Gospodarka i administracja publiczna 
administracja samorz dowa
Literatura przedmiotu  administracja samorz dowa
" B. Dolnicki, Samorz d terytorialny, Wolters Kluwer Polska, wydanie 5, Warszawa 2012
" A. K. Piasecki, Samorz d terytorialny i wspólnoty lokalne, Wydawnictwo Naukowe PWN,
Warszawa 2009
Akty prawne:
" Ustawa o samorz dzie gminnym z 8 marca 1990 r., Dz.U.01.142.1591; Ustawa o samorz dzie
powiatowym z 5 czerwca 1998 r., Dz.U.01.142.1592; Ustawa o samorz dzie województwa z 5
czerwca 1998 r., Dz.U.01.142.1590; Kodeks wyborczy z 5 stycznia 2011 r.; Ustawa o
pracownikach samorz dowych z 21 listopada 2008 r.
Literatura uzupe niaj ca:
" Narastaj ce dysfunkcje, zasadnicze dylematy, konieczne dzia ania. Raport o stanie
samorz dno ci terytorialnej w Polsce, (praca zbiorowa) UEK MSAP, Kraków, 2013
" H. Izdebski, Samorz d terytorialny: podstawy ustroju i dzia alno ci.; wydanie II,
Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis, Warszawa 2011
" E. Ru kowski, B. Dolnicki, W adza i finanse lokalne w Polsce i krajach o ciennych,
OW Branta 2007
" M. Bara ski (red.), Samorz d terytorialny w Europie rodkowej i wschodniej,
Wydawnictwo Adam Marsza ek, Toru  Katowice, 2009
Wprowadzenie
 Administracja rz dowa
Administracja samorz dowa
Administracja publiczna
Dzia alno organizacyjna i wykonawcza w stosunku
do w adzy politycznej w pa stwie
" Okre lenie funkcjonalne:
dzia alno publiczna pa stwa poza ustawodawstwem i
downictwem
organy pa stwowe nie b ce organami s downiczymi i
ustawodawczymi
wykonywanie zada publicznych pa stwa i podmiotów
samorz dowych
dzia alno organów administracyjnych
cz dzia alno ci pa stwa, w wyniku której powstaje
stosunek administracyjno-prawny
ADMINISTRACJA ADMINISTRACJA
RZ DOWA SAMORZ DOWA
poziom
Rz d
centralny
Organizacja
administracji
Administracja
poziom
niezespolona(
publicznej po
okr gowy
13)
1 stycznia
Administracja
Woje-
poziom WOJEWODA
1999 roku
niezespolona
wódzkie
SAMORZ D
woje-
(3)
by,
wódzki WOJEWÓDZTWA
inspekcje i
stra e (13)
Powiatowe
poziom Administracja
by,
powiato- niezespolona
POWIAT
inspekcje i
wy (4)
stra e (13)
poziom
gminny
GMINA
Administracja rz dowa- struktura
" Konstytucja
" Ustawa z dnia 8 sierpnia 1996 roku o Radzie Ministrów (Dz. U.
2012 rok, poz. 392)
" Ustawa z dnia 4 wrze nia 1997 roku o dzia ach administracji
rz dowej (Dz. U. 2013 rok, poz. 743)
" Ustawa z dnia 26 lutego 2009 roku o wojewodzie i administracji
rz dowej w województwie (Dz. U. 2009 rok, Nr 31 poz. 206)
Administracja rz dowa- struktura
1.Administracja rz dowa centralna
Rada Ministrów
ministerstwa
urz dy centralne
2. Administracja pa stwowa obs uguj ca organy w adzy
pa stwowej: Kancelarie Sejmu i Senatu, NIK, KRRiT, BRPO
3. Administracja rz dowa w województwie: wojewoda, urz dy
wojewódzkie, organy rz dowej administracji zespolonej w
województwie (w tym kierownicy zespolonych s b, inspekcji i
stra y), organy niezespolonej administracji rz dowej.
