1
WYKA
AD PIERWSZY
TEMAT: PSYCHOLOGIA SPOA
ECZNA JAKO NAUKA
Zagadnienia:
" Czym jest psychologia społeczna? Cele psychologii społecznej jako nauki.
" Podejścia i perspektywy makroteoretyczne w psychologii.
" Rodzaje badań i metod badawczych w psychologii.
" Etyka w psychologii
PSYCHOLOGIA SPOA
ECZNA JAKO NAUKA
Opisuje i wyjaśnia w jaki sposób ludzie:
Øð spostrzegajÄ… innych
Øð reagujÄ… na innych (emocjonalnie)
Øð zachowujÄ… siÄ™ wzajemnie wobec siebie
Psychologia społeczna zajmuje się procesami (poznanie, myślenie, emocje, decyzje,
wywieranie wpływu) i zachowaniem się w sytuacjach społecznych; TO sytuacja  a nie tylko
indywidualne cechy osoby  wyjaśniają zachowania.
" Psychologia dotyczy praktycznych i ważnych problemów naszej codzienności. Każdy
jest praktykiem psychologii społecznej (grupy, tożsamość, komunikacja, wpływ na
innych).
" Psychologia społeczna opiera się na faktach naukowych.
" Prawdziwe jest to czego dowodzÄ… badania empiryczne, a nie twierdzenia
formułowane przez ludzi pod wpływem ich doświadczeń. Badania muszą być
powtarzalne, wyniki uzyskane wielokrotnie z udziałem różnych osób badanych.
" To co nadaje faktom sens, spójność i czyni je budowlą wiedzy, są teorie.
" Psychologia społeczna pozwala zrozumieć i wyjaśnić dlaczego ludzie robią to, co
robią. Współczesna PS buduje wiele teorii pozwalających powiązać znane fakty w
spójne narracje wyjaśniające, w jaki sposób dochodzi do tego, że ludzie postępują,
myślą i czują w ten a nie inny sposób.
2
" Psychologia zajmuje się badaniami wpływu społecznego, czyli mechanizmów które
powodują, że to, co robią, czują i myślą jedni ludzie wpływa na to, co robią, czują i
myślą inni ludzie.
" Przedmiotem jej zainteresowania jest wzajemne spostrzeganie się ludzi, treść i
organizacja wiedzy jednostki o świecie społecznym i samej sobie (ja), stereotypy,
schematy poznawcze i wartości, postawy i ich zmiana, konformizm i techniki
manipulacji społecznej, wzajemne pomaganie sobie i szkodzenie przez ludzi,
organizacja i funkcjonowanie relacji oraz grup społecznych.
" Psychologia społeczna nie dysponuje ogólną teorią obejmującą całe pole jej
zainteresowań, ale tworzy wiele teorii o średnim zasięgu wyjaśniających ludzkie
zachowanie w obrębie pięciu głównych perspektyw: poznawczej, motywacyjnej,
uczenia się, społeczno-kulturowej i ewolucjonistycznej.
" Psychologia społeczna jest nauką empiryczną, za prawdziwe uznając prawidłowości
udowodnione w badaniach, zwykle wielokrotnych i wykonanych za pomocą różnych
metod.
" Najważniejsze rodzaje metod badawczych, to: eksperyment, obserwacja, badania
korelacyjne. Metody te różnią się stopniem wpływu i kontroli nad badanymi
zjawiskami, a ponieważ mają uzupełniające się zalety i ograniczenia, wszystkie są
uważane za potrzebne i warte używania
CELE PSYCHOLOGII SPOA
ECZNEJ:
" Określenie uniwersalnych właściwości natury ludzkiej, które powodują iż każdy 
niezależnie od klasy czy kultury  jest podatny na wpływy innych osób czy sytuacji.
PODEJÅšCIA I PERSPEKTYWY MAKROTEORETYCZNE W PSYCHOLOGII
" Behawioralne
" Psychoanalityczne
" Poznawcze
" Różnice indywidualne
TEORIE I PERSPEKTYWY TEORETYCZNE
" Zasięg teorii: makroteorie  próbują wyjaśnić całość sposobu funkcjonowania
3
człowieka (teorie uczenia się, psychoanaliza); teorie o średnim lub małym zasięgu 
wyjaśniają klasę zachowań (na przykład pomaganie) lub 1 zjawisko (agresję w grupie);
mogą wpisywać się w różne perspektywy teoretyczne myślenia o człowieku;
MAKRO-PODEJÅšCIA TEORETYCZNE:
" Behawioralny
" Psychoanalityczny
" Poznawczy
PORTRETY CZA
OWIEKA: BEHAVIORALNY  człowiek jest reaktywny, zależny od środowiska,
od nagród i kar, jakie otrzymuje od innych i sam daje innym (tu: teoria wymiany
interpersonalnej (interakcji) Homansa oraz teoria mniejszego zasięgu  o zbieżności
czynników statusu, Homans, Lenski.
