Jerzy Rzędowski
WystÄ…pienia publiczne
łatwiejsze niż myślisz
Wydanie specjalne
Wszelkie prawa zastrzeżone.
Bezprawne kopiowanie całości lub części tego opracowania
może spowodować przedwczesne zejście z tego świata lub przykry kontakt z prawnikiem
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 2
Inspiracją do stworzenia niniejszego raportu były pytania zadawane przez
uczestników naszych seminariów i treningów. Wybrałem kilka najczęstszych
wyzwań, przed jakimi stoją autorzy wystąpień publicznych. Mam nadzieję, że raport
odpowie również na twoje pytania.
Jerzy Rzędowski
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 3
Spis treści
Jak odpowiadać na pytania?................................................................................................................. 4
Jak przemawiać interesująco.............................................................................................................. 11
Jak podawać liczby w prezentacjach?................................................................................................ 16
Jak roztrajbować ferszlus, czyli mów prosto i po polsku...................................................................23
Siła metafory...................................................................................................................................... 27
Czego boją się kiepscy mówcy (a wielcy  po mistrzowsku wykorzystują)..................................... 30
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 4
Jak odpowiadać na pytania?
Bardzo często na moich szkoleniach słyszę takie opinie:
 Wiesz, Jerzy  dla mnie występowanie nie jest aż takim stresem, jak
odpowiadanie na pytania słuchaczy. Zupełnie nie wiem jak sobie z tym
radzić.
 Myśl o tym, że będę musiała odpowiadać na pytania dosłownie mnie
paraliżuje. Staram się jak najbardziej przeciągnąć prezentację, żeby na pytania
nie starczyło czasu.
 Dopóki trzymam się planu  wszystko jest OK. Ale kiedy następuje  sesja
pytań , wszystko mi się sypie. Już w domu wyobrażam sobie widownię jako
jedną wielką komisję egzaminacyjną, która będzie mnie odpytywać.
Cóż, dobrze to znam& Też kiedyś obawiałem się czy będę w stanie
odpowiedzieć na zadawane pytania. To kolejny zły nawyk jaki zostaje nam ze szkoły.
Gdy w szkole zadawano nam pytania, to najczęściej nie było przyjemne uczucie&
Gdy pierwszy raz stanąłem przed grupą, czułem się trochę jak uczeń przy tablicy.
Od tej pory przeprowadziłem wiele wykładów, seminariów i warsztatów,
miałem też okazję odpowiadać na pytania  na żywo w radio i w telewizji.
Nauczyłem się jak mówić i odpowiadać swobodnie  i tego uczę na moich
szkoleniach.
Przede wszystkim  poznałem niezwykle cenną metodę rozkładania
skomplikowanej czynności na prostsze części.
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 6
1. Pytania zamknięte na które znasz odpowiedz
.
Pytania zamknięte to takie, na które można odpowiedzieć tylko  tak lub  nie .
Najprostszy rodzaj pytania, więc zajmijmy się nim na początku. Wydawałoby się, że
wystarczy powiedzieć  tak lub  nie i sprawa załatwiona. Namawiam cię jednak do
nieco innego zachowania. Potraktuj takie pytanie jako świetną okazję do powtórzenia
głównych treści swojego wystąpienia. Odpowiedz:
Tak  i zaraz wyjaśnię dlaczego.
Nie  i zaraz zademonstrujÄ™, jak to siÄ™ dzieje.
Tak  ponieważ&
Nie  a dzieje siÄ™ tak, bo&
Taką metodę opisuje też Mark Wiskup, autor fenomenalnej książki  S.O.S.
Prezentacja! . Przeczytaj ją, jeśli jeszcze tego nie zrobiłeś!
2. Pytania otwarte na które znasz odpowiedz
.
Tutaj też sprawa jest prosta. Jeśli często występujesz publicznie, to pewnie
wiesz, że słuchacze bardzo często zadają takie banalnie proste pytania. Początkujący
mówcy bywają zdumieni  obawiali się, spodziewali się czegoś trudnego, a tu
niespodzianka!
To bardzo dobrze, że takie pytania się pojawiają! Możesz dzięki nim
powtórzyć główne myśli swojego wystąpienia, rozwinąć je, podać inne przykłady,
wreszcie pokazać cały swój profesjonalizm. Dowiesz się także, co interesuje twoich
słuchaczy.
Jeśli pytanie dotyczy sprawy dokładnie wyjaśnionej w czasie prezentacji
(zadająca je osoba nie uważała, spóz
niła się lub po prostu wolniej kojarzy), możesz
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 7
poprosić o pomoc grupę.  Świetnie! Kto zna odpowiedz
na to pytanie? . Zyskujesz
tym sposobem kilka korzyści jednocześnie:
- pytajÄ…cy otrzymuje odpowiedz
na pytanie
- wywołujesz mimowolną powtórkę w umysłach pozostałych uczestników
-  pomocnicy którzy wyręczają cię w odpowiedzi utrwalą sobie wiadomości jeszcze
lepiej.
3. Pytania na które nie znasz odpowiedzi.
Takie pytania często peszą niedoświadczonych mówców, więc poznaj dwa ważne
fakty:
Fakt nr 1. Nawet na egzaminie masz prawo czegoś nie wiedzieć  nie jesteś
robotem, mogłeś po prostu coś zapomnieć i tyle. Gdyby w wystąpieniu
publicznym chodziło tylko o perfekcyjne przekazanie informacji, zamiast
mówców i prezenterów zatrudnialibyśmy mówiące komputery. W prezentacji
jesteś ważny TY a nie tylko twoja wiedza.
Fakt nr 2. W prezentacji czy przemówieniu to TY jesteś ekspertem (nawet
jeśli przemawiasz do specjalistów). To TY wiesz najlepiej jakie pytania mogą
zadać słuchacze  jeśli się nad tym zastanowisz odpowiednio wcześnie.
