PRAKTYKA NA BUDOWIE
INSTALACJA
WODNA
Kolejnym etapem naszych prac jest wyko-
nanie instalacji wodociÄ…gowej i grzew-
czej. ZastosowaliĘmy rury fusiotherm
z polipropylenu.
FOTO: ARTUR OLESZCZUK
58
PRZEWODNIK BUDOWLANY LUTY 2002
ozpocz´liĘmy przygo- na nas zemĘciç w póęniejszym
towania do wykonywa- uÅ»ytkowaniu. Pami´tajmy, Å»e
R
nia instalacji wodnej, instalacja przebiega w pod"odze
c.o. i ogrzewania pod"ogowego. i póęniejsze przeróbki mogÄ… byç
W projekcie architektonicznym, niemoŻliwe bez zniszczenia
na podstawie którego wznosili- pod"ogi. RównieŻ bardzo waŻ-
Ęmy budynek znajdowa" si´ nym czynnikiem jest póęniejsza
równieŻ projekt rozmieszczenia kontrola prac wykonywanych
przyborów sanitarnych  by"o to przez firm´ instalacyjnÄ… - bez
niezb´dne do wykonania insta- projektu b´dzie to niemoÅ»liwe.
Uchwyty do mocowania rur: metalowe
lacji odp"ywowej (opisywaliĘmy Koszt wykonania projektu in-
z wk"adkÄ… gumowÄ… i z tworzywa sztucznego.
ten etap w numerze 10/01). Te- stalacji c.o., wodnej i ogrzewa-
raz musimy wykonaç projekt nia pod"ogowego mieĘci si´
techniczny instalacji wewn´trz- w graniach od 1000 z" (w przy-
nych. ZdecydowaliĘmy si´ na padku ma"ego domu) do 1500
wykonanie instalacji z rur poli- z" (przy duŻych powierzch-
propylenowych systemu fusio- niach).
therm i aquatherm firmy
ELEMENTY PROJEKTU
Aquatherm-Polska.
Prawid"owo wykonany projekt
zawiera nast´pujÄ…ce elementy:
PROJEKT TECHNICZNY
W firmie Aquatherm-Polska wy- a. opis techniczny;
System fusiotherm oferuje komplet z"Ä…czek
konaliĘmy projekt instalacji. b. zestawienie elementów;
do po"ączeł
rur w instalacji.
DostarczyliĘmy projekt budyn- c. rzuty kondygnacji dla kaŻdej
ku oraz informacje dotyczÄ…ce instalacji (wod-kan., centralne-
usytuowania sta"ej zabudowy go ogrzewania, ogrzewania pod-
czyli wanien, szaf itd. Oczywi- "ogowego);
Ęcie projekt musi byç aktualny d. rozwini´cie instalacji wodo-
i muszÄ… si´ w nim znajdowaç ciÄ…gowej;
nast´pujÄ…ce informacje: rodzaj e. rozwini´cie instalacji c.o.;
materia"u i technologii, w jakiej f. informacje na temat rozruchu
wzniesiono budynek, rzuty kon- instalacji;
dygnacji, przekroje przez budy- g. sposób wylewania i piel´gna-
Z"ączki z gwintami metalowymi s"uŻą do
nek, rzuty elewacji, elementy cji jastrychu (bardzo waŻne
pod"ączania urządzeł
i armatury.
i materia"y wykoł
czeł
pod"óg. w przypadku ogrzewania pod"o-
Musimy równieÅ» pami´taç o wy- gowego);
borze pieca, który b´dzie zain- h. dobór urzÄ…dzeÅ‚
w kot"owni
stalowany w budynku  jest to (kocio", podgrzewacze, miesza-
waŻna informacja dla projek- cze, pompy, itd.).
tanta (g"ównie chodzi tu o piece Firma Aquatherm wykona"a
kondensacyjne, które potrzebu- nam projekt w 2 tygodnie.
jÄ… wi´kszej powierzchni grzejni- JeĘli nie zamierzamy sami wy-
ków). Poza tym, w przypadku konywaç instalacji to szukanie
pieca niskotemperaturowego ekipy radzimy przeprowadziç
W instalacji zastosowano zawory kulowe
musimy wczeĘniej wykonaç ko- w nast´pujÄ…cy sposób (tak my
zgrzewane bezpoĘrednio z rurami.
