Technologie informacyjne
- usługi w sieciach
informatycznych
Sieci komputerowe  wprowadzenie
Sieć komputerowa - grupa komputerów lub innych urządzeń połączonych ze sobą
w celu wymiany danych lub współdzielenia ró\
nych zasobów, na przykład:
korzystania ze wspólnych urządzeń, np. drukarek, skanerów,
korzystania ze wspólnego oprogramowania,
korzystania z centralnej bazy danych,
przesyłania informacji między komputerami (komunikaty, listy, pliki).
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 2 / 29
Architektura oprogramowania sieciowego
Rozró\
nia się trzy podstawowe rodzaje architektur oprogramowania
sieciowego:
klient-serwer (system u\
ytkownik) - system, w którym serwer świadczy usługi
dołączonym stacjom roboczym. W systemie tym programy wykonywane są w
całości lub częściowo na stacjach roboczych.
host-terminal (system baza) - do komputera głównego (hosta) dołączone
zostają terminale lub komputery emulujące terminale. W systemie tym programy
wykonywane są na hoście.
peer-to-peer - ka\
dy komputer w sieci ma takie same prawa i zadania. Ka\
dy
pełni funkcję klienta i serwera.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 3 / 29
Internet
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 4 / 29
Typy sieci  Internet
Internet (łac. inter między, ang. net sieć, dosłownie międzysieć) - ogólnoświatowa
sieć komputerowa logicznie połączona w jednorodną sieć adresową opartą na
protokole IP (ang. Internet Protocol).
Aby pracować w Internecie, komputer musi być w stanie komunikować się z innymi
systemami przez protokoły z rodziny TCP/IP, a tak\
e posiadać oprogramowanie
klienckie pozwalające na praktyczne wykorzystanie usług oferowanych przez
innych u\
ytkowników.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 5 / 29
Typy sieci  Internet
Aby pracować w Internecie, komputer musi być w stanie komunikować się z innymi
systemami przez protokoły z rodziny TCP/IP, a tak\
e posiadać oprogramowanie
klienckie pozwalające na praktyczne wykorzystanie usług oferowanych przez
innych u\
ytkowników.
Przyłączenie komputera do Internetu mo\
liwe jest z wykorzystaniem wielu
technologii, które pozwalają urządzeniu komunikować się z pobliską bramką
posiadającą stałe połączenie z innymi systemami w Internecie. Typowe
rozwiązania wykorzystują linie telefoniczne (modemy, cyfrowe linie ISDN,
modemy ADSL), inne technologie przewodowe (transmisja przez sieci
energetyczne, telewizję kablową) oraz bezprzewodowe (GPRS, łącza
satelitarne, Wi-Fi).
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 6 / 29
Model TCP/IP
Protokoły TCP i IP łącznie zarządzają przepływem danych przez sieć w obydwu
kierunkach. Warstwami dla modelu TCP/IP są:
warstwa aplikacji - obejmuje protokoły HTTP, SMTP, FTP, NFS, NIS, LPD,
Telnet. Protokoły warstwy aplikacji zawierają się jako dane w protokołach
warstwy transportowej.
warstwa transportowa  obejmuje protokoły UDP i TCP. Pierwszy dostarcza
pakiety prawie bez sprawdzania poprawności transmisji, drugi natomiast
gwarantuje bezstratne ich dostarczenie. Ramki warstwy transportowej
zawierają się jako dane w protokole IP z warstwy sieciowej.
warstwa sieciowa ( Internetu )  zawiera protokoły ICMP, IP, IGMP, RIP, OSPF
i EGP. Protokół IP odpowiada za odnalezienie adresata danych w sieci.
Ramki tych protokołów są transportowane przez protokoły z warstwy łącza.
warstwa łącza ( dostępu do sieci ) - zawiera protokoły ARP i RARP obsługujące
niskopoziomową transmisję pakietów.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 7 / 29
Usługi sieciowe
W oparciu o protokół TCP/IP mogą być realizowane ró\
ne usługi sieciowe.