Kiedyś, gdy poznawałem zawód sprzedawcy  bałem się czy będę umiał
odpowiedzieć na pytania klientów. Ktoś mądrzejszy nauczył mnie, że nawet
najbardziej doświadczony klient nie wymyśli więcej niż 6 oryginalnych pytań o mój
produkt. Co więcej, te pytania często są takie same u wszystkich klientów&
Poświęciłem więc godzinę czasu i przygotowałem sobie odpowiedzi na  najczęściej
zadawane pytania  dopiero potem ruszyłem na pierwsze rozmowy handlowe.
Powiem ci jedno  nigdy nie spotkałem się z pytaniem spoza listy&
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 9
4. Pytania pozorne
Czasem spotkasz na swoich wystąpieniach osoby których celem nie jest
zdobycie wiedzy, ale prowokacja lub wręcz leczenie swoich zaburzeń. Szczególnie
widać to na różnych wiecach politycznych czy spotkaniach przedwyborczych. Tacy
ludzie wyskakują  jak Filip z Konopii i wygłaszają jakieś niezwiązane z tematem
własne przemyślenia.
Błędem niedoświadczonych mówców jest wdawanie się wtedy w dyskusję i
przekonywanie. Błędem  ponieważ taka osoba nie przychodzi po informację i
argumenty, ale w zupełnie innym celu. Twoje zadanie polega więc na zadbaniu o
grupę, a nie o tę osobę. Grupa przyszła po TWOJ
wiedzę i umiejętności, a nie po to
by słuchać czyichś wynurzeń. Co możesz zrobić?
Jeśli zamiast zadać pytanie twój rozmówca wygłasza jakąś dłuższą tyradę  np.
 Pan tutaj mówił że& A ja czytałem/słyszałem że& 
 Co pan sądzi o tym że& bo ja&  ,
 Chciałem się odnieść do tego co pan mówi  otóż ja uważam że& 
- możesz po prostu& poprosić o zadanie pytania! Dopiero wtedy odpowiadasz na to
jak na każde inne pytanie. Przemówienie nie jest pytaniem  a ty odpowiadasz za to,
by każdy uczestnik twojego wystąpienia to rozumiał.
Jeśli przed swoim wystąpieniem poświęcisz choć trochę czasu i
przeanalizujesz swój plan pod kątem ewentualnych pytań ( Jakie pytanie zadałbym
tutaj gdybym był słuchaczem? ) to gwarantuję ci, że zdecydowana większość pytań
będzie okazją do pokazania przez ciebie twojego profesjonalizmu i polotu. Po prostu
będziesz przygotowany.
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 10
Na wszystkie inne pytania odpowiesz korzystając z powyższych wskazówek.
Lubię pytania od słuchaczy, ponieważ mnie inspirują. Ty też je polubisz 
zobaczysz, że jedna sesja pytań daje ci więcej doświadczenia niż długie godziny
ćwiczeń.
Wez
teraz plan swojej najbliższej prezentacji i zastanów się  punkt po punkcie
 jakie mogą być zadane pytania i jak na nie odpowiesz. Poproś też bliską osobę by ci
w tym pomogła. Przekonasz się, jak bardzo zyskają na tym twoje wystąpienia!
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 11
Jak przemawiać interesująco
Gdy nasz praprapraprzodek  pierwszy trener na świecie  prowadził szkolenie
 Jak upolować mamuta , nie wyobrażam sobie żeby zaczął w taki sposób:
 Szanowni współplemieńcy! Bardzo się cieszę że tu jestem i dziękuję bratu
Mocna Pięść za zaproszenie mnie na to spotkanie. Z góry przepraszam za
jakość rysunków, ale nie miałem na nie zbyt wiele czasu. W takim razie może
zacznijmy, co? [wyjmuje kamienną tabliczkę z rysunkami] No więc mamut jest
zwierzęciem o wymiarach: długość 13 łokci, wysokość 8 łokci, masa 85
wojowników. Polowanie na mamuta jest złożone z następujących etapów:
czynności przygotowawczych, polowania właściwego i czynności końcowych.
Czynności przygotowawcze obejmują& 
W tym momencie nasz praprzodek usłyszałby głośne chrapanie swoich
współplemieńców&
To musiało wyglądać zupełnie inaczej.
Wyobraz
sobie...
W grocie oświetlonej ogniskiem nasz praprzodek-trener rysuje sceny z
polowania na mamuty, a przed sobą kładzie dzidę i olbrzymi kieł z upolowanego
zwierzęcia. Patrzy na zebranych i zaczyna tak:
 Chcę wam opowiedzieć pewną historię. Wyobraz
sobie, że jest wiele zim
temu. Plemię Czarnobrodych cierpi głód, bo pożar puszczy zniszczył zapasy
żywności. Młody wojownik Silne Ręce, aby ratować swoją rodzinę przed
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 12
głodową śmiercią, rusza na polowanie. Ma ze sobą dzidę taką jak ta. Wędruje
bardzo, bardzo długo. Nagle  słyszy za sobą straszliwy dz
więk! Odwraca się i
widzi wielką, włochatą bestię, wysoką jak ta jaskinia. Wojownik Silne Ręce
mocniej chwyta dzidÄ™, gdy niespodziewanie& 
Myślę, że słuchacze z wypiekami na twarzy czekali na dalsze przygody
wojownika Silne Ręce i bardzo uważnie wysłuchali, jak poradził sobie z mamutem!
Oczywiście, druga wersja  szkolenia łowów na mamuta może przypominać
bajkę. Możesz zapytać  Jak mogę przemawiać do poważnego zarządu dużej
firmy?
