SZTUKA KINETYCZNA I OP ART
Sztuka kinetyczna jest to kierunek w sztuce XX wieku, traktujÄ…cy ruch jako jeden
z integralnych składników dzieła. Początki tego kierunku związane są z poszukiwaniami
rosyjskich konstruktywistów m.in. A. Rodczenki oraz N. Gabo. Termin stosowany od lat 50.,
określający dzieła poruszane za pomocą sił natury np. wody, wiatru (mobile, A. Calderon);
wbudowanego silnika lub elektromagnesów (L. Moholy-Nagy  znany prof. Bauhausu,
wykorzystywał ruch i światło np. Modulator światła i przestrzeni, ok. 1930 rok) lub też przy
pomocy widza. W kompozycjach kinetycznych, złudzenie ruchu łączono z ruchem
dosłownym. Jako elementy prac wykorzystywano m.in. polerowany metal i lustra. Niektórzy
teoretycy (Frank Popper) obejmują tym pojęciem dzieła nieruchome, ale wywołujące
wrażenie ruchu. Dlatego w szerszym sensie do sztuki kinetycznej zalicza się także dzieła
powstałe w kręgu op-artu.
Sztukę kinetyczną uprawiali artyści zrzeszeni w grupach badawczych
zorganizowanych na wzór specjalistycznych zespołów naukowych np. założona w 1957 roku,
w Düsseldorfie Grupa Zero (H. Mack, O. Piene, G. Uecker); w 1960, w Paryżu Groupe
de Recherche d''Art Visuel GRAV (J. le Parc, F. Morellet) oraz w Zagrzebiu, w 1961
Nouvelle Tendance (I. Mea
trović).
Artystą, który w dużym stopniu przyczynił się do rozwoju ruchomej rzez
by
był Alexander Calder. Od 1932 roku konstruował mobile- wieloelementowe, najczęściej
wiszÄ…ce struktury z drutu i blachy.
1
Najbardziej znanymi przykładami sztuki kinetycznej są prace Jeana Tinguely`ego,
twórcy ruchomych rzez
b-machin oraz instalacji1. Sztuka szwajcarskiego malarza i rzez
biarza
w satyryczny sposób ukazywała bezmyślność nadprodukcji dóbr materialnych
w zaawansowanym społeczeństwie przemysłowym.
Jean Tinguely
Homage to New York, 1960
Museum of Modern Art, zdj. David Gahr
Jego najbardziej znane dzieło to samoniszcząca się rzez
ba, zatytułowana
Homage to New Jork (Hołd dla Nowego Yorku) - (1960), w rzeczywistości tylko częściowo
uległa rozpadowi (Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Nowym Jorku). Dopiero jego póz
niejsza
praca Studium o Końcu Świata nr 2 (1962), została zdetonowana przed publicznością zebraną
na pustyni w okolicy Las Vegas.
Inni znaczÄ…cy przedstawiciele to: Yaacov Agam, Niki de Saint-Phalle i nieco
zapomniany pionier Gyula Kosice.
Op  art (ang. optical art, czyli sztuka optyczna,  wzrokowa ) jest to rozwijajÄ…cy
się od połowy lat . XX wieku kierunek sztuki abstrakcyjnej, stosujący formy wywołujące
złudzenia optyczne w oku widza. Oddziałuje bezpośrednio na zmysł wzroku a nie na uczucia
odbiorcy i nie wymaga od niego jakiejkolwiek wiedzy. Do zaistnienia tego rodzaju sztuki,
konieczny jest aktywny udział widza (skupienie się na konkretnym punkcie lub zmiana
pozycji w celu pełnego odbioru dzieła). Celem artystów było stworzenie wrażenia ruchu
2
form, wywołany właściwościami ludzkiego oka, które z trudem przystosowuje się do układów
silnie zagęszczonych, mijających się kresek i form geometrycznych, sprawiających wrażenie
zmienności perspektywy, migotania, pulsowania, krążenia czy falowania itp. Głównymi
twórcami kierunku byli Bridget Riley, Victor Vasarely oraz członkowie wcześniej
wspomnianej grupy GRAV.
Bridget Riley, angielska malarka zainteresowała się problemem współgrania
kształtów, świateł i linii na płaszczyz
nie. Cechą charakterystyczną jej twórczości były
wielkoformatowe płótna pokryte splecionymi pasami, poskręcanymi krzywiznami
oraz powtarzającymi się kwadratami i trójkątami. Szczególne mistrzostwo osiągnęła
w konstruowaniu płaskich układów ornamentalnych, zróżnicowanych pod względem
wielkości, kształtu oraz zwielokrotnieniu elementów w kompozycji. Początkowo malowała
czarno-białe wzory geometryczne, dające złudzenie ruchu, by z czasem dodać kolor i uzyskać
wrażenie głębi.
Bridget Riley , Opadanie, 1963 r. Bridget Riley , Przerwa, 1964 r.
Victor Vasarely, formułował idee, których celem była synteza nauki i sztuki.
Poszukiwał sposobu na ożywienie obrazu. Stworzył dzieła graficzne, w których z szeregu
odpowiednio zdeformowanych linii wydobywają się konkretne,  żywe kształty.
Charakterystyczne dla Vasarelego są składające się z rombów hipnotyzujące obrazy, dające
pozór naprzemiennej wklęsłości i wypukłości. Równie częste są u niego fosforyzujące barwy,
które dodatkowo tworzą efekt migotania.
3
Victor Vasarely, obraz z serii Vega, 1971 r. Victor Vasarely, rzez
ba w Peczu
Podsumowując, sztuka kinetyczna skupia się na ruchu niezależnie czy jest to ruch
pozorny czy rzeczywisty. Sztuka kinetyczna bliższa jest rzez
bie, ze względu na niezwykłe
mechaniczne i niepraktyczne konstrukcje. Wyrosły z niej op-art operuje abstrakcyjnymi
malarskimi kompozycjami lub barwnymi reliefami o dwu-trzech płaszczyznach
wyrastającymi z tła. Układy otwarte, zrytmizowane, kształty geometryczne, matematyczny
porzÄ…dek. Ponadto optical art czerpie z fizyki optycznej. Tym, co Å‚Ä…czy sztukÄ™ kinetyczna i
op art wywołaniem złudzeń wzrokowych łączących się z ruchem.
4