Rola Rady Ministrów
Prowadzenie polityki wewn trznej i zagranicznej Rzeczypospolitej
Polskiej, poprzez:
" zapewnienie wykonania ustaw,
" wydawanie rozporz dze ,
" koordynowanie i kontrol prac organów administracji rz dowej,
" ochron interesów Skarbu Pa stwa,
" uchwalanie projektu bud etu pa stwa, a nast pnie kierowanie jego
wykonaniem oraz uchwalanie zamkni cia rachunków pa stwowych i
sprawozdawanie z wykonania bud etu,
" zapewnienie bezpiecze stwa wewn trznego pa stwa oraz porz dku
publicznego,
" zapewnienie bezpiecze stwa zewn trznego pa stwa,
" sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z innymi
pa stwami i organizacjami mi dzynarodowymi,
" zawieranie umów mi dzynarodowych wymagaj cych ratyfikacji oraz
zatwierdzanie i wypowiadanie umów mi dzynarodowych,
" sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie obronno ci kraju oraz
okre lanie corocznie liczby obywateli powo ywanych do czynnej s by
wojskowej.
(art. 146 Konstytucji)
Podstawowe grupy kompetencji RM
" Inicjatywne (kszta towanie polityki pa stwa)
" adcze (bie ca realizacja polityki)
" Wykonawczo  organizatorskie (realizacja sta ych
zada pa stwa)
" Nadzorcze i kontrolne
Dzia y administracji rz dowej
Administracja publiczna Praca
Budownictwo, gospodarka Rolnictwo
przestrzenna i mieszkaniowa
Rozwój wsi
Bud et
Rozwój regionalny
Finanse publiczne
Rynki rolne
Gospodarka
Skarb Pa stwa
Gospodarka morska
Sprawiedliwo
Gospodarka wodna
Szkolnictwo wy sze
Instytucje finansowe
Transport
Informatyzacja
Turystyka
Cz onkostwo w UE
rodowisko
Kultura i ochrona dziedzictwa
Rodzina
narodowego
Sprawy wewn trzne
Kultura fizyczna i sport
Wyznania religijne oraz
czno
mniejszo ci narodowe i
Nauka etniczne
Obrona narodowa Zabezpieczenie spo eczne
wiata i wychowanie Sprawy zagraniczne
Zdrowie
Administracja rz dowa w
województwie
" wykonywanie administracji rz dowej w województwie
" zasadnicze funkcje wojewody:
" przedstawiciel Rady Ministrów
" zwierzchnik zespolonej administracji rz dowej
" organ nadzoru nad JST
" organ wy szego stopnia w post powaniu administracyjnym
" Reprezentant Skarbu Pa stwa
" odpowiedzialno za wykonywanie polityki rz du na obszarze
województwa
Administracja samorz dowa
Rodzaje samorz du
" zak adowy,
" ubezpieczeniowy,
" akademicki
" korporacyjny
" powszechny -ST-
" specjalny
Rozwój koncepcji samorz du terytorialnego
" Naturalistyczna koncepcja samorz du:
rozszerzenie doktryny prawa naturalnego Johna Locke a: obowi zywanie zasady
zapewnienia  wolno ci od pa stwa w stosunku do wspólnot lokalnych;
- gmina jest osob prawn tak samo cz owiek (Otto von Gierke);
postrzeganie wspólnoty/miasta/ gminy jako formy organizacji wcze niejszej ni pa stwo (np.
