Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Bookarnia Online.
© Copyright by Jirafa Roja, 2010 Spis treÅ›ci
Adaptacja na podstawie przekładu Beaty Rank, w oparciu o wydanie
Polskiej Biblioteki Psychoanalitycznej, Lipsk 1923.
Wstęp. Piotr Kitrasiewicz . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
Opracowanie graficzne serii: Grzegorz Zychowicz | Tatsu O marzeniu sennym. Zygmunt Freud . . . . . . . . . .21
Zdjęcie na okładce:
A
amanie: Tatsu [e-mail]
ISBN 978-83-62948-38-3
Wydanie I
Warszawa 2010
Wstęp
Rewolucjonista ze świata snu
Praca, którą Czytelnik otrzymuje, jest jedną z wcze-
śniejszych rozpraw Zygmunta Freuda, zawierającą jego
podstawowe poglÄ…dy dotyczÄ…ce interpretacji snu. Po-
wstała na przełomie XIX i XX wieku, w płodnym dla
autora okresie intelektualnym, gdy jego wynikajÄ…ce
z pracy z pacjentami doświadczenie przynosiło pierw-
sze owoce w postaci rozpraw i publikacji wprowadzajÄ…-
cych nowe spojrzenie na ludzkÄ… psychikÄ™. Najbardziej
odkrywczym dziełem tego pierwszego okresu działal-
ności Freuda jest właśnie  O marzeniu sennym . Póz
-
niejszy twórca  Wstępu do psychoanalizy sformuło-
wał w nim swoje poglądy dotyczące marzenia sennego,
także jego powiązań z dniem poprzedzającym sen oraz
z zalegającymi w ludzkiej podświadomości treściami
wypartymi. Nie było to jednak dzieło pionierskie. Bada-
nia nad zjawiskiem snu podjęto w Niemczech i Austrii
8 Zygmunt Freud Wstęp 9
w latach 70. XIX w., ale nie doprowadziły one do głę- formułował, swoje podstawowe odkrycia, które skon-
bokich wniosków o charakterze psychologicznym, ich kretyzuje kilka lat póz
niej. Nie posługiwał się jeszcze
autorzy koncentrowali się na stawianiu tez ogranicza- pojęciami, które po latach na trwałe wejdą do kano-
jących się do mechanizmów niemal wyłącznie fizjolo- nu współczesnej psychologii, takimi jak  id ,  ego czy
gicznych. Rozprawa Freuda powstała w okresie, kie-  superego . Nie posługiwał się nimi jeszcze, ale już je
dy dokonał on syntezy swoich ówczesnych wniosków rozumiał. Wyczuwał i potrafi opisać konflikt między
dotyczących badań nad nerwicą histeryczną i nerwi- trzema dominującymi w ludzkiej psychice pierwiast-
cą natręctw oraz wypracował klucz do interpretacji kami: podświadomością, świadomością i cenzorem.
marzeń sennych jako z
ródła wiedzy o ludzkim wnę- Odkrywał je stopniowo, zagłębiając się w marzenia
trzu pozwalających na zrozumienie chorego, a przez senne swoich pacjentów i wyciągając z nich wnioski
to i przyniesienie mu ulgi. Zdaniem badacza sen był interpretacyjne.
odbiciem wewnętrznych konfliktów ludzkiej duszy, A wnioski te, w pierwszej połowie prezentowanej
także tej zamkniętej w okrutnym świecie dręczących rozprawy, nie są bynajmniej tak bardzo kontrowersyj-
objawów nerwicowych (nie mówiąc o zespołach uro- ne. Dotyczą spraw poza seksualnych  przeniesień,
jeniowych i halucynacyjnych, którymi jednak nie zaj- zagęszczeń i symbolicznych przedstawień sennych
mował się w swojej prywatnej praktyce terapeutycznej) związanych z oczekiwaniami, niespełnionymi pra-
i jako taki stanowił punkt wyjścia do zrozumienia ca- gnieniami, miłością własną.
łego ludzkiego wnętrza. I chociaż rozprawa Freuda nie Oto kilka przykładów snów zebranych u dzieci.
była pionierska, to na pewno okazała się rewolucyjna, Dziewczynka 19-miesięczna, która przez przeciąg dnia
bo autor wytyczył w niej  nota bene w mało skrom- nie dostaje nic do jedzenia, ponieważ rano wymioto-
ny sposób  nowe drogi w rozumieniu snu wraz z je- wała  jak utrzymuje niania  z powodu przejedze-
go nieograniczonymi możliwościami poznawczymi. nia się poziomkami. W noc następującą po tym post-
Rozprawa  O marzeniu sennym stanowiła już więc nym dniu wykrzykuje ze snu swe imię i następujące
zasadniczy, aczkolwiek nie do końca jeszcze sprecyzo- słowa:  poziomki, borówki, jajecznica&  . Śni więc, że
wany przełom. Autor wyczuwał w niej raczej, aniżeli je, a z menu podkreśla właśnie te potrawy, których,
10 Zygmunt Freud Wstęp 11
jak przypuszcza, nie dostanie w najbliższym czasie. erotyzmu. Zrobił to śmielej dopiero w drugiej części
Podobnie marzy o zabronionych smakołykach 22-mie- rozprawy, skupiając się właśnie na ludzkiej seksual-
sięczny chłopczyk, który dzień wcześniej podarował ności jako pierwiastku w pierwszym rzędzie podlega-
swojemu wujowi koszyczek świeżych czereśni, z któ- jącym represji ze strony psychologicznego cenzora.
