RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
1. Carl von Linne (Linnaeus), jego działo i wpływ na współczesną systematykę i nomenklaturę
biologicznÄ….
Karol Linneusz - szwedzki przyrodnik, od dziecka interesował się przyrodą, obserwował i badał
rośliny. Jest autorem dzieła Systema Naturae, w którym opisał podstawy stworzonego przez
siebie systemu klasyfikacji organizmów oraz upowszechnił zasadę binominalnego
(dwuimiennego) nazewnictwa biologicznego, a także klasyfikacji minerałów. Opisał około 7 700
gatunków roślin i 4162 gatunki zwierząt (obecnie oznacza się je skrótem "L." za nazwą łacioską
taksonu). Stworzony przez niego system taksonomiczny, chod był sztuczny, stał się podwaliną
współczesnej taksonomii. Początkowo był kreacjonistą, uważał, że wszystkie istniejące gatunki
zostały stworzone równocześnie. Pod koniec życia dopuszczał możliwośd powstawania nowych
gatunków wskutek krzyżowania się istniejących już form życia.
Nomenklatura botaniczna, nazewnictwo botaniczne: międzynarodowy system nazewnictwa
roślin, zapoczątkowany przez Linneusza (Species plantarum 1753), który wprowadził dla każdej
rośliny nazwę łacioską składającą się z dwóch członów - nazwy rodzajowej oraz gatunkowej, np.
pierwiosnek wyniosły (Primula elatior). Również inne jednostki taksonomiczne (rodziny, rzędy,
itd.) nazywane są według określonych prawideł, np. nazwa rodziny posiada koocówkę -ceae
(Primulaceae, pierwiosnkowate), a rząd koocówkę -ales (Primulales, pierwiosnkowce).
Nomenklatura botaniczna ustalana jest według ścisłych praw zebranych w Kodeksie
Nomenklatury Botanicznej (ostatnie wydanie polskie w 1994), a ustalanych i nowelizowanych
przez specjalne międzynarodowe komisje.
Ważniejsze dzieła:
Systema Naturae (1735-1770)
Flora Lapponica (1737)
Genera Plantarum (1737 i następne wydania)
Species Plantarum (1753 i następne wydania)
2. Bakterie jako przedstawiciele Procaryota.
·ð prokaryota: nie majÄ… jÄ…dra
·ð brak mitochondriów
·ð jest mezosom (u tlenowych) (bierze udziaÅ‚ w syntezie ATP, odpowiednik mitochondrium, peÅ‚ni
funkcje oddychania tlenowego)
·ð majÄ… bÅ‚ony do chemosyntezy
·ð u samożywnych fotosyntezujÄ…cych sÄ… tylakoidy zamiast chloroplastów
·ð rybosomy maÅ‚e 70s
·ð Å›ciana komórkowa różnej gruboÅ›ci (mureina) otoczona warstwÄ… Å›luzu
·ð bÅ‚ona wewnÄ™trzna i zewnÄ™trzna
·ð rzÄ™ski i wici
·ð różne ksztaÅ‚ty i ukÅ‚ady (paÅ‚eczki, laseczki, przecinkowce, ziarniaki)
·ð praktycznie wszÄ™dzie wystÄ™pujÄ…
·ð posiadajÄ… dodatkowe, niezależne od głównego, czÄ…stki DNA  plazmidy
·ð wielkoÅ›d od 0,2 do kilkudziesiÄ™ciu µm
·ð wystÄ™pujÄ… jako autotrofy, saprobionty, symbionty, komensale i pasożyty
·ð zawierajÄ… nukleoid, bÄ™dÄ…cy funkcjonalnym odpowiednikiem jÄ…dra
-1-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
·ð u fotosyntezujÄ…cych wystÄ™pujÄ… ziarna chromatoforowe z bakteriochlorofilem prowadzÄ…ce
fotosyntezÄ™
·ð nie wystÄ™pujÄ…: lizosomy, retikulum endoplazmatyczne, aparat Golgiego
·ð wiele gatunków bakterii wytwarza formy przetrwalne  endospory
·ð niektóre gatunki sÄ… zdolne do aktywnego poruszania siÄ™ w Å›rodowisku pÅ‚ynnym przy użyciu
rzęsek
·ð majÄ… ogromne znaczenie biologiczne: utrzymujÄ… krążenie materii w przyrodzie, sÄ…
wykorzystywane w przemyśle farmaceutycznym, fermentacyjnym, rolnictwie,
biooczyszczalniach ścieków oraz do likwidacji zanieczyszczeo środowiska a także do badao
naukowych
Oddychanie wewnątrzkomórkowe: oddychają tlenowo lub beztlenowo. Proces beztlenowego
oddychania nazywany jest fermentacją. Fermentacja polega na beztlenowym rozkładzie
cukrów. W zależności od produktu koocowego fermentacji możemy wyróżnid fermentację:
mlekową, alkoholową, masłową, proprionową. Bakterie beztlenowe to anaeroby. Aeroby, czyli
bakterie tlenowe w obecności tlenu rozkładają cukry do CO2 i H2O.
Rozmnażanie: organizmy haploidalne, rozmnażają się bezpłciowo przez podział lub
fragmentację koloni bakterii. Pomimo tego, że genofor nie tworzy typowego chromosomu, to
jednak dochodzi do podwojenia materiału genetycznego i podziału cytoplazmy. Tego rodzaju
podział nazywany jest podziałem bezpośrednim albo amitozą. Komórka bakteryjna jest zdolna
do podziałów nawet co 15 min.
Koniugacja: proces płciowy, polegaja na wymianie materiału genetycznego pomiędzy dwoma
osobnikami. Połączenie możliwe jest dzięki obecności fimbrii, przez konugację może dojśd do
wymiany plazmidów albo części genoforu  dzięki temu wzrasta różnorodnośd genetyczna
bakterii.
3. Rola grzybów w ekosystemie.
Znaczenie grzybów dla środowiska jest tak ogromne, że można stwierdzid, iż bez obecności tych
organizmów na Ziemi zostałaby zachwiana równowaga ekologiczna.
·ð Saprofityczni przedstawiciele grzybów (organizmy cudzożywne karmiÄ…ce siÄ™ zwiÄ…zkami
organicznymi pochodzącymi z rozkładu martwych szczątków roślinnych i zwierzęcych) mają
podstawowy udział wśród reducentów w procesach biogeochemicznych poprzez uwalnianie z
martwych tkanek organicznych głównie takich pierwiastków jak N, C, O2 i S, co umożliwia
ponowne ich włączenie do obiegu materii w przyrodzie. Ponadto grzyby te przyczyniają się do
użyz
nienia gleby. Trawienie zewnątrzkomórkowe grzybów jest tak silne, że są one w stanie
rozkładad nawet ligninę i celulozę. Zapobiega to nadmiernemu gromadzeniu się w podłożu liści,
zwalonych gałęzi czy pni drzew.
·ð Niektóre grzyby wchodzÄ… w symbiozÄ™ z korzeniami drzewiastych roÅ›lin nasiennych. Jest to tak
zwana mikoryza. 90% wszystkich drzew wymaga obecności grzyba symbiotycznego do
prawidłowego rozwoju i funkcjonowania, w przypadku nieobecności grzyba  niektóre z nich giną,
inne wykazują znacznie słabszy rozwój (np. nasiona storczykowatych kiełkują tylko w obecności
grzybni).
·ð SÄ… pokarmem dla zwierzÄ…t i czÅ‚owieka, dostarczajÄ…c zwiÄ…zków mineralnych i witamin, a także
doznao smakowych.
-2-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
·ð Alleopatia jest zjawiskiem wydzielania przez grzyby do podÅ‚oża specyficznych zwiÄ…zków, które
uniemożliwiają rozwój na tym terenie innych organizmów. Jako pierwszy zauważył to w 1928 roku
Aleksander Fleming i dzięki temu odkryciu rozpoczęto produkcję penicyliny - antybiotyku
stosowanego w infekcjach bakteryjnych. Grzyby wydzielają antybiotyki, których biologicznym
zadaniem jest zahamowanie rozwoju bakterii i innych grzybów (np. przez blokowanie syntezy ich
białek)
·ð TworzÄ… porostu (głównie workowce), pionierskie znaczenie porostów: różne gatunki wystÄ™pujÄ…
prawie we wszystkich strefach geograficznych  szczególnie w trudnych do zasiedlenia przez inne
formy życia. Z tego powodu są zwane pionierami, ponieważ kwasy które zawierają są w stanie
rozpuszczad i kruszyd nawet podłoże skaliste dając tym samym możliwośd rozwoju na nich innym,
bardziej wymagajÄ…cym organizmom.
Efekty negatywne:
·ð DziaÅ‚alnoÅ›d pasożytnicza: wywoÅ‚ujÄ… liczne choroby, wpÅ‚ywajÄ… na regulacjÄ™ liczebnoÅ›ci populacji
wielu gatunków roślin i zwierząt, wiele gatunków grzybów jest pasożytami roślin. Zakażenia
grzybem mogą przyczyniad się do zahamowania wzrostu niektórych organów roślinnych lub całej
rośliny, powstawania narośli lub doprowadzid do śmierci rośliny. Grzyby pasożytnicze roślin mają
zdolnośd rozkładania woskowej warstwy ochronnej liści - kutykuli i wnikania za pomocą
specyficznych strzępek - haustorii do wnętrza cytoplazmy (zgorzel rakowa kasztana, parch jabłoni,
głownia kukurydzy, huby)
·ð Także u zwierzÄ…t i ludzi istnieje szereg chorób wywoÅ‚ywanych przez grzyby. WÅ›ród nich
najpopularniejsze są dermatozy (grzybice skóry) oraz kandydozy (infekcje błon śluzowych jamy
ustnej bÄ…dz
pochwy).
4. Grzyby zagrożeniem dla człowieka.
·ð Mikotoksyny sÄ… toksycznymi metabolitami wtórnymi grzybów (pleÅ›ni), należących przede
wszystkim do rodzajów Aspergillus, Penicillium i Fusarium. Mogą powstawad w wielu produktach
rolnych i w bardzo różnych warunkach. Mikotoksyny mają różnorodne działania toksyczne oraz
charakteryzują się wysoką odpornością na temperaturę, dlatego ich obecnośd w żywności oraz
paszach niesie ze sobą potencjalne zagrożenie dla zdrowia zarówno ludzi jak i zwierząt. Do
mikotoksyn wywołujących działanie mutagenne, karcinogenne i teratogenne w organizmie
człowieka należą: aflatoksyny, ochratoksyny, trichotecyny i fumonisyny.
Z powodu silnej toksyczności, już niewielka ilośd mykotoksyn, potrafi zatrzymad prawidłową prace
wątroby na kilka dni. Mykotoksyny są niebezpieczne dla zdrowia ludzi i zwierząt, wywołując
choroby lub pośrednio wpływając na funkcjonowanie organizmu. Charakteryzują się wyjątkową
stabilnością i nie ulegają rozkładowi nawet przy zastosowaniu obróbki w procesach
technologicznych. Mogą powodowad uszkodzenie wątroby, nerek i centralnego układu
nerwowego zarówno u zwierząt, jak i u ludzi. Mięso zwierząt, które jadły pasze porażone
mykotoksynami nie jest tak niebezpieczne jak mleko, które stanowi zagrożenie zwłaszcza dla
dzieci.
·ð Tricheotecyny, wytwarzane m.in. przez grzyby z rodzaju Fusarium sÄ… obok aflatoksyn silnymi
hepatotoksynami. Opisano rolę trichotecenów w zapadaniu na chorobę nazywaną toksyczną
aleukemią żywieniową. Choroba objawiała się plamami na skórze, martwiczą anginą,
zmniejszeniem liczby leukocytów we krwi, rozległymi krwotokami i zanikiem szpiku kostnego.
·ð ObecnoÅ›d grzybów w budynku może mied wpÅ‚yw na:
Øð bardzo szybki proces niszczenia elementów konstrukcyjnych zbudowanych z substancji
organicznych;
Øð wolniejszy, w zwiÄ…zku z tym poczÄ…tkowo trudniejszy do zaobserwowania, proces biologicznej
degradacji murów i materiałów wykooczeniowych
-3-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
·ð Alergie: grzyby w mieszkaniach obecne sÄ… na powierzchni tynków, w kurzu. Szczególnie dogodne
warunki znajdujÄ… w pomieszczeniach wilgotnych, bez wentylacji np. w piwnicach, Å‚azienkach i
kuchniach. Grzyby rosną również w nawilżaczach powietrza i klimatyzatorach. Ich rozwój nie
zależy od pogody, mogą byd więc przyczyną alergii cały rok .
Obecnie wiadomo, iż alergia na grzyby może przybierad wiele postaci: dolegliwości spowodowane
wziewaniem zarodników grzybów obecnych w powietrzu, alergię pokarmową, alergię kontaktową,
uczulenie na antybiotyki oraz reakcje typu "id", czyli odczyn z błon śluzowych w przypadku
istniejących odległych ognisk zakażenia grzybiczego
Objawy alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa u osób nadwrażliwych na alergeny grzybów są
dośd typowe: występuje wodnisty wyciek z nosa, kichanie i świąd nosa. Dominująca jest jednak
blokada nosa. Często współwystępują objawy ze strony dolnych dróg oddechowych między
innymi przewlekły kaszel. Znacznie rzadziej współistnieją te objawy wraz z reakcją spojówek.
Odczyny alergiczne powodują najczęściej zarodniki grzybów z rodzaju: Aspergillus, Penicillium,
Mucor, Rhizopus i Aureobasidium lub alergeny pochodzÄ…ce z grzybni: Alternaria alternata,
Cladosporium herbarum, Aspergillus fumigatus i Candida albicans.
·ð Grzyby mogÄ… oddziaÅ‚ywad toksycznie na czÅ‚owieka poprzez wydzielane, lotne substancje
organiczne -VOC (Volatile Organic Compounds).Grzyby, zostały zaliczone przez Światową
Organizację Zdrowia (WHO) do czynników współtworzących tzw.  zespół chorego budynku (SBS).
W budynkach, w których stwierdzono zagrażające zdrowiu mieszkaoców warunki, bardzo istotną
rolÄ™ przypisuje siÄ™ lotnym substancjom organicznym VOC.