Szwajcaria);
" Pa stwowa teoria samorz dowa
krytyka koncepcji naturalistycznej, umacnianie si pa stwa jako g ównego podmiotu prawa
publicznego;
forma zdecentralizowanej administracji publicznej;
zwi zek publiczno-prawny dzia aj cy wed ug norm ustalonych przez pa stwo;
Rozwój koncepcji samorz du terytorialnego
" Polityczna teoria samorz du
odpowied na rozwój masowych ruchów spo ecznych i instytucji demokratycznych
analiza i próba wykorzystania do wiadcze angielskich (niecentralizacyjny samorz d)
partycypacja ludno ci we w adzy ustawodawczej i instytucjach administracji  SYSTEM
WYBORCZY, honorowa realizacja funkcji,
postrzeganie samorz du jako instytucji politycznej a nie prawnej
niezale no polityczna wybieranych rad
konieczno samoograniczenia si pa stwa w swych zadaniach i zwierzchnictwie nad
instytucjami po rednimi,
Samorz d jako prawo zwi zków korporacyjnych do zarz dzania swoimi sprawami
Podmiot samorz du terytorialnego
Spo eczno lokalna zamieszka a na danym terenie,
zorganizowana w terytorialny zwi zek samorz dowy
(gmina, terytorialna korporacja komunalna)
interes ogólnopa stwowy vs. interes lokalny
obligatoryjno przynale no ci
powo ywanie organów w drodze wyborów
osobowo publiczno-prawna (w adcze dzia ania,
nawi zywanie stosunków prawnych z organami pa stwa)
oraz cywilnoprawna (uczestnik obrotu gospodarczego)
Przedmiot samorz du terytorialnego
Wykonywanie administracji publicznej
realizacja zada publicznych
wykorzystanie instrumentów w ciwych dla w adzy
pa stwowej
podzia zada pomi dzy pa stwo a samorz d oparty o
zasad subsydiarno ci
- aspekt pozytywny: misj ka dej w adzy jest pobudzanie,
podtrzymywanie a w ostateczno ci uzupe nianie wysi ków tych
podmiotów, które nie s samowystarczalne
- aspekt negatywny: w adza w ogóle a pa stwo w szczególno ci nie
powinny przeszkadza osobom lub grupom spo ecznym w podejmowaniu
ich w asnych dzia
Podzia terytorialny
" Typy pt.PDF
" podstawowy,
" pomocniczy,
" specjalny.
" Zasady wyodr bniania
" historyczna
" racjonalistyczna
Standardy mi dzynarodowe
wiatowa deklaracja Samorz du Lokalnego (27 wiatowy Kongres
Mi dzynarodowego Zwi zku W adz Lokalnych, IX 1985)
 samorz d lokalny oznacza prawo i powinno w adz lokalnych do lokalnego
regulowania i zarz dzania sprawami publicznymi dla dobra spo eczno ci lokalnej
Europejska Karta Samorz du Lokalnego (uchwalona X 1985, ratyfikowana przez
Polsk w 1994 roku)
EKSL: Koncepcja samorz du lokalnego
1. Samorz d lokalny oznacza prawo i zdolno spo eczno ci lokalnych, w
granicach okre lonych prawem, do kierowania i zarz dzania zasadnicz
cz ci spraw publicznych na ich w asn odpowiedzialno i w interesie ich
mieszka ców.
2. Prawo to jest realizowane przez rady lub zgromadzenia, w których sk ad
wchodz cz onkowie wybierani w wyborach wolnych, tajnych, równych,
bezpo rednich i powszechnych i które mog dysponowa organami
wykonawczymi im podlegaj cymi. Przepis ten nie wyklucza mo liwo ci
odwo ania si do zgromadze obywateli, referendum lub ka dej innej formy
bezpo redniego uczestnictwa obywateli, je li ustawa dopuszcza takie
rozwi zanie.
(art.3)
EKSL: Zakres dzia ania samorz du lokalnego
" 1. Podstawowe kompetencje spo eczno ci lokalnych s okre lone w Konstytucji lub w
ustawie. (& )
" 2. Spo eczno ci lokalne maj - w zakresie okre lonym prawem - pe swobod dzia ania
w ka dej sprawie, która nie jest wy czona z ich kompetencji lub nie wchodzi w zakres
kompetencji innych organów w adzy.
" 3. Generalnie odpowiedzialno za sprawy publiczne powinny ponosi przede wszystkim
te organy w adzy, które znajduj si najbli ej obywateli. Powierzaj c te funkcje innemu
organowi w adzy, nale y uwzgl dni zakres i charakter zadania oraz wymogi
efektywno ci i gospodarno ci.
