N u m � ro sp�cial du Courrier de l �ducation Nationale
Janvier 2001
M i n i s t Ł re de l �ducation Nationale,
de la Formation Professionnelle et des Sport s
AUTEUREN:
Josy BRAUN
J�r�me LULLING
Othon NEUENS
Pierre REDING
Fran�ois SCHANEN
Georges WIRTGEN
VI R W U E R T
Duerch d groussherzoglecht Reglement
vum 30. Juli 1999 ass d�i offiziell L�tzebuerger
Schreifweis reform�iert ginn. D �nnerunge
sinn am Memorial A- N� 112 vum 11. August
1999 ver�ffentlecht ginn.
Si goufe vum permanente Rot fir d l�tze-
buerger Sprooch ausgeschafft. D Zil ass, fir
kloer a pr�zis Regelen opzestellen an esou eis
Sprooch als Tr�ger vun eiser Literatur a Kultur
an als Instrument vu m�ndlecher a schr�ftlecher
Kommunikatioun weiderz�entw�ckelen.
D�s kleng Brosch�r soll un �ischter Plaz dem L�ierpersonal an de Leit,
d�i op L�tzebuergesch schreiwe w�llen, en Iwwerbl�ck iwwert d�i nei
Schreifweis ginn, si un d Haaptregele gewinnen an hinnen d Schei oder
d Angscht virun der l�tzebuerger Schreifweis huelen.
Wann Dir Iech d�i 14 Prinzipien aus d�sem Heftche mierkt, da k�nnt Dir
zimlech s�ier korrekt L�tzebuergesch schreiwen.
D�ij�ineg, d�i sech doriwwer eraus nach m�i am Detail w�lle mat eiser
Schreifweis ofginn, mussen allerd�ngs op d�i integral Regelen am Memorial
zr�ckgr�ifen.
Um Enn vun d�ser Brosch�r fannt Dir als Beispill vun der neier
Schreifweis den Text vun onser Nationalhymn �Ons Heemecht.
Zu gudder Lescht w�ll ech den Auteure villmools Merci soen, well et
hinne gelongen ass, d�i nei l�tzebuerger Schreifweis esou liicht an einfach
duerzestellen. E grousse Merci och un de Gilbert TRAUSCH fir den
Historique iwwert �Ons Heemecht.
Anne BRASSEUR
Minister fir Erz�iung,
Beruffsausbildung a Sport
IW W E R B L � C K
ENG KLENG H�LLEF FIR L�TZEBUERGESCH ZE SCHREIWEN
" D Vokaler i, u, o, a S.3
" De Vokal e S.4
" D Diphthongen an d R�tschlauter S.5
" D Konsonanten S.6
" D Verben S.9
" Friem Wierder S.10
ONS HEEMECHT
" Kommentar vum Gilbert TRAUSCH S.11
" Text vum Michel LENTZ S.12
D  VO K A L E R i, u, o, a
Wann d Vokaler i, u, o, a virun engem eenzege Konsonant laang aus-
geschwat ginn, da gi se n�mmen eng K�ier geschriwwen.
Biz, schif, siwen
Bud, tuten, Uz
Drot, molen, Oder
al, Apel, Bal, hat, Kap
Wann d Vokaler i, u, o, a viru m�i Konsonante laang ausgeschwat ginn,
da gi se duebel geschriwwen.
driibsen, Kiischt, riicht
Duuscht, Fuuss, luussen
moolt, Sprooch, Strooss
Aarbecht, Gaass, kaalt
Wann d Vokaler i, u, o, a kuerz ausgeschwat ginn, da kommen hannendrun
zwee oder m�i Konsonanten.
ginn, sinn, Spill, vill
hunn, Hutt, Kuss
flott, Schong, Sproch
all, Ball, hatt, Kapp
A u s n a m e n
d Personalpronomen: him
d Partikelwierder: an, am, bis, dran, drop, drun,
eran, hin, mam, mat, ob, op,
um, un, vum, vun, zum
d Virsilben: an-, on-, op-
friem Wierder: Bus, Job
3
DE VO K A L e
Den e huet v�ier verschidde Schreifweisen, jeenodeem w�i en ausgeschwat
g�tt.
