Skrzynka
Porad
W rubryce przedstawiane są odpowiedzi na pytania nade- Jednocześnie informujemy, że Redakcja nie jest w stanie
słane do Redakcji. Są to sprawy, które naszym zdaniem odpowiedzieć na wszystkie nadesłane pytania, dotyczące
zainteresują szersze grono czytelników. różnych drobnych szczegółów.
1. Czy układ CMOS 4047 może dawać na wyjściu sygnał Czym różni się układ 4011 od 4093?
sinusoidalny? Funkcje logiczne i układ wyprowadzeń są identyczne, więc w ogrom-
2. Jeśli nie, to jak zamienić prostokąt na sinusoidę? nej większości przypadków można je stosować wymiennie. Układ
3. Czy układ 4047 można stabilizować kwarcem? A może CMOS 4011 jest klasyczną bramką NAND, natomiast kostka CMOS
nie potrzeba? Czy można go wykorzystać jako generator 4093 ma dodatkowo wejścia z obwodem histerezy (tzw. wejścia z ob-
50Hz w zegarze? wodem Schmitta).
Ad 1. Nie może. Kostka 4047 to generator impulsowy. Na wszystkich Różnice te są istotne w przypadku budowy generatorów i współ-
trzech wyjściach występują sygnały prostokątne. pracy z obwodami, gdzie sygnały zmieniają się powoli.
Ad 2. Zamiana prostokąta na sinusoidę jest dość prosta, ale tylko
w przypadku, gdy częstotliwość jest stała. Wystarczy zastosować sku-
teczny filtr dolnoprzepustowy lub lepiej pasmowy i odfiltrować wy- Jaką różnicę robi, jeśli we wzmacniaczu operacyjnym
ższe harmoniczne. w obwodzie sprzężenia zwrotnego zastosuję wartości
W przypadku prostokąta o zmieniającej się częstotliwości jest to 1M i 220k zamiast 100k i 22k?
bardzo trudne do wykonania, wręcz nieopłacalne. Stosunkowo prosta Spotkałem w mądrej książce skomplikowany wzór, ale po obli-
i wykorzystywana w praktyce jest zamiana przebiegu trójkątnego na czeniach i tak wzmocnienie wyszło praktycznie takie samo.
sinusoidalny. Zazwyczaj stosuje się wtedy wzmacniacz operacyjny Wchodzą tu w grę trzy główne sprawy: pojemności montażowe, prą-
z odpowiednią pętlą sprzężenia zwrotnego. dy polaryzacji wejść, szumy.
Ad 3. Układ 4047 ma obwody wewnętrzne zaprojektowane specjal- Przy dużych wartościach rezystorów pojemności montażowe two-
nie do współpracy z elementami RC. Nie ma sensu podłączać do nie- rzą filtr ograniczający pasmo od góry  problem istotny już przy wy-
go kwarcu. Generator kwarcowy można zrealizować na dowolnej ższych częstotliwościach pasma akustycznego.
bramce lub inwertorze (4011, 4001, 4069). Prądy polaryzacji wejść wywołują na dużych rezystancjach zna-
Autorowi pytania nie chodzi jednak o jakikolwiek generator kwar- czące spadki napięć, co zmniejsza precyzję wzmacniacza.
cowy, tylko o możliwość wykonania stabilnego generatora 50Hz dla Przy dużych rezystancjach rosną szumy wzmacniacza.
zegara cyfrowego z użyciem kostki 4047. Nie jest to dobry pomysł, Dlatego w większości przypadków należy zastosować mniejsze
bo choć kostka ta należy do najstabilniejszych generatorów RC, do- wartości rezystorów: 100k&! i 22k&!, albo nawet 10k&! i 2,2k&!.
kładność i stabilność nie wystarcza dla zegara.
W praktyce do wytwarzania stabilnego sygnału 50Hz czy 100Hz
wykorzystuje się kostkę 4060 z popularnym kwarcem 3,27MHz. Sy- Chcę zastosować wspólny radiator dla dwóch układów
gnał z ostatniego wyjścia trzeba jeszcze podzielić wykorzystując na LM3886. Czy lepiej zastosować przekładki mikowe
przykład układ 4013 pracujący jako przerzutnik T. i podłączyć radiator do masy, czy lepiej nie stosować pod-
kładek, a odizolować radiator od reszty układu?