" 4. (& )
" 5. W przypadku delegowania kompetencji spo eczno ciom lokalnym przez organy w adzy
centralnej lub regionalnej, powinny one, w miar mo liwo ci, mie pe swobod
dostosowania sposobu wykonywania tych kompetencji do warunków miejscowych.
" 6. Spo eczno ci lokalne powinny by konsultowane o tyle, o ile jest to mo liwe, we
ciwym czasie i w odpowiednim trybie, w trakcie opracowywania planów oraz
podejmowania decyzji we wszystkich sprawach bezpo rednio ich dotycz cych.
(art. 4, wyci g)
Zró nicowanie samorz dów
Samorz d w pa stwach:
" unitarnych, federalnych, opartych na autonomii
regionalnej
Kszta towanie si samorz du w warunkach:
" decentralizacji (Francja, Niemcy): dualizm
administracyjny; wyst powanie dwóch organów;
nadzór ograniczony do kryterium legalno ci
" niecentralizacji (Anglia, Szwecja)
Podstawowe cechy samorz du europejskiego
funkcjonowanie co najmniej 2 szczebli samorz du (poza
pa stwami najmniejszymi)
w pa stwach wi kszych: samorz d lokalny oraz regionalny
brak hierarchii pomi dzy szczeblami samorz du
wspólne standardy dotycz ce samorz dów (EKSL, EKSR)
nieustaj ce reformy administracji terytorialnej wynikaj ce z
rozwijania si procesów na które samorz dy nie posiadaj
wp ywu:
" polityzacja,
" koncentracja kapita u,
" post p technologiczny
Cechy polskiego samorz du terytorialnego
Jednolito rozwi za
Trójstopniowo
Niepo czalno mandatu samorz dowego i parlamentarnego
Szeroka decentralizacja w zakresie zada przy niewystarczaj cym zapewnieniu
rodków
Zagwarantowanie samodzielno ci i ochrony prawnej samorz du
Ograniczenie nadzoru do kryterium legalno ci
Ograniczony dualizm
Niezdecydowanie co do modelu organu wykonawczego
[Izdebski]
Samorz d terytorialny
cz sk adowa systemu w adz publicznych
stanowi podstawow formu decentralizacji w adzy publicznej
stanowi instrument uspo ecznienia wykonywania w adzy
publicznej
ma charakter administracyjny i polityczny
jego g ównym wyznacznikiem jest zasada pomocniczo ci
(subsydiarno ci)
Reformy samorz du
terytorialnego w Polsce
 II Rzeczpospolita
Lata 1945 - 1989 - system jednolitej w adzy pa stwowej
Rok 1990 - reforma gminna
Rok 1998 - reforma administracyjna i terytorialna
Rok 2002  zmiana statusu w adz wykonawczych w gminie
Reforma gminna 1990 roku
rozmowy Okr ego Sto u- zespó ds. stowarzysze i samorz du
inicjatywa Senatu z lipca 1989 roku w sprawie przywrócenia ustroju samorz dowego w
gminach
wrzesie 1989: powo anie pe nomocnika rz du ds. reformy samorz du terytorialnego
nawi zanie do tradycji II Rzeczypospolitej
ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorz dzie terytorialnym ( i nowelizacje oko o 100 ustaw w
zakresie prawa materialnego)
strukturalny charakter reformy  bez konieczno ci zmian w podziale administracyjnym
kraju
polityczny charakter reformy: przejaw radykalnego zerwania z poprzednim systemem
- merytoryczny charakter reformy: mechanizm odbudowy demokracji lokalnej
pierwsze wolne wybory do gmin - 27 maja 1990 roku
W kierunku dalszej decentralizacji&
od 1991 roku: dyskusja i prace koncepcyjne nad kontynuacj procesu
decentralizacji administracyjnej i finansowej oraz uporz dkowaniem