5. Mikoryza i jej zastosowania praktyczne.
mikoryza jest związkiem symbiotycznym (nie pasożytniczym) pomiędzy korzeniami roślin zielonych i
grzybem; z greckiego - grzybokorzeo
rodzaje mikoryzy:
·ð endomikoryzy (endotroficzna): u roÅ›lin zielonych, krzewiastych i niektórych drzewiastych; grzyby
endomikoryzowe charakteryzują się zasiedlaniem tkanki korzeniowej rośliny (przestrzeni
międzykomórkowych i wnętrza komórek), spory wytwarzane są bezpłciowo ze strzępek
grzybowych penetrujących glebę (służą rozmnażaniu i przetrwaniu grzybów w glebie), włośniki nie
zanikajÄ…
·ð ektomikoryzy (ektotroficzna): u drzew iglastych i liÅ›ciastych; strzÄ™pki grzyba oplatajÄ… komórki
korzenia, ale nie wnikają do środka
·ð mikoryzy erikoidalne: u wrzosowatych, rododendronów i azalii; forma mikoryzy ektotroficznej lub
forma odrębna
ewolucja: grzyby mikoryzowane towarzyszą roślinom w ewolucji od czasów opanowania przez nie
środowiska lądowego (sylur, 430mln), wspomagały adaptację roślin do nowych warunków (brak
wody, zmian temperatury, promieniowania UV), oponowania środowiska lądowego nie zapewniłyby
mechanizmy naturalnej selekcji  ograniczone do rośliny, wg różnych szacunków współżycie korzeni
roślin z grzybami jest charakterystyczne dla ponad 85% znanych gatunków roślin
funkcje: zwiększa zasięg penetracji gleby przez roślinę (sied strzępek pozakorzeniowych grzyba),
ułatwia pobieranie wody i składników pokarmowych, może zwiększad ochronę przed grzybami
chorobotwórczymi, uczestniczy w tworzeniu struktury gleby
-4-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
mikoryzy w szkółkach: większośc roślin zielnych, krzewów i drzew w warunkach swojego naturalnego
środowiska współżyje z drobnoustrojami, więc w przypadku roślin produkowanych w szkółkach
metodą in vitro lub na sterylizowanych substratach system korzeniowy nie ma możliwości nawiązania
kontaktu z grzybami symbiotycznymi, natomiast rośliny mikoryzowane żyjące w siedliskach o
stresowych warunkach wegetacji (skażone, ubogie w składniki pokarmowe, zagrożone deficytem
wody) mają większe szanse na adaptacje i przetrwanie
praktyczne efekty korzystnego wpływu mikoryzy na rośliny: skrócenie czasu produkcji od
rozmnożenia roślin do kwitnienia, lepsze ukorzenienie się sadzonek, zwiększona odpornośd roślin na
zasolenie, obecnośd metali ciężkich i zmiany pH podłoża, zwiększenie odporności na niekorzystne
właściwości fizyczne podłoża (ciężkie, zbite gleby w szkółkach gruntowych), zmniejszenie stresu
związanego z przesadzaniem roślin
6. Grzyby lichenizująca jako bioindykatory stanu środowiska.
Grzyby lichenizujące, czyli porosty, powstały na drodze ścisłego połączenia się dwóch odrębnych
organizmów - grzyba i glonu lub sinicy. Symbioza ta jest tak ścisła, że porosty mają cechy nieznane ani
grzybom ani glonom - specyficzne kształty plech i produkcja zawiązków chemicznych. Są one
samożywne, przez co są organizmami pionierskimi.
Rola porostów jest znaczna - wytarzają związki używane w farmacji (np. lakmus), perfumerii czy w
farbiarstwie. Przyczyniają się do wietrzenia skał i tworzenia próchnicy glebowej. Są również
składnikiem pokarmowym zwierząt (chrobotek reniferowy) czy miejscem schronienia dla
bezkręgowców. Porosty są także bardzo czułym biowskaz
nikiem czystości atmosfery, ponieważ
reagują na stężenie siarki i dwutlenku siarki w powietrzu.
Funkcja bioindykacyjna jest coraz powszechniej wykorzystywana do kontroli zmian wywołanych
skażeniem środowiska. Jako bioindykatorów używa się najczęściej tak zwanych gatunków
wskaz
nikowych, czyli takich, które wykazują bardzo specyficzny zakres tolerancji w stosunku do
określonych czynników ekologicznych. Specjalna skala porostowa pozwala na podstawie składu
gatunkowego porostów określid stopieo zanieczyszczenia atmosfery.
Skala porostowa zawiera VII stref pozwalających określid stopieo skażenia powietrza dwutlenkiem
siarki i siarka:
·ð strefa I: bezwzglÄ™dna pustynia bezporostowa szczególnie silnie zanieczyszczenie powietrza;
brak porostów nadrzewnych, nawet skorupiastych, ewentualnie występują jednokomórkowe
glony tworzÄ…ce zielone naloty na korze drzew
·ð strefa II: wzglÄ™dna pustynia bezporostowa bardzo silne zanieczyszczenie powietrza; wystÄ™puje
Misecznica proszkowata oraz liszajec, gatunki należące do najbardziej odpornych na
zanieczyszczenia
·ð strefa III: wewnÄ™trzna strefa osÅ‚abionej wegetacji silnie zanieczyszczone powietrze; wystÄ™puje
Paznokietnik ostrygowy, obrost wzniesiony, złotorost postrzępiony
·ð strefa IV: Å›rodkowa strefa osÅ‚abionej wegetacji Å›rednio zanieczyszczone powietrze; wystÄ™puje
pustułka pęcherzykowata, tarczownica bruzdkowana
·ð strefa V: zewnÄ™trzna strefa osÅ‚abionej wegetacji wzglÄ™dnie maÅ‚o zanieczyszczone powietrze;
mąkla tarniowa, odnożyce, plechy są zdeformowane i słabo wykształcone
·ð strefa VI: wewnÄ™trzna strefa normalnej wegetacji nieznaczne zanieczyszczenie powietrza;
występuje włostka brązowa, brodaczka kępkowa, taksony rosnące w strefie V o normalnie
rozwiniętych plechach
·ð strefa VII: typowa strefa normalnej wegetacji powietrze czyste lub co najwyżej minimalnie
skażone; występują gatunki bardzo wrażliwe z rodzajów: włostka, brodaczka, granicznik
-5-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
Ponieważ porosty, jak wszystkie organizmy, potrzebują do życia nie tylko składników odżywczych, ale
również korzystnego układu czynników klimatycznych, silniej reagują na wszelkie zanieczyszczenia
powietrza. Ich obecnośd najlepiej ocenia poziom skażenia, co często trudne jest do ocenienia przez
człowiek czy nawet pomiary przez skomplikowane urządzenia techniczne.
7. Rozmnażanie i plechy grzybów jako podstawowe kryterium podziału na główne jednostki
systematyczne (podgromady).
Główne jednostki systematyczne, jakie wyróżniamy w królestwie grzyby to: skoczkowce,
sprzężniowce, workowce, grzyby podstawkowe i niedoskonałe. Grzyby klasyfikuje się według
sposobu rozmnażania się i tego, czy ich strzępki są wielokomórkowe, czy nie.
·ð skoczkowce: to z reguÅ‚y formy jednokomórkowe, wolnożyjÄ…ce bÄ…dz
wytwarzajÄ…ce nitkowatÄ…
plechę. Zaliczanie tych organizmów do królestwa Fungi pozostaje często sporne za względu na
wytwarzanie przez nie uwicionych pływek (zoospor) oraz na wodny tryb życia, jaki prowadzą
(niektóre gatunki są także lądowe). Tworzą ruchliwe zarodniki oraz gamety uwicione. Większośd
form posiada zróżnicowane gametangia męskie (z mniejszymi gametami męskimi) oraz żeoskie (z
większymi gametami żeoskimi). Zoospora skoczkowców dostając się do komórki żywiciela
(ziemniaka) traci wid i przybiera postad pełzaka. Żywiciel reaguje na infekcję pasożyta hipertrofią
(wytworzeniem na bulwie nieforemnych narośli). We wnętrzu komórki przechodzi kariokinezę i
powstaje wielojądrowa grzybnia. Po jej pęknięciu powstają zoospory, które się wysypują. Ten cykl
powtarza się całe lato. Jesienią łączą się gamety (izogamia) i powstaje zygota diploidalna z dwiema
wiciami. Wnikając do komórki żywiciela traci obie wici i otacza się grubą ścianą (funkcja
przetrwalnikowa). Wiosną przechodzi mejozę, następnie mitozy i wytwarza nowe zoospory
·ð sprzężni owce: niewielka grupa (300 gat.) grzybów saprofitycznych, których strzÄ™pki majÄ… budowÄ™
komórczakowatą, silnie rozgałęzioną. Grzybnia rozrasta się poziomo oraz przerasta podłoże, na
którym żyje rozkładając w ten sposób potrzebne dla siebie związki. Częśd strzępek służących do
rozmnażania wyrasta pionowo w górę, a na ich szczytach tworzą się zarodnia (sporangia)
wypełnione haploidalnymi zarodnikami. Cykl płciowy rozpoczyna się w momencie "spotkania"
dwóch typów koniugacyjnych różnych grzybni (+ i -) Po złączeniu się tych strzępek dwa jądra
różnych osobników oddzielają się septami od reszty grzybni, po czym łączą się w diploidalną
zygotę, tworząc przy tym grubościenny twór - zygosporę zdolny do przetrwania trudnych
warunków środowiskowych. Po podziale mejotycznym następuje kiełkowanie zygospory, która
ponownie tworzy grzybnię wraz ze sporangioforami zawierającymi haploidalne zarodniki zarówno
o typie plus jak i minus. Cykl rozwojowy zamyka siÄ™
·ð workowce: nazwa pochodzi od typu zarodni zwanej workiem, w której sÄ… wytwarzane zarodniki
workowe (askospory). U workowców doszło do wytworzenia form współżyjących ściśle z
jednokomórkowymi samożywnymi sinicami bądz
zielenicami. Takie symbiotyczne organizmy
nazywane są porostami i w starszych ujęciach systematycznych uznawane były za odrębną grupę
organizmów z własną systematyką. Większośd workowców może rozmnażad się bezpłciowo,
poprzez zarodniki powstające w tzw. workach, jednak mogą one też rozmnażad się płciowo.
Worek jest komórką, w której są wytwarzane zarodniki. Jest ich zazwyczaj osiem. Strzępki męskie i
żeoskie rosną spiralnie dookoła siebie, a w miejscach, gdzie się ze sobą kontaktują w ścianie
komórkowej, powstają małe otwory, którymi zawartośd strzępka męskiego przelewa się do
strzępka żeoskiego. Po dojrzeniu worek pęka i zarodniki wysypują się na ziemię
·ð podstawczaki: wytwarzajÄ… zarodniki w sposób zewnÄ™trzny na specjalnie wytworzonych
podstawkach. Zazwyczaj znajdujÄ… siÄ™ one na spodniej stronie kapelusza. Zarodnik podstawczaka
(bazydiospory) kiełkuje i wytwarza jednopłciowego strzępka - męskiego lub żeoskiego. Przed
wytworzeniem owocników (potocznie nazywanych  grzybami ) dochodzi do fuzji zawartości
strzępków męskich i żeoskich i powstania w ten sposób tzw. strzępków dikariotycznych, czyli
-6-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
składających się z dwujądrowych komórek. Po zapłodnieniu i podziałach powstają zarodniki i tak
cykl życiowy grzyba zaczyna się od początku
·ð niedoskonaÅ‚e: typ grzybów, u których brak jest stadium rozmnażania pÅ‚ciowego. Ich stadia
konidialne są bardzo podobne do stadiów konidialnych workowców. Mogą występowad pewne
formy rozmnażania płciowego. Zachodzą u nich procesy plazmogamii, kariogamii, mejozy, jednak
nie odbywają się one w określonych organach postaci wegetatywnych ani w określonych stadiach
rozwojowych. Procesy płciowe nie zachodzą zupełnie (lub zachodzą wyjątkowo, np. w czasie
hodowli kultury na sztucznych pożywkach), a rozmnażanie wegetatywne odbywa się przeważnie
za pomocą konidiów. Eliminacja procesów płciowych u tych organizmów związana jest
prawdopodobnie z ich wysoką specjalizacją i przystosowaniem do pasożytniczego trybu życia
8. Od ścisłego uzależnienia od wody do epifitycznych form kiełkujących bez wody? Proszę wyjaśnid
i uzasadnid przykładami rozwój rodowy (filogenezę) grzybów w kontekście dostępu do wody, jako
przystosowania.
·ð NiewÄ…tpliwie grzyby powstaÅ‚y w wodzie, a wiÄ™c przystosowania do wodnego trybu życia należy
uważad za pierwotne i prymitywne. Takimi są przede wszystkim wytwarzanie pływek o
charakterze wiciowców oraz nierzadka obecnośd stadiów pełzakowatych w trakcie cyklu
życiowego. Pierwsze grzyby były organizmami heterotroficznymi, wykazującymi tendencje
pasożytnicze. Zdolności do syntezy również były u nich stosunkowo duże, tak że mogły żyd
zarówno pasożyty, jak i saprofity, były więc pasożytami fakultatywnymi. Poparciem dla tej
hipotezy jest fakt, że jedne z najprymitywniejszych znanych grzybów, mianowicie skoczkowce
należące do podgromady Skoczkowych mają takie właściwości. Mogą one atakowac zarówno
zdrowe, jak i chore czy nawet zupełnie obumarłe nitki glonów, a więc żywa substancja organiczna
nie jest im bezwzględnie potrzebna. Badania fizjologiczne nad tymi prymitywnymi grzybami
dowodzą, że ich zdolności do syntezy związków organicznych są bardzo wysokie. Mogą one
niejednokrotnie syntetyzowac wszystkie potrzebne im witaminy, mogÄ… wykorzystywad azot
mineralny, a nawet nie zredukowane zwiÄ…zki siarki sÄ… dla nich wystarczajÄ…cym z
ródłem tego
pierwiastka. Z takich fizjologicznie prymitywnych grzybów rozwinęły się prawdopodobnie zarówno
pasożyty bezwzględne (zwane obligatoryjnymi) jak i saprofity.
·ð Pierwsze  pasożyty utraciÅ‚y zdolnoÅ›ci syntetyzowania szeregu ważnych zwiÄ…zków organicznych.
Natomiast saprofity zachowały zdolnośd syntezy bardziej skomplikowanych związków
organicznych, chod utraciły np. zdolnośd wykorzystywania nie zredukowanych związków siarki czy
azotu nieorganicznego.
·ð Ogromna wiÄ™kszoÅ›d znanych nam grzybów to formy żyjÄ…ce na lÄ…dzie. WyjÅ›cie grzybów z wody na
ląd było bardzo ważnym wydarzeniem w ewolucji grzybów.
·ð Grzyby mimo swego lÄ…dowego trybu życia sÄ… organizmami Å›ciÅ›le uzależnionymi od wody. Ich
stadia wegetatywne, a więc grzybnie mogą się rozwijad jedynie w obecności płynnej wody ( w
wilgotnej glebie, w ciele żywiciela w przypadku pasożytów  skoczki akrokontyczne, a jeśli
występują w powietrzu to jedynie wtedy, gdy zawartośd pary wodnej a atmosferze jest bliska
punktu nasycenia). Tak, więc wegetatywne stadia grzybów pozostały bardzo mocno uzależnione
od obfitości wody. Przystosowania do środowiska lądowego objęły jedynie organy rozmnażania
zarówno wegetatywnego jak i płciowego. Organy te zabezpieczało przed utratą wody
wytworzenie nieprzepuszczalnych osłon, a rozsiewanie zarodników wegetatywnych i mejospor
zostało w ogromnej większości przypadków powierzone prądom powietrza.
·ð UwzglÄ™dniajÄ…c wielkÄ… zależnoÅ›d struktury wegetatywnej grzybów od wody można przypuszczad, że
grzyby wykorzystywały zdolnośd pasożytnictwa w celu opanowania lądów. Najprawdopodobniej
pierwsze grzyby pojawiły się, więc na lądzie, jako pasożyty roślin wyższych (naczyniowych)
-7-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
wychodzących na ląd. Tak, więc na powierzchni lądów pojawiły się najprawdopodobniej
jednocześnie rośliny zielone i pasożytujące na nich grzyby. I tak bardzo liczne grzyby żyjące w
glebie, zarówno pasożytnicze, jak i saprofityczne mogły dostad się na ląd razem z glonami,
zarówno, jako ich pasożyty, jako i wolne formy saprofityczne.
·ð U grzybów można wyróżnid szereg charakterystycznych stopni organizacji różniÄ…cych siÄ™ strukturÄ…
fazy wegetatywnej
1. Pierwszy stopieo osiągnęły grzyby, których grzybnia jest jednokomórkowa i znajduje się całkowicie
w obrębie żywiciela, a w stanie wegetatywnym nie tworzy ściany komórkowej. Przy wytwarzaniu
narządów rozrodczych całe ciało grzyba zostaje zużyte  Są to grzyby holokarpiczne.
