PISMO ŚWI
TE O RODZINI 17.10.2014
Ćwiczenia
HISTORIA TEKSTU
Wydanie Biblia Hebrajska Stuttgartensia (BHS)  najstarsze wydanie
Opracowanie na podstawie kodeksu petersburskiego. Odkrywca tego
manuskryptu był Paul Kahle. Odnaleziony został i przebadany w latach 1929-
1937.
Kodeks Petersburski sporządzony w 1008-1010 r. przez Rabina Aszera. Cały
powstawał od 70 r. do X w. Rozpoczął ben Akiba a na przełomie X/IX w. ben
Aszer.
W wieku IX/X była szkoła tyberiańska która miała duży wpływ na powstanie
tekstu. Opracowaniem szczegółowym zajmowali się tyberiacy i umieszczali
swoje komentarze na marginesach, liczyli ile jest głosek. Uwagi te nazywane są
masorą stąd tekst masorecki (TM).
Kiedy porównywane były teksty kodeksu petersburskiego z póz
niejszymi
odpisami okazało się że nie ma różnic na poziomie samogłosek.
Ważny wpływ na wygląd tekstu pokazują odkrycia genizy (schowek w
synagodze gdzie były księgi zawierające zbyt dużo błędów). Teksty w genizie
kairskiej odkrył Jakub Saphir w 1864r. Badano genize kairską od 1894 t., teksty
pochodzą z VI-VII w. a w śród nich znaleziono teksty hebrajskie księgi Seracha,
dotychczas była znana tylko z przekładu greckiego.
Innym starożytnym świadkiem jest papirus z Nash (od nazwiska uczonego)
zawiera fragmenty tekstów z czasów Mahanejskich (II-I w.p.Chr.)
W latach 1947-1956 dokonano odkryć w Qumran gdzie odkryto różne odpisy
ksiąg świętych, dzięki temu można dotrzeć do tekstu jaki istniał w III w. p. Chr.
Porównując to z tekstami Masoretów widać jak jest idealny.
Można wyróżnić 3 typy tekstu hebrajskiego:
1. Protomasorecki  kształtował się w Babilonie wśród przebywających na
wygnaniu Żydów
2. Sektuaginte  powstaje w środowisku egipskim i zawiera tendencje do
objaśnień doktrynalnych.
3. Stał się podstawa dla Bibli samarytan, był to tekst ludności napływowej,
która po wygnaniu Izraela przez Syryjczyków przejęła wiarę Abrahama
Jeśli chodzi o dzieje powstania tekstu hebrajskiego można wyróżnić 3 okresy:
1. Sięga do I w. p. Chr.  brak ostatecznego ustalenia tekstu, zawiera pewne
braki
2. Od I w. p. Chr. Do ok 500 r. po Chr.  tekst nie podlega żadnym zmianą
na poziomie spółgłosek
3. Od 500  900 (X w.)  tekst hebrajski nie ulega zmianą nawet na
poziomie samogłosek
Swoje uwagi do tekstu Masereci umieszczali na górze i na dole tekstu ( wielka
masona) oraz na lewym i prawym boku (mała masora) i na końcu księgi.
Dzięki pracy masoretów wiadomo dokładnie że czytany tekst spółgłoskowy
odpowiada temu który był użyty w ostatnich wiekach po Chrystusie oraz w
czasach Chrystusa i apostołów.
SEPTUAGINTA (LXX)
Tekst grecki Pisma Świętego (Starego Testamentu) - jest ważny ponieważ tym
tekstem posługiwali się apostołowie którzy tworzyli pierwotną teologię.
O powstaniu tekstu greckiego (ST) dowiadujemy się z apokryfu Listu
Arysteasza, pochodzi z II w. , skierowany co Filokratesa.
Arysteasz opowiada o tym jak powstał w III w. tekst grecki Starego Testamentu
(jest to legenda) według tego król egipski napisał do arcykapłana Aleaszara
prosząc o przekład Starego Testamentu (piecioksiąg) do biblioteki w
Aleksandrii. Do Aleksandrii wyrusza 72 tłumaczy którzy wykonują przekładu
na wyspie Aros w ciągu 72 dni. Każdy z nich pracował indywidualnie przy
porównaniu wszystkich tekstów miał powstać jeden tekst.
Bardziej prawdopodobna jest hipoteza targumów greckich. Głosi ona że na
terenie Egiptu wspólnoty żydowskie nie znając hebrajskiego posługiwali się
fragmentami tekstów przetłumaczonymi na język grecki i połączenie tych
tekstów miało dać tekst Biblii. Nie ulega wątpliwości że Biblia grecka powstała
w III w. p. Chr. ( najpierw pięcioksiąg).