struktury podzia u administracyjnego
rok 1993 : Za enia i kierunki reformy administracji publicznej,
zak adaj ce wprowadzenie 320 powiatów oraz wariantowo województw (12-
17-25); miejski program pilota owy
po 1993  praktyczne zablokowanie prac nad zmianami
jako wyj tek: tworzenie miejskich stref us ug publicznych postrzeganych
jako  pilota powiatowy
ADMINISTRACJA ADMINISTRACJA
RZ DOWA SAMORZ DOWA
poziom
Rz d
centralny
Organizacja
administracji
poziom
Administracja
publicznej do okr gowy specjalna (24)
1999 roku
WOJEWODA
Administracja
poziom
specjalna (13)
woje-
Inspekcje
wódzki
podporz dkowane
wojewodzie (3)
poziom Administracja
rejonowy specjalna (9)
Urz d rejonowy
poziom
gminny GMINA
Cele reformy 1998 roku
Zwi kszenie skuteczno ci i efektywno ci:
" dzia ania urz dów administracji publicznej,
" wykonywania us ug publicznych,
" zarz dzania finansami publicznymi na poziomie lokalnym (powiatowym)
i regionalnym (wojewódzkim);
Utworzenie instytucji spo ecze stwa obywatelskiego w wymiarze
regionalnym i lokalnym
--------
Za enia reformy: zasada subsydiarno ci (pomocniczo ci) oraz
zachowanie unitarnego charakteru pa stwa
ADMINISTRACJA ADMINISTRACJA
RZ DOWA SAMORZ DOWA
poziom
Rz d
centralny
Organizacja
administracji
Administracja
poziom
niezespolona(
publicznej po
okr gowy
13)
1 stycznia
Administracja
Woje-
poziom WOJEWODA
1999 roku
niezespolona
wódzkie
SAMORZ D
woje-
(3)
by,
wódzki WOJEWÓDZTWA
inspekcje i
stra e (13)
Powiatowe
poziom Administracja
by,
powiato- niezespolona
POWIAT
inspekcje i
wy (4)
stra e (13)
poziom
gminny
GMINA
Podzia
administracyjny
Stan na 31.12.2012.
Od 1 stycznia 2013: 66 MNP
Powiaty niespe niaj ce za reformy 1998roku
ród o: Ocena sytuacji samorz dów
lokalnych; MAiC 2013
Gminy poni ej
5 tysi cy
mieszka ców
ród o: Ocena sytuacji samorz dów
lokalnych; MAiC 2013
Skala sektora samorz dowego: wydatki sektora samorz dowego
i sektora General Government w relacji do PKB
ród o: Ocena sytuacji samorz dów lokalnych; MAiC 2013
Skala sektora samorz dowego: samorz dowe
jednostki organizacyjne (2011)
ród o: Ocena sytuacji samorz dów lokalnych; MAiC 2013
Bezpo redni wybór organu wykonawczego w gminie
Dyskusja od pocz tku lat 90-tych
1996  pierwszy projekt (Kancelaria Prezydenta RP)
2001 rok dwa projekty: SLD oraz PO
Propozycje:
(SLD) bezpo redni wybór w gminach do 20 tys. mieszka ców , wiek 25 lat, odwo anie w referendum
lokalnym (3/5 g osów)
(PO) wszystkie gminy, wiek 21 lat, zg oszenie kandydata wraz z list kandydatów na radnych, wybór: do
20 tys.  najwi ksza liczba g osów w ponad po owie okr gów, pozosta e: wi cej ni po owa mandatów w
radzie,
Propozycje dyskusji: jedna lub dwie tury wyborów, wiek 30 lat, wybór w II turze dokonywany przez
radnych, przewodniczenie radzie gminy
Przyj te rozwi zania:
zg oszenia przez partie polityczne, stowarzyszenia i organizacje spo eczne, grupy wyborców (150 do 3 tys.
podpisów) które zarejestruj listy w co najmniej po owie okr gów wyborczych,
obywatel polski, 25 lat, nie musi by mieszka cem gminy
druga tura gdy aden z kandydatów nie uzyska wi cej ni po owy g osów
Konieczno dalszych zmian & .