Dlatego porównaj dwie wypowiedzi ze współczesnego spotkania biznesowego
w dużej korporacji:
Wypowiedz
Jana Nudnego: W minionym pięcioleciu ilość czasu przeznaczona
przez statystycznego pracownika na czynności administracyjne wzrosła w skali
miesiąca o 90 procent, sięgając 12 procent normatywnego czasu pracy.
Efektywność personelu została zatem obniżona, ponieważ została zmniejszona
ilość czasu przeznaczona na rozmowy handlowe które mogłyby przynieść
naszej firmie większą liczbę zamówień. Jak to zmienić?
Wypowiedz
Roberta Ciekawego: Gdy pięć lat temu mój przyjaciel Tomek
zaczynał pracę w naszej firmie, na przygotowywanie raportów i opisywanie
rachunków poświęcał miesięcznie 10 godzin. Dzisiaj ślęczy nad papierami 19
godzin miesięcznie, czyli niemal godzinę dziennie. Godzinę! Zamiast
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 13
odwiedzać klientów i zbierać od nich zamówienia, Tomek zbiera papierki dla
księgowości. Jak pomóc Tomkowi?
W obu jest mowa o tym samym.
Długość obu wypowiedzi jest identyczna (50 słów), ilość konkretnych
informacji również (czas na papierkową robotę wzrósł prawie dwukrotnie i nie ma
czasu na sprzedawanie). Obaj mówcy chcą też namówić słuchaczy do zastanowienia
się nad możliwościami zmiany.
Jednak wypowiedz
Roberta Ciekawego jest bardziej plastyczna i bardziej trafia
do wyobraz
ni, a wypowiedz
Jana Nudnego jest po prostu& nudna! W jaki sposób
się to dzieje? Co sprawia, że dwie pozornie podobne wypowiedzi tak bardzo
różnią się siłą oddziaływania?
Jan Nudny skutecznie usypia słuchaczy biurokratyczną nowomową (czynności
administracyjne, skala miesiąca, procenty, efektywność, personel). Mówi o czymś
abstrakcyjnym  bo kto to jest  statystyczny pracownik ? Końcowe pytanie jest
również  wysłane w kosmos , bo nie bardzo wiadomo o co chodzi. Co zmienić? Ilość
czasu na rozmowy? Ilość czasu na formalności? Procenty?
Robert Ciekawy mówi za to o kimś konkretnym   mój przyjaciel Tomek ,
czyli o żywej, realnej osobie.  Czynności administracyjne zastąpił
 przygotowywaniem raportów i opisywaniem rachunków . Każdy może to sobie
wyobrazić i przypomnieć, jak sam to robił. Język jest bardziej potoczny i wyrazisty
(ślęczy, godzinę!, zbiera papierki). Końcowe pytanie bardziej zachęca do szukania
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 14
rozwiązań i trafia do podświadomości ( o, wielki panie, możesz łaskawie pomóc
biednemu Tomkowi! )
Zwróć też uwagę  choć w obu wypowiedziach pojawiła się taka sama ilość
konkretnych liczb (w pierwszej  90 i 12, w drugiej  10 i 19), w drugim wypadku sÄ…
bardziej strawne. Dlaczego? Dlatego, że  godzina pracy jest czymś konkretnym i
zrozumiałym dla każdego, a  procent to abstrakt.
Opowiadaj, nie przemawiaj  to moja rada na dziÅ›. Co to oznacza dla Ciebie
w praktyce?
Wprowadz
Pięć Ważnych Zmian w swoim wystąpieniu lub prezentacji:
1. Ogólny opis zjawiska zastąp konkretnym przykładem z życia konkretnej
osoby.
Zamiast  ilości czasu statystycznego pracownika mów o  zwykłym dniu
Tomasza .
Zamiast  obniżki podatków mów co Jan Kowalski będzie mógł sobie za to
kupić.
2. Procenty zastąp konkretnymi liczbami (pod warunkiem, że naprawdę coś
obrazujÄ…).
Zamiast oferować przy cenie 900 zł  20% rabatu zaproponuj  rabat 180 zł .
Niech każda liczba coś znaczy ( rabat 180 zł, co oznacza że rok używania ma
pan gratis ).
3. Urzędowy styl zastąp językiem potocznym.
Zamiast  procedur przewidzianych manualem mów o konkretnej pracy do
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 15
wykonania.
Zamiast o  godzinach nadliczbowych mów o  siedzeniu w biurze po
godzinach .
4. Czas przeszły zastąp czasem teraz
niejszym.
Zamiast  wyobraz
sobie jak byłeś ciekaw mów  wyobraz
sobie jak jesteÅ›
ciekaw .
5. StronÄ™ biernÄ… zastÄ…p stronÄ… czynnÄ….
Zamiast mówić  cena została obniżona mów  cena zmalała .
Wez
teraz tekst swojej najbliższej prezentacji lub przemówienia i sprawdz

punkt po punkcie w jaki sposób możesz tymi pięcioma zmianami stworzyć
najbardziej porywające wystąpienie w twoim życiu!
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 16
Jak podawać liczby w prezentacjach?
 Litwo, moje pierwsze miejsce zamieszkania! Ty jesteś jak temperatura ciała
36,6 stopni i ciśnienie 120/70! Ile cię cenić trzeba, ten jeden tylko uzyska
informację, kto tak jak ja w 1824 roku musiał wyemigrować. Dziś piękność
twą w całej ozdobie widzę i opisuję w 12 księgach zapisanych
trzynastozgłoskowcem, bo niejednokrotnie w ciągu 24 godzin doby tęsknię po
tobie!