e Apel, elo, esou, goen, Joer, owes
Blech, Decken, Fleck, Geld, kleng, meckeren, mengen
� br�cht, m�cht, s�cher, Str�ch
B�cks, Br�ck, d�ck, fl�cken, M�ck
br�ngen, gr�ng, Sp�ngel, z�ng
dr�nken, fl�nk, Z�nk
B�xelchen, f�x
A u s n a m e n
Den Accent f�lt ewech
" wann d Silb onbetount ass:
Aarbecht, Kinnek, Kinneken, Musek, Museker
" a bei d�se Pronomen:
ech, mech, dech, sech, meng, deng, seng
� B�sch, D�ppen, d�s, �nner, f�nnef, F�sch
K�scht, M�scht, w�llen, W�llen
�ffentlech, g�ttlech, n�rdlech
d Virsilb �m-: �mdr�ien, �mschlag
A u s n a m e n
Den Trema f�lt ewech
" wann d Silb onbetount ass: Bungeref, berappen, President
Den Trema f�lt ewech an et k�nnt nawell n�mmen ee Konsonant
" bei den Artikelen: dem, den, der
" bei de Pronome vun der 3. Persoun: e, em, en, es, et
" bei der Negatioun: net
ee deen, een, keen
Feeler, Feescht, Fleesch, Reen, Streech
A u s n a m e s i f r i e m W i e r d e r w � i :
Alphabet, Demokratie, eben, egal, Gen, Meter
Segel, Segen, Serie, trotzdem, weder
4
D  DI P H T H O N G E N A N D R� T S C H L A U T E R
Am L�tzebuergesche g�tt et typesch Diphthongen a R�tschlauter, d�i et
esou am D�itschen oder am Frans�ischen net g�tt.
Diphthongen
�i b�is, Fr�iseng, m�i, r�iert, s�ier, St�ier, w�i
ou Brout, Kou, rout, wou, zou
oi Moien, moies
�i �is, gr�ifen, n�ischt, Par�is, R�is, S�it, W�in, w�iss
au Bauch, Kraut, lauschteren, Maul
R�tschlauter
ie bieden, Ierpeldeng, Kiermes, wierklech, Bier (B�r, Beere)
awer: Bir (Birne), Stir, mir, dir
ue Buer (Bohrer), fueren, kuerz, Tuerm, Wuermeldeng, Wuert
awer: Spur, Sprangbur, stur
�e �erdeg, f�erten, N�erzeng, P�erd
awer: H�r, M�rel, St�r, Z�r
Beim Schreiwe vun ei oder ai muss een oppassen, wou d Wuert hierk�nnt.
ei bei, eis, Eisen, Weier, weisen
deier (teuer), Eil (Eule), Feier (Feuer), Scheier (Scheune)
leien (liegen), weien (wiegen)
ai Daimchen (D�umchen), Gebai (Geb�ude), Mais (M�use)
5
D  KO N S O N A N T E N
De v an den f stinn nom d�itsche Schr�ftbild.
f v
F�sch (Fisch) Nerv (Nerv)
f�llen (f�llen) vir (vor)
fir (f�r) voll (voll)
Gefalen (Gefallen) Vull/Vugel (Vogel)
lafen (laufen)
D Schlusskonsonante riichte sech am Prinzip nom d�itsche Schr�ftbild.
ch g
Daach (Dach) Bierg (Berg)
Lach (Loch) Dag (Tag)
d t
Doud (Tod) Blutt (Blut)
Lidd (Lied) dout (tot)
Rad (Rad) gutt (gut)
Rat (Ratte)
f w
Br�if (Brief) L�iw (L�we)
d�if (tief) M�iw (M�we)
p
b
R�pp (Rippe) Kriibs (Krebs)
Zopp (Suppe) St�bs (Staub)
6
Ass eng Ofleedung vum d�itsche Schr�ftbild net m�iglech, da schreiwe mer
f an net w, p an net b, t an net d.
p
f t
Bouf (Bube) Krop (Haken) dat (das)
Buschtaf (Buchstabe) op (auf) et (es)
D�if (Dieb) Muert (M�hre)
Kuerf (Korb)
�nnert de Konsonant beim Schw�tzen, da schreiwe mer gemengerhand
dat, wat mir schw�tzen.
e Br�if - vill Br�iwer
hien ass daf - en Dawen
eng Drauf - e Pond Drauwen
du schreifs - ech schreiwen
et ass gutt - e gudde Kuch
du r�its - ech roden
Am Wuert schreiwe mir g, wann am D�itschen och e g steet.