Najpopularniejsze z nich to:
poczta elektroniczna e-mail,
transmisja danych, FTP, SCP
usługi terminalowe Telnet, SSH,
serwisy informacyjne, WWW
handel elektroniczny (sklepy internetowe, systemy aukcyjne),
usługi bankowe,
rozmowy w czasie rzeczywistym IRC, Gadu-Gadu, Skype, Tlen.
usługi telekonferencyjne,
usługi multimedialne (radio i telewizja internetowa),
synchronizacja czasu.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 8 / 29
Sieć Internet  adres IP
Ka\
dy komputer w sieci Internet ma przypisany własny adres IP, który jest ciągiem
czterech liczb z zakresu 0  255. Adres IP zapisujemy w formie czterech liczb
rozdzielonych kropkami np. 156.17.193.13. Numeryczny adres IP komputera
mo\
na u\
yć do wskazania komputera np.
http://156.17.193.13
jest adresem serwera www Politechniki Wrocławskiej.
Obecnie w Internecie u\
ywane są 32 bitowe adresy IP protokołu w wersji
czwartej - IPv4. Zapotrzebowanie na adresy IPv4 stało się na tyle du\
e, \
e pula
nieprzydzielonych adresów zaczyna się wyczerpywać, z tego powodu powstała
nowa, szósta wersja protokołu  IPv6, która wykorzystuje adresy 128 bitowe.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 9 / 29
Sieć Internet  adres IP
Wyró\
niamy:
adresy IP publiczne  adresy, którymi mo\
na się posługiwać w Internecie.
Publiczne adresy IP przydziela dostawca usług internetowych.
adresy IP prywatne  pule adresów IP wyselekcjonowane do u\
ywania w
sieciach lokalnych z dostępem do Internetu realizowanym przez dodatkowe
urządzenie tłumaczące adresy (bramka, ruter) .
Komputery posługujące się adresami IP z puli prywatnej nie mogą być
bezpośrednio podłączone do Internetu.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 10 / 29
Sieć Internet  adres IP
Prywatne adresy IP mogą nale\
eć do jednej z trzech klas:
Klasa A: 10.0.0.0  10.255.255.255
Klasa B: 172.16.0.0  172.31.255.255
Klasa C: 192.168.0.0  192.168.255.255
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 11 / 29
Sieć Internet  adres domenowy
Poniewa\
zapamiętywanie adresów IP jest trudne dla człowieka, komputery
dostępne w sieci są określane łatwymi do zapamiętania mnemonicznymi nazwami
związanymi z ich u\
ytkownikami, np.:
klon.iiar.pwr.wroc.pl
Polska
nazwa komputera
Wrocław
Politechnika Wrocławska
Instytut Informatyki,
Automatyki i Robotyki
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 12 / 29
Sieć Internet  adres domenowy
Ostatnim członem adresu domenowego jest tzw. TLD (ang.Top Level Domain),
który jest dwuliterowym symbolem kraju lub trzyliterowym skrótem nazwy
zastosowań np.:
pl  Polska
uk  Wielka Brytania
com  zastosowania komercyjne
edu  sektor edukacji
gov  instytucje rządowe
int  organizacje międzynarodowe
mil  instytucje wojskowe
net  organizacje zajmujące się sieciami komputerowymi
org  inne organizacje.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 13 / 29
Sieć Internet  usługa DNS
DNS (ang. Domain Name System) to system serwerów oraz protokół
komunikacyjny zapewniający zamianę adresów domenowych znanych
u\
ytkownikom Internetu na adresy IP zrozumiałe dla urządzeń tworzących sieć
komputerową.
Dzięki wykorzystaniu DNS nazwa mnemoniczna, np. pwr.wroc.pl zostanie
zamieniona na odpowiadający jej adres IP, czyli: 156.17.193.13.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 14 / 29
Sieć Internet  adres URL
URL (ang. Uniform Resource Locator) oznacza ujednolicony format adresowania
zasobów (informacji, danych, usług), stosowany w Internecie i w sieciach lokalnych.
URL składa się z części określającej rodzaj zasobu/usługi, dwukropka i części
zale\
nej od rodzaju zasobu. Popularne rodzaje zasobów to:
ftp http https telnet news mailto file
URL najczęściej kojarzony jest z adresami stron WWW, ale ten format adresowania
słu\
y do identyfikowania wszelkich zasobów dostępnych w Internecie. Większość
przeglądarek internetowych umo\
liwia dostęp nie tylko do stron WWW, ale tak\
e
do innych zasobów w Internecie, po wpisaniu do przeglądarki poprawnego adresu
URL danego zasobu.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 15 / 29
Sieć Internet  adres URL
Przykład 1: adres pliku na lokalnym dysku komputera:
file:///C:///pawel/Pulpit/index.txt
file  protokół dostępu do pliku,
/C:/pawel/Pulpit/index.txt  ście\
ka dostępu do pliku.