2. Drugi stopieo obejmuje także grzybnie jednokomórkowe, ale komórka ta wytwarza ścianę,
znajduje się na zewnątrz żywiciela.
3. Trzeci i najwyższy stopieo osiągnęły grzyby mające ciało wegetatywne zbudowane ze strzępek.
Należą tu zarówno gatunki saprofityczne jak i pasożytnicze.
·ð Przez dÅ‚ugi czas uważano, że te 3 stadia odpowiadajÄ… głównym etapom ewolucji linii rozwojowej.
Dlatego tez nadawano im charakter jednostek taksonomicznych. I tak grzyby należące do
pierwszego stopnia organizacyjnego nazywano pragrzybami (Archimycetes), grzyby osiÄ…gajÄ…ce
drugi stopieo organizacyjny i bezpośrednio wywodzące się z nich grzyby strzępkowe  glonowcami
(Phycomycetes) a wreszcie ogromną większośd grzybów strzępkowych zaliczano do workowców
lub podstawczaków zależnie od sposobu, w jaki tworzone były mejospory.
W nowszych systemach grzybów nie ma już tych 2óch taksonów. Obecnie grzyby właściwe
Eumycota dzielimy na 4 podgromady: Chytridiomycotina (skoczkowe), Zygomycotina
(sprzężniowe), Ascomycotina (workowce) i Basidiomycotina (podstawczaki).
9. Nec Hercules contra plures (Nawet Herkules nie poradzi wielu)  lepiej z jednym zarodnikiem czy
z wieloma? Wielopostaciowośd form rozwojowych u grzybów. Proszę wyjaśnid te zagadnienia.
>gdzie ludu kupa, tam i Herkules dupa<
Odnosząc się do zarodników to oczywiście lepiej z wieloma, gdyż nawet Hercules nie poradzi wielu
tzn. dużą ich liczebnośd trudno jest wyeliminowad. Zazwyczaj rozprzestrzeniane są w środowisku
lÄ…dowym przez wiatr, bÄ…dz
w środowisku wodnym przez wodę. Różne sposoby rozprzestrzeniania się
zarodników służą do zdobywania nowych terenów. Praktycznie zawsze mają zapewnioną gwarancję
na przetrwanie dłuższego okresu.
wielopostaciowośd form rozwojowych: grzyby posiadają wiele mechanizmów uniemożliwiających ich
skuteczną eliminację i zabezpieczających ich trwanie w długim okresie
pleomorfizm: zjawisko polegające na wykształcaniu zróżnicowanych pod względem morfologicznym
form w cyklu życiowym. Związana z tym jest różnorodnośd morfologiczna grzybów, zdolnośd
wytwarzania form zarodnikowych i przetrwalnikowych (chlamydospor).
Wśród grzybów spotyka się różne formy:
·ð jednokomórkowe: u grzybów niższych wystÄ™pujÄ… w postaci nagich komórek, pozbawionych Å›cian
komórkowych (pełzak lub wiciowiec). W innych grupach występują jednokomórkowe formy
kokoidalne, nieruchome, otoczone grubą, chitynową ścianą (drożdże)
-8-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
·ð nitkowate (strzÄ™pkowe): komórki wiÄ™kszoÅ›ci grzybów. Plechy strzÄ™pkowe mogÄ… byd
wielokomórkowe lub wielojądrowe, najczęściej silnie rozgałęzione, otoczone grubą ścianą
komórkową. Zespół licznych nitkowatych strzępek nosi nazwę grzybni. U grzybów niższych
strzępka jest komórczakiem, tzn. jej wnętrze nie jest podzielone poprzecznymi ścianami, a plazma
komórkowa jest wielojądrowa. Grzyby wyższe: workowce i podstawczaki mają strzępki
wielokomórkowe, a jądra w strzępkach poprzedzielane są poprzecznymi ścianami. W
pojedynczych segmentach może znajdowad się po jednym haploidalnym jądrze  strzępka
jednojądrowa, lub też po dwa haploidalne jądra sprzężone, to tak zwana strzępka dikariotyczna.
Strzępki rosną szczytowo, rozrastając się zarówno w podłożu, jak i na powierzchni. Grzybnia,
rosnąc w podłożu, we wszystkich kierunkach tworzy ogromne powierzchnie chłonne, pobiera
wodę i organiczne składniki pokarmowe.
·ð plektenchymatyczne: plechy w okreÅ›lonym stadium rozwojowym grzyba, charakteryzujÄ…ce siÄ™
zwartą budową i ściśle dla danego gatunku określoną formą (owocniki, ryzomorfy, sklerocja,
podkładki; często tworzą nibytkankę  plektenchyma)
Øð owocniki podstawczaków i workowców różnicujÄ… siÄ™ na trzonek i kapelusz, niektóre mogÄ…
wydzielad sok mleczny i tworzyd rury mleczne (rydze (podstawczak)). W owocnikach tworzy siÄ™
częśd zarodniotwórcza tzw. hymenofor lub hymenium (ich zadaniem jest wytwarzanie
zarodników, hymenofor ma postad rurek)
Øð podkÅ‚adki: twory sÅ‚użące do rozmnażania wegetatywnego
Øð ryzomorfy: grube, ciemno zabarwione sznury u opieoki miodowej (podstawczak), sÅ‚użą do
szybkiego wzrastania i rozprzestrzeniania siÄ™ grzyba
Øð sklerocja: przechowujÄ… substancje zapasowe i peÅ‚niÄ… funkcje przetrwalników (formy
przetrwalnikowe niektórych grzybów wyższych)
rozmnażanie bezpłciowe:
·ð fragmentacja plechy
·ð podziaÅ‚ komórki lub pÄ…czkowanie (jednokomórkowe)
·ð wytwarzanie różnych typów zarodników:
Øð sporangialne: tworzÄ… siÄ™ w kulistych zarodniach (sporangiach) na koocach haploidalnych strzÄ™pek
po podziałach mitotycznych (mitospory). Wysypują się po pęknięciu ścianki zarodni
Øð konidialne: powstajÄ… na koocach haploidalnych strzÄ™pek przez odciÄ™cie jej fragmentu, najczęściej
zawierającego jedno jądro komórkowe (mitospory)
Øð workowe: tworzÄ… siÄ™ po 8 sztuk wewnÄ…trz komórki zwanej workiem po podziale mejotycznym
jądra zygotycznego (mejospory). Zarodniki charakterystyczne dla workowców
Øð podstawkowe: powstajÄ… po 4 sztuki na komórce zwanej podstawkÄ…, po podziale mejotycznym
jądra zygotycznego (mejospory). Występują u podstawczaków
Inny podział zarodników:
·ð zoospory (pÅ‚ywki): wodne, zdolne do ruchu
·ð aplanospory: lÄ…dowe, nieruchliwe
·ð endospory: zarodniki workowe, roznoszone przez wiatr
·ð egzospory: zarodniki konidialne, wytwarzane sÄ… z komórek umieszczonych na szczycie strzÄ™pek,
czyli trzonków konidialnych
rozmnażanie płciowe: u grzybów haploidalne gamety powstają w gametangiach, a jeżeli
zróżnicowane są na męskie i żeoskie to i gametangia odpowiednio nazywają się plemniami i lęgniami.
Rozmnażanie płciowe odbywa się na drodze:
-9-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
·ð gametogamia: Å‚Ä…czenie siÄ™ haploidalnych gamet i wytworzenie zygoty, wystÄ™puje tylko u
najprymitywniejszych grzybów i może przybierad wszystkie trzy formy (izogamia, anizogamia i
oogamia)
·ð gametangiogamia: Å‚Ä…czenie siÄ™ caÅ‚ych wielojÄ…drowych gametangiów, czyli plemni i lÄ™gni, taki
sposób rozrodu jest najbardziej rozpowszechniony i występuje u wyspecjalizowanych skoczków,
sprzężniowych i workowców
·ð somatogamia: jest skutkiem daleko posuniÄ™tej redukcji elementów rozrodczych. Nie ma tu gamet
ani gametangiów, a łączą się dwie zwykłe haploidalne strzępki należące do dwóch różnych
grzybów (+ i -), jest charakterystyczna dla podstawczaków
10. Proszę przedstawid znane hipotezy dotyczące pochodzenia roślin okrytozalążkowych.
Badacze są zgodni co do tego, że przodków roślin okrytozalążkowych należy szukad wśród
nagozalążkowych. Istnieje jednak poważna różnica zdao, co do tego, których nagozalążkowych to
dotyczy. Powszechne są trzy najważniejsze koncepcje pochodzenia kwiatu, najbardziej
charakterystycznego organu okrytozalążkowych.
·ð hipoteza szyszkokwiatowa: (inaczej antostrobilowa lub hipoteza eunacjum), zakÅ‚ada ona, że kwiat
okrytozalążkowych powstał z jednoosiowego ( nierozgałęzionego) koocowego odcinka pędu,
niosącego organy rozmnażania w postaci liści zarodnionośnych. Był to strobil. Ponieważ ogromna
większośd współczesnych okrytozalążkowych ma kwiaty obupłciowe, zwolennicy omawianej
hipotezy uważają, że na takich koocowych odcinkach pędów musiały znajdowad się zarówno
męskie jak i żeoskie liście zarodnionośne. Inaczej mówiąc omawiane strobile były utworami
obupłciowymi, na szczycie ich znajdowały się żeoskie liście zarodnionośne (makrosporofile), pod
nimi męskie (mikrosporofile), a dalej ku dołowi występowały liście płonne. Początkowo wszystkie
te liście ułożone były na łodydze (osi strobila) skrętolegle. Kwiat powstał poprzez skracanie się osi,
zbliżanie się liści zarodnionośnych i przejście ich w ułożenie okółkowe. Liście płonne, znajdujące
się w dolnej partii, przekształciły się w okwiat pełniący podwójną funkcję osłony młodych liści
zarodnionośnych, a następnie powabni w kwiatach rozwiniętych.
W Świetle tej hipotezy kwiat jest skróconym pędem, a jego części przekształconymi liśdmi.
Ponadto kwiaty rozdzielnopłciowe są według tej hipotezy zjawiskiem wtórnym wśród
okrytozalążkowych. Wobec tego za prymitywne uznad należy takie kwiaty, które wykazują jeszcze
dośd wyraz
nie charakter pędowy, cechując się przy tym obupłciowością. Takie kwiaty znaleziono u
magnolii i roślin pokrewnych (wydłużona oś kwiatu, dużo słupków, pręcików i listków okwiatu,
ułożone skrętolegle), więc są one najprymitywniejszymi współczesnymi okrytozalążkowymi. Pyłek
przenoszony przez zwierzęta (zoidiogamia), co należy uznad za stan pierwotny.
·ð hipoteza kwiatostanowa: (hipoteza pseudancjum), jej zwolennicy zwracajÄ… uwagÄ™ na fakt, że
ogromna większośd nagozalążkowych ma kwiaty jednopłciowe, zebrane w mniej lub bardziej gęste
kwiatostany. Takie żeoskie lub męskie kwiatostany miały stanowid punkt wyjścia dla powstania
kwiatów okrytozalążkowych. Odbyło się to prawdopodobnie drogą redukcji poszczególnych
kwiatów męskich i żeoskich do ich najistotniejszej części (pręcików i zalążków). Redukcji uległy
więc wszystkie płonne (nie związane ściśle z mikrosporangiami czy zalążkami) elementy
kwiatostanów, np. przysadki, podsadki itp. Natomiast łuski znajdujące się u podstawy całego
kwiatostanu przekształciły się w okwiat.
W świetle tej hipotezy pierwotnie okrytozalążkowe miały kwiaty jednopłciowe. Kwiaty obupłciowe
pojawiły się natomiast poprzez wytworzenie zalążków w szczytowych partiach prymitywnych
kwiatostanów męskich. Najstarsze  rośliny o kwiatach rozdzielnopłciowych. (wiatropylne
drzewa: orzech, buk, brzoza). Wiatropylnośd jest stanem pierwotnym.
-10-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
Z tych hipotez hipoteza szyszkokwiatowa zyskuje coraz więcej nowych zwolenników i przyjęta została
przez znakomitą większośd botaników. Zostało to spowodowane, przede wszystkim stwierdzeniem,
że wśród przedstawicieli magnoliowych znajduje się wiele roślin wykazujących inne bardzo
prymitywne cechy (brak naczyo w drewnie wtórnym, obecnośd niecałkowicie zamkniętych słupków,
wytwarzanie pręcików o mikrosporangiach umieszczonych na powierzchni liściowatych utworów).
Natomiast rośliny uważane za prymitywne poprzez zwolenników hipotezy kwiatostanowej sprawiają
wrażenie znacznie bardziej wyspecjalizowanych. Uważając, że obecnie hipoteza szyszkokwiatowa jest
lepiej udokumentowana i powszechniej przyjęta niż hipoteza kwiatostanowa, tę pierwszą przyjmiemy
jako podstawę konstrukcji systemu okrytozalążkowych.
·ð hipoteza polifiletycznego pochodzenia okrytozalążkowych: zgodnie z zaÅ‚ożeniami poprzednich
teorii słupek mógł powstad na dwóch drogach:
Øð sÅ‚upki o Å‚ożyskach brzeżnych z liÅ›ci zarodnionoÅ›nych
Øð sÅ‚upki o Å‚ożyskach centralnych z pÅ‚onnych liÅ›ci wspierajÄ…cych
Różnica między dwoma sposobami powstania słupka jest tak istotna, że należy przyjąd
polifiletyczne pochodzenie okrytozalążkowych z różnych grup roślin nagozalążkowych. Wynika
stąd że charakterystyczne cechy okrytozalążkowych powstały niezależnie co najmniej dwa razy
(wytworzenie słupka ze znamieniem na którym kiełkują ziarna pyłku; gametofity silnie
zredukowane; podwójne zapłodnienie; podobna budowa ściany ziarna pyłku).
Chociaż procesy ewolucji równoległej u roślin są rozpowszechnione, to jednak występowanie
charakterystycznych cech okrytozalążkowych zmniejsza prawdopodobieostwo ich niezależnego
powstania. Większośd systematyków opowiada się za monofiletycznym charakterem
okrytozalążkowych.
11. Filogenetyczne związki zachodzące pomiędzy dwu- i jednoliściennymi.
Roślinny jedno- i dwuliścienne należą do gromady okrytonasiennych.
·ð jednoliÅ›cienne: należą tu roÅ›liny zielne, rzadziej drzewa. CzÄ™sto z Å‚odygÄ… przeksztaÅ‚conÄ… w kÅ‚Ä…cze,
o sympodialnym typie wzrostu, z liśdmi zwykle niepodzielonymi, całobrzegimi, kwiatami
trzykrotnymi. Wytwarzają tylko jeden liśd zarodkowy liścieo i od tej cechy pochodzi ich nazwa.
