R-OP-Z5 12. listopad
2006
R-OP-Z5-ZMIANY ROZWOJOWE AKTYWNOÅšCI
Streszczenie
Tekst przesiąknięty teorią. Dużo pojęć, dużo wyliczeń, a mało podejścia praktycznego. Brak
jakiejkolwiek próby przedstawienia problemu audio-wizualnie. Autorka skupia się głównie na
zaprezentowaniu tego jak kształtowała się myśl zmian rozwojowych aktywności człowieka, ze
szczególnym uwzględnieniem współczesnych trendów.
Pytania
1. Co jest przyczyną aktywności dziecka?
2. Po co dziecko jest aktywne?
3. Jak wcześniej rozumiano zabawę
4. Omów klasyczne teorie zabaw.
5. Na czym się opierały trzy post-klasyczne teorie zabaw?
6. Jakie założenia pojawiają się we współczesnych teoriach zabaw dzieci?
7. Czym siÄ™ charakteryzuje zabawa?
8. Jak zmienia się zabawa/aktywność na przestrzeni rozwoju człowieka?
9. Jakie dostrzegamy prawidłowości w rozwoju zabaw dzieci?
10. Czym różni się zabawa symboliczna od inscenizacyjnej?
Do zapamiętania
Aktywność ludzka jest nie tylko stanem, lecz również procesem i wyraża się w postaci
konkretnych czynności i działań podejmowanych przez człowieka od wczesnego
dzieciństwa.
Człowiek kształtuje takie formy i rodzaje swojej aktywności, które zapewniają mu
optymalną regulację stosunków ze światem zewnętrznym
Złożone zespoły czynności i działań nazywamy działalnością.
Z rozwojem aktywności związane są: rozwój świadomości i automatyzacji czynności oraz
ich socjalizacja i indywidualizacja
świadomość ekstrospektywna  coraz wyraz
niejsza reprezentacja wewnętrzna i coraz
jaśniejsze i bardziej adekwatne do rzeczywistości odzwierciedlanie przedmiotów działania,
a introspektywna dotyczy uprzytomniania sobie kolejnych operaji składających się na daną
czynność.
Socjalizacja  przechodzenie od czynności indywidualnych do zespołowych
Indywidualizacja  czynności wykonywane przez jednostkę zawierają nie tylko elementy
nabyte i wyuczone na drodze społecznej.
Synkretyzm  brak wyodrębnienia jednych czynności od innych.
Czynności chaotyczne (nie automatyczne), które są oparte na fizjologicznym mechanizmie
odruchów warunkowych
Innym typem czynności słabo ustrukturyzowanych są czynności stereotypowe 
wykonywanie tych samych ruchów na zasadzie reakcji okrężnej i samonaśladownictwa
Czynności stereotypowe u dzieci z zakładów mogą być złymi nawykami
Rozwój czynności polega na :
Ë% zastÄ™powaniu czynnoÅ›ci chaotyznych i stereotypowych czynnoÅ›ciami o przebiegu
Strona 1 z 4
R-OP-Z5 12. listopad
2006
zarazem urozmaiconym i jednolitym
Ë% KsztaÅ‚towaniu siÄ™ wewnÄ™tznych mechanizmów regulacyjnych
Ë% różnicowanie siÄ™ aktywnoÅ›ci i pojawianie siÄ™ nowych jej rodzajów
Dzieci w wieku 6-11 lat są zdolne do wykonywania czynności odwracalnych na
przedmiotach konkretnych, natomiast formalne operacje umysłowe kształtują się dopiero w
okresie adolescencji
Zabawa jest tym rodzajem aktywności człowieka, który w rozmaitych formach przewija się
przez całe jego życie.
Klasyczne teorie zabawy
Teoria nadmiaru energii  po zaspokojeniu swoich potrzeb życiowych zwierzęta wyższe
nadmiar sił wyładowują w zabawach
Teoria rekreacji i relaksacji - (teoria wytchnienia)  zabawa jest formÄ… aktywnego
wypoczynku, regeneracji sił i odprężenia po pracy.
Teoria ćwiczenia przygotowawczego K.Groosa > przedstawiciele różnych gatunków ćwiczą
w okresie dzieciństwa swoje działania instynktownie, aby móc wykonywać je sprawnie i
umiejętnie w okresie dorosłości.
Teoria rekapitulacji (atawizmu) G.S.Halla > w zabawach dzieci pojawiajÄ… siÄ™ zatem kolejno
czynności analogiczne do podejmowanych przez ludzkość w toku jej historycznego
rozwoju.
Koncepcje psychoanalityczne, poznawcze i kulturalno-społeczne
Panowało przekonanie, że dzieci bawią się by zaspokoić pragnienia i wyrazić same siebie w
świecie fantazji i zmyślana czy udawania.
Freud początkowo myślał, że zabawa służy dziecku do redukcji napięć w myśl zasady
przyjemności.
Psychoanalitycy stosowali zabawÄ™ w celach terapeutycznych  swobodna zabawa dziecka.