Przykład 2: adres strony www:
http://www.wikipedia.com/wiki/URL
http  protokół dostępu do zasobu,
www.wikipedia.com  adres serwera,
wiki/URL  ście\
ka dostępu do zasobu.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 16 / 29
Sieć Internet  adres URL
Przykład 3: usługa wysyłki listu za pomocą poczty elektronicznej:
mailto://pawel.rogaliń[e-mail]
mailto  protokół dostępu do usługi,
pawel.rogaliń[e-mail]  adres e-mail,
Przykład 4: dostęp do serwera plików za pomocą usługi ftp:
ftp://[e-mail]
ftp  protokół dostępu do usługi,
pawel  nazwa u\
ytkownika,
ftp.iiar.pwr.wroc.pl  nazwa serwera ftp.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 17 / 29
Usługi internetowe  poczta elektroniczna
Poczta elektroniczna, e-poczta (ang. e-mail ) to jedna z usług internetowych
słu\
ąca do przesyłania wiadomości tekstowych (listów elektronicznych).
SMTP (ang. Simple Mail Transfer Prolocol )  to protokół transmisji u\
ywany do
przesyłania wiadomości poczty elektronicznej pomiędzy serwerami
pocztowymi.
POP3 (ang. Post Office Protocol version 3 )  to protokół internetowy z warstwy
aplikacji pozwalający na pobieranie i kasowanie poczty elektronicznej ze
zdalnego serwera do lokalnego komputera poprzez połączenie TCP/IP.
IMAP ( ang. Internet Message Access Protocol )  to internetowy protokół pocztowy,
który pozwala na zarządzanie wieloma folderami pocztowymi oraz
pobieranie i operowanie na listach znajdujących się na zdalnym serwerze.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 18 / 29
Usługi internetowe  poczta elektroniczna
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 19 / 29
Usługi internetowe  poczta elektroniczna
Oprogramowanie:
Programy serwerowe (ang. MTA  Mail Transfer Agent ):
Sendmail, Postfix, Exim, Mdaemon i qmail.
Programy do odbioru i wysyłania poczty (ang. MUA - Mail User Agent):
tekstowe: elm, elmo, mutt, pine
graficzne: Apple Mail, Balsa, Eudora, Evolution, KMail, Microsoft Outlook,
Windows Mail, Mozilla Suite/SeaMonkey, Mozilla Thunderbird, Netscape
Messenger, Opera, Pegasus Mail, Sylpheed, The Bat!
Obecnie, prawie ka\
dy dostawca usług poczty elektronicznej oferuje dostęp do
skrzynki e-mail poprzez www, tzw. Webmail.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 20 / 29
Usługi internetowe  poczta elektroniczna
Spam  niechciane wiadomości elektroniczne.
Istotą spamu jest rozsyłanie du\
ej ilości informacji o jednakowej treści do
nieznanych sobie osób. Nie ma znaczenia, jaka jest treść tych wiadomości. Aby
określić wiadomość mianem spamu, musi ona spełnić trzy następujące warunki
jednocześnie:
1. Treść wiadomości jest niezale\
na od to\
samości odbiorcy.
2. Odbiorca nie wyraził uprzedniej, zamierzonej zgody na otrzymanie tej
wiadomości.
3. Treść wiadomości daje podstawę do przypuszczeń, i\
nadawca wskutek jej
wysłania mo\
e odnieść zyski nieproporcjonalne w stosunku do korzyści
odbiorcy.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 21 / 29
Usługi internetowe  serwisy WWW
WWW (ang. World Wide Web )  hipertekstowy, multimedialny, sieciowy (TCP/IP)
system informacyjny.
Dostęp do tak udostępnianej informacji umo\
liwia specjalny program komputerowy
(tzw. przeglądarka internetowa), który łączy się z serwerem internetowym, skąd
pobiera pewien zbiór informacji określany jako strona internetowa. Strona
internetowa mo\
e zostać wyświetlona, przeczytana przez program czytający,
zapisana w lokalnym systemie plików czy wydrukowana.
WWW jest często błędnie uto\
samiane z całym Internetem, w rzeczywistości
stanowi tylko jedną z jego najpopularniejszych usług.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 22 / 29
Usługi internetowe  serwisy WWW
HTTP (ang. Hypertext Transfer Protocol)  protokół przesyłania dokumentów
hipertekstowych.
