Książka od kuchni
- warsztaty dla młodych literatów
Opracowała
Jadwiga Tomczyk
TEMAT: Poznajemy budowę książki
Czas: 60 min.
Cel ogólny:
" poznanie podstawowych elementów budowy książki.
Cele operacyjne:
Na poziomie wiadomości uczeń po zajęciach powinien:
" zapamiętać nazwy i układ elementów tworzących książkę,
" rozumieć różnicę pomiędzy poszczególnymi elementami budowy książki oraz ich
funkcje.
Na poziomie umiejętności uczeń po zajęciach powinien:
W sytuacjach typowych:
" wskazać odpowiedni element w książce,
" wykazać różnice w budowie książek.
W sytuacjach problemowych:
" uzupełnić wzór budowy książki nazwami odpowiednich elementów
Metody pracy:
" pogadanka,
" rozmowa z klasą,
" oglądowa,
" zabawa w budowanie książki.
Środki dydaktyczne:
" plansza - budowa książki,
" rysunek - części książki,
" książki - różne wydania,
" plansze z nazwami elementów budowy
" książki (do zabawy).
Przebieg zajęć:
1. Gdy widzimy książkę, najczęściej zwracamy uwagę na okładkę, oglądamy ilustracje,
wertujemy treść książki. Na dzisiejszych zajęciach przyjrzymy się dokładniej
poszczególnym elementom tworzącym książkę, nauczymy się je nazywać.
2. Zobaczcie jakie różne mogą być książki: gruba, cienka, duża, mała, w twardej i
miękkiej oprawie. Mimo iż różnią się między sobą, zawierają te same elementy.
3. Pokaz i omówienie planszy - budowa książki.
4. Wyjaśnianie pojęć i funkcji poszczególnych części książki.
Oprawa - chroni książkę przed zniszczeniem, często podaje informację o autorze i tytule.
Książkę można dodatkowo obłożyć w papier lub folię. Specjalnym rodzajem okładki jest
obwoluta - papierowa ochrona książki pełniąca funkcję ozdobną, reklamową.
Karta tytułowa - podaje podstawowe informacje o książce: autora, tytuł, nazwiska
współtwórców książki, adres wydawniczy.
Trzon (część główna książki) - tu zawarty jest tekst, to co czytamy. Zawiera karty z tekstem
ciągłym lub podzielonym na rozdziały, części. Może składać się z baśni, bajek czy
opowiadań. Poszczególne strony są zazwyczaj ponumerowane.
Spis treści - informuje o treści książki, o jej rozdziałach lub częściach. Występuje przeważnie
na końcu książki wchodząc w skład części głównej. Pomaga w szybkim odszukaniu rozdziału
podając numery stron.
Omówienie pojęcia szata graficzna książki.
Dzieci opowiadają jak wyglądają książki, które są ładne, podobają się im: nie są
zniszczone, są kolorowe, mają piękne okładki i ilustracje. Te elementy składają się na szatę
graficzną książki, tworzy ją ilustrator.
Podsumowanie - dzieci rysują według wzoru z tablicy lub wklejają do zeszytu ksero rysunku
z najważniejszymi częściami książki, nazywają te części.
Zabawa utrwalająca wiadomości:
" Każde dziecko losuje planszę (kartki z bloku technicznego z napisami: oprawa, karta
tytułowa, trzon książki, spis treści),
" We wskazanych przez nauczyciela miejscach stają dzieci, które wylosowały napisy:
oprawa,
" "Oprawki" składają całą książkę, przywołując do siebie następne dzieci, inne części
książki.
" Jeśli liczba dzieci w klasie nie jest podzielna przez cztery, pozostanie jedna
"niekompletna książka". Te dzieci mogą wymienić swe plansze na dodatkowe, z
napisami: obwoluta. szata graficzna i dołączyć do wybranych przez siebie książek.
TEMAT: Jak powstaje książka.
Jak powstaje książka - wydaje się to takie proste - ale gdy bliżej przyjrzymy się to okazuje
się, że trzeba włożyć wiele trudu aby póz
niej wziąć do ręki upragnioną książkę.