rych zezwolono mu tylko na zjedzenie kilku. Rano bu- Uznając cenzurę za główny motyw zniekształce-
dzi się z wesołą nowiną:  Herman zjadł wszystkie cze- nia snu, bynajmniej nie zdziwieni dowiadujemy się
reśnie (& )5-letni chłopiec nie był zbytnio zadowolony z wyników tłumaczenia snu, że analiza marzeń sen-
z pierwszej wycieczki w okolice Dachsteinu; gdy tylko nych dorosłych wykazuje w większej części życzenia
jakaś góra stawała się widoczna, dopytywał, czy jest erotyczne. To twierdzenie nie dotyczy snów o jawnej
to Dachstein i wzbraniał się pójść drogą prowadzącą seksualnej treści, ogólnie znanym wszystkim z wła-
do wodospadu. Jego zachowanie kładziono na karb snego przeżycia, i które też zwykle określane bywa-
zmęczenia, wytłumaczono je jednak właściwiej, kiedy ją jako  sny seksualne . Wzbudzają one jednak rów-
następnego poranka opowiedział swój sen, w którym nież zdumienie, czy to ze względu na dobór osób, jako
dostał się na szczyt Dachsteinu. Najwidoczniej oczeki- przedmiotów pożądania, czy przez zburzenie wszel-
wał on, iż celem spaceru będzie dostanie się na szczyt kich szranków, które powstrzymują w życiu na ja-
Dachsteinu i spochmurniał, nie zobaczywszy utęsknio- wie zapędy płciowe, jak również ze względu na wiele
nej góry. Sen spełnił to, czego oczekiwał we dnie. osobliwych szczegółów, przypominających tzw. zbo-
W podobnie aseksualny sposób prezentował nie- czenia. Analiza wykazuje natomiast, że wiele innych
które sny osób dorosłych, w tym własny, dotyczący marzeń sennych, nie mających żadnych erotycznych
przejażdżki dorożką z taksometrem, za który to kurs cech w jawnej treści, za pomocą pracy tłumaczącej
zapłacił jego przyjaciel, lekarz okulista. zostaje zdemaskowane jako sny o spełnionym życze-
Freud przedstawił więc ogromny i zadziwiający wa- niu seksualnym. Wiele zaś myśli pochodzących z pra-
chlarz możliwości wytwarzania treści przeżywanych cy myślowej na jawie występuje w marzeniu sennym
we śnie uruchamianych przez czynniki wewnętrzne jedynie przy pomocy wypartych życzeń erotycznych
i zewnętrzne, ale ostrożnie i powoli wkroczył na pole jako  resztki z dnia .
12 Zygmunt Freud Wstęp 13
Wieloznaczność interpretacyjna marzeń sennych Nie zagłębiając się jednak w merytoryczne zawiłości
jest, jak już wspomniałem, zupełnie inna w pierw- dzieła Freuda, musimy zwrócić uwagę na rewolucyjną
szej części rozprawy niż w drugiej. W pierwszej czę- siłę jego rozprawy, będącą implikacją jego kolejnych
ści Freud omówił wybrane przypadki snów swoich odkrywczych dzieł takich jak  Psychopatologia życia
pacjentów, a także swoich własnych. Dowiadujemy codziennego ,  Poza zasadą przyjemności ,  Kultura
się m.in. o jego śnie związanym z prawiącą mu kom- jako z
ródło cierpień ,  Ego i id ,  Totem i tabu . Wszyst-
plement damą przy stole oraz o przyjacielu, który za kie one wzbudzały z jednej strony zachwyt i aplauz,
darmo dowozi go powozem do domu. Nośną stroną pozwalający m.in. na utworzenie Towarzystwa Psycho-
tych naukowych wyznań jest ich osobisty charakter  analitycznego, oraz międzynarodowy rezonans głoszo-
Freud nie unika mówienia o sobie, po części odsłania nych poglądów; z drugiej jednak prowokowały kontrar-
własne wnętrze, dokonuje autoanalizy, stwierdzając gumentację i podejrzenia o pseudonaukowy humbug,
swój egoizm, skąpstwo itd. Sny te nie mają charakte- owocujący, co trzeba podkreślić, nie tylko rozgłosem,
ru jednoznacznie seksualnego, mówią raczej o typo- ale i wymiernymi korzyściami finansowymi, jako że
wych bolÄ…czkach nas wszystkich, takich, z jakimi nie urzÄ…dzane przez Freuda seanse psychoanalizy przy-
umiemy poradzić sobie w życiu codziennym i dlate- nosiły jego twórcy realne dochody pieniężne, a wpro-
go spychamy je w pojemnÄ…  ale nie bezkarnÄ…  ot- wadzony przez niego w ruch dochodowy interes po-
chłań podświadomości. W drugiej części lansuje już legający na pobieraniu stałych opłat od pacjentów za
pierwsze zalążki przyszłej teorii głoszącej korelację każdą godzinę rozmowy bez względu na jej wynik do
między popędem seksualnym a objawami nerwico- dzisiaj pozostaje jedną z podstaw prowadzenia terapii
wymi, co wzbudziło zdecydowany sprzeciw ze strony psychologicznej.
