Ucz się z Cogito
Ucz się z Cogito
Ucz się z Cogito
Sprawdz
się! Ucz się z Cogito
Sprawdz
się! Ucz się z Cogito
Sprawdz
się!
Sprawdz
się!
Sprawdz
się!
Rozumienie czytanego tekstu
Rozumienie czytanego tekstu
Rozumienie czytanego tekstu
Rozumienie czytanego tekstu
Rozumienie czytanego tekstu
Przeczytaj uważnie tekst, a następnie odpowiedz na pytania. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu i tylko własnymi
słowami. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile jesteś proszony.
Legendy o ascezie
1. Żywoty świętych średniowiecznych to prawdziwe cudne perły literatury religijnej.
Jakaż głębia uczucia cechuje tych czasem bezimiennych autorów, kiedy w słowach
prostych, a przecież podniosłych i pełnych nabożnej wiary, malują niebiańskie cnoty
swych bohaterów; z jakąż bujną fantazją poetycką odtwarzają ich wizje i sny prorocze.
Szczerym złotem pobożnego natchnienia pisane są owe święte legendy, zwłaszcza
jeżeli autor nie posiadał zbytniego oczytania w literaturze klasycznej i jej szablonem
się nie przejmował, ale za to sam prowadził i wielbił takie życie właśnie, jakie opisy-
wał. Z głębi wierzącego serca płynęły wówczas jego płomienne słowa, żar pobożności
wlewający się w serce czytelnika. (& )
2. Rzadko jednak zdarzały się tego rodzaju twórczą inwencją poetycką obdarzone
umysły: zwykle płody ich przeładowane są pstrokacizną cytatów z różnych autorów
starożytnego świata i z Pisma Świętego, a przede wszystkim powstawały według pew-
nego szablonu, trzymały się stale przyjętych wzorów. W takich żywotach wystarczyłoby
niemal zmienić tylko imię, aby zyskać żywot każdego innego świętego. (& )
3. Święci biskupi i opaci dopiero na skutek długich nalegań lub na rozkaz Boży we
śnie otrzymany przyjmują swoje godności; obowiązki spełniają jak najwzorowsi paste-
rze, budują kościoły i klasztory, są czcicielami świętych i opiekunami ubogich, na wier-
nych, pieczy swej powierzonych, wpływają nie tylko słowem, lecz także przykładem,
a chociaż szatan stawia im różne przeszkody, przy pomocy Bożej pełny sukces wieńczy
ich działalność i umierają śmiercią prawdziwie świętych, upominając uczniów, by wy-
trwali w pobożności, a lud w nieutulonym żalu opłakuje stratę swoich ukochanych pa-
sterzy.
4. Święta dziewica gardzi ziemskim, bo woli niebieskiego oblubieńca; wbrew woli
rodziców za łaską Bożą wstępuje do klasztoru i tu świeci przykładem świątobliwego
życia. Nie zadowala jej to jednak: w celi zamurować się każe, a im częściej szatan ją
doświadcza, tym większą ascezą umartwia swe ciało, aż spokojnie zasypia w Panu
i łączy się ze swym oblubieńcem w niebie, a nieziemskie, cudowne wonie unoszą się
nad jej ziemskimi szczątkami. (& )
5. Jeżeli święty zdobywa upragnioną palmę męczeństwa, to żywoty, dużo póz
niej po-
wstałe aniżeli śmierć męczeńska nastąpiła, każą mu ją (& ) przyjmować ze spokojem
i pogodną radością, swoich towarzyszy każą mu zachęcać do mężnego zniesienia śmierci
męczeńskiej, jako bramy do raju wiecznego. Więc św. Wojciech w Żywocie napisanym
przez Kanapariusa zagrzewa swoich towarzyszy do wytrwałości, mówiąc:  Bracia, nie
smućcie się& bo cóż może być lepszego i co piękniejszego, jak słodkie życie najsłod-