HTTPS (ang. HyperText Transfer Protocol Secure)  to szyfrowana wersja
protokołu HTTP. Zamiast u\
ywać w komunikacji klient-serwer niezaszyfrowanego
tekstu, szyfruje go za pomocą technologii SSL. Zapobiega to przechwytywaniu i
zmienianiu przesyłanych danych.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 23 / 29
Usługi internetowe  serwisy WWW
Zawartość strony internetowej jest hipertekstem, co znaczy, \
e u\
ytkownik
oglądając stronę internetową mo\
e podą\
ać za hiperłączami, które przenoszą go
do innych stron internetowych w ramach tego samego serwera internetowego lub
innych dostępnych w ramach sieci.
HTML (ang. HyperText Markup Language)  język wykorzystywany do tworzenia
stron internetowych, który pozwala opisać strukturę informacji zawartych w
dokumencie nadając znaczenie poszczególnym fragmentom tekstu (formując linki,
nagłówki, akapity, listy, itp.) oraz osadzić w tekście dodatkowe obiekty np.
statyczne grafiki, interaktywne formularze, dynamiczne animacje.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 24 / 29
Usługi internetowe  serwisy WWW
Obecnie w oparciu o serwisy WWW realizowanie są ró\
norodne usługi m. in.:
dyskusje internetowe (grupy dyskusyjne, fora dyskusyjne)
rozmowy tekstowe w czasie rzeczywistym (IRC)
radio internetowe
telewizja internetowa
sklepy internetowe
aukcje internetowe
giełda internetowa
bankowość elektroniczna
portale edukacyjne
gry online
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 25 / 29
Usługi internetowe  transfer plików
FTP (ang. File Transfer Protocol )  usługa sieciowa umo\
liwiająca kopiowanie
plików pomiędzy komputerami w sieci. Dostępność poszczególnych plików lub ich
grup regulowana jest z pomocą systemu uprawnień, podobnie jak przy zdalnym
logowaniu.
Klient FTP  specjalny program komputerowy korzystający z protokołu FTP do
łączenia się z serwerem FTP w celu wysłania plików np.:
programy ftp dostarczane z systemami operacyjnymi Windows, Linux i Unix
nowoczesne przeglądarki internetowe
mened\
er plików np. TotalCommander
Serwer FTP  program umo\
liwiający wymianę plików z odległymi komputerami za
pośrednictwem protokołu FTP
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 26 / 29
Usługi internetowe  transfer plików
SCP (ang. Secure copy)  bezpieczny transfer plików pomiędzy lokalnym a
zdalnym lub między zdalnymi komputerami, u\
ywający protokołu SSH.
NFS (ang. Network File System)  sieciowy system plików opracowany przez firmę
Sun Microsystems w celu zarządzania plikami zdalnymi. W środowisku sieciowym
pliki katalogi zdalne są reprezentowane przez unikalną nazwę i atrybuty w taki sam
sposób, jak pliki i katalogi lokalne.
NFS jest szeroko stosowany w stacjach roboczych UNIX.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 27 / 29
 Usługi internetowe  zdalny dostęp do serwera
Telnet - umo\
liwia zdalne logowanie czyli mo\
liwość pracy na odległej maszynie w
taki sam sposób, jakby siedziało się wprost przed jej klawiaturą i monitorem.
Wzajemna odległość maszyn nie ma \
adnego znaczenia. U\
ytkownik musi jednak
posiadać stosowne uprawnienia, aby załogowanie było mo\
liwe.
Telnet umo\
liwia pracę wyłącznie w trybie tekstowym
Zdalny pulpit (ang. Remote Desktop)  program komputerowy umo\
liwiający
korzystanie z danych, aplikacji oraz zasobów sieciowych dostępnych na odległym
komputerze.
Zdalny pulpit dostępny jest m. in. w systemie operacyjnym Windows XP/Vista.
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 28 / 29
Usługi internetowe  komunikacja
Komunikator internetowy (ang. Instant Messenger,)  program komputerowy
pozwalający na przesyłanie natychmiastowych komunikatów pomiędzy dwoma lub
więcej komputerami, poprzez sieć komputerową, zazwyczaj Internet.
Współczesne komunikatory umo\
liwiają przesyłanie komunikatów tekstowych,
głosu i obrazu
Popularne komunikatory internetowe:
Gadu-Gadu
Tlen
Skype
Technologie informacyjne  usługi w sieciach Autor: Paweł Rogaliński  Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki PWr 29 / 29