Temat 11
Cykl koniunkturalny. Polityka antycykliczna państwa.
Opracowanie: mgr Grzegorz Sobiecki
Szkoła Główna Handlowa w Warszawie
Katedra Analizy Rynków i Konkurencji
Å›ð Cykl koniunkturalny = krótkookresowe
wahania produkcji wokół jej trendu
Å›ð Tendencja rozwojowa (trend) produkcji =
wygładzona ścieżka obrazująca rozwój
produkcji w długim okresie po
wyeliminowaniu krótkookresowych wahań
Rodzaje wahań w gospodarce
Å›ð Sezonowe  powtarzalne zgodnie z
kalendarzem, nie stanowiÄ… problemu, sÄ…
przewidywalne
Å›ð Przypadkowe  nieprzewidywalne, np. w
skutek wojen, klęsk żywiołowych
Å›ð Koniunkturalne  wahania takich
wielkości, jak dochód narodowy,
produkcja, konsumpcja, zatrudnienie,
inwestycje; majÄ… charakter cykliczny, ale
nie zgodny z kalendarzem
Rodzaje cykli koniunkturalnych
Å›ð Ogólnogospodarcze
ð Kichina (3-5 lat)  krótkie
ð Juglara (8-10 lat)  Å›rednie
ð Kondratiewa (50-60 lat)  dÅ‚ugie
Å›ð Branżowe
ð Å›wiÅ„ski
ð bydlÄ™cy
ð Itp..
Teorie wahań cyklicznych
Å›ð Neoklasyczne. Czynniki zakłócajÄ…ce równowagÄ™ majÄ… charakter
egzogeniczny: wojny, rewolucje i inne wydarzenia polityczne,
odkrycia, zmiany demograficzne, innowacje techniczne, zjawiska
przyrodnicze. W odpowiedzi na zakłócenia system gospodarczy
uruchamia mechanizmy endogeniczne, które prowadzą
gospodarkę w kierunku równowagi.
Å›ð Keynesowskie. Czynniki zewnÄ™trzne mogÄ… jedynie zakłócić
endogeniczne procesy, nie naruszając długookresowej
wewnętrznej logiki procesów gospodarczych. Przyczyny wahań
są endogeniczne  wynikają z reguł rynku. Fazy spadkowe są
efektem procesów w fazach wzrostowych i odwrotnie. Wahania
stopy zysku, wynikające z różnic między podażą a popytem
rynkowym, prowadzÄ… do zmian popytu inwestycyjnego.
Teorie wahań cyklicznych  neoklasyczne
Å›ð Teoria innowacji: Innowacje + przedsiÄ™biorca = zysk nadzwyczajny.
Inni podążają za innowacją - następuje rozprzestrzenienie się
innowacji i wzmożone inwestycje, wzrost produkcji (rozkwit). Za
podażą nie nadąża popyt => obniżka cen, spadek stopy zwrotu,
maleje popyt inwestycyjny i gospodarka przechodzi w fazÄ™ kryzysu.
Zanikająca stopa zysku zmusza do wprowadzenia tańszych technik
wytwarzania  kolejny impuls innowacyjny&
Å›ð Teoria cyklu politycznego: wahania wywoÅ‚ane sÄ… zmianami priorytetów
ekonomicznych władzy w okresach poprzedzających wybory w celu
pozyskania wyborców i zapewnienia sobie reelekcji. Rząd nie myśli
długookresowo, naród odczuje skutki po wyborach.
Å›ð Teoria plam na SÅ‚oÅ„cu: periodyczne pojawianie siÄ™ wiÄ™kszej liczby
plam na Słońcu powoduje okresy nieurodzaju i zmiany w rytmie
produkcji, co wpływa na rytmiczne wahania aktywności gospodarki.
Klasyczny cykl koniunkturalny
 cztero-fazowy
depresja
~5-10 lat
1. Faza recesji
Å›ð Punkt wyjÅ›cia: kryzys nadprodukcji (faza
recesji) w wyniku niekontrolowanych
procesów inwestycyjnych. Rynek nie może
wchłonąć całej produkcji (rosną zapasy).
Następuje ograniczenie produkcji,
inwestycji => zatrudnienia, zamówień na
surowce, spadają zyski, dochody, rośnie
bezrobocie. Zmniejsza się stopień
wykorzystania zasobów, ograniczone są
inwestycje.
2. Faza depresji
Å›ð Stabilizacja gospodarki na obniżonym
poziomie. Na rynku zostają firmy, które przy
niskich cenach i przychodach majÄ… zyski (a
przynajmniej pokrywajÄ… koszty zmienne).