Wyodrębniły się od innych okrytonasiennych
·ð dwuliÅ›cienne: wyróżniany do niedawna takson obejmujÄ…cy wszystkie roÅ›liny okrytonasienne z
wyjątkiem jednoliściennych. Nazwa tej grupy roślin wywodzi się od wspólnej dla nich cechy 
obecności dwóch liści zarodkowych (liścieni)
rośliny jednoliścienne rośliny dwuliścienne
obejmują rodziny: liliowate, turzycowate, obejmują 171 000 gatunków. Rodziny:
jaskrowate, różowate, motylkowe, krzyżowe,
storczykowe. Mają formę roślin zielonych, bylin
złożone. Mają formę drzew, krzewów, bylin,
roślin zielonych
w nasieniu występuje jeden liścieo w nasieniu występują dwa liścienie
system korzeniowy wiÄ…zkowy system korzeniowy palowy
-11-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
wiązki przewodzące zamknięte, rozproszone w wiązki przewodzące otwarte, ułożone w łodydze
łodydze w formie pierścienia
nerwacja liści równoległa nerwacja liści pierzasta lub dłoniasta
kwiaty zwykle 3-krotne, z niezróżnicowanym kwiaty 4- lub 5-krotne z okwiatem
okwiatem zróżnicowanym na kielich i koronę
12. Dlaczego w systemach filogenetycznych magnoliowe (Magnoliidae) uważane są za grupę
wyjściową dla głównych szeregów ewolucyjnych roślin okrytozalążkowych?
Magnoliowe uważane są za grupę wyjściową dla głównych szeregów ewolucyjnych roślin
okrytozalążkowych ponieważ cechuje je heterobatmia  niejednakowe tempo zmian ewolucyjnych w
różnych organach. W magnoliowych jest to najbardziej zauważalne.
cechy magnoliowych:
·ð wykazujÄ… mieszaninÄ™ cech prymitywnych z oznakami bardzo wysokiej specjalizacji
·ð roÅ›liny o drewnie wtórnym zbudowanym tylko z cewek, kwiatach ze spiralnie umieszczonymi
elementami i całych blaszkach liściowych
·ð liÅ›cie przeksztaÅ‚cone sÄ… w puÅ‚apki na owady (roÅ›liny owadożerne)
·ð bezzieleniowe pasożyty pozbawione liÅ›ci i o zredukowanych organach wegetatywnych
·ð roÅ›liny wodne o równowÄ…sko pociÄ™tych blaszkach
cechy współczesnych przedstawicieli magnoliowych:
·ð najczęściej zdrewniaÅ‚e pÄ™dy (krzewy, drzewka, rzadko duże drzewa, roÅ›liny zielne)
·ð liÅ›cie u wiÄ™kszoÅ›ci majÄ… caÅ‚e blaszki
·ð głównie wystÄ™pujÄ… caÅ‚e kwiaty, duże i okazaÅ‚e, a ich elementy (okwiat, prÄ™ciki, sÅ‚upki) uÅ‚ożone
skrętolegle na wydłużonej osi
·ð wystÄ™puje też uÅ‚ożenie okółkowe , a także kwiaty drobne, wtórnie rozdzielnopÅ‚ciowe,
pozbawione okwiatu i zestawione w gęste kwiatostany
·ð sÅ‚upkowie jest czÄ™sto apokarpijne (skÅ‚ada siÄ™ z wielu wolnych (nie zroÅ›niÄ™tych) sÅ‚upków, każdy
zbudowany z jednego owocolistka), a zalążki mają dwie wyraz
ne osłonki
·ð duża liczba sÅ‚upków, prÄ™cików i listków okwiatu
·ð zarodek w nasionach jest bardzo maÅ‚y i otoczony tkankÄ… bielma wtórnego
heterobatmia: nie jest nigdzie tak wyraz
na jak u okrytozalążkowych, a zwłaszcza u przedstawicieli
magnoliowych. Jest oznaką, że współcześni przedstawiciele magnoliowych są reliktami z czasów, gdy
były one dużą i silnie zróżnicowaną grupą. Współcześni przedstawiciele maja więc za sobą długą
historię, w czasie której zmieniali się, zależnie od okoliczności, tracąc pewne cechy prymitywne na
rzecz bardziej wyspecjalizowanych, a pozostawiajÄ…c inne bez zmian w stanie podobnym do tego, jaki
istniał u przodków.
-12-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
13. Proszę wymienid oraz omówid cechy apomorficzne roślin naczyniowych.
rośliny naczyniowe: paprocie, nasienne
apomorfie: cecha ewolucyjnie nowa, wyspecjalizowana (w odróżnieniu od cechy plezjomorficznej),
cechy nowe wspólne dla rozważanych taksonów to synapomorfie, a swoiste tylko dla danego taksonu
- autapomorfie.
·ð tkanka chÅ‚onna (absorpcyjna) w korzeniu  epiderma z wÅ‚oÅ›nikami  pozawala na efektywne
pobieranie wody i soli mineralnych z gleby
·ð tkanki okrywajÄ…ce  epiderma  zapobiegajÄ… nadmiernej utracie wody na drodze transpiracji
·ð specyficzne tkanki przewodzÄ…ce  ksylem i floem  pozwalajÄ… przewodzid wodÄ™ i substancje
odżywcze szybko i na dalekie odległości powoduje to zwiększenie rozmiarów rośliny, ponieważ
są też elementem usztywniającym
·ð różne typy miÄ™kiszu  pozwalajÄ… na przystosowania do różnych Å›rodowisk, typy miÄ™kiszu:
zasadniczy, zieleniowy, spichrzowy, powietrzny, wodny
·ð wytworzenie żywych (kolenchyma) i martwych (sklerenchyma) tkanek wzmacniajÄ…cych pozwoliÅ‚o
na zwiększenie wielkości roślin i ich ochronę
·ð różne wytwory skórki  kutykula, kutner, kolce& chroniÄ… przed utratÄ… wody i zwierzÄ™tami
·ð obupÅ‚ciowe kwiaty  głównie owadopylne, ale także wiatropylne jednopÅ‚ciowe
·ð peryderma (tkanka okrywajÄ…ca u roÅ›lin wieloletnich powstajÄ…ca na powierzchni Å‚odyg i korzeni,
gdzie zachodzi przyrost na grubośd) z przetchlinkami chroni i ułatwia wymianę gazową
·ð rozmaite wytwory wydzielnicze (nektar, mleczko, żywice) wabiÄ…ce owady
Rośliny kwiatowe- okrytonasienne, w toku ewolucji wykształciły szereg modyfikacji, głównie takich,
które ułatwiają rozmnażanie, a także redukujące zużycie energii.
Cechy apomorficzne roślin kwiatowych:
·ð czÅ‚ony rurek sitowych z komórkami towarzyszÄ…cymi (rurki sitowe wystÄ™pujÄ… w Å‚yku)
·ð bielmo ( tkanka odżywcza)
·ð podwójne zapÅ‚odnienie (2 komórki mÄ™skie biorÄ… udziaÅ‚ w zapÅ‚odnieniu  jedna tworzy z komórkÄ…
jajkową zygotę a druga wnika do komórki centralnej tworząc bielmo)
·ð 8 jÄ…drowy gametofit żeoski (gametofit to woreczek zalążkowy)
·ð 3 jÄ…drowy gametofit mÄ™ski (komórka generatywna podzielona na 2 kom. potomne + komórka
wegetatywna)
·ð zalążki z dwoma osÅ‚onkami
·ð kwiaty z okwiatem, owocolistek, sÅ‚upek i owoc, prÄ™ciki z dwoma pylnikami
14. Proszę narysowad i omówid budowę kormusu roślin kwiatowych.
kormus: ciało roślin wyższych (korzeo + pęd: łodyga i liście), w przeciwieostwie do plechy roślin
niższych wykazuje wysoki stopieo organizacji wewnętrznej
·ð korzeo: podziemny organ roÅ›liny, sÅ‚użący do jej umocowania w podÅ‚ożu i pobierania z niego wody
i substancji mineralnych, nigdy nie wykształcający liści. Korzenie jednej rośliny tworzą tzw.
system korzeniowy. W pierwotnej budowie anatomicznej korzenia można wyróżnid trzy warstwy:
zewnętrzną skórkę, pod nią korę pierwotną i środkowy walec osiowy. U niektórych roślin korzeo
ma możliwośd przyrostu wtórnego na grubośd, odkładając drewno, łyko i korek; korzenie mogą
ulegad licznym modyfikacjom: spichrzowe, podporowe, bulwy, ssawki, kurczliwe, powietrzne,
oddechowe
-13-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
Øð system palowy: u nagozalążkowych i dwuliÅ›ciennych, rozwijaj siÄ™ korzeo główny, roÅ›nie przez caÅ‚e
życie rośliny, z niego wyrastają korzenie boczne. Korzeo palowy może osiągad znaczne głębokości,
sięgając niekiedy do poziomu wody gruntowej
Øð system wiÄ…zkowy: charakterystyczny dla roÅ›lin jednoliÅ›ciennych, korzeo główny zanika, a u nasady
pędu rozwijają się liczne korzenie przybyszowe. Na szczycie korzenia znajduje się stożek wzrostu
przykryty czapeczką chroniącą go przed uszkodzeniem, powyżej wyróżnia się strefę wzrostu, a
jeszcze wyżej strefę włośnikową pokrytą włośnikami
Øð system przybyszowy: dodatkowe korzenie peÅ‚niÄ…ce funkcje mechaniczne (czepne, wspierajÄ…ce)
·ð pÄ™d: ulistniona Å‚odyga (oÅ›) roÅ›liny:
Øð częśd podliÅ›cieniowa: hypokotyl
Øð częśd nadliÅ›cieniowa: epokotyl (liÅ›cie + Å‚odyga, pÄ…ki kwiatowe i pachwinowe (n. wegetatywne) na
koocu pędów bocznych  kwiaty i owoce (n. generatywne))
Pęd może byd: wzniesiony, wijący, zielony zdrewniały; nadziemny (węzły + międzywęz
la),
podziemne, wodne. Wzrost pierwotny (na długośd) odbywa się dzięki merystemowi
wierzchołkowemu (stożek wzrostu). Wzrost wtórny (na grubośd) dzięki merystemom bocznym.
Øð sposoby rozgaÅ‚Ä™ziania pÄ™du:
o monopodialne: jednoosiowe, gdy pędy boczne rosną wolniej niż pęd główny (pieo roślin
drzewiastych)
o sympodialne: wieloosiowe, gdy wierzchołek pędu głównego zamiera, a funkcję jego przejmuje
leżący pod nim pączek boczny, stając się przedłużeniem pędu głównego, a proces ten powtarza się
w kolejnych rozgałęzieniach (np. u brzozy, lipy i wielu drzew owocowych)
o widlaste
o węzły krzewienia: węzły rośliny umieszczone jeden na drugim pod ziemią
o pseudodychotomiczne: gdy zamiast szczytowego rozwijają się dwa najbliższe naprzeciwległe
pÄ…czki boczne (np. u bzu lilaka, kasztanowca)
Øð modyfikacje pÄ™dów : rozÅ‚ogi, bulwy pÄ™dowe, pÄ™dy magazynujÄ…ce, gaÅ‚Ä™ziaki, liÅ›ciaki, ciernie, kolce,
wąsy, pułapki.
·ð liÅ›d: pÅ‚aski zielony organ wyrastajÄ…cy z Å‚odygi, wykazuje różne nerwacje, zÅ‚ożonoÅ›d i ulistnienie:
Øð blaszka
Øð ogonek lub brak ogonka (siedzÄ…ce)
Øð nasada : pochwa (trawy, baldaszkowate), przylistki (motylkowate),poduszeczka liÅ›ciowa
Øð rodzaje liÅ›ci:
o dolne: odziomkowe, mają różne kształty, bywają łuskowate
o właściwe
o przykwiatowe: przysadki (kwiaty/szypułki), podsadki (kwiatostany), podkwiatki (szypułki)
·ð kwiat: fragment pÄ™du o ograniczonym wzroÅ›cie ze skupieniem liÅ›ci pÅ‚odnych i pÅ‚onnych,
służących bezpośrednio i pośrednio do rozmnażania płciowego (generatywnego),
charakterystyczny dla roślin nasiennych
Øð dno kwiatowe: różne ksztaÅ‚ty, boczne części kwiatu sÄ… osadzone na nim
Øð okwiat: częśd kwiatu zÅ‚ożona zwykle z kielicha i korony, może wystÄ™powad także kieliszek; sÅ‚uży
ochronie pręcików i słupków, a także jako powabnia
Øð prÄ™cikowie: nitka + 2 pylniki (główka, czasami jej nie ma)
Øð sÅ‚upkowie: znamiÄ™, szyjka, zalążnia (synkarpijne  jeden sÅ‚upek, tyle znamion ile owocolistków,
apokarpijne  słupki jednokrotne, niezrośnięte)
-14-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
15. Proszę scharakteryzowad trzy wybrane typy należące do Protista.
TYP: Kinetoplastida - kinetoplastydy
·ð wolnożyjÄ…ce (Bodonida) i pasożyty ( Trypamosomida)
·ð bÅ‚ona wzmocniona pelikulÄ… i mikrotubulami
·ð 2 wici
·ð podziaÅ‚ podÅ‚użny
·ð majÄ… mitochondriom i jÄ…dro
·ð heterotrofy
·ð brak plastydów i substancji zapasowych
·ð kinetoplast  skupienia mDNA
·ð polimorfizm : f. leiszmania (bez wici), f. leptomonas (krótka wid), f. trypanosoma (wid tworzy
błonkę falującą)
·ð gatunki i choroby:
Øð Trypanosoma cruzi  choroba Chagasa
Øð T. brucei brucei  nagana
Øð T. brucei rhodesiense  Å›piÄ…czka afrykaoska
Øð T. b. gambiense  Å›piÄ…czka afrykaoska
Øð T. equiperdum  zaraza stadnicza
Øð Leishmania donovani  kalaazar, czarna febra
Øð L. brasiliensis  leiszmanioza brazylijska
·ð PrzenoszÄ… je muchy tse-tse, bÄ…ki i muchówki
TYP: Ciliophora - orzęski
·ð staÅ‚y ksztaÅ‚t ciaÅ‚a dziÄ™ki pellikuli
·ð rzÄ™ski, ewentualnie undulipodia (rzÄ™ski i wici)
·ð mitochondrium
·ð 2 jÄ…dra  mikronukleus i makronukleus
·ð podziaÅ‚ poprzeczny
·ð koniugacja  proces pÅ‚ciowy
·ð brak plastydów
·ð najwyżej uorganizowane pierwotniaki
·ð rzÄ™ski mogÄ… zlepiad siÄ™ w  kolce  sincilia (Stylonychia)
·ð specjalizacja funkcjonalna komórek  fagocytujÄ… w odpowiednich obszarach komórki (ponieważ
pelikulla jest gruba) i w efekcie następuję różnicowanie się cytoplazmy
·ð cytopyge  do wydalania, na dnie cytostomu  do pobierania pokarmu, który  naganiajÄ… rzÄ™skami
·ð głównie wolnożyjÄ…ce  Paramecium sp. , Euplotes sp.
·ð pasożyty  kulorzÄ™sek, wywoÅ‚uje ospÄ™ rybiÄ… (osÅ‚abienie, rany)
·ð rodzaj Entodiniomorpha: w żwaczu, u naczelnychi nieparzystokopytnych, redukcja orzÄ™sienia
(stałe środowisko), ok. 100000/cm3 treści żołądka, mutualizm  bez nich nie ma trawienia
celulozy, same również nie przeżyją
TYP: Apicomplexa
·ð pasożyty: gregaryny (w narzÄ…dach rurowych krÄ™gowców), hemosporidia (pokarm - krwinki
kręgowców), kokcydia (pasożyty komórek krwi lub nabłonka przewodu pokarmowego
kręgowców), plasmodia (zarodz
ce malarii)
·ð pellikula + bÅ‚ony alweolarne + bÅ‚ona plazmatyczna
·ð brak rzÄ™sek i organów ruchów
·ð czasami gamety majÄ… wici
-15-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
·ð kompleks apikalny: zespół specyficznych organelli, prawdopodobnie uÅ‚atwia przenikniÄ™cie do
wnętrza komórek żywiciela (przytwierdzenie wydzielenie substancji na błonie komórkowej
żywiciela inwaginacja błony wniknięcie do komórki trawienie błony wodniczki).