Tendencje centralistyczne
zmiany kompetencyjne
ograniczenia deficytu finansów publicznych
Konieczno zmian w zakresie zarz dzania: zast powanie systemów hierarchicznych
zdecentralizowanymi systemami sieciowymi (wspó zarz dzanie)
obszary metropolitarne
inicjatywy Prezydenta:
2011: projekt ustawy o wzmocnieniu udzia u mieszka ców w samorz dzie gmin, wspó dzia aniu gmin,
powiatów i województw oraz zmianie niektórych ustaw;
" 2013:projekt ustawy o wspó dzia aniu w samorz dzie terytorialnym na rzecz rozwoju lokalnego i regionalnego
oraz o zmianie niektórych ustaw
" Inicjatywa MAiC:
" 2013: projekt ustawy o zmianie ustawy o samorz dzie gminnym oraz o zmianie niektórych innych ustaw
Podstawy prawne
funkcjonowania samorz du
terytorialnego w Polsce
Konstytucja
Art. 15.
1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizacj
adzy publicznej.
2. Zasadniczy podzia terytorialny pa stwa uwzgl dniaj cy wi zi spo eczne,
gospodarcze lub kulturowe i zapewniaj cy jednostkom terytorialnym
zdolno wykonywania zada publicznych okre la ustawa.
Art. 16.
1. Ogó mieszka ców jednostek zasadniczego podzia u terytorialnego stanowi z
mocy prawa wspólnot samorz dow .
2. Samorz d terytorialny uczestniczy w sprawowaniu w adzy publicznej.
Przys uguj mu w ramach ustaw istotn cz zada publicznych
samorz d wykonuje w imieniu w asnym i na w asn odpowiedzialno .
Konstytucja
Rozdzia VII SAMORZ D TERYTORIALNY
" Art. 163.
Samorz d terytorialny wykonuje zadania publiczne nie zastrze one przez Konstytucj
lub ustawy dla organów innych w adz publicznych.
" Art. 164.
1. Podstawow jednostk samorz du terytorialnego jest gmina.
2. Inne jednostki samorz du regionalnego albo lokalnego i regionalnego okre la
ustawa.
3. Gmina wykonuje wszystkie zadania samorz du terytorialnego nie zastrze one dla
innych jednostek samorz du terytorialnego.
" Art. 165.
1. Jednostki samorz du terytorialnego maj osobowo prawn . Przys uguj im
prawo w asno ci i inne prawa maj tkowe.
2. Samodzielno jednostek samorz du terytorialnego podlega ochronie s dowej.
Ustawy
Ustawa dnia marca 1990 r. samorz dzie gminnym
Ustawa dnia czerwca 1998 r. samorz dzie województwa
Ustawa dnia czerwca 1998 r. samorz dzie powiatowym
Ustawa dnia 15 wrze nia 2000 r. referendum lokalnym
Ustawa dnia 13 listopada 2003 r. dochodach jednostek samorz du
terytorialnego
Ustawa dnia 20 grudnia 1996 r. gospodarce komunalnej
Ustawa dnia 21 listopada 2008 r. pracownikach samorz dowych
Ustawa dnia 27 sierpnia 2009 roku finansach publicznych
Kodeks wyborczy dnia stycznia 2011 r.