Główni przedstawiciele: Iwan Pawłow, John Watson, Burrhus Skinner, Edward Tolman, Clark
Hull
Założenia:
" Psychologia jako nauka o zachowaniu
" Nacisk na obiektywizm i metody eksperymentalne przy odrzuceniu introspekcji
" Pomijanie wewnętrznych procesów psychicznych kojarzonych tradycyjnie z
osobowością (koncepcja  czarnej skrzynki )
" Zachowanie człowieka jako wynik reakcji na bodz
ce z otoczenia (mechanistyczna
wizja natury ludzkiej)
" Człowiek jako istota biologiczna
" Umysł jako tabula rasa, wszystkie reakcje są wyuczone, co najwyżej powstają one na
bazie wrodzonych popędów i odruchów bezwarunkowych
PORTRETY CZA
OWIEKA PORTRET PSYCHOANALITYCZNY: człowiek kieruje się
nieświadomymi motywami; nie jest w pełni wolny, bowiem determinuje go dzieciństwo i
nierozwiÄ…zane konflikty;
PORTRETY CZA
OWIEKA PORTRET POZNAWCZY: człowiek tworzy obraz świata, plany i cele;
jest podmiotem swoich działań i pragnień; Główni przedstawiciele: Leon Festinger, George
Kelly, Fritz Heider
" Założenia:
4
" Człowiek jako układ aktywny i gromadzący informacje (koncepcja naiwnego badacza -
Heider);
" Rola całościowego ujmowania doświadczenia;
" Doświadczenie służy kontroli poznawczej nad otoczeniem i samokontroli;
" Doświadczenia nie mają konstrukcji w pełni logicznej;
" Konstrukcjonizm doświadczeń (teoria konstruktów osobistych Kelly`ego);
" Dążenie do utrzymania zgodności w systemie poznawczym służy jako mechanizm
motywacyjny (Festinger: teoria dysonansu poznawczego)
" Racjonalność ludzkiego działania;
" Równowaga między złożonością a spójnością struktur poznawczych
PORTRETY CZA
OWIEKA PORTRET SOCJOBIOLOGA I EWOLUCJONISTY
" Główni przedstawiciele: David Buss, Tooby, Lena Cosmides, Edward Wilson
(socjobiologia)
" Założenia: Zachowania zależą od genów i wpływów środowiskowych,
- Zachowania i geny je determinujące ulegają utrwaleniu pod warunkiem, że
zapewniają sukces reprodukcyjny (dobór naturalny)
- Poznanie ewolucyjnego sensu zachowania rozpoznajemy przez obserwację korzyści
dla reprodukcji i przetrwania organizmów je przejawiających.
METODY BADAWCZE W PSYCHOLOGII
" Eksperyment ma na celu wywołanie jakiegoś zjawiska za pośrednictwem
manipulowania jego przypuszczalnymi przyczynami w warunkach dobrze
kontrolowanych przez badacza (przykład eksperymentu) (Darley, Latane;
eksperyment złodzieje). Metoda badania relacji przyczynowo 
skutkowych.
" Zmienna zależna: zmienna, która badacz mierzy (właściwość psychiki lub
zachowania, reakcja), po to by stwierdzić czy na nią wpływa zmienna
niezależna; pomiaru tej zmiennej dokonuje się u wszystkich badanych (%
udzielajÄ…cych pomocy  informacja dla kasjera).
5
" Zmienna niezależna: zmienna, którą badacz zmienia (manipuluje) albo
różnicuje, aby stwierdzić, czy ma ona wpływ na inną zmienną (liczba
obserwatorów; klientów)
" Randomizacja: losowy przydział do grupy (eksperymentalnej vs
kontrolnej); uzyskujemy pewność, że osoby z grupy eksperymentalnej i
kontrolnej różnią się tylko jedną jedyną właściwością. Badacz może
wnioskować, że różnice w podatności na wpływ są wywołane działaniem
zmiennej niezależnej.
" Trafność wewnętrzna: upewnianie się, że nic więcej poza zmienną
niezależną nie może wpływać na zmienną zależną; kontrolowanie
zmiennych ubocznych oraz losowe przydzielanie badanych do grup
eksperymentalnych.
" Trafność zewnętrzna: stopień w jakim wyniki badań mogą być
generalizowane na inne sytuacje i na innych ludzi.