·ð rozmnażanie bezpÅ‚ciowe: podziaÅ‚ lub podziaÅ‚ wielokrotny; endopoligenia: proces rozmnażania
bezpłciowego polegający na tworzeniu w obrębie komórki macierzystej większej liczby potomnych
merozoitów
·ð rozmnażanie pÅ‚ciowe: izogamety, anizogamety
·ð halobionty: pierwszy podziaÅ‚ po utworzeniu zygoty  redukcyjny
·ð brak plastydów
·ð gromada Gregarinia - ciaÅ‚o podzielone na dwie części: protomeryt (przód) i deutomeryt (tyÅ‚),
zawierającą jądro. Epimeryt- narząd czepny z przodu ciała większości gregaryn  pasożytów jelita
bezkręgowców. Gregarinia polymorpha żyje w jelicie larw chrząszcza mącznika. Gregarinia
blattarum w jelicie karaczana.
·ð cykl rozwojowy:
Øð sporogonia  oocyty powstajÄ… z licznymi sporami z charakterystycznÄ… liczbÄ… sporozoitów,
podział zygoty
Øð schizogonia  powstaje wiele komórek siostrzanych mitoza merozoity
Øð gametogonia  proces wytwarzania osobników pÅ‚ciowych
·ð Inne postaci:
Øð trofozoit  stadium wegetatywne, roÅ›nie, rozmnaża siÄ™ bezpÅ‚ciowo
Øð trachyzoit  u niektórych (T. gonidii) intensywnie siÄ™ odżywia i dzieli siÄ™
Øð bradyzoit  podobny do powyższego, ale w cyÅ›cie (T. gonidii)
·ð przedstawiciele: rodzaj Plasmodium
Øð P. vivax  malaria trzydniowa (zimnica), komar widliszek  żywiciel ostateczny
Øð P. malariae  malaria czterodniowa
Øð P. falciporum  zarodziec sierpowy  malaria 4dniowa
Øð P. ovale  zarodziec owalny  malaria 4dniowa
·ð rodzaj Toxoplazma
Øð T. gonidii  toxoplazmoza, żywiciel ostateczny  kot
·ð rodzaj Babesia
Øð B. bigeminia  gorÄ…czka teksaska, gorÄ…czka bydÅ‚a  żywiciel poÅ›redni, ostateczny  kleszcz
Øð B. divergens  piroplazmoza
16. Proszę omówid teorie dotyczące powstania Metazoa.
Zwierzęta należące do Metazoa w odróżnieniu od pierwotniaków Protozoa, u których nastąpiło
przystosowanie do pojedynczej komórki stanowiącej kompletny organizm, wykształciły komórki o
zróżnicowanej strukturze wewnętrznej i cechuje je duża specjalizacja funkcjonalna.
Wielokomórkowce powstały w póz
nym prekambrze, przez:
·ð zwiÄ™kszenie specjalizacji komórek
·ð ograniczenie samodzielnoÅ›ci komórek
Taki proces stwarzał zapotrzebowanie na większą ilośd pokarmu, okazał się bardzo twórczy ponieważ
zwierzęta wielokomórkowe mogły zdominowad każde środowisko. Pierwszym i zasadniczym
elementem ewolucji jest warstwowośd komórek w zarodkach, takie komórki mogą się specjalizowad
dalej co prowadzi do powstania zwierzÄ…t tkankowych.
-16-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
·ð pochodzÄ… od jednokomórkowców:
Øð kolonia jednokomórkowców ulegÅ‚a tak silnej integracji morfologicznej i fizjologicznej, że caÅ‚oÅ›d
zaczęła funkcjonowad jako pojedynczy osobnik wielokomórkowiec
Øð najpierw nastÄ…piÅ‚o zwielokrotnienie liczby jÄ…der i struktur komórkowych, potem cytoplazma
została podzielona błonami na podjednostki celularyzacja (organizm wielojądrowy stał się
wielokomórkowym
·ð pochodzÄ… z kilku (dwóch lub wiÄ™cej) grup wyjÅ›ciowych  droga polifiletyczna:
·ð trudno na ten temat rozważad, ponieważ brakuje dowodów kopalnych (pierwotne Metazoa byÅ‚y
miękkie)
U Metazoa zróżnicowanie ma charakter histologiczny. Zwierzęta należące do tej grupy wykazują
ogromne zróżnicowanie morfologiczne, anatomiczne i fizjologiczne, co uzależnione jest od
wykształconych listków zarodkowych, które warunkują rozwój określonych komórek, tkanek i
narządów.
wyróżniamy dwa działy wśród Metazoa:
·ð przedtkankowce, nietkankowce  Parazoa: należą tu zwierzÄ™ta dwuwarstwowe, o swoistej
budowie ciała szczególnie zaznaczonej w budowie szkieletu, zespoły komórek spełniają
różnorodne funkcje w organizmie, w pewnych warunkach mogą zmieniad swoją strukturę
wewnętrzną - przemieszczając się i spełniad inne czynności aktualnie konieczne dla organizmu.
Dzięki bardzo swoistym i odrębnym cechom morfologicznym Parazoa stanowi grupę zwierząt o
cechach nie spotykanych u innych wielokomórkowców.
·ð tkankowce  Histozoa: w toku ewolucji wytworzyÅ‚y zespoÅ‚y komórek przystosowanych do
określonych funkcji (tkanki). Między tkankowcami występują znaczne różnice w organizacji i
funkcjonowaniu ciała, gdyż liczba tkanek i ich rozwój są u poszczególnych grup tkankowców
bardzo zróżnicowane. Najprostsze tkankowce w rozwoju zarodkowym wykształciły 2 listki
zarodkowe: zewnętrzną  ektoderme, zwaną także ektoblastem, oraz wewnętrzną endodermę
(entoblast). Między nimi rozwija się cienka blaszka podstawowa lub grubsza mezoglea.
17. W jaki sposób organizmy hermafrodytyczne mogą utrzymad różnorodnośd?
Organizmy hermafrodytyczne mogą utrzymad różnorodnośd dzięki zapłodnieniu krzyżowemu.
Obojnactwo u zwierząt to występowanie u jednego osobnika gruczołów rozrodczych zarówno
męskich, jak i żeoskich (np. u dżdżownicy) lub gruczołu obojnaczego, produkującego jaja i plemniki
(np. u ślimaków); zaplemnienie jest na ogół krzyżowe, osobnik jest zapładniany przez innego
osobnika i jednocześnie sam go zapładnia; w rzadkich przypadkach może zachodzid
samozaplemnienie. U roślin występowanie organów płciowych męskich i żeoskich w tym samym
kwiecie nazywa się obupłciowością.
U zwierząt bezkręgowych obojnactwo jest spotykane dosyd często, u kręgowców normalnie nie
występuje. Rzadkie przypadki prawdziwego obojnactwa u kręgowców są zjawiskiem patologicznym.
Wyjątkiem są niektóre gatunki ryb (m. in. z rodziny strzępielowatych i wargaczowatych). Szczególnie
często występuje obojnactwo u bezkręgowców będących pasożytami wewnętrznymi, co związane
jest z ich trybem życia.
Jest kilka rodzajów obojnactwa u zwierząt:
·ð obojnactwo równoczesne: wystÄ™puje przez caÅ‚y czas życia danego osobnika (np. u tasiemca,
dżdżownicy, ślimaków lądowych)
-17-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
·ð obojnactwo okresowe: wystÄ™puje tylko w okreÅ›lonych fazach rozwojowych populacji, np. u mszyc
i rozwielitek
·ð obojnactwo potencjalne: gruczoÅ‚y pÅ‚ciowe u danego osobnika mogÄ… funkcjonowad albo jako
gruczoły męskie, albo gruczoły żeoskie, w zależności od różnych czynników (wiek osobnika, stan
jego zdrowia, rodzaj spożywanego pokarmu i inne)
·ð obojnactwo nastÄ™pcze (protandria): jeżeli dojrzewanie plemników i komórek jajowych u danego
osobnika zachodzi nie równocześnie, lecz w bliskim, następującym po sobie czasie, np. u ostryg
·ð obojnactwo warunkowe: wystÄ™puje tylko u osobników w szczególnych przypadkach, jeżeli np.
samcowi ropuchy usunie siÄ™ jÄ…dra, to znajdujÄ…ce siÄ™ obok nich narzÄ…dy Biddera zacznÄ…
funkcjonowad jak jajniki samicy
·ð obojnactwo pozorne: wystÄ™puje u ssaków, np. u samicy wyksztaÅ‚cajÄ… siÄ™ zewnÄ™trzne cechy
płciowe samca, ale jej gruczoły płciowe funkcjonują normalnie
Zapłodnienie krzyżowe na przykładzie dżdżownic:
Dwie dżdżownice zbliżają się do siebie częściami brzusznymi tak, że części głowowe są naprzeciw
siebie, ale skierowane w innych kierunkach. Każdy z partnerów kroplami wydziela płyn w którym
znajdują się plemniki. Ten płyn przenika poprzez otworki w 9 i 10 segmencie do zbiorników
nasiennych. Następuje zapłodnienie, komórki siodełka tworzą śluz (z tego będzie zbudowany kokon).
Mięśnie kurczą się, kokon jest zsuwany ku przodowi, a do niego przesuwają się jaja. W ten sposób
zachowywana jest też różnorodnośd, ponieważ materiał genetyczny każdej z dżdżownic jest inny.
18. Proszę omówid przystosowania do pasożytnictwa u zwierząt robakokształtnych.
Robaki pasożytnicze są zwykle przedstawicielami płazioców lub obleoców. Te dwie grupy różnią się
stopniem rozwoju, obleoce stanowią wyższy poziom rozwoju organizmy niż płazioce.
Do obleoców należą: glista ludzka, włosieo kręty, owsiki, włosogłówka ludzka, tęgoryjec dwunastnicy
i węgorki jelitowe. Przywry i tasiemce są formami pasożytniczymi płazioców.
·ð rozmaite narzÄ…dy czepne (przyssawki, acetabula, haczyki, bruzdy przyssawkowe-botridia) np. u
tasiemców i przywr  zapobiegają wypłukaniu z ciała żywiciela
·ð brak ukÅ‚adu oddechowego i krwionoÅ›nego, ponieważ Å›rodowisko, w którym żyjÄ… nie jest bogate w
tlen; ponadto wchłaniają całym ciałem, więc krew nie ma czego rozprowadzad
·ð spÅ‚aszczone ciaÅ‚o  dostosowanie do Å›rodowiska życia (jelita, itp.)
·ð brak przewodu pokarmowego (tasiemce  żyjÄ… w jelicie-sÄ… w strawionym pokarmie i mogÄ…
chłonąd całą powierzchnią ciała
·ð brak narzÄ…dów zmysłów, jednak larwy posiadajÄ… receptory zmysłów, dziÄ™ki którym Å‚atwiej
odnalez
d im gospodarza
·ð bardzo dobrze rozwiniÄ™ty ukÅ‚ad rozrodczy ( czÄ™sto zwielokrotniony), larwy niektórych
robakokszatłtnych pączkują  wszystko po to, aby zwiększyd ich liczbę, co z kolei zwiększa szansą
znalezienia i zainfekowania kolejnego żywiciela. Jaja znajdują się w kale
·ð u tasiemców czÅ‚ony z dojrzaÅ‚ymi jajami odrywajÄ… siÄ™
·ð naskórek pokryty mikrotrichiami  zwiÄ™kszajÄ… powierzchniÄ™ wchÅ‚aniania
·ð pokryte glikokaliksowym oskórkiem  ochrona przed enzymami żywiciela (ochrona przed
strawieniem)
·ð głównie obojnaki, ponieważ zazwyczaj tylko jeden tasiemiec pasożytuje na żywicielu, wiÄ™c trudno
byłoby o znalezienie partnera do rozrodu  zapłodnienie krzyżowe między członami
·ð larwa, zależnie od gatunku (procerkoid, cysticerkoid, cysticerkus, cysta hydatodowa) dostaje siÄ™
do mięśni żywiciela pośredniego i czeka, aż spożyje ją żywiciel ostateczny (człowiek)
·ð larwy sÄ… bardzo odporne na obróbkÄ™, która towarzyszy jedzeniu zakażonego pokarmu
·ð larwy również posiadajÄ… zdolnoÅ›d do rozrodu
-18-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
19. Proszę podad cechy wyróżniające Insecta spośród pozostałych Arthropoda. Zaproponuj i
uzasadnij hipotezę, która wyjaśnid może sukces ewolucyjny owadów.
·ð skolonizowaÅ‚y niemal wszystkie Å›rodowiska
·ð ciaÅ‚o zawsze podzielone na 3 tagmy: gÅ‚owa (6 segmentów), tułów (3) i odwÅ‚ok (6-12)
·ð 3 pary odnóży, tylko na tuÅ‚owiu (Hexapoda)
·ð jako jedyne majÄ… latajÄ…cych przedstawicieli np. motyle
·ð jako jedyne majÄ… gatunki bardzo dobrze uorganizowane spoÅ‚ecznie  mrówki, termity, pszczoÅ‚y
(precyzyjny system porozumiewania siÄ™)
·ð jedyna grupa, u której wystÄ™pujÄ… narzÄ…dy sÅ‚uchu
·ð zazwyczaj (szczególnie wÅ›ród owadów latajÄ…cych) bardzo dobrze wyksztaÅ‚cone oczy
·ð miÄ™snie mogÄ… wchodzid w stan katalepsji  wtedy toniczne skurcze umożliwiajÄ… ciaÅ‚u przyjÄ™cie
natychmiastowego dowolnego położenia na długi okres
HIPOTEZA: osiągnięcie sukcesu ewolucyjnego poprzez różnorodnośd i doskonałą adaptację
Różnorodnośd cech budowy i fizjologii owadów przyczyniły się do ich sukcesu ewolucyjnego.
Ewolucyjne powstanie skrzydeł u owadów można rozpatrywad jako adaptację do dyspersji
(rozprzestrzeniania się) między drobnymi zbiornikami i adaptację umożliwiającą przekraczanie barier.
Dla organizmów wodnych środowisko lądowe jest taką barierą. Sukces ewolucyjny owady osiągnęły
na lądzie. Do środowiska wodnego przystosowały się wtórnie. Dzięki przystosowaniom biologicznym
są szeroko rozpowszechnione, występują we wszystkich biotopach.
Przystosowania:
·ð duża rozrodczoÅ›d
·ð jedzÄ… niemal wszystko, co organiczne, nawet jeÅ›li jest skrajnie ubogie jakoÅ›ciowo
·ð niewielkie rozmiary pozwalajÄ… żyd i rozmnażad siÄ™ w skrajnie maÅ‚ych siedliskach jak np. nasionach
·ð postacie dojrzaÅ‚e żyjÄ… różnie dÅ‚ugo, np. jÄ™tki 1 dzieo, królowe pszczół 10 lat
·ð ogromna rola w przyrodzie: istotny wpÅ‚yw na równowagÄ™ w biocenozach (pasożyty, przenosiciele
wielu chorób, formy pożyteczne i szkodniki)
·ð postacie rozwojowe i dojrzaÅ‚e osobniki mogÄ… zapadad w diapauzÄ™ i przetrwad niekorzystne
warunki. Termin diapauzy stosowany jest głównie w odniesieniu do bezkręgowców, a zwłaszcza
właśnie owadów. Polega na zahamowaniu procesów rozwojowych, zdolnośd do obniżania
procesów metabolicznych w zależności od czynników ekologicznych
·ð rozmaite przystosowania biologiczne
20. Szkarłupnie Echinodermata znalazły się w grupie zwierząt dwubocznie symetrycznych, pomimo
iż przejawiają symetrię promienistą. Proszę podad argumenty przemawiające za pochodzeniem
Echinodermata od dwubocznie symetrycznego przodka.
dwuboczna symetria: dwustronną, lustrzana symetria budowy ciała
symetria promienista: radialna, typ symetrii charakterystyczny dla zwierząt osiadłych, rzadziej
aktywnych; przez ich dwubiegunowe ciało można przeprowadzid wiele osi symetrii
szkarłupnie: rozgwiazdy, liliowce, jeżowce, wężowidła, strzykwy
Promienistośd szkarłupni u dorosłych form jest wtórna, ponieważ u larw występuje symetria
dwuboczna. U niektórych jeżowców i strzykw nastąpił w ewolucji powrót do symetrii dwubocznej i
tylko ułożenie narządów wewnętrznych pozostało u nich promieniste.