szemu Jezusowi ofiarować? (& )
6. Święty zwykle zna godzinę swojej śmierci. Kiedy pobożny mnich z zakonu obser-
wantów w Warcie, niejaki brat Melchizedech, zachorował śmiertelnie, a bracia za-
konni otoczyli go kołem i nad nim aż do ostatniej chwili pragnęli czuwać, w ten sposób
do nich przemówił:  Najdrożsi bracia! Nie czuwajcie nade mną, bo przez lat trzydzie-
ści błagałem Wszechmocnego, aby mnie niegodnemu objawił czas mej śmierci, i je-
stem silnie przekonany, że Bóg spełni mą prośbę. (& ) Braciszek obecny przy śmierci
pod sumieniem zeznał, że widział, jak świetlany promień z ust umierającego wzniósł
się ku niebu. (& )
1
Ucz się z Cogito
Ucz się z Cogito
Ucz się z Cogito
Prezentacje maturalne Ucz się z Cogito
Prezentacje maturalne Ucz się z Cogito
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
7. Nadzwyczajne bowiem znaki w nierozdzielnej łączności pozostają ze śmiercią świę-
tego. Kiedy ciało św. Salomei przez 7 dni w kościele klasztoru w Skale leżało, niezwy-
kle przyjemna woń unosiła się w powietrzu i prawdziwą rozkosz sprawiała obecnym,
a nawet jeszcze w 8 miesięcy potem przy przenoszeniu zwłok świętej do Krakowa
ostry zapach rozchodził się dookoła, z ciała jej spływał dziwnej słodyczy, o dziwnie
rozkosznej woni olej, którym chorzy się namaszczali i odzyskiwali zdrowie. (& )
8. Wiele osób na własne oczy widziało, jak dusza świętej do nieba wzlatywała. Więc
siostra Amabilia widziała, że święta Urszula jej duszę prowadziła w niebieskie rejo-
ny; siostra Tomisława opowiadała o swej wizji, że ręce dwóch świętych, owinięte
w białe płótno, zabrały duszyczkę Kingi ze sobą: Paulerz, jałmużnik klasztorny, le-
(Tekst opracowano na pod-
żąc na cmentarzu kościoła parafialnego, zobaczył w owej godzinie, że niebo rozwar-
stawie: Jan Ptaśnik, Kultu-
ło swoje podwoje na przyjęcie duszy świętej, a siostra Elżbieta wyraz
nie widziała,
ra wieków średnich, War-
jak dusza w postaci jasnej gwiazdy z ust się wydobyła i, wyleciawszy przez okno,
szawa 1925)
prostą drogą ku niebu się wzbiła.
Zadania
Zadania
Zadania
Zadania
Zadania
Wymień trzy cechy stylu tego tekstu. Każdą z tych cech
Zadanie 1
poprzyj odpowiednim cytatem.
Z pierwszego akapitu wypisz dwa sformułowania zabar-
wione ironią.
Zadanie 7
Jaki tytuł nadałbyś akapitowi czwartemu?
Zadanie 2
Jakie dwie grupy żywotów świętych wyróżnił autor? (aka- Zadanie 8
pit 1.)
Jak zachowują się męczennicy w obliczu śmierci? (akapit
5.)
Zadanie 3
Teksty hagiograficzne były na ogół sztampowe, oparte na
Zadanie 9
schemacie. Jaki może być koronny argument potwierdza-
Jakie mogą być znaki świętości zmarłego? (akapit 6. i 7.)
jący tę tezę? (akapit 2.)
Zadanie 10
Zadanie 4
Wyjaśnij, w jaki sposób autor zdemaskował  prawdziwość
Autor często stosuje szyk przestawny. Wypisz z tekstu trzy
świadectw obecnych przy śmierci świętej Kingi. (akapit 8.)
przykłady takich zdań.
Zadanie 11
Zadanie 5
Wypisz z tekstu dwie parafrazy śmierci.
Na podstawie całego trzeciego akapitu przedstaw w kilku
Zadanie 12
punktach schemat żywota świątobliwego opata lub biskupa.
Wypisz z tekstu po jednym sformułowaniu ironicznym i pa-
Zadanie 6
tetycznym.