Czas: 90 min
Cele:
" Rozwijanie umiejętności planowania pracy i właściwego doboru materiału,
" Wskazywanie możliwości własnoręcznego wykonywania przedmiotów użytecznych,
" Poznanie zawodów ludzi związanych z powstawaniem książki,
" Utrwalanie nawyków poszanowania książki,
" Poznanie różnorodnych publikacji dla dzieci,
" Kształcenie umiejętności dokładnego wycinania z papieru i sklejania wyciętych
elementów,
" Estetyczne wykonanie pracy,
" Pobudzanie wyobraz
ni.
Formy pracy:
" Indywidualna, grupowa i zbiorowa
Pomoce:
" Kredki, blok techniczny, nici, zszywki, albumy, wycinanki, plastelina, wiersze Juliana
Tuwima, kaseta z nagraniem piosenki  Kolorowa książka , elementy książki (karton
przeznaczony na okładkę, stronę tytułową, spis treści), plansza z przykładową
okładką, stroną tytułową, spisem treści.
PRZEBIEG ZAJ
Ć:
1. Obejrzenie wystawy książek dla dzieci oraz książek wykonanych (w latach ubiegłych)
przez uczniów na konkurs  Piszę Książkę .
2. Omówienie funkcji jakie może spełnić książka, ze szczególnym zwróceniem uwagi na
książki dziecięce w oparciu o przygotowaną wystawę.
3. Rozmowa o znaczeniu książki  utrwalenie pojęć: pisarz, redakcja, ilustracja, drukarnia,
księgarnia.
o PISARZ jest autorem książek. Jego praca polega na wymyślaniu zapisywaniu
różnych historii. Mogą to być opowieści smutne lub wesołe, długie lub krótki,
mogą uczyć lub bawić. Dawniej pisarz najczęściej posługiwał się długopisem a
jeszcze wcześniej piórem. Powstawały wówczas rękopisy (niektóre z nich są
bardzo cenne). Pisarze coraz częściej posługują się komputerem. Daje on
możliwość szybkiego i niekłopotliwego nanoszenia poprawek.
o REDAKCJA W redakcji wydawnictwa przygotowuje się tekst do druku.
Najpierw trzeba ustalić, jak będzie wyglądać przyszła książka: czy ma być
duża, czy mała, czy oprawa ma być miękka, czy twarda jakie zawierać będzie
ilustracje, na jakim papierze....
o ILUSTRACJA Bardzo dawno temu, w średniowieczu, rolę ilustracji pełnił
inicjał-ozdobna litera umieszczana na początku rozdziału. W raz z rozwojem
drukarstwa pojawiły się nowe techniki ilustracji: drzeworyt i miedzioryt,
zaczęły powstawać czarno-białe ryciny. Obecnie jest wiele technik
wykonywania ilustracji. Można je rysować kredką, malować farbami, a nawet
kolorować za pomocą komputera.
o DRUKARNIA To prawdziwa  fabryka książek . Tutaj z tekstu i ilustracji
powstają nasze lektury.
o KSI
GARNIA W dawnych czasach księgi gromadzone były przy świątyniach.
W starożytnej Grecji sprzedawano książki w formie zwojów. W raz z
rozwojem druku handel książek zaczął się rozwijać.
4. Zarys historii powstania książki oraz piśmiennictwa od czasów antycznych do
nowożytnych:
o prezentacja poszczególnych etapów powstawania książki ( prezentacja
multimedialna   Historia książki )
narodziny pisma,
książka w starożytności
książka w średniowieczu
wynalazek druku
książka w XVI i XVII wieku
książka epoki Oświecenia
książka współczesna
5. Wysłuchanie piosenki  Kolorowa książka . Nauka prostego akompaniamentu do piosenki.
6. Podjęcie decyzji o wykonaniu książki:
o szczegółowe omówienie budowy książki i jej cech charakterystycznych ze
względu na funkcję jaką ma pełnić określenie potrzebnych materiałów i
narzędzi
o porównywanie rodzajów papieru potrzebnego na okładkę i strony wewnętrzne
o sposoby plastycznego opracowania strony tytułowej i stron wewnętrznych
o propozycje co do zawartości książeczki  wykorzystanie np. treści utworów
Juliana Tuwima
7. Przypomnienie treści wierszy Juliana Tuwima.
o podział uczniów na grupy. Uczniowie losują karteczki z tytułem wiersz 
dzieci łączą się w grupę zgodnie z wylosowaną książką
o każda grupa przygotowuje scenkę pantomimiczną związaną z wylosowanym
wierszem. Pozostałe grupy zgadują tytuł wiersza.