Metoda Opis Zalety
Wady
Eksperyment laboratoryjny Manipulacja zmiennymi - wyciąganie wniosków - sztuczność
(niezależnymi) przez badacza i przyczynowo-skutkowych;-
sytuacji
obserwacja ich wpływu na kontrola zmiennych ubocznych
zachowanie człowieka w (czynników spoza związku
laboratorium zmienna-zachowanie)
Eksperyment naturalny j.w., tylko w warunkach - wyciąganie wniosków - brak kontroli
naturalnych przyczynowo-
zmiennych
skutkowych;
ubocznych i
- zachowany realizm sytuacyjny
(warunki naturalne)
zakłócających
6
METODA KORELACYJNA: mierzy się systematycznie dwie lub więcej
zmiennych i oszacowuje się relację pomiędzy nimi. Stosujemy jeśli chcemy
sprawdzić kiedy pojawia się interesujące nas zachowanie.
" Korelacja dodatnia: dwie zmienne rosnÄ… (WYKSZTAA
CENIE  ZAROBKI IM
WYŻSZE WYKSZTAA
CENIE TYM WYŻSZE ZAROBKI) (W NIEKTÓRYCH
KRAJACH JEST TO FAKTJð)
" Korelacja ujemna: jedna zmienna rośnie, druga zmienna maleje (IM
WYŻSZA INTELIGENCJA TYM MNIEJSZA EMPATIA) TO TYLKO PRZYKA
AD
(NIE Z BADAC
).
OBSERWACJA to zapis i jakaś kategoryzacja ludzkich zachowań bez prób
wpływania na ich przebieg.
" Systematyczna: nastrój a wchodzenie vs wychodzenie z pubu
" Obserwacja uczestnicząca: badacz występuje w roli jednego z członków
obserwowanej grupy (nie wpływa) Festinger - Sekty
" Analiza danych archiwalnych: wpływ wizerunku kobiet na okładkach
gazet na zwiększenie zachorowalności na bulimię i anoreksję (Renata
Bożek)
" Sędziowie kompetentni: osoby przeszkolone w stosowaniu danego
systemu kodowania
ETYKA PSYCHOLOGA
Problemy etyczne w trakcie badań:
" Człowiek jest często wprowadzany w błąd;
" Dowiaduje się o sobie nie zawsze miłych rzeczy;
" Może przeżywać napięcia związane z tym, co robi podczas
eksperymentu;
ObowiÄ…zki badacza:
7
" Zapewnić możliwość wycofania się z eksperymentu (przez cały czas
trwania badania);
" Unikać procedur, które powodują cierpienie i przykrości;
" Szukać procedur alternatywnych;
" Dokładnie wyjaśnić cel badania (tzw. Odkłamanie)
PODSTAWOWA REGUA
A ETYCZNA
" Psycholog ma obowiązek wykorzystywać swoje umiejętności dla rozwoju
wiedzy, zrozumienia człowieka, ale i polepszenia losu człowieka, Ma też
obligacje wobec społeczeństwa, nie tylko wobec jednostek (Eliott
Aronson)
" Zawsze oblicz bilans strat i zysków: warto eksperymentować, gdy sprawa
jest ważna, może cos dać badaczowi, ale i innym ludziom;
" Uprawianie naukowej psychologii ma służyć polepszaniu jakości życia, nie
tylko awansowi badacza i partykularnym interesom;
DONIOSA
Y EKSPERYMENT W PSYCHOLOGII SPOA
ECZNEJ
" Uniwersytet Yale, Lata 60-te prof. Stanley Milgram
Do jakiego stopnia jesteśmy w stanie ulec innym? Czy nasza uległość to kwestia
tożsamości narodowej, naszej osobowości?
" Eksperyment dotyczy wpływu kar na zapamiętywanie  TO JEST INFORMACJA
FORMALNA DLA BADANYCH  TO tzw. informacja maskujÄ…ca - prawdziwy cel badania
jest ukryty  przy eksperymentach jest to konieczne, aby wywołać prawdziwe emocje
u badanych
8
APARATURA:
Zanim zrealizowano eksperyment. Stanley Milgram pytał biegłych psychiatrów: Ile osób
zaaplikuje maksymalny szok elektryczny?
" Biegli psychiatrzy
 300 Wolt  3,75%
 450 Wolt  0,1%
Tymczasem w rezultacie 62% osób badanych naciskało dz
wignię prądu do końca
do 450 Wolt.