ustawy prawa materialnego &
Wybory samorz dowe do
2010 roku
Wybór organów uchwa odawczych
Ordynacja wyborcza do rad gmin, powiatów i sejmików województw (ustawa
z 16 lipca 1998 roku)
Zró nicowanie sposobu wyborów: zasada wi kszo ciowa i proporcjonalna
Czynne prawa wyborcze (18 lat, sta e zamieszkanie, gmina: tak e obywatele
UE)
Bierne prawa wyborcze: ka dy komu przys uguje prawo czynne
Wybór organów wykonawczych
Powiat i województwo (gmina przed 2002 rokiem): wybór po redni
Gmina od 2002 roku:
Ustawa o bezpo rednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta z dnia 20 czerwca
2002 roku
Czynne prawa: ka dy kto posiada prawo wybierania do rad gmin
Bierne: ka dy obywatel polski posiadaj cy czynne prawo wybierania do rady
gminy, 25 lat, nie musi zamieszkiwa na obszarze gminy
Wybory do rad Liczba Wybory wójtów, burmistrzów, prezydentów miast
Wyszczególnienie
okr gów liczba liczba
rad radnych mieszka ców wyborców obwodów liczba wójtów
WYBORY
wyborczych burmistrzów prezydentów
2010
Polska - ogó em 2 827 46 809 23 101 37 774 078 30 630 974 25 464 1 576 796 107
województwa 16 561 87 37 774 078 30 630 974 25 464 --- --- ---
powiaty 314 6 290 1 345 25 691 062 20 569 728 18 740 --- --- ---
gminy ogó em 2 479 39 549 21 599 37 774 078 30 630 974 25 464 1 576 796 107
w tym:
gminy powy ej
20 000 327 7 269 1 220 20 800 993 17 149 318 12 041 17 203 107
mieszka ców
gminy do
20 000 2 152 32 280 20 379 16 973 085 13 481 656 13 423 1 559 593 0
mieszka ców
miasta na
65 1 701 299 12 083 016 10 061 246 6 724 --- --- 65
prawach powiatu
dzielnice m. st.
18 409 70 1 597 422 1 343 206 857 --- --- ---
Warszawy
Wybory 2014
Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 KODEKS WYBORCZY
(Dz. U. Nr 21 poz. 112 z 2011r)
Regulacja wyborów: sejm, senat, Prezydent RP,
europarlament, gmina, powiat, województwo,
wybory wójta, burmistrza i prezydenta
Zasadnicza zmiana w wyborach gminnych:
okr gi jednomandatowe (za wyj tkiem MNP)
Stanowienie prawa w
samorz dach
Akty prawa miejscowego
" Wyró niki:
" zakres terytorialnego obowi zywania
" podmiot stanowi cy
" adresaci
" Rodzaje aktów
" przepisy powszechnie obowi zuj ce wydawane na
podstawie delegacji ustawowej
" ustrojowe przepisy wewn trzne (strukturalno 
organizacyjne)
" przepisy porz dkowe
Akty prawa miejscowego 
przyk ad gminy
" stawki podatków lokalnych, zwolnienia (DU)
" stawki op at lokalnych, zwolnienia (DU)
" miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego
(DU)
" uchwa a w sprawie szczegó owych zasad utrzymania
czysto ci i porz dku (DU  przepis wykonawczy)
" wewn trzny ustrój gminy oraz jednostek
pomocniczych (UPW) - statuty
" organizacja urz dów i instytucji gminnych (UPW)
" zasady zarz du mieniem gminy (UPW)
" zasady i tryb korzystania z obiektów
i urz dze (UPW)
Nadzór
Nadzór nad dzia alno ci
samorz dów
" Funkcje nadzoru:
" Funkcja strze enia prawa
" Funkcja ochronna i wspieraj ca
" Kryteria nadzoru:
" Kryterium legalno ci
" Kryterium celowo ci, rzetelno ci i gospodarno ci
" Organy nadzorcze
" Prezes Rady Ministrów
" Wojewodowie
" RIO (sprawy finansowe)
" Wyj tek: Sejm
Nadzór nad dzia alno ci
samorz dów
" rodki nadzoru
" rodki informacyjno  doradcze
" rodki koryguj ce (zatwierdzenie, uzgodnienie,
zaopiniowanie)
" Wstrzymanie wykonania uchwa y