Każde z rozwiązań ma wady i zalety. A cały problem bierze się z faktu,
Co to jest wzmacniacz klasy G? że praktycznie we wszystkich wzmacniaczach mocy (i innych układach
Czytelnik, który nadesłał to pytanie, zapewne natknął się na okre- mocy) wkładka radiatorowa jest wewnętrznie podłączona do obwodu
ślenie  klasa G w literaturze dotyczącej nowoczesnych wzmac- o najniższym (najbardziej ujemnym) napięciu w układzie. W przypadku
niaczy mocy audio. Generalnie, klasa wzmacniacza wskazuje, jak wzmacniaczy samochodowych, zasilanych pojedynczym napięciem, nie
pracuje (niekiedy także jak jest zbudowany) stopień wyjściowy, ma problemu, bo jest to obwód masy. W przypadku wzmacniaczy zasi-
bezpośrednio współpracujący z głośnikiem. Określenie klasa lanych napięciem symetrycznym jest to ujemna szyna zasilania.
wzmacniacza nic nie mówi o elementach czynnych, użytych do je- Zastosowanie podkładek izolacyjnych (np. mikowych lub lepiej z gu-
go budowy  czy to są lampy, tranzystory bipolarne, IGBT czy my silikonowej) pozwala dołączyć radiator do masy, co pozwoli uniknąć
MOSFET-y. problemów w przypadku przypadkowych zwarć wewnątrz obudowy. Jest
Więcej informacji na ten temat będzie można znalez
ć w jednym to rozwiązanie w pewnym sensie eleganckie (stosowane w profesjonal-
z najbliższych numerów EdW w dziale MEU. nym sprzęcie), ma jednak pewną wadę, którą powinni uwzględnić wszy-
Elektronika dla Wszystkich
10
Skrzynka porad
scy, którzy chcą ze sprzętu  wycisnąć jak najwięcej mocy. Podkładki Natomiast przy mniejszych prądach można stosować dowolne ła-
zwiększają rezystancję termiczną, co w pewnych przypadkach ograniczy dowarki. Generalnie, przy ładowaniu prądem nie większym niż C/10
maksymalną moc  przy dłuższym ciągłym obciążeniu wewnętrzne ob- (w tym wypadku 150mA) akumulatorkom nic nie grozi nawet
wody zabezpieczenia termicznego będą szybciej wyłączać układ. w przypadku omyłkowego zbyt długiego ładowania.
Dlatego mniej eleganckie rozwiązanie, w pełni dopuszczalne Przy ładowaniu większym prądem (C/5...C/3, czyli w tym wypad-
w amatorskich konstrukcjach, polegające na odizolowaniu radiatorów ku 300...500mA) należy zadbać, by do akumulatora władować nie
od masy, można polecić tym, którym chcą wykorzystać każdy wat więcej niż 140...150% pojemności nominalnej. Osiąga się to zazwy-
mocy przy długotrwałym silnym obciążeniu. czaj przez stosowanie timerów. Przy bardzo dużych prądach
Natomiast we wzmacniaczu do użytku domowego można stoso- (C/2...2C) timer nie wystarczy  należy stosować specjalizowane ła-
wać podkładki izolacyjne, bo wzmacniacz taki będzie pracował z nie- dowarki z zabezpieczeniem termicznym, określające stopień nałado-
wielką średnią mocą. wania na podstawie przebiegu napięcia i temperatury. W literaturze
można znalez
ć wiele schematów specjalizowanych ładowarek tego
Kupiłem akumulatorki NiMH firmy BASF o pojemności typu, jednak ich poprawna i bezpieczna praca zależy także od wyko-
1500mAh. Jest na nich napisane mniej więcej tak: Nor- nania mechanicznego, a nie tylko układu elektronicznego. Dlatego
malne Å‚adowanie to 14h 150mA. Szybkie Å‚adowanie. A
a- mniej zaawansowanym nie zaleca siÄ™ budowy Å‚adowarek do pracy
dować tylko w ładowarce BASF Double Energy. z dużymi prądami (C/2...2C). Powinni oni stosować albo bezpieczne
Czy to znaczy, że nie mogę ich ładować w ładowarce z EdW, czy ładowanie prądem C/10 przez 14 godzin, albo ładowanie trochę wy-
jest to tylko slogan firmy? Czy można ładować akumulatorki ższym prądem z wykorzystaniem timera. W każdym przypadku cho-
NiMH w ładowarce dla akumulatorków NiCd? dzi o to, by iloczyn czasu i prądu ładowania wynosił 140...150% po-
Akumulatory NiMH można ładować w ładowarkach przeznaczonych jemności nominalnej akumulatora.
dla akumulatorów NiCd. Najprawdopodobniej trzeba będzie tylko
wydłużyć czas ładowania, by władować potrzebną ilość ładunku Czy można przerobić monitor prądu z EdW 12/99 str. 69,
(140...150% pojemności nominalnej akumulatorka). by pokazywał wartość prądu w amperach?
Zapis o ładowaniu tylko w firmowej ładowarce dotyczy szybkiego ła- Teoretycznie tak - wystarczy dobrać wartości rezystorów. W prakty-
dowania, zapewne w zadziwiająco krótkim czasie 1...2 godzin. Przy ta- ce zdecydowanie nie, bo przez każdy tranzystor i każdą z diod LED
kim szybkim ładowaniu dużym prądem istnieje ryzyko uszkodzenia a na- popłynąłby prąd 1A, a jak wiadomo, diody LED takiego prądu nie
wet eksplozji, wiec nic dziwnego, że firma zaleca swoją sprawdzoną ła- wytrzymają. Układ ma rację bytu, gdy prąd każdej z diod wynosi
dowarkę, wyposażoną w niezbędną automatykę i czujnik temperatury. 1...20mA.