" Wnioski z eksperymentu, skÄ…d ten wynik:
 Specjalizacja życia społecznego
 PodporzÄ…dkowanie specjalistom
 Awans społeczny za podporządkowanie
 Eksperymentator obecny  62% - to najlepszy dowód na podleganie
autorytetom i hierarchii
 Eksperymentator nieobecny  22%
 Prywatny instytut badawczy  48% - a to wskaz
nik zasadności działania
sytuacji  jeśli szacowny uniwersytet to wskaz
nik uległości wzrasta
 Płeć  nie znacząca zmienna
9
 Osobowość  nie znacząca zmienna
  Przeceniamy wpływ jaki na zachowanie człowieka wywiera jego osobowość,
przy niedocenianiu wpływu, jaki na zachowanie człowieka wywiera
zewnętrzna sytuacja Lee Ross
" Komentarz po 50 latach od eksperymentu
Warto obejrzeć: http://www.dailymotion.com/video/x80xve_eksperyment-milgrama-
po-50-latach_news#.UUhzzxwbf58
http://www.dailymotion.com/video/x80xur_polacy-zachowaliby-siy-tak-
samo_news#.UUhzeRwbf58
szczegółowy opis eksperymentu znajdziecie w książce Psycholgia Wpływu Społecznego ,
autorstwa Dariusza Dolińskiego
I na koniec przykład ciekawych badań pokazujących ewolucję metod w badaniach z
psychologii społecznej: czy myjąc ręce czyścimy sumienie?:) czyli jak oszukujemy swój mózg?
" Badanie Chen-BoZhung (Toronto) i Katie Liljenguist (Chicago), 2007;
" Ochotnicy przypominają sobie dobry lub zły uczynek. Następnie uzupełniają
brakujące litery w słowach, które mogą (ale nie muszą) być związane z myciem,
czyszczeniem, n.p.:
" W..h Sh..er S..p
" Wash lub wish shower, shaker soap, step
" Wynik bad. 1: osoby przypominające sobie złe uczynki  o ponad 50% częściej
wybierały słowa związane z czystością;
" Bad.2: badanych informowano, że celem jest ustalenie związku między charakterem
pisma a osobowością; Osobne grupy proszono o przepisanie opowiadania: 1/o
udzielaniu pomocy; 2/o przeszkadzaniu w pracy; Następnie proszono o ocenę (w skali
od 1 do 7) przydatności kilku produktów: środków czystości (żel pod prysznic, pasta
do zębów), kartki papieru, soku, słodyczy;
" Wynik bad. 2: osoby przepisujące ręcznie historyjkę o przeszkadzaniu w pracy za o
wiele bardziej przydatne uznały środki czystości; Wniosek: nawet cudze  grzechy
wywołują w nas uczucie fizycznego zabrudzenia;
" Bad. 3: uczestnicy przypominają sobie dobry lub zły własny uczynek. Następnie mają
do wyboru prezent za udział w badaniu: nawilżoną chusteczkę do nosa lub ołówek.
10
Wynik: osoby przypominające zły uczynek o 50% częściej wybierają nawilżoną
chusteczkÄ™.
Eksperyment 4: próba wyjaśnienia mechanizmu. MYCIE R
K CZYÅšCI SUMIENIE?
" Badani przypominają sobie własny grzech z przeszłości; następnie losowo dzieleni są
na 2 grupy: 1/myje ręce (antybakteryjna chusteczka) 2/bez mycia rąk. W 3 etapie są
pytani, czy chcą charytatywnie udzielić pomocy w prowadzeniu badań innemu
studentowi;
" Wynik: ci, którzy umyli ręce chcieli pomagać 2 x rzadziej niż ci, którzy nie umyli; 74%
osób z tych które nie używały chusteczek (nie umyły rąk) zgodziło się pomóc. W
grupie czystych rąk (po umyciu) tylko 41% zaoferowało pomoc
" Wniosek: mycie (oczyszczanie fizyczne) rozgrzesza niecne postępki, pozbawia dążenia
do jakiejś jego rekompensaty; niezmyty grzech (nieczystość moralna) motywuje do
prób szukania  rozgrzeszenia  tu do pomagania;
DLACZEGO MYCIE ROZGRZESZA  ROLA KULTURY I DZIAA
ANIE MÓZGU
" Te same słowa i określenia w różnych językach oznaczają brud fizyczny i moralny
(brudne ręce, czyste ręce);
" W rozmaitych religiach obecne są różne rytuały oczyszczania się, obmywania;
" Te same objawy ekspresji (grymas twarzy, rejestrowane zmiany mięśni mimicznych)
występują przy niesmaku fizycznym (przy niedobrym jedzeniu), jak i wtedy, gdy
dowiadujemy siÄ™ o czyimÅ› niemoralnym zachowaniu;
" Badania neurologiczne (rezonans) pokazują pobudzenie tych samych części mózgu
przy niesmaku fizycznym, jak i odrazie moralnej.