Banki komercyjne ograniczają ilość
kredytów. W pewnym momencie następuje
najniższy pułap (dolny punkt zwrotny).
Część firm bankrutuje. Zmniejsza się
potencjał produkcyjny, mamy do czynienia z
tzw.  twórczym zniszczeniem .
3. Faza ożywienia
Å›ð Silniejsi przedsiÄ™biorcy, którzy przetrwali kryzys wykorzystujÄ…
niższe ceny, zaczynają renowację kapitału, zwiększają
zatrudnienie i inwestycje. Zaczyna się poprawiać relacja cen
do kosztów wytwarzania, co prowadzi do zwiększania zysków.
Nagromadzone środki w bankach  szukają ujścia
handlowego, zmniejszony w kryzysie popyt na pieniądz obniża
stopy procentowe  tańsze kredyty pozwalają na większe
inwestycje. To powoduje jeszcze większy przyrost dochodu
narodowego (popytowy mechanizm mnożnika inwestycyjnego),
wzrost popytu konsumpcyjnego, i aby sprostać mu  dalszy
wzrost inwestycji (*)
(*) Zasada zwielokrotnienia inwestycji w ten sposób  indukowanych
zmianÄ… dochodu narodowego to zasada akceleracji
4. Faza rozkwitu
Å›ð Ożywienie obejmuje coraz to nowsze dziedziny życia
gospodarczego, aż osiągnie fazę szczytowego rozwoju 
wszystkie wskaz
niki wciąż rosną, ale coraz wolniej. W
szczytowym stanie koniunktury gospodarka wykazuje
najwyższy poziom inwestycji. Wzrost kosztów wytwarzania
spowodowany wzrostem stopnia wykorzystania potencjału
produkcyjnego hamuje wzrost zysków. Firmy ograniczają
inwestycje, co wywołuje ujemne efekty mnożnikowe
(popytowe) i dalszy spadek inwestycji i konsumpcji.
Osłabienie popytu zbiega się z efektem podażowym
będącym wynikiem przeinwestowania. To zaczyna fazę
recesji.
Polityka antycykliczna państwa
CEL: pobudzanie wzrostu w fazach spadku i hamowanie w sytuacji
 przegrzania koniunktury = zapewnienie odpowiednich warunków rozwoju
gospodarczego w długim okresie (interwencjonizm rozwojowy)
Å›ð NarzÄ™dzia polityki fiskalnej
ð pobudzanie  obniżka podatków + zwiÄ™kszanie wydatków;
wady: wzrasta deficyt budżetowy, rosną ceny
ð hamowanie  zwiÄ™kszenie podatków + zmniejszanie wydatków rzÄ…dowych
wady: zmniejsza siÄ™ poziom produkcji, bezrobocie
Å›ð NarzÄ™dzia polityki pieniężnej
ð hamowanie   polityka drogiego pieniÄ…dza  ograniczanie podaży pieniÄ…dza
przez zwiększenie stopy rezerw obowiązkowych, stóp procentowych banku
centralnego i sprzedaż obligacji
ð pobudzanie   polityka taniego pieniÄ…dza  &
Współczesny cykl koniunkturalny
Charakterystyczna zmiana we współczesnych
cyklach koniunkturalnych dotyczy
skrócenia oraz spłycenia fazy spadkowej.
Jest to jednoznaczne ze złagodzeniem
recesji, która ujawnia się w dynamicznie
rozwijajÄ…cych siÄ™ gospodarkach w postaci
przyhamowania tempa wzrostu
gospodarczego, nie zaÅ› w postaci
absolutnego zmniejszenia produkcji.
Współczesny cykl koniunkturalny
 dwu-fazowy
wysoka
niska
aktywność
aktywność
gospodarcza
gospodarcza
~3-5 lat
Porównanie kilku cech klasycznych i
współczesnych cykli gospodarczych
Cykl klasyczny Cykl współczesny
cykl czterofazowy: ożywienie, cykl dwufazowy: faza wysokiej i faza
rozkwit, kryzys, depresja niskiej aktywności gospodarczej
punkty zwrotne gwałtowne, ostre punkty zwrotne łagodne
faza pomyślnej koniunktury 4-6 lat faza pomyślnej koniunktury 2-3 lat
faza spadkowej koniunktury 4-6 lat faza spadkowej koniunktury 1,5-2
lat
Cykl 8-12 lat
Cykl 3,5-5 lat
niska częstotliwość zmian wysoka częstotliwość zmian