U Piageta zabawa i ćwiczenie były przejawem asymilacji  jednego z podstawowych
procesów polegających na wcielaniu (włączaniu) rozmaitych obiektów, zdarzeń i sytuacji w
istniejÄ…ce struktury poznawcze. Asymilacja dominuje nad akomodacjÄ…, czyli zastosowaniem
schematów czynnościowych do obiektów zewnętrznych. Chodziło w niej o utrwalenie
umiejętności już nabytej.
W zabawie symbolicznej pojawia się i rozwija funkcja semiotyczna  pudełko jako auto.
Trzy fazy zabawy:
Ë% 1  schematy symboliczne
Ë% 2- (4-7r.z.)-zabawy symbolicznej
Ë% 3 (7-17r.z.)-symboliczna oparta na asymilacji deformujÄ…cej + zabawy z reguÅ‚ami
Natomiast wg Wygotskiego zabawa pojawia się wówczas, gdy dążenia dziecka nie mogą
być natychmiast zaspokojone.
Dwa ważne problemy w koncepcji zabaw Wytgoskiego!
Ë% 1 wiąże siÄ™ z rozumieniem przez autora roli narzÄ™dzia i znaku w rozwoju
Ë% 2 odnosi siÄ™ do roli zabawy w rozwoju psychicznym
Nowe poglÄ…dy na zabawy dzieci
Koncepcje: behawioralne, antropologiczne i poznawcze.
Rozdział na motywację zewnętrzną i wewnętrzną
Ellis sądził, że dzieci bawiąc się dostarczają sobie stymulacji, której im brakuje.
Strona 2 z 4
R-OP-Z5 12. listopad
2006
Wg Brunera zabawa ma przede wszystkim funkcję przystosowawczą, umożliwiając dziecku
eksplorację już nie tylko świata, lecz także własnych zachowań i pomysłów etc.
Niektórzy są zdania, że w momencie przystępowania do zabawy pojawia się
metakomunikacyjne stwierdzenie, że to jest zabawa, które tworzy specyficzny kontakst.
Polisymbolizm  używanie różnych kategorii symboli.
Ogólna charakterystyka symboli
Zabawa jest rodzajem zachowania się motywowanego wewnętrznie.
Przewaga w zabawie dzieci procesów asymilacji nad procesami akomodacji
Różnicowanie zabawy i zachowań eksploracyjnych
Rozróżnienie między zabawą, a zachowaniem instrumentalnym
reguły zabawy
Czynne zaangażowanie dziecka
Zabawa jest przejawem własnej aktywności dziecka jako wyznacznika jego rozwoju, a
zarazem podstawową formą jego działalności aż do czasu podjęcia nauki szkolnej.
Prawidłowości rozwojowe w zabawach dzieciństwa
Zabawy ćwiczenia  po włączeniu nowych elemntów do schematu czynnościowego,
dziecko powtarza wielokrotnie daną czynność dla przyjemności
Zabawy funkcjonalne  chwytanie i rzucanie, podskakiwanie, nakręcanie bąków itp
Zabawy manipulacyjne  oddziaływanie dziecka na przedmioty i zabawki. (do lat 3)
Zabawy tematyczne (3-7r.z.)
Zabawy naśladowcze i odtwórcze  naśladowanie odroczone z elementami symbolicznymi
zabawy symboliczne  ukazuje oderwanie od rzeczywistej sytuacji i kontakstu za pomocÄ…
użycia różnorodnych symboli przedmiotowych i słownych
zabawy inscenizacyjne/dramatyczne  uwzględnia się ich przebieg, akcję i fabułę
Rozwój zabaw tematycznych w okresie średniego dzieciństwa polega na coraz większym
rozszerzaniu kręgu tematów i ról podejmowanych przez dziecko, aż do coraz silniejszych związków
zabaw z życiem społecznym
Zabawy konstrukcyjne  wywodzÄ… siÄ™ z zabaw manipulacyjnych, w ich wyniku powstaje jakiÅ›
wytwór/konstrukcja.
Sieć operacyjna  narzędzie orientacji w otoczeniu i działania na róznych polach
Zabawa umożliwia dziecku zaspokojenie wielu potrzeb różnego rodzaju.
Zabawa, a zwłaszcza twórcza zabawa w role, umożliwia dziecku ekspresję jego autentycznych
emocji i uczuć: żalu, gniewu, wstydu itp.
Zabawa a kształtowanie się struktur osobowości
struktury Ja  osiąganie przez dziecko poczucia tożsamości i jej rozbudowywanie
Sieć wartości  wartościowanie zachowań własnych i cudzych dokonuje się już bardzo wcześnie
(zaczyna się już w 2 r.z.).
W wyniku teorii zabawowej dziecko z jednej strony zrzuca z siebie ciężar napięć i stresów
niedyrektywna terapia zabawowa w ujęciu Axline, z drugiej zaś strony, odpowiednio i dyskretnie
Strona 3 z 4
R-OP-Z5 12. listopad
2006
kierowane, dostrzega nowe możliwości działania i komunikowania się w grupie, dzielenia z innymi
ludz
mi swych radości i smutków.
Strona 4 z 4