2
Ucz się z Cogito
Ucz się z Cogito
Ucz się z Cogito
Prezentacje maturalne Ucz się z Cogito
Prezentacje maturalne Ucz się z Cogito
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
POZIOM PODSTAWOWY
TEMAT 1: Różne oblicza rewolucji. Jak została ona ukazana we fragmencie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego?
Stefan Żeromski
Przedwiośnie (fragment)
Rewolucja  nauczał ducha matki  jest to konieczność, wyższa ponad wszystko. Jest to
prawo moralne. Poprzez dziesiątki setek lat ludzie nieszczęśliwi byli przez uprzywilejo-
wanych deptani, ciemiężeni, wyzuwani ze wszelkiego prawa. Iluż to wskutek tego be-
stialskiego prawa panowania uprzywilejowanych nad wyzutymi ze wszelkiego prawa
poniosło śmierć z chorób, z nędzy, z katuszy przymusowego ubóstwa, w udręczeniach,
w jarzmie służby! (& ) Gdyby te grudki martwej ziemi mogły przemawiać albo znalazły
możność dawania zrozumiałych znaków, to każdy kamień cerkwi i kościołów wydawałby
jęk, każda cegła pałaców, każda kolumna sal ociekałaby krwią, a bruk ulic zroszony
byłby łzami.(& ) Należało raz przecie wykonać ten skok lwi, ażeby przemoc zepchnąć
przemocą ramienia z tronu potęgi. Jakże szczęśliwi jesteśmy, że stało się to za naszych
czasów, że dokonało się w naszych oczach! Patrzyliśmy na poród brzemienia czasów.
Precz nareszcie z krzywdą! Precz z przemocą człowieka nad człowiekiem! Twój syn nie
może stać w szeregu ciemiężycieli. Nie chcę! Nie będę! Nie będę! Nie będę!
(Stefan Żeromski, Przedwiośnie)
TEMAT 2: Wokół poezji Jana z Czarnolasu. Porównaj fraszkę Na lipę z wierszem Na lipę czarnoleską Jerzego Lieberta.
Jan Kochanowski Jerzy Liebert
Na lipę Na lipę czarnoleską
Gościu, siądz
pod mym liściem, a odpoczni sobie! Wonna lipa czarnoleska
Nie dójdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie, Gęsto niebem przetykana,
Choć się nawysszej wzbije, a proste promienie Pyszna w gwarze i królewska 
Ściągną pod swoje drzewa rozstrzelane cienie. Oto lutnia mistrza Jana,
Tu zawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają, Lira, której miodu siła
Tu słowicy, tu szpacy wdzięcznie narzekają. Na trzy wieki Polskę spiła.
Z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoły
Z drzewa prostego ciosana,
Biorą miód, który potem szlachci pańskie stoły.
Jak drzewo ssała u szczytu
A ja swym cichym szeptem sprawić umiem snadnie,
Z bożego pełnego dzbana
Że człowiekowi łacno słodki sen przypadnie.
Wyniosłą mądrość błękitu 
Jabłek wprawdzie nie rodzę, lecz mię pan tak kładzie
By między życiem a śpiewem
Jako szczep napłodniejszy w hesperyjskim sadzie.
Nie rozdzielać ziemi z niebem.
Dzisiaj, przed zgiełkiem i gwarem,
Pozwól skryć się, o, lutnisto,
Pod owej pieśni konarem,
Jak pod lipą rozłożystą,
Gdzie ptak dzwoni w nocnym chłodzie,
Księżyc rogiem chmury bodzie.
Tu pod niebo rosną wieńce,
Ponad wielką pustkę miasta,
Struna sama idzie w ręce,
A serce w serce nam wrasta 
Tu cień daje laur z drzewa,
A laur w cieniu dojrzewa.
3
Ucz się z Cogito
Ucz się z Cogito
Ucz się z Cogito
Prezentacje maturalne Ucz się z Cogito
Prezentacje maturalne Ucz się z Cogito
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
Prezentacje maturalne
POZIOM ROZSZERZONY
TEMAT 1: Kto może być bohaterem wiersza Leopolda Staffa? Uzasadnij swoją tezę.