8. Tworzymy książkę
" Dzieci siedzą w kręgu i oglądają książki. Omawiają wygląd poszczególnych jej części
 okładki, strony tytułowej, części głównej i spisu treści. Nauczyciel wskazuje na
planszy wymienione przez dzieci elementy.
" Samodzielne prace zgodnie z omówionym planem.
9. Podsumowanie.
Grupa prezentuje wykonaną przez siebie książkę. Następnie uczniowie rozmawiają na temat
wykonanej pracy.
EWALUACJA:
Wystawa i omówienie prac pod kątem zrealizowanego zadania.
TEMAT: Wydajemy własną książkę cz. 1
Cel główny
Opracowanie wydania zbioru baśni.
Cele operacyjne:
Uczeń wie:
jak zbudowana jest książka,
co to jest stopka redakcyjna,
jak pracuje wydawnictwo,
z jakich działów się składa,
czym zajmuje się redaktor naczelny, redakcja naukowa, dział graficzny i potrafi w
miarę swoich możliwości wykonać ta pracę.
Środki:
plansza z budową książki,
wydania zbiorowe różnych dzieł i utworów,
kartki A4, kredki, pastele, koszulki do chowania kartek, skoroszyt
wizytówki poszczególnych redakcji
Metody:
wykład, pokaz, praca w grupach, praca indywidualna
Tok zajęć:
Wyobraz
cie sobie, że jesteśmy redakcją  Słoneczko i nasze wydawnictwo otrzymało
propozycję wydania zbioru baśni, które zostały nagrodzone w konkursie  Piszę książkę .
W tym celu musimy zapoznać się z budowa książki (plansza). Układ treści w książce:
tytulatura (autor, współtwórcy książki, tytuł, adres wydawniczy, metryka książki  strona
tytułowa), teksty wprowadzające (wstęp), tekst główny, uzupełnienia tekstu głównego
(ilustracje), elementy informacyjno-pomocnicze (spis treści, spis ilustracji, indeksy).
Musimy bardzo dokładnie podzielić się pracą, aby ja skończyć przed końcem roku
szkolnego.
Co należy wykonać opracowując całość wydawnictwa?
1. Okładka.
2. Strona tytułowa (na odwrocie stopka redakcyjna).
3. Spis treści.
4. Wstęp.
5. Teksty baśni.
6. Ilustracje.
7. Spis ilustracji.
8. Indeks nazwisk autorów.
9. Indeks postaci.
Co należy wykonać opracowując poszczególne baśnie?
1. Strona tytułowa: autor, tytuł, miejsce i rok wydania, wydawnictwo, ilustrator.
2. Ilustracja (wykonać lub przekazać do redakcji graficznej).
3. Spis postaci występujących w baśni (przekazać do redakcji naukowej).
4. Wstęp.
Redaktor naczelny (wyznacza zastępcę) nadzoruje całość.
Z-ca red. nacz. jest szefem redakcji naukowej  (sporządza wspólnie z zespołem) spis
treści, indeks autorów, ilustracji i postaci występujących w baśniach (alfabetyczny).
Redakcja graficzna opracowuje ilustracje, stronę tytułową całości, nadzoruje całość
graficzną wydawnictwa.
Redakcja techniczna  reszta członków, odpowiedzialna za zgodność wydawnictwa z
aparatem informacyjnym.
Praca wydawnicza:
Wszyscy zapoznają się z różnymi formami wydawnictw zbiorowych. Zwracamy uwagę na
elementy zaznaczone na planszach. Decydujemy się na jedną, główna stronę tytułową dla
całości oraz oddzielne karty tytułowe dla każdej baśni.
Każdy członek redakcji otrzymuje jedną baśń, którą czyta i opracowuje projekt okładki,
projekt ilustracji, wypisuje wszystkie występujące w niej postacie. Robi to na kartce, którą
podpisuje własnym nazwiskiem, zaznacza również tytuł i autora baśni. Wykaz postaci
przesyła do redakcji naukowej, która opracowuje indeksy a stronę tytułową do redakcji
graficznej. Następnie wykonuje ilustrację do baśni, zaznaczając jej tytuł , autora oraz swoje
nazwisko.