niektórych naukowców i lekarzy. Sprzeciw ten opłacił Przechodząc jednak do porządku dziennego nad
się jednak Freudowi, bo namiętna krytyka jego teorii kontrowersjami towarzyszącymi każdej nowej teorii
marzeń sennych rozsławiła jego twierdzenia, przy- wprowadzającej zamieszanie w dotychczasowym po-
niosła mu rozgłos oraz stale powiększające się grono strzeganiu rzeczywistości (sam Freud uważał siebie
zwolenników. za trzeciego po Koperniku i Darwinie rewolucjonistę
14 Zygmunt Freud Wstęp 15
w myśli naukowej), uporządkujmy poglądy związane Sferze tej, z jej drapieżnością i bezwzględną potrze-
z  O marzeniu sennym . bą dominowania nad innymi, kilka klat nada póz
niej
Na przykładzie snów i ich treści Freud omówił pod- Freud nazwę  id , czyli  tego . Przeciwwagą dla  id
stawowe założenie swojej głębokiej i skomplikowanej było jego zdaniem  superego , czyli  super-ja , a więc
doktryny. Tak jak Karol Marks w funkcjonowaniu spo- nasze etyczne i moralne nakazy i zakazy, wszystko co
łeczeństwa dostrzegał między poszczególnymi klasami rozumiemy pod pojęciem sumienia. Pomiędzy tymi
i warstwami ukryte konflikty, które doprowadzają do dwoma biegunami umieścił Freud  ego ( ja ), czyli
rozmaitych zaburzeń, kryzysów, rewolucji i przemian świadomość, za pomocą której człowiek usiłuje zacho-
ustrojowych, tak Freud uznał, że działanie człowieka wać równowagę między tym, co naturalne, ale groz
ne
jest w ogromnym stopniu uzależnione od relacji mię- i niebezpieczne ( id ), a sferą ochronną, zapewnia-
dzy tym co świadome a podświadome. Podświadomej jącą wyidealizowany obraz własny ( superego ). Sęk
stronie naszej psychiki, pełnej dzikich instynktów  w tym, że to ostatnie chce zawładnąć mniemaniem
z agresją i pożądaniem na czele  będących spuścizną człowieka o sobie i cenzuruje, nie dopuszcza do  ego
po świecie zwierząt, z którego, jak za Darwinem wnio- przejawów istnienia  id . Jest to nieustanny konflikt,
skował Freud, wywodzi się człowiek, przeciwstawił dwa w którym  ego usiłuje zachować coś w rodzaju roli
odmienne bieguny odgrywajÄ…ce istotnÄ… rolÄ™ w naszym rozjemcy. Kiedy rola ta wymyka siÄ™ spod kontroli, na-
życiu psychicznym. Każdy z nich, jego zdaniem, ma do stępują rozmaite zaburzenia, zwłaszcza nerwicowe,
spełnienia funkcję filara podtrzymującego konstruk- interesujące Freuda najbardziej, którym poświęcił
cję mostu. Każdy jest równorzędnym gwarantem za- wielce dochodową praktykę terapeutyczną. Tych fa-
chowania psychicznej równowagi, jednak zachodzące chowych pojęć nie ma jeszcze w rozprawie  O marze-
między nimi konflikty zagrażają stabilności konstruk- niu sennym , lecz ich podwaliny zostały przez autora
cji. Pierwszym z tych biegunów jest biologiczna sfe- opisane wystarczająco wyraz
nie.
ra człowieka, a więc potrzeby fizjologiczne typu seks, Niniejsza edycja tej przełomowej w dorobku Freuda
egoistyczne w rodzaju miłości własnej czy rekompen- rozprawy oparta została na tłumaczeniu Beaty Rank,
sujące (bycie podmiotem cudzego zainteresowania). polskiej Żydówki, która w 1915 roku poślubiła Ottona
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym Bookarnia Online.