Na szczęście Adam Mickiewicz wiedział jak używać liczb i napisał to zupełnie
inaczej&
Niestety, Wieszczowi nie dorównuje wielu mówców w naszych firmach i
organizacjach  i dlatego tak często w czasie prezentacji możemy usłyszeć:
 W lipcu bieżącego roku współczynnik K wyniósł 1,28 co w porównaniu z
trzecim kwartałem ubiegłego roku stanowi wzrost o 21,55%. Z kolei
estymowana wielkość USP w sektorze BDG waha się między 211,55 a 212,33.
Na kolejnym slajdzie widać wykres pokazujący zależność pięciu wskaz
ników
na przestrzeni ostatnich dwunastu miesięcy& 
Halo!!! Obudz
siÄ™!!!
Dane liczbowe w prezentacji  usypiają. Nawet dla osób które wiedzą o co
chodzi (co to jest współczynnik K i czy 211,55 to mało czy dużo)  dane liczbowe są
nieatrakcyjne.
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 17
Jednak bardzo często podstawą przygotowania twojej prezentacji muszą być
liczby, na przykład:
żð obroty firmy
żð wielkość prowizji lub spodziewanych zarobków
żð parametry produktów
żð dane z badaÅ„ marketingowych
żð proponowane wydatki lub oszczÄ™dnoÅ›ci
Co wtedy zrobić?
Jak prezentować liczby? Jak prezentować wyniki sprzedaży lub wyniki badań?
Z jednej strony chcesz pokazać swoją kompetencję, profesjonalizm i szeroką wiedzę,
z drugiej strony nie chcesz zanudzić słuchaczy& Jak to pogodzić?
Oto trzy wskazówki jak możesz używać liczb w twojej prezentacji lub
przemówieniu:
1. Opowiedz co konkretnie znaczą te liczby dla słuchaczy.
Czy pamiętasz ostatnią kampanię wyborczą do sejmu? Dwie rywalizujące
partie (PiS i PO) mówiły o podatkach, a więc o liczbach. PO ułożyła nawet z liczb
hasło wyborcze ( 3 x 15 ). Czy pamiętasz, co z tym zrobił PiS? Czy pamiętasz
słynną telewizyjną reklamę z lodówką? Spot PiS-u pokazał  napiszę to wielkimi
literami  POKAZAA
jak te liczby przełożą się na codzienność wyborców. Gdyby
zapytać wyborców PiS jakie konkretnie stawki podatkowe proponowała ich partia, a
jakie PO, niewielu podałoby prawidłową odpowiedz
. To nieistotne. Ważne, że
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 18
ZOBACZYLI w spocie reklamowym jak z lodówki znika jedzenie, a z pokoju
dziecinnego  zabawki.
Jest nieistotne, czy zgadzasz siÄ™ z takÄ… prezentacjÄ… czy nie. Istotne, jaki to
wywołało skutek.
Dokładnie tę samą technikę  jak pokazują wyniki wyborów, bardzo skuteczną
 możesz zastosować w swoich prezentacjach. Porównuj, przedstawiaj obrazowo,
odnoś do realnego życia.
Kiedyś wygłaszałem prelekcję na temat budżetu państwa. Roczne wydatki
budżetu Polski to 225.828.675.000 złotych. Ta liczba nic nikomu kompletnie nie
mówi  nikt nie może jej sobie wyobrazić (np. na swoim koncie w banku), jest to
tylko zbitka cyfr. Wiele osób nie wiedziałoby nawet jak ją prawidłowo przeczytać!
Kto wie co to znaczy  bilion ? Sprawdziłem co się stanie, gdy przeliczę tę olbrzymią,
abstrakcyjnÄ… informacjÄ™ na czas trwania mojej prezentacji. Uczestnicy konferencji
usłyszeli więc:
 Odkąd powiedziałem państwu  Dzień dobry do chwili gdy powiem
 Dziękuję bardzo nasze państwo wyda 8,5 miliona złotych .
Wiem, że możnaby jeszcze ożywić tę liczbę  na przykład mówiąc:
 W chwili gdy powiedziałem  Dzień dobry , nasze państwo wydało 8.000 zł .
Ale i tak efekt był piorunujący, co mógłbyś zobaczyć na twarzach słuchaczy!
Martwe cyfry w opasłym tomie planów finansowych zamieniły się w miliony
złotówek spadających z brzękiem na podłogę z każdą sekundą!
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 19
Rada dla ciebie  jeśli używasz liczb, to zawsze w strukturze:
 [liczba] co oznacza że [obrazowy przykład]
 [liczba] czyli [obrazowy przykład]
& a jeśli możesz zupełnie zastąpić dane liczbowe obrazowym opisem  zrób to!
2. Dobrze przemyśl, czy chcesz podać liczbę dokładną czy zaokrągloną.
W tekście perswazyjnym pisanym (przeznaczonym do czytania) dokładność
gra dużą rolę. Dla Jana Kowalskiego, czytelnika twojego artykułu czy strony
internetowej,  47,5% znaczy o wiele więcej niż  prawie połowa , choć
matematycznie jest to bez sensu! Dokładność sprawia wrażenie wiarygodności, a
umieszczenie w zwartym tekście cyfr ożywia go.
Jednak zupełnie inaczej jest w tekście mówionym.
Po pierwsze  usłyszane liczby trudniej się przyswaja. Tekst pisany można
czytać wiele razy, wracać do niezrozumiałych wątków, robić sobie przerwy na
zastanowienie. W ustnej prezentacji wypowiadasz średnio 100 słów na minutę, co
oznacza że słuchacz na usłyszenie i zrozumienie każdego słowa i każdej liczby ma
nieco ponad pół sekundy. Krócej, niż czytałeś słowo  sekundy . Albo złapie od razu
o co ci chodzi  albo  odpłynie . Ty będziesz mówił o kolejnych ważnych sprawach,
a on ciągle będzie się zastanawiał:  To było czterdzieści siedem i pięć czy
siedemdziesiąt cztery i pięć? A może czterdzieści pięć i siedem? .