Leopold Staff
* * *
Spać mi nie daje przez noc całą,
Kto jest ten dziwny nieznajomy,
A jednak wstaję wypoczęty.
Co mnie urzeka swoim gusłem?
Rozrzuca mnie jak wiązkę słomy
A
agodnym zmierzchem mnie weseli,
I znów związuje mnie powrósłem.
Gdy radość mego dnia się kończy.
Jak rozstaj drogi moje dzieli
Ogniem przepala moje ciało,
I jak most brzegi moje łączy.
Duszę mi toczy, jak czerw sprzęty,
TEMAT 2: Wokół pojedynków i bitew. Porównaj opisy batalistyczne w Iliadzie Homera i Monachomachii Ignacego Krasickiego
na podstawie fragmentów obu dzieł; zwróć szczególną uwagę na nastrój i zastosowane przez autorów środki
stylistyczne.
Homer Ignacy Krasicki
Iliada Monachomachia
Podobni do pożaru albo nawałnicy, Wpada Hijacynt, nowa postać rzeczy!
Za Hektorem trojańscy idą wojownicy; Miejsce dysputy zastał placem wojny:
Ściśnione hufce okrzyk wydają straszliwy, Jeden drugiego rani i kaleczy,
Pewne, ze wezmą nawy i wyrzną Achiwy. Wziął w łeb od razu nasz rycerz spokojny.
Lecz bóg, który grożące wały na świat leje, Widzi, że skromność już nie ubezpieczy,
Ożywia w Grekach męstwo, zapał i nadzieje; Więc dzielny w męstwie, w oddawaniu hojny,
Udaje głos Kalchasa, jego postać bierze Jak się zawinął i z boku, i z góry,
I Ajasy zapala, dwa pierwsze rycerze. Za jednym razem urwał dwa kaptury.
Garną się do Ajasów nieprzełomne roty. Lecą sandały, i trepki, i pasy,
Gęsty rząd, przy szyszaku szyszak, mąż przy mężu, Wrzawa powszechna przeraża i głuszy.
Puklerz jest przy puklerzu, oręż przy orężu. Zdrętwiał Hijacynt na takie hałasy,
Wraz się walecznych Trojan zastęp do nich zbliży, Chciałby uniknąć bitwy z całej duszy,
Hektor wpada na czele na ten mur paiży. Więc przeklinając nieszczęśliwe czasy
Zasłonili się Grecy gęstym włóczni rzędem, Resztę kaptura zasadził na uszy.
Przełamać ich daremnym kusił się zapędem. Już się wymykał  wtem kuflem od wina
Wielką odparty siłą rozbić ich nie zdoła, Legł z sławnej ręki ojca Zefiryna.
Cofa się i na swoich wielkim głosem woła:
 Trojanie i Likowie! Niech was nie zastrasza Ryknął Gaudenty jak lew rozjuszony,
Ten zastęp, trwajcie tylko, a wygrana nasza! Gdy Hijacynta na ziemi obaczył;
(& ) Nową więc złością z nagła zapalony,
Jeśli dziś bóg pioruna moje wzmaga ramię: Żadnemu z ojców, z braci nie przebaczył:
Wszak on nigdy nadziei płonnych nie udzielał. (& )
Tymi słowy swój zapał wszystkim w piersi przelał. Już był wyciskał talerze i szklanki,
Rzucił nań Ajas dzidę, lecz się nie przedarła Pękły i kufle na łabach hartowanych,
Do ciała, bo miedz
gruba silny raz odparła. (& )
Wszystkich serca zajadłość ogarnęła dzika, (fragment Pieśni V)
Rad by każdy napoić broń krwią przeciwnika.
Wielkie by ten miał serce, kto by na tak srogi
Widok patrzał spokojnie i nie uczuł trwogi.
(& )
(fragment Księgi XIII,
tłum. Franciszek Ksawery Dmochowski)
4