" Stwierdzenie niewa no ci
" Zarz dzenie zast pcze
" rodki personalne (zewn trzne i wewn trzne)
Dochody samorz dów
Finansowanie samorz dów
" rodzaje dochodów: w asne, dotacje celowe, subwencje ogólne
" przyk adowe dochody w asne: podatki lokalne (tylko gmina), op aty
(gmina powiat), dochody z maj tku
" udzia y w podatkach PIT i CIT
" rodzaje subwencji: wyrównawcza, równowa ca (g+p), regionalna
(w), o wiatowa
Podstawa prawna
Ustawa z dnia 13 listopada 2003 o
dochodach jednostek samorz du
terytorialnego (Dz. U. Nr 203 poz. 1966 z
2003 roku)
Ustawa okre la:
ród a dochodów jst oraz zasady ustalania
i gromadzenia tych dochodów
- zasady ustalania i przekazywania subwencji
ogólnej oraz dotacji celowych z bud etu
pa stwa
Dochody w asne jst
Województwo
Gmina Powiat
I.1. Wp ywy z podatków:
a) od nieruchomo ci
b) rolnego
c) le nego
d) od rodków transportowych
e) dochodowego od osób fizycznych, op acanego w
formie karty podatkowej
f) od spadków i darowizn
g) od czynno ci cywilnoprawnych
I.2. Wp ywy z op at: I.1. Wp ywy z op at
a) skarbowej stanowi cych
b) targowej dochody powiatów
c) miejscowej, uzdrowiskowej i od posiadania psów uiszczanych na
d) eksploatacyjnej (cz ciowo) podstawie
f) innych uiszczanych na podstawie odr bnych odr bnych
przepisów przepisów
Dochody w asne jst
Gmina Powiat Województwo
I.3(G) I.2 (P) I.1 (W). Dochody uzyskiwane przez gminne / powiatowe /wojewódzkie jednostki
bud etowe oraz wp aty od gminnych / powiatowych /wojewódzkich zak adów bud etowych i
gospodarstw pomocniczych
I.4. (G) I.3 (P) I.2 (W) Dochody z maj tku gminy / powiatu /województwa
I.5. (G) I.4 (P) I.3 (W). Spadki, zapisy i darowizny
I.6. (G) I.5 (P) I.4 (W). Dochody z kar pieni nych i grzywien
I.7. (G) I.6 (P) I.5 (W).
5% dochodów uzyskiwanych na rzecz bud etu pa stwa w zwi zku z realizacj zada z zakresu
adm. rz dowej oraz innych zada zleconych ustawami
I.8. (G) I.7 (P) I.6 (W). Odsetki od po yczek udzielanych przez gmin / powiat / województwo
I.9. (G) I.8 (P) I.7 (W). Odsetki od nieterminowo przekazywanych nale no ci stanowi cych
dochody gminy / powiatu / województwa
I.10. (G) I.9 (P) I.8 (W). Odsetki od rodków finansowych gromadzonych na rachunkach
bankowych gminy / powiatu / województwa
I.11. (G) I.10 (P) I.9 (W). Dotacje z bud etów innych jst
I.12. Inne dochody
Dochody w asne jst
Gmina Powiat Województwo
II. 39,34% udzia u we II. 10,25% udzia u we II. 1,60% udzia u we
wp ywach z PIT, od wp ywach z PIT, od wp ywach z PIT, od
podatników tego podatników tego podatników tego
podatku zamieszka ych podatku zamieszka ych podatku zamieszka ych
na obszarze gminy na obszarze gminy na obszarze gminy
III. 6,71% udzia u we III. 1,40% udzia u we III. 14,75% udzia u we
wp ywach z CIT od wp ywach z CIT od wp ywach z CIT od
podatników tego podatników tego podatników tego
podatku maj cych podatku maj cych podatku maj cych
siedzib na obszarze siedzib na obszarze siedzib na obszarze
gminy gminy gminy
Dochody, wydatki i wynik jst per capita dla lat 2003, 2008 i 2011
5000 50
4502
-4
-21
-14
4168 0
4000 -46
-34
-50
-20
3120
2969
3000 -100
-151
-150
2111
2065
2000
-200
1447
1426
942
922
1000 -250
461
447
428
394
-300
123 128
0
Gmina Powiat MNP-334 Województwo
-350
-1000 -400
D2003 D2008 D2011 W2003 W2008 W2011 Wyn2003 Wyn2008 Wyn2011
Dochjst2007.pdf