Po drugie  poza obradami Walnego Zgromadzenia Stowarzyszenia
Matematyków, liczby w ustnej prezentacji nudzą i usypiają. To jest zjawisko
niezależne od nas i zupełnie nieświadome!
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 20
Rada dla ciebie  upraszczaj wypowiadane liczby. Przecież to samo można
powiedzieć na różne sposoby:
 0,5 =  połowa (lub:  co drugi )
 90% =  na 10 przypadków aż dziewięć&  (lub:  na 10 przypadków tylko
jeden nie&  )
 97 =  prawie setka
 90.000 złotych =  równowartość dobrego samochodu
 zarobisz od 1086 zł wzwyż =  zarobisz co najmniej 1000 złotych
3. Mów tylko to, co niezbędne
Hmm, możesz powiedzieć, że to brzmi logicznie  ale co to znaczy
 niezbędne ?
Nie wiem, czy zauważyłeś, że niektórzy wykładowcy i prezenterzy zachowują
się tak, jakbyśmy cofnęli się w czasie kilka wieków. Uważają, że panuje powszechny
analfabetyzm, jedynym materiałem piśmiennym jest drogi i trudno dostępny
pergamin, a książka kosztuje pół wsi i z tego powodu jedynym jej posiadaczem jest
sam mówca. Tak rzeczywiście było. Jednak od tego czasu:
Gutenberg wynalazł druk
firma Xerox opatentowała kserokopiarkę
dzieci w wieku 7 lat sÄ… przymusowo uczone czytania i pisania
papier jest tak powszechny, że służy do znacznie mniej szlachetnych celów niż
pisanie książek.
Zamiast mówić (czytać), możesz więc:
" wydrukować
" skserować
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 21
" opublikować na stronie internetowej
" wysłać mailem
" wysłać faksem
- i mieć pewność że każdy będzie mógł to przeczytać! Jeśli oczywiście zechce&
Nie wiedzieć jednak czemu nadal tysiące mówców na całym świecie uparcie
recytują (lub odczytują) kilometrowe zestawienia faktów zamiast po prostu rozdać je
słuchaczom.
Na pytanie  Jak atrakcyjnie zaprezentować wyniki sprzedaży lub wyniki
badań odpowiadam:  Zastanów się po co je W OGÓLE prezentować :
żð jeżeli chodzi ci o przekazanie informacji  lepiej przekazać je na piÅ›mie
żð jeżeli chodzi ci o zobrazowanie jakiegoÅ› faktu  pamiÄ™taj, że dÅ‚ugie rzÄ™dy cyfr
jeszcze nigdy niczego nie zobrazowały
W prezentacji nie są ważne same informacje. Ważne jest, co TY o tym sądzisz
i CO TO ZNACZY DLA SA
UCHACZA. Twój słuchacz nie poświęcił godziny
swojego czasu po to żeby usłyszeć dane  dane mógłby poznać w swoim gabinecie
lub w domu, o wiele wygodniej!
Używaj tylko takich liczb, które coś znaczą, coś pokazują, coś zmieniają w
życiu twoich słuchaczy. Jeśli w całej prezentacji nie pojawi się ani jedna liczba  to
też będzie OK!
Prosta procedura dla ciebie:
1. Zapisz na kartce główną myśl swojej prezentacji (pisałem ci o niej w jednym z
poprzednich newsletterów).
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 22
2. Wybierz ze wszystkich danych liczbowych przygotowanych do prezentacji nie
więcej niż trzy takie, które BEZPOŚREDNIO wyjaśniają tę główną myśl  i
zostaw je w swojej prezentacji.
3. Wszystkie inne przygotowane liczby umieść w materiałach które rozdasz
uczestnikom (lub w ogóle wykasuj).
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 23
Jak roztrajbować ferszlus, czyli mów prosto i po
polsku
Julian Tuwim napisał kiedyś zabawne opowiadanie "Ślusarz". Tytułowy
ślusarz posługiwał się wyłącznie określeniami typu "roztrajbować ferszlus" na
"zablindowanej droselklapie" przy pomocy "holajzy". Jego klient dogadał się z nim
wyłącznie dlatego, że nie rozumiejąc ani słowa powtarzał każdy trudny wyraz użyty
przez ślusarza - udając, że doskonale wie o co chodzi.
Przypomniałem sobie to opowiadanie całkiem niedawno, gdy przedstawicielka
mojego banku oferowała mi jakieś nowe usługi. Na samym początku powiedziała, że
bank przedstawia mi tę ofertę na podstawie moich "estymowanych dochodów". W
tym momencie wyłączyłem się z rozmowy - miła pani z banku opowiadała pewnie ile
skorzystam, ale ja zastanawiałem się tylko nad jednym. Dlaczego zamiast
"przewidywane", "spodziewane" czy "obliczone" powiedziała "estymowane"?
Dlaczego nie mówi prosto i po polsku?
Oczywiście, wiele dziwnie brzmiących określeń wynika z pewnej konwencji.
Pani "menedżer ds. HRM" obraziłaby się, gdyby nazwać ją "kadrową". Powiedzenie
"produkty codziennego użytku" zamiast "FMCG" też byłoby uznane w wielu
miejscach za objaw rażącej niekompetencji lub gruby nietakt...
Za komuny mieliśmy w sklepach "podgardla dziecięce", "zwisy
wieloramienne" i "przymiary trójkątne". Decydenci uznali najwidoczniej, że będzie
to brzmiało ładniej i szlachetniej, niż śliniak, żyrandol czy ekierka. Słyszałem kiedyś,
jak pewien dyrektor PGR w radiowym wywiadzie chciał pochwalić się hodowlą
świnek. Zamiast powiedzieć to prosto i po polsku powiedział jednak coś takiego: "W
czasokresie miesiąca kwietnia zrealizowaliśmy zagospodarowanie nowooddanej
chlewni". Wiele takich określeń trafiło do dowcipów.
