrażniony; c) niespokojny,
buntowniczy.

turbineus 3 kolisty, wirujący.

turbo, miś m wir, ruch kołowy; krąg; a)
wicher, trąba powietrzna, burza; b)
fryga, bąk; koło czarodziejskie; c)
burza, zamieszanie; (konkr.) burzyciel.

turbo l. l. (intr.) wzniecać zamiesza-
nie, niepokój. 2. (trans.) wprawiać
w nieład; a) zamącić, zakłócić; b)
spłoszyć, rozproszyć; c) niepokoić,
przerazić, przestraszyć.

turbiiieiltus 3 (adv. -te i -ter) nie-
spokojny, wzburzony, burzliwy,
(aqua) zmącony; a) pełen wirów; b)
wzniecający niepokój.

turdfis, i m kwiczoł.

tureus 3 kadzidlany, z kadzidła.

turgeo, (*rsl), - 2. być nabrzmiałym,

nadętym; być napuszonym.
turgesco, - - 3. nabrzmiewać;

wpaść w pasję.
turgidiiius 3 nieco nabrzmiały.
turgidus 3 nabrzmiały, wydęty, napu-
szony.
turibuliun, T n kadzielnica.
tiiri-cremus 3 palący kadzidło.
tun-fer 3 wydający kadzidło.
turi-legus 3 zbierający kadzidło.
turnia, ae / oddział jazdy.
turmales, mm m jeźdźcy.
tlinnatiiii adv. oddziałami.
turpiculus 3 szpetny, sromotny, ha-
niebny, niepiękny.
turpfficatus 3 zdemoralizowany.
turpis, e szpetny, szkaradny, brzydki;

a) haniebny, ohydny; b) niemoralny,
nieprzyzwoity; c) szpecący.

turpitlidó, mis / szpetność; a) ha-
niebność, ohyda; b) nieobyczajność,
zło.

turpo l. szpecić; splugawić, znie-
sławić.

turri-ger 3 dźwigający wieże.

turris, fa / wieża; a) zamek, pałac;

b) baszta; c) wieża oblężnicza; d)
gołębnik.

turritiis 3 a) opatrzony wieżami, ko-
roną z wież ozdobiony; b) wysoki
jak wieża.

turtur, uris m synogarlica.

tiis, turiś n kadzidło, ziarno kadzidła.

tussicula, ae/napad kaszlu.

tussio 4. kaszleć.

tussis, is/kaszel.

tutamen - 440 -

tutamen, inis i tiitanientiini. I n śro-
dek ochronny.

tu-te wzmocnione tu (tyżeś).

tute adv. do tatuś.

tutela, ae / utrzymanie ochrony, do-
glądanie; a) opieka; b) konserwacja
(budowlana); wyżywienie; c) (konkr.)

a) obrońca, miejsce bezpieczne; fS)
człowiek znajdujący się pod czyjąś
opieką; y) majątek pupila (pupilki).

tudciis zob. medix.

tuto zob. tutus.

tutór, oris m obrońca, protektor;

opiekun.

tutór l. zapewniać, bronie, kryć (alqd
ab alga re albo contra, adversus, ad
alqd); a) zachować coś, utrzymać;

b) opędzać się, zabezpieczyć się
przed czymś.

tutus 3 (adv. tuto i *-6) pewny; a)
zabezpieczony, bezpieczny (ab alga

re, adversus, ad alqd). subst. tutum,
T n pewność, pewne miejsce; bez-
pieczne stanowisko; b) bezpieczny;

c) pewnie stąpający, ostrożny, prze-
zorny.

tuus 3 twój; subst. tui m twoi, twoi
krewni, twoi ludzie, tua n twoją
własność.

tympanuni, i n l. bębenek, tamburino.
2. koło garncarskie, krąg, kolisty.

typiis, l m obraz, figura.

tyraniu-cida, ae m i/zabójca tyranów,
zabójczym tyranów.

tyrannicus 3 tyrański, despotyczny.

tyrannis, idfe/jedynowładztwo, samo-
wladztwo; obszar samowładcy.

tyranno-ctónus, T m królobójca.

tyrannus, 1 m tyran, samodzierżawca,
despota; absolutny władca.

tyró-tarichiun, T m potrawa ze śledzi
i sera.