-19-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
·ð jeżowce: nieregularne, jeden promieo ambulakralny (ukÅ‚ad wodny odpowiadajÄ…cy głównie za
motorykę) jest szczególnie wydłużony, a otwór gębowy jest przesunięty w kierunku kooca tego
promienia, natomiast otwór odbytowy w stronę przeciwną
·ð strzykwy: walcowate ciaÅ‚o w osi oralno-aboralnej, ale stronÄ™ ciaÅ‚a, w którÄ… peÅ‚zajÄ… po podÅ‚ożu
mają spłaszczoną, a na nią przesunięte są promienie, w których występują nóżki ambulakralne
·ð wężowidÅ‚a: spokrewnione z rozgwiazdami, 5 ramion
·ð rozgwiazdy: otwór gÄ™bowy na spodniej stronie ciaÅ‚a, odbytowy na wierzchniej (spÅ‚aszczone
grzbietobrzusznie)
·ð liliowce: Å‚odyga, ramiona i kielich;
Szkarłupnie o typowej równej symetrii pięciopromienistej są już bardzo rzadkie, bo często pojawia się
mimośrodkowe (nierówno po środku) lub boczne ułożenie otworów gębowego i odbytowego.
21. Proszę omówid typy przemian pokoleo u Metazoa.
przemiana pokoleo zwierząt: zjawisko kolejnego występowania pokoleo różniących się sposobem
rozrodu, a często również wyglądem zewnętrznym, tj. pokolenia rozmnażającego się płciowo
(generatywnie) i pokolenia rozmnażającego się bezpłciowo (wegetatywnie); u zwierząt
wielokomórkowych przemiana pokoleo występuje w dwóch postaciach:
·ð metageneza
·ð heterogonia
Øð metageneza: w klasycznej formie wystÄ™puje u krążkopÅ‚awów, np. cheÅ‚bii modrej; polega na
regularnym, rytmicznym występowaniu w cyklu życiowym generacji rozmnażających się płciowo i
bezpłciowo
Przemiana pokoleo krążkopławów:
·ð osobniki mÄ™skie wytwarzajÄ… plemniki, żeoskie  komórki jajowe. Kiedy dojdzie do poÅ‚Ä…czenia siÄ™
komórki z plemnikiem, tworzy się larwa planula  pokolenie płciowe, która osiada na dnie. Z niej
tworzy się polip  pokolenie bezpłciowe, który rozwija się powoli. Kiedy polip rozwinie się w
pełni, będzie składał się z krążków, czyli będzie strobilą. Drogą strobilizacji (odrywania się w
wyniku poprzecznych podziałów) odrywają się efyry, czyli młode chełbie. Chełbia modra może
rozmnażad się także w sposób pączkowania  z polipu rodzi się następny polip (mały) który
dorasta i strobilizuje się lub zapuszcza nowy pąk. Gdy efyra (krążek) oderwie się od polipa
(mającego kilka krążków) po upływie czasu zamienia się on (efyra) w meduzę.
-20-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
Øð heterogonia: w klasycznej postaci zachodzi u mszyc i wiąże siÄ™ ze zjawiskiem dzieworództwa - po
szeregu pokoleo dzieworodnych pojawia się pokolenie płciowe; występuje także u stułbiopławów
(pokolenie płciowe pojawia się u nich nieregularnie, np. w związku z pogarszaniem warunków
środowiska) wioślarek, przywr i wrotek.
heterogonia może byd:
·ð regularna: gdy stale na przemian zachodzÄ… procesy rozmnażania pÅ‚ciowego i na drodze
dzieworództwa
·ð okresowa: gdy powstaje kilka pokoleo poprzez rozmnażanie partenogenetyczne, a nastÄ™pnie
pojawia siÄ™ pokolenie obojnacze
·ð cykliczna: powiÄ…zana najczęściej ze zmianami pór roku - w lecie wystÄ™puje przemiana
partenogenetyczna, natomiast jesienią rozmnażanie obojnacze
Przemiana pokoleo poprzez heterogonię na przykładzie mszyc.
·ð mszyce latem sÄ… żyworodne i dziewożyworodne (niezapÅ‚odniona samica rodzi larwy), jesieniÄ…
samice są zapładniane przez samców i składają jaja, które zimują. Mszyce żerują i rozwijają się
często na dwóch różnych gatunkach roślin żywicielskich; są to mszyce dwudomne. Latem wysysają
soki z roślin zielnych, a formy zimowe składają jaja na krzewach i drzewach, na których wiosną
pojawia się kilka pokoleo szkodnika. Zimują czarne jaja umieszczane przez zapłodnione jesienią
samice na pędach trzmieliny, jaśminowca lub kaliny koralowej. Wczesną wiosną, najczęściej w
połowie kwietnia, z jaj wylęgają się larwy pierwszego pokolenia mszyc, zwane założycielkami rodu,
które po 3 tygodniach osiągają dojrzałośd i rozmnażają się dzieworodnie (czyli bez udziału
samców) i żyworodnie. Gdy na trzmielinie tworzą się pąki kwiatowe, wówczas w koloniach mszyc
pojawiają się uskrzydlone samice zwane migrantkami, które przelatują na letnie rośliny
żywicielskie. Na letnich roślinach żywicielskich rozwija się około 10 pokoleo mszyc. Każda z samic
rodzi do 70 larw. Pierwsze pokolenie przesiedleoców składa się z mszyc bezskrzydłych, ale w
następnych pokoleniach obok osobników bezskrzydłych pojawiają się samice uskrzydlone, które
rozprzestrzeniają się na nowe rośliny. W ostatnim pokoleniu mszyc na żywicielach letnich
powstajÄ… samice i samce.
·ð we wrzeÅ›niu nastÄ™puje dÅ‚ugi powrót mszyc na żywicieli zimowych (krzewy trzmieliny, jaÅ›minowca
lub kaliny), który trwa wiele tygodni. Najpierw z roślin letnich odlatują samice, które rodzą na
krzewach bezskrzydłe samice pokolenia płciowego. Gdy pojawią się te samice, wówczas przylatują
do nich samce, które je zapładniają. Samice po zapłodnieniu składają jaja, które zimują.
-21-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
22. Proszę wymienid typy należące do królestwa Animalia i podad krótką charakterystykę każdego z
nich.
Do królestwa Animalia należy 36 typów, z
·ð duża zdolnoÅ›d do regeneracji
czego najważniejsze to: ·ð zamkniÄ™ty ukÅ‚ad krwionoÅ›ny
·ð zapÅ‚odnienie zewnÄ™trzne (wieloszczety),
Øð kolcogÅ‚owy  Acanthocephala:
krzyżowe (pijawki i skąposzczety)
·ð wtórojamowce pozorne z kolczystym
ryjkiem
·ð pasożyty krÄ™gowców (najczęściej ryb),
przynajmniej jeden żywiciel pośredni
(skorupiak lub owad)
Øð stawonogi  Arthropoda:
·ð kosmopolityczne - maÅ‚a specyficznoÅ›d w
·ð wtórojamowce o metamerii heteromicznej
doborze żywicieli
·ð segmentacja zgrupowana w tagmy pokryte
·ð brak ukÅ‚adu pokarmowego, krwionoÅ›nego i
grubszym oskórkiem
oddechowego
·ð odnóża ruchome poÅ‚Ä…czone z tuÅ‚owiem
·ð rozdzielnopÅ‚ciowe (dymorfizm)
·ð wystÄ™pujÄ… stawy
·ð brak nabÅ‚onków (syncytia)
·ð najliczniejszy typ
·ð ryjek - narzÄ…d czepny, za pomocÄ… skurczy
·ð wszystkie Å›rodowiska, w tym i pasożyty
mięśni wciągany do pochewki
·ð puszka gÅ‚owowa
skórnomięniowej
·ð wyrostki na odnóżach (rola w pobieraniu
·ð system urogenitalny u samic
pokarmu)
·ð 1,5 -5 mm
·ð resillina - biaÅ‚ko na zÅ‚Ä…czeniach segmentów
·ð trzy regiony ciaÅ‚a: ryjek, szyja i tułów
ciała i odnóży
·ð ukÅ‚ad nerwowy: nieparzysty zwój mózgowy
·ð gÅ‚owa z czuÅ‚kami (wyjÄ…tek- pajÄ™czaki)
i dwa pnie boczne
·ð oko zÅ‚ożone
·ð dzielÄ… siÄ™ na trzy gromady
·ð wzmocniony ruchomy szkielet
·ð przeważajÄ… rozdzielnopÅ‚ciowe, wystÄ™puje
partenogeneza (mszyce)
·ð rozwój prosty bÄ…dz
z larwami i
poczwarkami
Øð pierÅ›cienice  Annelida:
·ð dzielÄ… siÄ™ na cztery podtypy (plus wymarÅ‚e
·ð wtórojamowe, dwuboczna symetria,
trylobity): cheliceromorpha
segmentacja, metameryczne
(szczękoczułkopodobne - m.in. pajęczaki),
rozmieszczone odnóża i szczecinki
hexapoda (owady), myriapoda (wije  m.in.
·ð morskie, wodne i glebowe
pareczniki) i crustacea (skorupiaki  m.in.
·ð segmentacja peÅ‚na (przez caÅ‚e życie u
pancerzowce)
pierwotniejszych)
·ð drapieżnicy, filtratorzy, glebo żerni
·ð czasem Å›wiecÄ… (bioluminescencja)
·ð cefalizacja: zanikanie segmentów
głowowych
Øð strunowce  Chordata:
·ð czuÅ‚ki, gÅ‚aszczki, rzÄ™sy
·ð pytanie 23
·ð zwoje mózgowe i parzyste zwoje w każdym
·ð wyróżnia siÄ™ 3 podtypy
segmencie połączone komisurami (w
segmencie) i konektywami (między
segmentami)
·ð rozdzielnopÅ‚ciowe i hermafrodyty
·ð tyflosolis -zwisa w jelicie (do trawienia)
·ð trochofora: larwa wieloszczetów,
skąposzczetów, pijawki bez larwy
-22-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
Øð parzydeÅ‚kowce  Cnidaria: Øð miÄ™czaki  Mollusca:
·ð tkankowce dwuwarstwowe, majÄ…ce ·ð miÄ™kkie ciaÅ‚o z muszla lub bez
parzydełka jako komórki obronne
·ð gÅ‚owa nie zawsze wystÄ™puje + pÅ‚aszcz i
·ð wodne (kilka gatunków pasożytniczych), noga (różnie wyksztaÅ‚cona)
żyją w czystej wodzie
·ð morskie, sÅ‚odkowodne, lÄ…dowe
·ð stenotermiczne i stenohialinowe ·ð głównie wolnożyjÄ…ce, rzadko osiadÅ‚e
·ð dojrzaÅ‚e sÄ… zróżnicowane na pÅ‚ywajÄ…ce
·ð pokarm ludzi, żywiciele poÅ›redni
meduzy i osiadłe polipy
pasożytów
·ð samotne bÄ…dz
w koloniach
·ð u niektórych szkielet wewnÄ™trzny
·ð od mikroskopijnych do 2 m ·ð u brzuchonogów zaburzenie symetrii
·ð ukÅ‚ad chÅ‚onno trawiÄ…cy: trawienie i
·ð w gÅ‚owie zwoje mózgowe
rozprowadzanie substancji pokarmowych
·ð pÅ‚aszcz tworzy jamÄ™
·ð ramiona z parzydeÅ‚kami wokół otworu
·ð zwykle przykryte muszlÄ… wytworzonÄ… przez
gębowego
płaszcz (konchiolina i substancje
·ð ektoderma i endoderma, pomiÄ™dzy nimi
nieorganicznych CaCO3)
mezoglea
·ð ukÅ‚ad nerwowy najlepiej wyksztaÅ‚cony -
·ð rozmnażanie pÅ‚ciowe i bezpÅ‚ciowe
głowonogi pamiętają krótkotrwale i
(pączkowanie) długotrwałe
·ð polip (stuÅ‚biopÅ‚awowy, krążkopÅ‚awy, ·ð rozmnażanie wyÅ‚Ä…cznie pÅ‚ciowe, wystÄ™pujÄ…
strobilizacja)
hermafrodyty
·ð meduza (hydromeduza, scyfomeduza)
·ð larwa w typie trochofory bÄ…dz
weliger
·ð dzielÄ… siÄ™ na cztery gromady: koralowce,
·ð charakterystyczna tarka do rozdrabniania
kostkowce, stułbiopławy i krążkopławy
pokarmu
·ð dzielÄ… siÄ™ na 11 gromad, m.in. gÅ‚owonogi,
małże, ślimaki
Øð szkarÅ‚upnie  Echinodermata:
·ð wtórna symetria
·ð wapienny szkielet wewnÄ™trzny tworzÄ…cy na
Øð nicienie  Nematoda:
powierzchni ciała igły i kolce
·ð wtórojamowce pozorne
·ð ukÅ‚ad wodny (ambikularny), szkielet
·ð wolnożyjÄ…ce, komensale, pasozyty
hydrostatyczny
·ð encystacja, anabioza przez lata
·ð wyÅ‚Ä…cznie morskie (wody peÅ‚no sÅ‚one)
·ð eutelia - staÅ‚a liczba komórek, brak rzÄ™sek
·ð maÅ‚o kosmopolitów
·ð gruby oskórek, przewód pokarmowy to
·ð osiadÅ‚e, peÅ‚zajÄ…ce, pÅ‚ywajÄ…ce
drożna rurka
·ð brak form pasożytniczych
·ð brak ukÅ‚adu oddechowego i krwionoÅ›nego
·ð bioluminescencja
·ð mlecznobiaÅ‚e, czerwone, żółte i zielone
·ð strzykwy i jeżowce sÄ… jadowite
·ð otwór gÄ™bowy poÅ‚ożony szczytowo
·ð liliowe do 2m
·ð otwór pÅ‚ciowy i odbytowy po brzusznej
·ð brak zwojów nerwowych
stronie ciała
·ð biegun oralny i aboralny
·ð okresowo liniejÄ… z naskórka
·ð nóżki ambulakralne (wodne) do poruszania
·ð u wolnożyjÄ…cych grupy adhezyjne do
siÄ™
klejenia (sierpieo)
·ð rozdzielnopÅ‚ciowe
·ð różne narzÄ…dy zmysów: szczecinki,
·ð brak ukÅ‚adu wydalniczego
brodawki, oczka, amfidie, fasmidie
·ð duża zdolnoÅ›d regeneracji
·ð pseudocel  jama ciaÅ‚a + pÅ‚yn (roztwór HB,
·ð ukÅ‚ad krwionoÅ›ny otwarty (hemalny), brak
toksyny)
serca
·ð zapÅ‚odnienie wewnÄ™trzne, rozwój prosty
·ð dzielÄ… siÄ™ na szeÅ›d gromad: rozgwiazdy,
lub z larwÄ…
liliowce, jeżowce, wężowidła, strzykwy i
·ð wór powÅ‚okowo  mięśniowy
wymarłe Somasteroidea
·ð wyróżnia siÄ™ dwie gromady
-23-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
Øð gÄ…bki  Porifera: Øð wrotki  Rotifera:
·ð komórki wysoko wyspecjalizowane pod ·ð ciaÅ‚o skÅ‚ada siÄ™ z trzech części: gÅ‚owa,
względem funkcji tułów, noga
·ð budujÄ… olbrzymie kolonie ·ð urzÄ™siony żoÅ‚Ä…dek
·ð jedne z najprostszych zwierzÄ…t: nie ·ð wody sÅ‚odkie, sÅ‚one oraz lÄ…d
posiadają nerwów ani żadnych organów
·ð zdolnoÅ›d do rozmnażania siÄ™ na drodze
·ð ciaÅ‚o skÅ‚ada siÄ™ z warstwy dermalnej, partenogenezy przez kilka pokoleo
gastralnej i mezoglei
·ð rozdzielnopÅ‚ciowe (dymorfizm)
·ð wyróżnia siÄ™ trzy typy budowy
·ð dzielÄ… siÄ™ na dwie gromady
morfologicznej: askon, sykon, leukon
·ð zdolnoÅ›d wytwarzania biotoksyn
·ð grupa rafotwórcza
Øð niesporczaki  Tardigrada:
·ð rozmnażanie bezpÅ‚ciowe lub pÅ‚ciowe
·ð pierwouste
·ð dzielÄ… siÄ™ na dwa podtypy i trzy gromady
·ð ciaÅ‚o pokryte delikatnym oskórkiem
·ð funkcje wydalnicze peÅ‚niÄ… cewki
Malpighiego
·ð narzÄ…dy zmysłów: szczecinki i plamki oczne
·ð rozdzielnopÅ‚ciowe lub hermafrodytyczne
·ð wyróżnia siÄ™ trzy rzÄ™dy
23. Charakterystyka i podział systematyczny strunowców Chordata.
Typ: Chordata
Podtyp: Vertebrata  kręgowce
Podtyp: Acrania  bezczaszkowce, lancetnik
Podtyp: Tunicata  osłonice
Chordata: należą tu zwierzęta bardzo zróżnicowane morfologicznie i anatomicznie
·ð centralny system nerwowy po grzbietowej stronie ciaÅ‚a w postaci podÅ‚użnej cewki (u wyższych jej
przód tworzy mózg)
·ð struna grzbietowa w postaci Å‚Ä…cznotkankowego prÄ™ta stanowi szkielet wewnÄ™trzny. U niektórych
strunowców zachowuje się przez całe życie, u większości tylko w rozwoju zarodkowym; następnie
zostaje zastąpiona przez szkielet chrzęstny lub kostny
·ð ektodermalna cewka nerwowa leżąca nad szkieletem osiowym; u krÄ™gowców różnicuje siÄ™ w
mózgowie i rdzeo kręgowy
·ð szpary skrzelowe przebijajÄ…ce Å›cianÄ™ gardzieli; zachowujÄ… siÄ™ przez caÅ‚e życie u pierwotnych
strunowców wodnych, u lądowych kręgowców występują tylko w rozwoju zarodkowym
·ð dwuboczna symetria ciaÅ‚a
·ð wtórna jamÄ™ ciaÅ‚a (wtórouste)
·ð serce po stronie brzusznej
Vertebrata:
·ð dobrze wyksztaÅ‚cony szkielet wewnÄ™trzny zbudowany z tkanki chrzÄ™stnej lub kostnej, skÅ‚adajÄ…cy
się ze szkieletu osiowego, szkieletu pasów i kooczyn
·ð chrzÄ™stny szkielet wzmocniony kolagenem, a kostny fosforanem wapnia
-24-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
·ð szkliwo pokrywajÄ…ce szkielet skórny (pancerz, Å‚uski) lub zÄ™by
·ð parzyste kooczyny (nie wystÄ™pujÄ… tylko u bezżuchwowców i skrajnie wyspecjalizowanych
wężowatych czworonogów)
·ð ukÅ‚ad pokarmowy zÅ‚ożony z przewodu pokarmowego (otwór gÄ™bowy jama gÄ™bowa gardziel
przełyk żołądek jelito środkowe (cienkie) jelito tylne (grube) jelito proste (odbytnica)
z odbytem) oraz dodatkowych gruczołów (wątroba, trzustka)
·ð skóra skÅ‚adajÄ…ca siÄ™ z wielowarstwowego naskórka i skóry wÅ‚aÅ›ciwej
·ð ukÅ‚ad nerwowy zÅ‚ożony z OUN (mózgowie i rdzeo krÄ™gowy) i nerwów (obwodowy ukÅ‚ad nerwowy)
·ð mózgowie, kresomózgowie, miÄ™dzymózgowie, Å›ródmózgowie, tyÅ‚omózgowie i rdzeniomózgowie
·ð bardzo dobrze rozwiniÄ™te narzÄ…dy zmysłów i termoregulacja
·ð pÄ™cherzykowate oczy, bÄ™dÄ…ce w rozwoju zarodkowym uwypukleniami mózgu, osÅ‚oniÄ™te
powiekami (górną, dolną i migotką)
·ð zamkniÄ™ty ukÅ‚ad krwionoÅ›ny
·ð czerwona krew zawierajÄ…ca hemoglobinÄ™
·ð serce poÅ‚ożone po brzusznej stronie ciaÅ‚a (posiada zastawki)
·ð parzyste nerki
·ð dobrze rozwiniÄ™ty ukÅ‚ad krwionoÅ›ny
Acrania:
·ð dÅ‚ugoÅ›d ciaÅ‚a 6-8 cm
·ð bocznie spÅ‚aszczone
·ð wydÅ‚użony, lancetowaty, ostro zakooczony ksztaÅ‚t
·ð wystÄ™pujÄ… zagrzebane w dnie ciepÅ‚ych mórz o dużym zasoleniu
·ð ukÅ‚ad wydalniczy w postaci solenocytów
·ð filtratory, ruch rzÄ™sek napÄ™dza pokarm
·ð w gardzielach wystÄ™pujÄ… liczne przegrody i szpary
·ð 180 par szpar skrzelowych, wzmocnione włókienkami kolagenowymi , uchodzÄ…ce do jamy
okołoskrzelowej
·ð na dnie gardzieli znajduje siÄ™ endostyl wydzielajÄ…cy Å›luz, który zlepia pokarm w "sznur
pokarmowy", który dzięki ruchowi rzęsek przemieszcza się do jelita
·ð trawienie na zasadzie fagocytozy
·ð wystÄ™puje uchyÅ‚ek jelita (homolog wÄ…troby)
·ð krążenie wrotne
·ð niestrawione resztki wydalane sÄ… przez odbyt znajdujÄ…cy siÄ™ po lewej stronie ciaÅ‚a
·ð woda wydostaje siÄ™ przez szpary do otworu odpÅ‚ywowego
·ð bezpoÅ›rednia wymiana gazowa
·ð gardziel wyÅ›cielona nabÅ‚onkiem orzÄ™siony
Tunicata:
·ð bardzo uproszczona budowa
·ð wyÅ‚Ä…cznie morskie, osiadÅ‚e lub wÄ™drowne, niektóre stanowiÄ… skÅ‚adnik zooplanktonu
·ð obecnoÅ›d zewnÄ™trznej organicznej osÅ‚onki (tuniki)
·ð struna grzbietowa wystÄ™puje jedynie w stadium larwalnym (poza ogonicami)
·ð szczeliny skrzelowe wystÄ™pujÄ… u form dorosÅ‚ych
·ð ukÅ‚ad rozrodczy obojnaczy albo rozdzielnopÅ‚ciowy
-25-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
24. Cechy progresywne i regresywne w budowie lancetnika Branchiostoma lanceolatum.
cechy progresywne: postępowały w kierunku kręgowców
cechy regresywne: w odwrotnym kierunku
budowa:
·ð bardzo podobna do budowy krÄ™gowców
·ð wzdÅ‚uż ciaÅ‚a przebiega struna grzbietowa, nad niÄ… ukÅ‚ad nerwowy (pochodzenie nabÅ‚onkowe, jak
u kręgowców)
·ð przedni odcinek jelita przebity jest szeregiem otworów peÅ‚niÄ…cych podobne funkcje jakie speÅ‚niajÄ…
szpary skrzelowe larwy minoga, jednak woda płynąca do gardzieli lancetnika napędzana jest nie
skurczami gardzieli (jak u ślepicy), a ruchem rzęsek komórek nabłonkowych
·ð zasadniczy plan ukÅ‚adu głównych żyÅ‚ i tÄ™tnic jest podobny do tego jaki spotyka siÄ™ u wszystkich
kręgowców w okresie życia zarodkowego
·ð uderzajÄ…ce jest podobieostwo naczyo, jakimi krew biegnie z jelita: krew z trzewi krÄ™gowców pÅ‚ynie
do wÄ…troby, gdzie ulega przemianom chemicznym, po czym wraca do serca. Lancetnik nie ma
masywnego gruczołu wątrobowego, jednak jego jelito tworzy ślepy uchyłek (skierowany do
przodu) obmywany krwią wracającą z jelita, który uważa się za twór homologiczny wątrobie
kręgowców
·ð nerwy grzbietowe lancetnika majÄ… takÄ… sama budowÄ™, jak nerwy grzbietowe krÄ™gowców (u
minogów i śluzic po 2 nerwy po stronie grzbietowej i brzusznej na każdy odcinek ciała)
·ð ciaÅ‚o lancetnika pokryte jest nabÅ‚onkiem jednowarstwowym, natomiast ciaÅ‚o krÄ™gowców pokrywa
nabłonek wielowarstwowy (wyjątki: zarodki i niektóre larwy)
·ð szpary skrzelowe nie otwierajÄ… siÄ™ bezpoÅ›rednio na powierzchniÄ™ ciaÅ‚a, lecz do specjalnej
przestrzeni (jama okołoskrzelowa)
·ð struna grzbietowa biegnie aż do przedniego kooca ciaÅ‚a, u krÄ™gowców kooczy siÄ™ w okolicy
przysadki mózgowej
·ð brak serca: krew wprawiajÄ… w ruch rytmiczne skurcze przesuwajÄ…ce siÄ™ wzdÅ‚uż naczyo
krwionośnych
·ð narzÄ…dy wydalnicze skÅ‚adajÄ… siÄ™ z pÄ™ków komórek, które jednym biegunem stykajÄ… siÄ™ z ukÅ‚adem
krwionośnym, a drugim (wyciągniętym w rurkę) sięgają do jamy okołoskrzelowej; narządy
wydalnicze kręgowców składają się z cewek otwierających się jednym koocem do jamy ciała, a
drugim do wspólnego narządu wyprowadzającego
·ð brak czaszki i zÅ‚ożonych narzÄ…dów zmysłów, ale w przedniej części ciaÅ‚a znajduje siÄ™ pÄ™cherzykowe
rozszerzenie cewki nerwowej, szczegóły ułożenia w nim neuronów i ich wypustek pozwalają na
stwierdzenie, że przedni koniec cewki nerwowej jest homologiczny do mózgu kręgowców
·ð komórki z których skÅ‚ada siÄ™ ciaÅ‚o lancetnika sÄ… mniejsze niż najmniejsze komórki krÄ™gowców
·ð metameryzacja ukÅ‚adu nerwowego i mięśniowego przypomina pod tym wzglÄ™dem krÄ™gowce
(metameryzacja: regularne powtarzanie się struktur w sąsiadujących okolicach ciała)
-26-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
25. Uzasadnij podział kręgowców Vertebrata na bezżuchwowce Agnatha i żuchwowce
Gnathostomata.
Zasadniczym kryterium podziału jest obecnośd bądz
brak żuchwy, co bezżuchwowcom zawęża
asortyment sposobów pobierania pokarmu i skazuje je na wyspecjalizowanie się w pasożytni ctwie i
półpasożytnictwie. Bezżuchwowce charakteryzuje nieparzysty otwór węchowy, brak płetw
parzystych (brzusznych i piersiowych).
bezżuchwowce: nadgromada prymitywnych, pozbawionych szczęk kręgowców wodnych, do której
należą minogokształtne i śluzicokształtne
·ð struna grzbietowa funkcjonuje u nich caÅ‚e życie jako szkielet osiowy, czasem sÄ… chrzÄ™stne zaczÄ…tki
kręgów
·ð brak móżdżku
·ð jeden kanaÅ‚ półkolisty w bÅ‚Ä™dniku
·ð jelito jest prostÄ… rurÄ…
·ð skrzela workowate
·ð narzÄ…dy zmysłów uwstecznione
·ð brak prawdziwych szczÄ™k i Å‚usek na ciele
·ð ukÅ‚ady: mięśniowy, nerwowy z narzÄ…dami zmysłów, krążenia i wydalniczy przypominajÄ…
analogiczne układy ryb
żuchwowce, szczękowce: takson obejmujący kręgowce posiadające szczęki (ryby, płazy, gady, ptaki,
ssaki), pojawiły się w sylurze, należą do nich wszystkie gatunki kręgowców za wyjątkiem minogów i
śluzic:
·ð wyksztaÅ‚ciÅ‚y poÅ‚Ä…czone szczÄ™ki (górnÄ… i żuchwÄ™) z Å‚uku skrzelowego i gnykowego
·ð wyksztaÅ‚ciÅ‚y pÅ‚etwy brzuszne
·ð parzyste puszki wÄ™chowe, oddzielone od kanaÅ‚u przysadkowego
·ð dobrze rozwiniÄ™te oczy
·ð wyksztaÅ‚ciÅ‚y trzeci (poziomy) kanaÅ‚ półkolisty w uchu wewnÄ™trznym
·ð parzyste kooczyny (pierwotnie pÅ‚etwy) osadzone na obrÄ™czach
·ð wyraz
ne kręgi
26. Ryby kostnoszkieletowe charakteryzują się większą różnorodnością w porównaniu z rybami
chrzęstnoszkieletowymi. Proszę wykazad adaptacje w budowie ryb kostnoszkieletowych,
pozwalające na zasiedlenie szerszego spektrum biotopów.
Ryby kostnoszkieletowe obejmują ponad 90% żyjących obecnie ryb. Tworzą bardzo różnorodną
grupę, przystosowaną do siedliska, w którym żyją. Przystosowania uwidaczniają się w kształcie ciała,
barwie, wielkości, ułożeniu szczęki, wyglądzie płetw.