Wykonana praca zostaje przekazana do redaktora naczelnego, który zapoznaje z nią
wszystkich współpracowników. Po czym układają materiały, pakują w koszulki, zamykają w
skoroszycie.
TEMAT: Wydajemy własną książkę cz. 2
Cel główny
Opracowanie wydania zbioru baśni
Cele operacyjne:
Uczeń wie:
- jakim celom służy ilustracja w książce
- poznaje znanych polskich ilustratorów i ich ilustracje
- sam ilustruje dowolnie wybraną baśń
Środki:
książki z wybranymi ilustracjami znanych ilustratorów,
plansza z budową książki,
kartki A4, kredki, pastele, koszulki do chowania kartek, skoroszyt
wizytówki poszczególnych redakcji
Metody:
wykład, pokaz, praca w grupach, praca indywidualna
Tok zajęć
Jesteśmy redakcją  Słoneczko i nasze wydawnictwo otrzymało propozycję wydania
zbioru baśni, które zostały nagrodzone w konkursie  Piszę książkę .
Przypomnienie efektów pracy z poprzednich zajęć:
przede wszystkim podzieliliśmy się na redakcje,
wykonaliśmy projekty stron tytułowych poszczególnych baśni i całego zbioru,
napisaliśmy wstęp,
wykonaliśmy spis treści, indeks nazwisk i postaci,
opracowaliśmy też stopkę redakcyjną .
Dziś musimy wykonać ilustracje i ułożyć całość wg określonego w spisie treści porządku oraz
ponumerować strony. Należy też zrobić spis ilustracji.
Redaktor naczelny przedstawia przygotowany przez siebie temat: Co to jest ilustracja?
 Związane z treścią książki i czasopisma uzupełnienie w postaci oryginalnego lub
zreprodukowanego rysunku, obrazu, zdjęcia fotografii.
W szerszym pojęciu ilustracja to również ornament zdobiący kartę tekstu, treścią
odpowiadający charakterowi książki ( inicjały, ramki, nagłówki, winiety, karty tytułowe).
Ilustrację dzielimy w zależności od jej funkcji, na:
-zdobniczą
-interpretacyjną (wyjaśniająca tekst  podręczniki, encyklopedie)
-ekspresywną ( w utworach fabularnych )
-dokumentalną
Patrz.  Encyklopedia wiedzy o książce , Ossolineum, Wrocław, 1971, k.952.
Według  Słownika języka polskiego , PWN, W-wa,1988, s.773, ilustracja to  reprodukcja
fotografii, rysunku, dzieła malarskiego itp. dodana do tekstu, stanowiąca jego objaśnienie,
uzupełnienie lub ozdobę. Może być barwna, czarno-biała, fotograficzna, rysunkowa,
malarska .
Specjalna funkcja ilustracji w komiksie i czasopiśmie.
Pokaz przykładów wybranych ilustracji w książkach.
Ilustracje Andriollego, J. Szancera, Sempe- Goscinny ego, Loftinga i innych.
Ustalenie jakiego rodzaju ilustracje należy wykonać w przypadku baśni.
Grupa ustala, że w naszym przypadku ilustracja ma pełnić funkcję zdobniczą, może też być
uzupełnieniem tekstu.
Każda ilustracja może być podpisana (dyskretnie), może też posiadać tytuł.
Wykonanie ilustracji do wybranych i przeczytanych wcześniej baśni.
Przypomnienie o estetyce pracy.
Wykonane ilustracje (wraz z nazwiskami i tytułami) trafiają do red. nacz., który zleca
wykonanie spisu ilustracji (red. naukowa).
Red. techniczna układa tekst wg spisu treści, red graf. proponuje numerację stron ,
red. nauk. uzupełnia wszystkie spisy i indeksy o paginację.
Redaktor naczelny nadzoruje całość wydawnictwa i ukończone oddaje do biblioteki szkolnej.
EWALUACJA:
Książki dostarczone do biblioteki szkolnej.