Pomimo istnienia septuaginte powstały inne przekłady z języka hebrajskiego.
Jednym z nich jest przekład Akuila (IIw.), przełożył tekst dosłownie dzięki
temu był to tekst bardzo ceniony z środowisku faryzeuszy.
Przekład Teodecja (ok 180r.)  prawdopodobnie tekst Septuaginte z niewielkimi
poprawkami
(np. Księga Daniela jest czytana z przekładu Teodecja)
Symmach (200r.) samarytanin, troszczył się o piękno składni greckiej.
Heksapla Orygenesa ( od 6 kolumn tekstu)
1 kolumna  tekst hebrajski
2 kolumna  tekst alfabetem greckim
3 kolumna  przekład Akwili
4 kolumna  przekład Symmacha
5 kolumna  przekład Septuaginte
6 kolumna  przekład Teodecjona
Zwykle jak kopiowano Orygenese to kopiowano 5 kolumnę. Nigdy nie
skopiowano całości . Oryginał spłonął w VII w.
Powstały przekłady na język łaciński
Święty Hieronim (wulgata)
Wulgata oznacza rozpowszechnienie wersji .
Wulgata powstała w IV w., była przez wiele lat poprawiana. Jan Paweł II
poprawiał nową wulgatę której tekst jest podstawą tłumaczeń w kościele
rzymsko-katolickim. Sobór Trydencki orzekł o autentyczności wulgaty.
Wśród innych przekładów starożytnych można wymienić:
- przekłady syryjskie
- Peszitte (IIw.)
- diatessaron Tacjana (IIw.)
- przekład Filokseniana
- przekład Wulfili (Vw.)
- przekład ormiański
- przekład grudziński
- przekład etiopski
- przekład na język polski  psałterz floriański ( 1 połowa XIVw.)
Najstarszy biblijny przekład psalmów łacińsko-polsko-niemiecki Psałterz
Puławski (XVIw.)  przekład niektórych psalmów.
Biblia Królowej Zofii  przekład dla żony Władysława Jagiełły z końca XVw..
przekład Starego Testamentu wzorowany na wulgacie w oparciu o przekład
czeski.
Biblia Świętego Jakuba Wujka (XVIw.)  oficjalny przekład Pisma Świętego na
język polski.
Współczesne przekłady:
- Biblia Tysiąclecia
- Biblia Paulistów
- Biblia Jerozolimska (zawiera teksty Biblia Tysiąclecia (V wydanie) lecz inne
są przypisy na dole
Zachowane odpisy ksiąg znajdują się w tzw. Kodeksach lub zostały zapisane na
papirusach. Wszystkie te odpisy starożytne nazywane są Świadkami Tekstu. Nie
zachowały się oryginały ewangelistów.
Krytyka tekstu pomaga dojść do postaci tekstu która mogła być pierwotna (
kiedy tekst powstał, jakie zmiany nosił).
W powstaniu tekstu Starego Testamentu można wyróżnić przekład przed
literacki, który cechuje się ustnym przekazem, następnie etap literacki kiedy
teksty powstają na piśmie. Kiedy tekst zostaje zredagowany powstają różne
kopie, jeden człowiek dyktował a kilku pisarzy przepisywało. Pisarze
posługiwali się też skrótami (np. imiona świętych).
Kiedy powstał tekst w pierwszej redakcji trafiła do kaligrafa gdzie następowały
poprawki, a potem do korektorów którzy też poprawiali co nie wyklucza
wszystkich błędów.
W Nowym Testamencie jest najpierw głoszenie nauki przez Chrystusa, potem
Apostołów a następnie spisanie ewangelii.
Krytyka tekstu  twórca tej dziedziny jest francuski oratorianin Richard Simon.
Greckie Krinejn oznacza odróżnienie wielu wariantów tekstów, lekcji
najbardziej prawdopodobnych, najbliższych oryginałowi.
Zniekształcenia tekstu:
- opuszczenia
- dodatki
- zmiana liter
- przestawienia
Zmiany niezamierzone:
- wynikające z podobieństwa graficznego lub fonetycznego.
- tzw. Haplografia (jedna litera)
- dittografia
- przestawienia
- błędne rozszyfrowanie skrótów
- wpływ kontekstu
Poprawki świadome:
- korekty gramatyczne i stylistyczne (zastępowanie form, wprowadzanie
interpunkcji)
- harmonizacja
- poprawki egzegetyczne (tzw. Lectio conflata) połączenie różnych lekcji w
jedną ( np.  wielbiąc Boga ,  błogosławiąc Boga =  wielbiące i błogosławiąc
Boga )
- glossy marginesowe  jeśli tekst był twardy, niezrozumiały umieszczano
dopisek na marginesie