Bierger (B�rger)
Fliger (Flieger)
Ligen (L�gen)
Segen (Segen)
Spigel (Spiegel)
Vigel (V�gel)
Dugend (Tugend)
Jugend (Jugend)
Kugel (Kugel)
Vugel (Vogel)
7
Wann am D�itschen -ig steet, schreiwe mir -eg.
b�lleg (billig)
heemeleg (heimelig)
hongereg (hungrig)
w�lleg (willig)
Wann am D�itsche -lich steet, schreiwe mir -lech.
endlech (endlich)
fr�ndlech (freundlich)
heemlech (heimlich)
Um Enn vum Wuert schreiwe mir ch amplaz vum d�itsche g, wann
d Silb kuerz a betount ass.
ewech (weg)
genuch (genug)
Krich (Krieg)
Luch a Bedruch (Lug und Trug)
Zuch (Zug)
Den n g�tt um Enn vum Wuert n�mmen da geschriwwen, wann en och
ausgeschwat g�tt, haapts�chlech viru Wierder, d�i mat engem Vokal oder
d, h, n, t, z uf�nken.
Dammentour Dammeschong
Frittend�ppen Frittefett
den 3. Juli de 4. Juli
keen Aarbechter kee Ball
en Af e Br�if
den Daum de F�sch
en Eemer de Gaascht
en Hues kee Kinnek
den Iglu de Laascht
en Nol e M�nsch
en Tuerm de Suedel
den Uhu de P�ttchen
en Zuch e Won
8
Den h g�tt n�mme geschriwwen, wann en och ausgeschwat g�tt.
mat h ouni h
Haus Ausnam
hatt Drot
hat Erfarung
h�ieren Feeler
houschten Walb�ro
verhalen Weier
An eiser Schreifweis g�tt et keen � an och kee jh.
ss j
b�issen Jang
Faass Jemp
muss Jicken
naass just
Noss vijenzeg
D  VE R B E N
Mir gi beim Konjug�iere vun de Verbe vum l�tzebuergeschen Infinitiv
aus.
falen behalen g�llen w�llen fannen bezuelen
du f�ls du beh�ls du g�lls du w�lls du f�nns du bezils
hatt f�lt hie beh�lt et g�llt hatt w�llt dir fannt hie bezilt
9
FR I E M WI E R D E R
Friem Wierder behalen am Prinzip hir Schreifweis.
Camion
Club
Dossier
Fan
Ficelle
Jeep
Madame
P�tisserie
Theater
Thermometer
Eng Partie Wierder sinn esou staark agebiergert, datt se eng l�tzebuer-
gesch Schreifweis kr�ien.
Combel
Diwwi
Jelli
Minister
Schantjen
T�ik
Timber
Am Pluriel ginn d�i frans�isch Endungen (-s, -x) am Prinzip duerch d�i
l�tzebuergesch Endungen -en an -n ersat.
zwou Avenuen (deux avenues)
dr�i Bijouen (trois bijoux)
v�ier Camionen (quatre camions)
f�nnef Corbeillen (cinq corbeilles)
sechs Trottoiren (six trottoirs)
10
ON S HE E M E C H T, O C H G E N A N N T D UE L Z E C H T
De Londoner Vertrag vun 1839 ass d Gebuertsstonn vum moderne
L�tzebuerger Stat. 1989 hunn d Awunner mat vill Begeeschterung den 150.
Joresdag vun eiser Onofh�ngegkeet gefeiert.
Iwwer 160 Joer hunn d L�tzebuerger, m� och vill Ausl�nner, d�i bei eis
wunnen, um Opbau vun hirem Stat geschafft. Si hunn aus dem Stat eng
national Communaut�it geschaf. E Stat an eng Natioun brauche Symboler:
e F�ndel, dee bei eis rout-w�iss-blo ass; en Zeechen, de roude L�iw, eng
Devise: Mir w�lle bleiwen, wat mir sinn; en nationale Feierdag: den 23. Juni
an, net ze vergiessen, eng Nationalhymn.
Schonns 1859 hunn d L�tzebuerger en �ischt Nationallidd gesongen: de
Feierwon. S�i Refrain huet hinnen aus dem H�erz geschwat an ass hir
Devise ginn. Den Text an d Musek vum Feierwon si vum Michel Lentz (1810
- 1893). Et war e Gelee�nheetsgedicht, opgef�iert, w�i d Gare zu L�tzebuerg
ageweit gouf.
W�i eist Nationalgefill sech progressiv entw�ckelt huet, dunn hunn
d L�tzebuerger op en anert Gedicht vum Michel Lentz zr�ckgegraff: Ons
Heemecht. D�st Gedicht war �m 1850 geschriwwe ginn, ass awer er�ischt
am Joer 1864 fir d �ischt zu Ettelbr�ck no enger Musek vum Jean Antoine
Zinnen (1827 - 1898) gesonge ginn.