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 24
Skłonność do nowomowy nie odeszła jednak wraz z komunizmem.
Przygotowując ten tekst zapoznałem się z kilkudziesięcioma ofertami i
prezentacjami różnych firm szkoleniowych. Czy możesz, Drogi Czytelniku, wyjaśnić
mi "co autor miał na myśli" pisząc:
" "W tych obszarach tematycznych realizujemy pakiety certyfikowanych
narzędzi"?
" "Specyfiką szkolenia jest obniżona strukturalizacja"?
" "Operacyjno-taktyczny monitoring efektywności i skuteczności aktywnych
działań marketingowych i sprzedażowych"?
To ostatnie sformułowanie jest tak cudownie absurdalne, że chyba powieszę je
sobie w ramkach w gabinecie. Zaraz obok wojskowej komendy "Czołganiem przez
pełzanie do tyłu naprzód marsz!"
Oczywiście, jeśli się zastanowimy, to nawet takie koszmarki możemy
zrozumieć. Domyślimy się, że "pakiety certyfikowanych narzędzi" to jakieś
opatentowane metody, a "szkolenie z obniżoną strukturalizacją" oznacza że będzie
można zadawać dużo pytań.
Tylko dlaczego autorzy nie napisali tego od razu prosto i po polsku?
" "Stosujemy sprawdzone i opatentowane metody"
" "Na zajęciach panuje luz
na atmosfera - możesz zadać każde pytanie i
otrzymasz odpowiedz
"
" "Ciągle sprawdzamy skuteczność naszych działań"
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 25
W Twojej prezentacji ważne jest to, co TY masz do przekazania oraz JAK
skorzysta z tego Twój SA
UCHACZ. Napuszony pseudofachowy język tylko to
utrudnia.
Interesujące pożyteczne informacje przekazane prostym językiem - oto recepta
na sukces Twojej prezentacji!
Uwaga! Zadanie na dziś - w wersji dla osób nieprzekonanych powyższym artykułem:
Przeprowadz
monitoring swojej prezentacji w obszarze lingwistyki i
niekonwencjonalnych akronimów. Następnie przeprowadz
konwersjÄ™ tych
komponentów na ekwiwalenty "user-friendly".
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 26
Zdzwił cię język jakim w ramce na poprzedniej stronie opisałem zadanie?
Jeśli tak to dobrze, bo pozwoliłem sobie na mały test, na to, czy zwracasz
uwagę na jasność przekazu. Tak naprawdę, to samo polecenie możnaby zapisać
prościej, np:
Zadanie na dziś: przejrzyj swoją prezentację i podkreśl w niej wszystkie wyrazy
obce i żargonowe oraz wszystkie skróty. Gdzie tylko można, zamień je na słowa
zrozumiałe dla każdego.
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 27
Siła metafory
 Dawno, dawno temu, za górami i lasami żył sobie król, który miał piękną córkę.
Przypomnij sobie najpiękniejszą dziewczynę jaką widziałeś i pomnóż jej urodę przez
pięć  a królewna była jeszcze piękniejsza. Pewnego dnia...
Bajki. Obrazy dzieciństwa, znajome zapachy i uczucia... Dla zasłuchanego
dziecka to tylko opowieści  nawet nie spodziewa się, że słuchając o dzielnych
rycerzach i pięknych księżniczkach  podprogowo uczy się dzielności i delikatności.
Ale czy dotyczy to tylko dzieci?
Sam dobrze wiesz, że wiele rzeczy lepiej wyjaśnić trafnym porównaniem lub
anegdotą niż mówić wprost. Wiele przykładów można znalez
ć w literaturze pięknej,
w znanych dowcipach, w książkach dla liderów. Jednak im więcej mówców korzysta
z tych z
ródeł  tym bardziej te anegdoty są znane potencjalnym słuchaczom. Nawet
dobry dowcip słyszany po raz piąty już nie śmieszy. Z prowadzeniem grupy jest
przecież trochę tak, jak z uwodzeniem. Na  oglądanie znaczków pocztowych ktoś
kiedyś już poderwał dziewczynę, ale dzisiaj taki tekst już nie działa...
A co by się stało, gdybyś znał technikę umożliwiającą stworzenie własnej
i niepowtarzalnej metafory na dowolny temat?
Temu właśnie służy technika zwana  generatorem metafor !
Krok 1. Określ co chcesz osiągnąć  jaką zasadę wyjaśnić, jaki problem uwypuklić,
do jakiego zachowania zmotywować? Dwa przykłady:
A:  Nie można wszystkiego tłumaczyć recesją na rynku
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 28
B:  Nie każdy skuteczny sprzedawca będzie skutecznym trenerem sprzedawców
Krok 2. Czego to jest przykładem?
A:  Recesja jest przykładem niekorzystnego zjawiska które przychodzi niezależnie
od naszych działań i na które nie mamy wpływu
B:  Dobry sprzedawca jest przykładem profesjonalisty. Dobry trener sprzedawców
jest przykładem zupełnie innego profesjonalisty choć w tej samej branży
Krok 3. Co jest innym przykładem tego samego?
(należy szukać przykładów związanych z tzw. uniwersalnym doświadczeniem 
rzeczami i przeżyciami znanymi każdemu: rodzina, szkoła, zakupy, seks, podróż,
albo ze specyficznym doświadczeniem słuchaczy)
A:  Innym niekorzystnym zjawiskiem na które nie mamy wpływu jest choroba
B:  Innym profesjonalistą jest kierowca, którego uczył instruktor nauki jazdy
Krok 4.  Przetłumacz
A:  Recesja = choroba, koniec recesji = wyzdrowienie, dochodzenie do ponownej
hossy = rekonwalescencja
B:  Sprzedawca = kierowca, trener sprzedawców = instruktor nauki jazdy
Krok 5. Wygładz
powstałą metaforę nadając jej cechy żartu lub anegdoty.