R E KL AMA · R E KL AMA · R E KL AMA · R E KL AMA · R E KL AMA · R E KL AMA · R E KL AMA
ZESZYTY SERWISOWE 21z!
Z
E
S
Z
Y
T
Y
S
E
R
W
I
S
O
W
E
ZESZYTY SERWISOWE
Z
E
S
Z
Y
T
Y
S
E
R
W
I
S
O
W
E
KS-991101 ZESZYTY SERWISOWE 1 - SPECYFIKACJA MAGISTR.I2 C
KS-991102 ZESZYTY SERWISOWE 2 - KATALOG PAMI
CI EEPROM
KS-200106 ZESZYTY SERWISOWE 3 - OZNACZENIA KODOWE ELEMENTÓW SMD
KS-200501 ZESZYTY SERWISOWE 4 - PRZEA

CZNIKI SYGNAA
ÓW W SPRZ
CIE AUDIO - VIDEO
TRYBY SERWISOWE ODBIORNIKÓW
T
R
Y
B
Y
S
E
R
W
I
S
O
W
E
O
D
B
I
O
R
N
I
K
W
TRYBY SERWISOWE ODBIORNIKÓW
T
R
Y
B
Y
S
E
R
W
I
S
O
W
E
O
D
B
I
O
R
N
I
K
W
TELEWIZYJNYCH
T
E
L
E
W
I
Z
Y
J
N
Y
C
H
TELEWIZYJNYCH 21z!
T
E
L
E
W
I
Z
Y
J
N
Y
C
H
KS-991103 TRYBY SERWISOWE ODBIORNIKÓW TELEWIZYJNYCH 1 21 zł
BLAUPUNKT, DUAL, GOLDSTAR, GRAETZ, GRUNDIG, HANSEATIC, ITT, JVC, LOEWE, MITSUBISHI, PALLADIUM, PANASONIC, PHILIPS, SAMSUNG, SHAUB
LORENZ, SCHNEIDER, SIEMENS, SONY.
KS-991104 TRYBY SERWISOWE ODBIORNIKÓW TELEWIZYJNYCH 2 21 zł
AKAI, CURTIS, DUAL, GRAETZ, GRUNDIG, HANSEATIC, HITAHI, ITT, JVC, LIFETEC, LOEWE, LUXOR, NOKIA, NORDMENDE, PHILIPS, SABA, SALORA, SAM-
SUNG, SANYO, SCHNEIDER, SELECO, SHARP, SONY, TELEFUNKEN, THOMSON
KS-991105 TRYBY SERWISOWE ODBIORNIKÓW TELEWIZYJNYCH 3 21 zł
BLAUPUNKT, DUAL, GOLDSTAR, GRAETZ, GRUNDIG, HANSEATIC, ITT, JVC, LOEWE, MITSUBISHI, PALLADIUM, PANASONIC, PHILIPS, SAMSUNG, SHAUB
LORENZ, SCHNEIDER, SIEMENS, SONY
KS-991106 TRYBY SERWISOWE ODBIORNIKÓW TELEWIZYJNYCH 4 21 zł
BEKO, HITACHI, KENDO, MEDION, NOKIA, NORDMENDE, OCEANIC, ORION, PANASONIC, PHILIPS, PROSONIC, SALORA, SANYO, SEG,
SONOLOR, SONY, TOSHIBA,UNIWERSUM.
KS-200603 TRYBY SERWISOWE ODBIORNIKÓW TELEWIZYJNYCH 5 21 zł
BELART, GRUNDIG, ITT - NOKIA, JVC, LOEWE, PANASONIC, PHILIPS, PROSONIC, QUELLE, SAMSUNG, SALORA, SANYO, SHARP,
SONOLOR, SONY, TELEFUNKEN, TOSHIBA, UNIVERSUM.
Zakupów można dokonywać za zaliczeniem pocztowym lub w sklepach firmowych AVT. Bliższe informacje na stronach z ofertą.
Z
a
k
u
p
ó
w
m
o
ż
n
a
d
o
k
o
n
y
w
a
ć
z
a
z
a
l
i
c
z
e
n
i
e
m
p
o
c
z
t
o
w
y
m
l
u
b
w
s
k
l
e
p
a
c
h
f
i
r
m
o
w
y
c
h
A
V
T
.
B
l
i
ż
s
z
e
i
n
f
o
r
m
a
c
j
e
n
a
s
t
r
o
n
a
c
h
z
o
f
e
r
t
Ä…
.
Elektronika dla Wszystkich
11