Eng Z�it laang hunn de Feierwon an d Heemecht an der Gonscht vum
L�tzebuerger sech Konkurrenz gemaach. Am Ufank vum 20. Joerhonnert
awer huet d Heemecht sech duerchgesat. D�i �ischt Strof ass eng
Beschreiwung vun eise Landschaften, woub�i allerd�ngs de S�de vum Land
net genannt g�tt, well de W�ert vun der Minett deemools nach net erkannt
war. D�i v�iert a lescht Strof ass an den Ae vum Michel Lentz eng Aart
Gebiet, dat den Herrgott urifft, fir datt hien eist Land behitt, an dat och de
Fr�iheetsw�lle vun de L�tzebuerger ervirhieft.
An der Evolutioun vun de Mentalit�ite kommen d Gesetzestexter �mmer
no der Realit�it. Er�ischt am Joer 1993 sinn d �ischt an d v�iert Strof duerch
Gesetz eis Nationalhymn ginn.
Gilbert TRAUSCH
11
ON S HE E M E C H T
Wou d Uelzecht durech d Wisen z�it,
duerch d Fielsen d Sauer br�cht.
Wou d Rief laanscht d Musel dofteg bl�it,
den Himmel W�in ons m�cht -
dat ass onst Land, fir dat mir g�if
hei nidden alles won.
Onst Heemechtsland, dat mir sou d�if
an onsen Hierzer dron.
***
O Du do uewen, deem seng Hand
duerch d Welt d Natioune leet,
behitt Du d L�tzebuerger Land
vru friemem Joch a Leed!
Du hues ons all als Kanner schonn
de fr�ie Geescht jo ginn.
Looss virubl�nken d Fr�iheetssonn,
d�i mir sou laang gesinn!
Michel LENTZ
12
DO K U M E N T E R Z U D E R N E I E R L� T Z E B U E R G E R SC H R E I F W E I S
1. RŁglement grand-ducal du 30 juillet 1999 portant r�forme du systŁme officiel d orthographe
luxembourgeois.
M�morial A N� 112 du 11 ao�t 1999
Imprimerie Buck, 6, rue Hogenberg, Luxembourg-Gasperich
www.etat.lu/memorial
publi� aussi dans: Les Extraits du M�morial
R�forme de l orthographe luxembourgeois
Service Central de L�gislation - 1999
43, bd. Roosevelt, L-1352 Luxembourg
2. Para�tra au 1er trimestre 2001
Texte coordonn� du systŁme officiel de l orthographe luxembourgeois tel qu expos� en
annexe de l arręt� minist�riel du 10 octobre 1975 et modifi� par les r�visions du CPLL
propos�es en annexe du rŁglement grand-ducal du 30 juillet 1999.
Imprimerie Buck, 6, rue Hogenberg, Luxembourg-Gasperich
www.etat.lu/memorial
MA T E R I A L V U M ED U K A T I O U N S M I N I S T � R E F I R D L � T Z E B U E R G E R SP R O O C H Z E L � I E R E N
1. L�tzebuergesch fir all Dag
Lektiounen 1-8
MinistŁre de l �ducation Nationale, de la Formation Professionnelle et des Sports
Pra�s: 750.- LUF
2. L�tzebuergesch fir all Dag
Lektiounen 1-8, Exercicen
MinistŁre de l �ducation Nationale, de la Formation Professionnelle et des Sports
Pra�s: 250.- LUF
3. Da lass
Band 1
Band 2
Videokassett
MinistŁre de l �ducation Nationale, de la Formation Professionnelle et des Sports
Pra�s: 2000.- LUF
Des Bicher sinn am Verkaf an de Librairien.
AD R E S S F I R D L � T Z E B U R G E R SP R O O C H Z E L � I E R E N
Eng L�scht vu Coursen, d�i vum MinistŁre, dem Centre de Langues, de Gemengen oder
Associatiounen op verschiddene Plazen am Land organis�iert ginn, steet zur Verf�gung am
Service des Adultes vum MinistŁre de l �ducation Nationale, de la Formation Professionnelle
et des Sports, 29 rue Aldringen, L-2926 L�tzebuerg, T�l.: 478-5154, Fax: [phone]. Dir
k�nnt d�i L�scht och um Internet konsult�ieren �nnert der Adress: www.men.lu