A:  Czy recesja usprawiedliwia naszą bierność? Z recesją jest jak z chorobą. Ludzie
którzy leżą jak kłoda i tylko narzekają jak jest im z
le, znacznie trudniej dochodzÄ… do
normalnego stanu kiedy już wstaną z łóżka. Jeśli chcesz poczuć się lepiej  zacznij
coś robić, a szybciej dojdziesz do zdrowia!
B:  Ojciec mojego kolegi był świetnym kierowcą. Ale kiedy Piotrek skończył 17 lat
i przed egzaminem na prawo jazdy poprosił ojca o kilka lekcji, ojciec wysłał go
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 30
Czego boją się kiepscy mówcy (a wielcy  po mistrzowsku
wykorzystujÄ…)
Zauważyłem, że są trzy typy historii, których niektórzy mówcy unikają. Boją
się ich, czasem nawet nie wiedzą, że można je wykorzystać w przemówieniu lub
prezentacji. Tymczasem wielcy mówcy, eksperci wywierania wpływu w
wystąpieniach publicznych, właśnie na takich historiach budują całe swoje seminaria!
W efekcie ci wielcy (jak Kevin Hogan czy Joe Vitale) sÄ… rozchwytywani i zapraszani
na całym świecie, cytuje się ich często i podaje jako przykład, a cała masa
przeciętniaków pojawia się i znika jeszcze szybciej z rynku szkoleń i wystąpień
publicznych.
Co takiego robią wielcy mówcy, czego nie robi cała reszta?
Po pierwsze:
Wielcy mówcy pokazują osobowość (a reszta  tylko opakowanie)
Kilka lat temu, gdy NLP nie było jeszcze takie modne jak dziś, rozmawiałem z
moim kolegą Grześkiem o różnych szkoleniach. Grzesiek często uczestniczy w
różnych szkoleniach, sam też uczy ludzi, zatem ma porównanie. Rozmawialiśmy o
tym, jak różny jest poziom mówców biznesowych, padały różne nazwiska i
przykłady. W końcu Grzesiek powiedział:  W naszej firmie był taki jeden trener, ech,
szkoda gadać& Zanim przeszedł do rzeczy, opowiadał o tym jakie to on ma
dyplomy, certyfikaty, jakich to on kursów nie kończył i tak dalej. Połowa miała
jakieś wymyślne angielskie nazwy, drugiej połowy nie zapamiętałem. A potem
przechwalał się gdzie to on nie był, kogo to on nie zna i czego on to nie robił .
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 31
Od tamtego czasu minęło parę lat, ale zjawisko opisane przez Grześka
zjawisko jest nadal obecne. Wystarczy przejrzeć tylko strony internetowe firm
szkoleniowych.
Zapewne ich autorzy czytali kiedyÅ› Cialdiniego i doszli przynajmniej do
rozdziału o  regule autorytetu : ulegamy tym, którzy mają władzę lub wiedzę, albo
tylko sprawiają takie wrażenie przez swoje  opakowanie . Sama reguła jest
oczywiście prawdziwa i ponadczasowa. Autorzy takich  tytułomaniackich
publikacji i wystąpień zapomnieli tylko o jednym: dziś jesteśmy zewsząd
bombardowani wymyślnymi nazwami, tytułami i certyfikatami. Nawet zwykłe mydło
jest  hipo-bio-cośtam , przebadane przez Międzynarodowy Instytut Czegoś-Tam, a
dowolny dyplom można dostać bez większego trudu w ciągu najdalej kilku miesięcy.
Poza tym, jak powiedział Zig Ziglar,  ludzi nie interesuje co wiesz, ale na ile się tym
przejmujesz .
Zatem  jako słuchacze już obojętniejemy na przechwałki w tytułach i
nazwach. Nigdy jednak nie zobojętniejemy na ludzi z pasją. Tak samo, jak nigdy nie
przestaniemy (my - ludzie) szukać ciągle nowych informacji.
Przejdz
się do najbliższego kiosku z gazetami i przyjrzyj się tematom z
okładki. Dowiesz się co interesuje ludzi.  Znana artystka ma nowego chłopaka ,
 Córka prezydenta zataiła, że jest instruktorką tańca ,  Tajne szwajcarskie konta
księdza X . Plotki, rodzinne tajemnice, nieznane fakty. Ciekawość, czasem
niezdrowa, leży w ludzkiej naturze. Gdy dowiadujemy się o czymś, co nie jest
powszechnie znane, czujemy się w jakiś sposób wyróżnieni. Plotkarskie gazety to
nadal tylko opakowanie  tanie sensacyjki, często wyssane z palca. Ale mają
czytelników, bo ludzie chcą wiedzieć więcej, niż to co powszechnie znane.
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 32
Jak to wykorzystują wielcy mówcy? Jak ty możesz to wykorzystać? Opowiedz
zebranym o sobie. O tym, w jakim celu się tu zjawiłeś i jak do tego doszło. Gdy
prowadzę szkolenia z wystąpień publicznych, opowiadam prawdziwe historie z
mojego życia, gdy po raz pierwszy występowałem publicznie  i mówię, że jestem tu,
ponieważ wiem, że wiele osób było w podobnej sytuacji i chcę im pomóc. To jest
szczera prawda i słuchacze to wyczuwają. Wiem też od nich, że takie opowieści dają
nie tylko sporo śmiechu, ale i dużo otuchy. Dlaczego? Ponieważ okazuje się że nie
trzeba być  urodzonym mówcą , że wiele można się po prostu nauczyć.