·ð obecnoÅ›d pÄ™cherza pÅ‚awnego: dziÄ™ki niemu mogÄ… regulowad swoje poÅ‚ożenie w toni wodnej (nie
opadają na dno jak płaszczki ani nie muszą ciągle wiosłowad jak rekin), pełni również funkcję
rezonatora głosowego oraz narząd Webera - uczestniczy w słyszeniu, łaocuch kostek (wyrostków
kręgowych) występujących pomiędzy pęcherzem a błędnikiem, przekazujący drgania z pęcherza
pławnego do ucha
·ð w czasie tarÅ‚a (głównie jajorodne) skÅ‚adajÄ… wiele tysiÄ™cy jajeczek ,co zwiÄ™ksza
prawdopodobieostwo sukcesu rozrodczego, zaś chrzęstnoszkieletowe mają stosunkowo małą
ilośd młodych
-27-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
·ð żywiÄ… siÄ™ pokarmem miÄ™snym (ryby, owady, larwy, ikra) oraz roÅ›linami, podczas gdy
chrzęstnoszkieletowe to głównie duzi mięsożercy albo planktonożerny
·ð pÅ‚etwa może byd skÅ‚adana wachlarzowato (przylega szczelnie do ciaÅ‚a  w szybkim ruchu może
znikad stawiany przez nie opór)
·ð u wielu kostnoszkieletowych pÅ‚etwy brzuszne przesuniÄ™te sÄ… ku przodowi (dorsz)  umożliwia to
specjalizację płetw parzystych: płetwa grzbietowa i odbytowa  stateczniki pionowe, płetwy
brzuszne  stateczniki poziome, płetwy piersiowe  działają jak hamulce, wywołując zmianę
kierunku płynięcia przy działaniu jednostronnym
·ð wykazujÄ… pozytywnÄ… korelacjÄ™ pomiÄ™dzy rozmiarami ciaÅ‚a a pÅ‚odnoÅ›ciÄ…, czyli osobniki wiÄ™ksze i
starsze są też płodniejsze
·ð labirynt (bÅ‚Ä™dnik) -narzÄ…d nadskrzelowy zÅ‚ożony z blaszek kostnych w sklepieniu gardzieli pokrytych
cienkim nabłonkiem, umożliwia on oddychanie powietrzem rybom łaz
cowym
·ð szkielet kostny - wiÄ™ksza wytrzymaÅ‚oÅ›d w porównaniu z chrzÄ™stnym
·ð komórki mauthnera - wystÄ™pujÄ… w rdzeniu przedÅ‚użonym, odpowiadajÄ… za przekazywanie szybkich
impulsów ruchowych np. do ogona, umożliwiając gwałtowne przyspieszenie
·ð silnie rozwiniÄ™te Å›ródmózgowie - odpowiadajÄ…ce za zmysÅ‚ wzroku
27. Proszę wykazad zasadnośd podziału kręgowców Vertebrata na bezowodniowce Anamnia i
owodniowce Amniota.
·ð krÄ™gowce, które wyksztaÅ‚cajÄ… bÅ‚ony pÅ‚odowe, nazywamy owodniowcami:
Øð zarodki owodniowców wytwarzajÄ… nastÄ™pujÄ…ce bÅ‚ony pÅ‚odowe: owodniÄ™, omoczniÄ™, pÄ™cherzyk
żółciowy oraz kosmówkę. Rozwój zarodka w błonach płodowych umożliwia jego izolację od
warunków zewnętrznych zapewniając w miarę stabilne środowisko
Øð u owodniowców nie wystÄ™puje stadium larwalne
Øð jaja owodniowców pokryte szczelnie skorupÄ… chroniÄ…cÄ… przed wysuszeniem
Øð u owodniowców we wczesnym stadium rozwoju z powierzchni jaja wyrasta naokoÅ‚o zarodka
pierścieniowaty fałd, który powiększa się, obrasta zarodek, a jego brzegi stykają się i zrastają tak,
ze listki (wewnętrzny - owodnia i zewnętrzny - błona surowicza) stają się ciągłe. Równocześnie z
powstawaniem owodni, powstaje omocznia, czyli zarodkowy pęcherz moczowy, do którego
dostają się produkty odpadowe i który umożliwią zarodkowi oddychanie
üð Å‚ożysko tworzy kosmówka kosmata z doczesnÄ… podstawnÄ…, bÅ‚ony pÅ‚odowe powstajÄ… z zygoty, ale
nie stanowią części składowych zarodka
üð owodnia wypeÅ‚niona pÅ‚ynem. PeÅ‚ni funkcjÄ™ ochronnÄ…, tworzy Å›rodowisko dla zarodka. Chroni
zarodek przed obrażeniami mechanicznymi
üð omocznia jest uchyÅ‚kiem prajelita, magazynuje produkty metabolizmu
üð kosmówka peÅ‚ni rolÄ™ ochronnÄ…, bierze udziaÅ‚ w tworzeniu Å‚ożyska
üð pÄ™cherzyk żółtkowy obrasta kulÄ™ żółtkowÄ… i magazynuje pokarm
·ð krÄ™gowce, które nie wytwarzajÄ… bÅ‚on pÅ‚odowych, nazywamy bezowodniowcami, i zaliczamy do
nich ryby, płazy i krągłouste:
Øð bezowodniowce zwiÄ…zane sÄ… ze Å›rodowiskiem wodnym
Øð w ich rozwoju czÄ™sto wystÄ™puje stadium larwalne
Øð jaja bezowodniowców pokryte sÄ… galaretowatÄ… osÅ‚onkÄ…
Øð u bezowodniowców, w póz
niejszym stadium rozwoju, zarodek rozrywa osłonki jajowe i rozwija się
dalej w wodzie
-28-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
Podział ten jest zasadny, ponieważ owodniowce (gady, ptaki, ssaki) dzięki wykształceniu trzech błon
płodowych  owodni, omoczni i kosmówki  uniezależniły swój rozwój od wody, dzięki czemu mogły
skolonizowad zupełnie nowe środowiska (pustynie, doliny, góry, drzewa, powietrze) i wykształcid
nowe przystosowania do tych środowisk, taki jak wytwory skóry, narządy oddechowe, zęby,
przebudowad kooczyny&
28. Większośd gadów Reptalia zamieszkuje rejony tropikalne i subtropikalne. Proszę wyjaśnid
dlaczego nie występują w Arktyce?
·ð Duża iloÅ›d żółtka w jaju uzależniÅ‚a wystÄ™powanie gadów od krajów ciepÅ‚ych. SzybkoÅ›d zużycia tego
materiału na budowę zarodka zależy od temperatury, więc biegnie powoli w jaju zdanym na
ciepłotę otoczenia. Północne lato może byd zbyt krótkie na ukooczenie rozwoju zarodka i
zgromadzenie przez niego dostatecznych zapasów pozwalających na przetrwanie zimy (stąd dalej
na północ sięgają gady, których jaja rozwijają się w jajowodach samic, gdyż swym zachowaniem
mogą one utrzymad temperaturę ciała wyższą od temperatury gleby)
·ð Dla gadów korzystne jest utrzymywanie temperatury ciaÅ‚a możliwie wysokiej, ale maÅ‚o zmiennej.
Regulują one temperaturę zachowaniem (w stanie aktywności  poruszanie się, odżywianie,
obrona terytorium, czynności związane z rozrodem). Temperatura wielu gatunków waha się
wówczas w wąskich granicach paru stopni C. Jeśli okoliczności uniemożliwiają zwierzęciu
utrzymanie temperatury optymalnej, gad zakopuje się w ziemi lub ukrywa w inny sposób, a
wówczas jego ciepłota nie różni się od ciepłoty otoczenia, zaś zachowanie ulega zmianom.
Øð np. agamy, które w okresie aktywnoÅ›ci uciekajÄ… na widok drapieżnika, gdy sÄ… chÅ‚odne nie uciekajÄ…,
lecz próbują się bronid. Biegają wówczas tak powoli, że ich ucieczka jest daremna
Øð Wybór miejsca o wÅ‚aÅ›ciwej temperaturze, wystawianie ciaÅ‚a na sÅ‚ooce lub krycie siÄ™ w cieniu,
przyleganie do przedmiotów ciepłych lub zimnych
Øð Reakcje naczyo krwionoÅ›nych w powÅ‚okach ciaÅ‚a ograniczajÄ…cych lub zwiÄ™kszajÄ…cych przepÅ‚yw
krwi, zmiany barwy, a nawet kształtu ciała
·ð Temperatury optymalne gadów sÄ… zwykle niższe o parÄ™ stopni od 40 stopni C. Powyżej tej granicy
wiele enzymów zmienia swe właściwości tak, że normalna praca organizmu jest zaburzona. Trzeba
pamiętad, że organizm łatwiej jest ogrzad niż ochłodzid ochłodzenie poniżej optimum to dla
gada obniżenie metabolizmu i sprawności.
·ð Temperatura otoczenia wpÅ‚ywa na pÅ‚ed potomstwa (jaja)  u wiÄ™kszoÅ›ci żółwi, niektórych
jaszczurek i wszystkich krokodyli (wysoka temperatura  z jaj żółwi wykluwają się samice, a z jaj
jaszczurek i aligatorów samce)
·ð Procesy metaboliczne sÄ… uzależnione od temperatury otoczenia. SzybkoÅ›d reakcji chemicznej jest
większa w dniach upalnych, zwierzę więc je i porusza się szybciej niż w dniach chłodnych. Dlatego
w krajach tropi lanych, gdzie mogą byd aktywne przez cały rok występuje ich szczególnie wiele. W
klimacie umiarkowanym okresy aktywności są ograniczone do ciepłych miesięcy lata, póz
niej
wiosny i wczesnej jesieni. ZimÄ… hibernujÄ…  niska temperatura otoczenia wprawia je w stan
odrętwienia i spowalnia procesy życiowe
-29-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
29. Znaczenie pojkilotermii (zmiennocieplności) i homojotermii (stałocieplności) w ewolucji
kręgowców.
Zmiennocieplnośd, pojkilotermia - właściwośd fizjologiczna charakteryzująca bezkręgowce oraz ryby,
płazy i gady, polegająca na zależności temperatury ciała od temperatury otoczenia (zależnośd ta nie
zawsze jest ścisła). Zmiennocieplnośd pozostaje w związku ze słabym wykształceniem u tych zwierząt
ośrodka termoregulacji. Na temperaturę ciała zwierząt wpływa promieniowanie słoneczne, a także
wilgotnośd otoczenia i wiatr. U wielu zwierząt zmiennocieplnych obserwowane są próby regulowania
temperatury, np. przez zwiększanie intensywności przemiany materii, gdy temperatura spadnie
poniżej pewnego poziomu, czy zwiększenie parowania wody przy wysokich temperaturach.
U lądowych kręgowców zmiennocieplnych przyspieszenie ruchów oddychania i zwiększenie przez to
parowania może skutecznie przeciwdziaład zwiększeniu temperatury ciała. U ryb i płazów występuje
zaciemnienie lub rozjaśnienie barwy ciała w zależności od potrzeby pochłaniania lub odbijania
promieni słonecznych.
Temperatura ciała zwierząt zmiennocieplnych różni się od temperatury otoczenia i jest zwykle nieco
wyższa. Niektóre z nich np. jaszczurki zamieszkujące gorące pustynie mogą też skutecznie obniżad
ciepłotę swego ciała do wartości wyraz
nie niższych od obserwowanych w otoczeniu. Na poziom
temperatury ciała zwierząt zmiennocieplnych silnie wpływa aktywnośd mięśni, których praca może go
podnieśd nawet o kilkanaście stopni. Ze względu na nieporównywalnie mniej efektywną regulację
ciepłoty niż ta, którą wykształciły zwierzęta stałocieplne, zwierzęta zimnokrwiste w znacznie
mniejszym stopniu opanowały środowiska o niekorzystnej, zwłaszcza niskiej temperaturze.
Stałocieplnośd (homojotermia) - fizjologiczne przystosowanie umożliwiające utrzymywanie stałej
temperatury ciaÅ‚a, typowa dla ptaków i ssaków (u ptaków temperatura w granicach 38-44°C, u
ssaków 35-40°C). StaÅ‚ocieplnoÅ›d jest jednym z elementów homeostazy. Pozwala na znaczne
uniezależnienie aktywności zwierzęcia od temperatury otoczenia. W odróżnieniu od
zmiennocieplności umożliwia opanowanie środowisk o niekorzystnej, zwłaszcza niskiej,
temperaturze. Zwierzęta osiągają stałocieplnośd najczęściej wskutek wysokiego poziomu
metabolizmu (endotermia). Przypuszcza się, że również niektóre dinozaury, pomimo braku
(najprawdopodobniej przystosowao fizjologicznych), mogły byd stałocieplne.
Mechanizmy dążące do utrzymania stałej temperatury:
·ð częśd energii uzyskiwana w procesie odżywiania, wykorzystywana jest do produkcji ciepÅ‚a, co jest
istotne ze względu na działanie enzymów
·ð kurczenie siÄ™ i rozkurczanie naczyo krwionoÅ›nych
·ð obecnoÅ›d tworów naskórka takich jak pióra i wÅ‚osy oraz odpowiednie ruchy nimi;
·ð obecnoÅ›d podskórnej tkanki tÅ‚uszczowej
·ð parowanie wody (pocenie siÄ™ i ziajanie)
Zasadnicze znaczenie w ewolucji ssaków ma wytworzenie się stałocieplności, która uniezależnia
częściowo od otocznia, (podczas gdy zmiennocieplne gady tracą aktywnośd w niskich temperaturac,
poniżej 0). Utrzymaniu stałej temperatury sprzyjają zarówno okrywa włosowa, jak i gruczoły potowe,
których wydzielina parując chroni organizm przed przegrzaniem.
Przewaga homotermicznych ssaków i ptaków nad zwierzętami zmiennocieplnymi polega na daleko
idącym uniezależnieniu się ich organizmów od wpływów termicznych środowiska zewnętrznego oraz
na utrzymaniu stałości termicznej własnego środowiska wewnętrznego, co warunkuje stały stopieo
aktywności metabolicznej narządów, układów oraz organizmu jako całości. Jest to równoznaczne ze
stałą gotowością czynnościową zarówno poszczególnych narządów, jak i całego organizmu zwierząt
stałocieplnych. Organizmy stałocieplne ptaków i ssaków uzyskały cechy niezależności termicznej od
otoczenia oraz stabilności termicznej środowiska wewnętrznego kosztem zwiększonego
zapotrzebowania na pokarm i jego energię, która jest niezbędna do uzyskania wysokiego
metabolizmu (większego 3, a nawet 4 razy od zmiennocieplnych).
-30-
RÓŻNORODNOŚD I EWOLUCJA ORGANIZMÓW
30. Proszę wykazad podobieostwa i różnice w budowie stekowców Monotremata, torbaczy
Marsupialia i łożyskowców Placentalia.
podobieostwa:
·ð sierÅ›d (wyjÄ…tek delfiny)
·ð staÅ‚ocieplnoÅ›d (36-40 C)
·ð siedem krÄ™gów szyjnych
·ð mÅ‚ode pijÄ… mleko
różnice:
·ð Monotremata:
Øð dziobak ma dziób
Øð samica nie ma sutków, ale tak zwane pola mleczne
Øð brak zÄ™bów (tarczki rogowe)
Øð skÅ‚adajÄ… jaja, staÅ‚ocieplne ale temperatura ciaÅ‚a niższa (31-32 C)
Øð majÄ… kloakÄ™ (wspólne ujÅ›cie ukÅ‚adu pokarmowego, wydalniczego i rozrodczego)
Øð obecnoÅ›d koÅ›ci kruczej Å‚Ä…czÄ…cej Å‚opatkÄ™ z mostkiem
Øð u samców czynne kolce jadowe na tylnych kooczynach
Øð mÅ‚ode maja zÄ…b jajowy do rozbicia skorupy
·ð Marsupialia:
Øð majÄ… torbÄ™ na mÅ‚ode (mÅ‚ode w niej dojrzewajÄ…)
Øð zÄ™by mleczne caÅ‚e życie
Øð macica i pochwa podwójna, prÄ…cie rozdwojone
·ð Placentalia:
Øð majÄ… Å‚ożysko i pÄ™powinÄ™
Øð gruczoÅ‚y mleczne
Øð zÄ™by mleczne zastÄ…pione przez staÅ‚e
-31-