Po drugie:
Wielcy mówcy odważnie podchodzą do tematu (a reszta  boi się tego, co myśli
publiczność)
Gdy przemawiasz do większej grupy, nigdy nie masz do czynienia z
jednolitością poglądów. Będą ludzie  spijający słowa z twych ust  i będą tacy,
którzy mają wątpliwości.
Powiedz o tym głośno! Nie pomijaj milczeniem kontrowersyjnych poglądów 
zamiast tego potwierdz
doświadczenie słuchaczy, czyli to że zetknęli się z opiniami
odmiennymi od twoich. Jeśli sam miałeś wątpliwości lub nawet przeciwne zdanie 
powiedz o tym, a wtedy bardziej wiarygodnie zabrzmi twoje obecne stanowisko.
Wielcy mówcy o tym wiedzą i robią to  cała reszta boi się tak zrobić, bo uważa że to
oznaka słabości.
Kiedyś, gdy zaczynałem prowadzić szkolenia, unikałem tego typu historii.
Bałem się, że przytaczając argumenty przeciwne lub choćby wspominając o
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 33
wątpliwościach, osłabiam swój główny przekaz. Jednak zawsze w sali znajdowała się
osoba zadająca dużo dociekliwych pytań  z uprzejmości nie chciałem jej zbywać
milczeniem, więc przeradzało się to w  strzelankę na poglądy.
DziÅ› sam wspominam o kontrowersyjnych poglÄ…dach, przytaczam je i podajÄ™
swoje argumenty. W ten sposób  rozbrajam większość wątpliwości. Ba, jeśli znajdę
jakiś krytyczny artykuł na temat NLP czy jakiejkolwiek innej dziedziny, którą się
zajmuję, czasem sam podsuwam go kursantom! Robię to ponieważ po pierwsze tak
jest uczciwiej, a po drugie  paradoksalnie, wzmacnia to mój zasadniczy przekaz.
Chwytaj więc byka za rogi  mów:  Wiem, że w sali są osoby które myślą X i tacy
którzy myślą Y ,  Mój kolega uważał, że&  ,  Sam kiedyś twierdziłem że&  
oczywiście jeśli tak było  i pokaż sposób w jaki ty lub wspomniane osoby
dochodziliście do obecnych wniosków. Po prostu mów prawdę!
Po trzecie:
Wielcy mówcy opowiadają o wartościach w działaniu (a cała reszta  ględzi o
samych wartościach)
Przeczytałeś to, co napisałem akapit wyżej  o tym jak sam się bałem mówić o
wątpliwościach, a teraz mówię o nich szczerze i to daje efekty. Wiesz więcej o mnie,
wiesz więcej o wartościach które mną kierują i podejrzewam, że je bardziej
rozumiesz.
A teraz wyobraz
sobie, że zamiast tego napisałbym Ci tylko:
 Należy szczerze dzielić się wątpliwościami, ponieważ jest to uczciwe, a także daje
efekty i jest ważne dla wiarygodności mówcy.
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 34
Jest różnica? Moim zdaniem  kolosalna!
Wartości są niezwykle silnym motywatorem. Ich siła motywacyjna polega jednak na
tym, że przejawiają się w działaniu. Verba docent  exempla trahunt. Słowa uczą 
przykłady pociągają. Jeśli przekazujesz coś, co jest dla ciebie ważne  pokaż, jak się
ta ważność objawia. Opowiedz o wartościach w działaniu, zamiast tylko o nich
ględzić.
Gdy mówisz o wartościach w działaniu, pokazujesz jakiś przykład (z życia
swojego lub innej osoby), jest to bardziej wiarygodne. Widać, że nie przeczytałeś
tego tylko w książce, ale przeżyłeś i przemyślałeś.
Pokazałem ci trzy różnice w podejściu do wystąpień publicznych. Można
pokazywać swą osobowość  a można tylko opakowanie. Można podchodzić do
tematu odważnie  a można tchórzyć i przemilczać niewygodne kwestie. Można
opowiadać o wartościach w działaniu  a można tylko o nich ględzić.
Sprawdz
, w jakim stopniu taka wiedza przyda Ci się, gdy będziesz prowadzić
prezentacje, szkolenia lub inne wystąpienia publiczne. Mnie przekonuje to, że sami
wielcy (wspomniani Hogan i Vitale) stosują ją wciąż w swoich seminariach na całym
świecie, budując fantastyczną więz
ze słuchaczami i  powiedzmy to głośno! 
zmieniając ich życie.
Autor: Jerzy Rzędowski (c) 2006
Opracował: Mariusz Składanowski
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl
Jerzy Rzędowski  Wystąpienia publiczne łatwiejsze niż myślisz 35
O autorze:
Jerzy Rzędowski jest licencjonowanym trenerem NLP oraz
prezesem Stowarzyszenia Trenerów NLP w Polsce, a także
autorem książki  NLP dla szefa .
Prowadzi inspirujące, pełne pasji oraz poczucia humoru szkolenia, treningi
oraz wykłady dotyczące NLP, wywierania wpływu oraz wystąpień publicznych dla
polityków, wyższej kadry kierowniczej.
Jest twórcą i dyrektorem Rocznego Studium Trenerów NLP i Przywództwa
 Praeceptor . W ciągu roku przekazuje tam pełną wiedzę dotyczącą przygotowania,
prowadzenia, rozwijania działalności szkoleniowej i robi to w sposób przystępny dla
każdego.
Czwarta edycja studium rozpoczyna siÄ™ w styczniu 2007 roku.
Więcej na stronach:
www.praeceptor.pl
www.wystapienia-publiczne.pl
Roczne Studium Trenerów NLP i Przywództwa  Praeceptor - www.praeceptor.pl