min przeznaczony do wspó"pra- postąpiliĘmy)  po pierwsze
cy z tym rodzajem pieca  pisa- u producenta lub jego dealera
liĘmy o tym w numerze wrze- sk"adamy ofert´ na zaprojekto-
Ęniowym. wanie i wykonanie instalacji
Zdecydowanie odradzamy wyko- oraz zakup u niej materia"ów
nywanie instalacji bez projektu instalacyjnych wraz z grzejnika-
 ceny materia"ów i robocizny mi, piecem i innymi elementa-
są na tyle wysokie, Że skorzysta- mi, potrzebnymi do funkcjono-
nie z us"ug wykonawcy, który wania instalacji. W ten sposób
montuje bez projektu, moÅ»e si´ Bia"e, podwójne kolanka umoÅ»liwiajÄ… szyb-
zyskujemy najlepszÄ… cen´.
kie i estetyczne pod"ączanie grzejników.
LUTY 2002 PRZEWODNIK BUDOWLANY 59
PRAKTYKA NA BUDOWIE
Rur´ i z"Ä…czk´ nagrzewa si´ jednoczeĘnie w temperaturze
... by po kilku sekundach po"Ä…czyç obydwa elementy.
260ºC ...
MoÅ»emy równieÅ» liczyç na bardzo elektronicznÄ… lub bezpoĘrednio dzielnie prac  koszt wypoÅ»yczenia
d"ugÄ… gwarancj´ na us"ug´ (nawet w firmie). Dost´pne sÄ… bezp"atne to 30 z". za dob´. Wykonywanie prac
do 10 lat) i materia". Dodatkowo materia"y informacyjne i technicz- przy instalacjach producent zaleca
nie musimy zaprzÄ…taç sobie g"owy ne: Poradnik Montera, Wytyczne w okresie poza zimowym  jest to
transportem zakupionych elemen- projektowania, foldery, katalog wy- spowodowane g"ównie tym iŻ mate-
tów na budow´. robów i narz´dzi i in. DuÅ»o infor- ria", z którego wykonane sÄ… rury,
W systemie fusiotherm istnieje macji moÅ»na uzyskaç w internecie czyli polipropylen, jest bardziej na-
moÅ»liwoĘç po"oÅ»enia instalacji we pod adresem: raÅ»ony w niskich temperaturach na
w"asnym zakresie, w kaŻdej chwili www.aquatherm.com.pl uszkodzenia mechaniczne. NajwaŻ-
moÅ»emy równieÅ» uzyskaç porad´ Organizowane sÄ… takÅ»e cykliczne niejszym czynnikiem jest to, Å»e
techniczną (drogą telefoniczną, szkolenia dla projektantów, indywi- z nowoczesnej instalacji nie moŻe-
dualnych inwestorów, które odby- my do koł
ca usunÄ…ç wody pozosta-
Rury fusiotherm przecina si´ szybko
wajÄ… si´ w centrum szkoleniowym jÄ…cej po próbach ciĘnieniowych i za-
specjalnymi noŻycami.
firmy Aquatherm-Polska w Warsza- marzni´cie wody w rurach moÅ»e si´
wie. Szkolenia są oczywiĘcie bez- zakoł
czyç ich uszkodzeniem.
p"atne  wystarczy zadzwoniç i za-
MONTUJŃ FACHOWCY
rezerwowaç miejsce.
Nasze prace przy instalacji zmusze-
ni byliĘmy do wykonania w listopa-
JAK SAMEMU WYKONAå INSTALA-
dzie, po wstawieniu stolarki
CJó WODNŃ
Wykonanie samodzielnych prac przy
drzwiowej i okiennej. Temperatura
instalacjach wymaga podstawowej
na zewnÄ…trz by"a minusowa. Firma
wiedzy z zakresu techniki instala- wykonawcza, która przyjecha"a wy-
cyjnej. Mimo to nie polecamy wyko- konaç instalacje posiada"a zaplecze
nywania ogrzewania pod"ogowego
w postaci ogrzewacza nadmuchowe-
we w"asnym zakresie  jest to spo- go na gaz, w"asnego oĘwietlenia
wodowane skomplikowaniem insta- a nawet sto"u do posi"ków.
lacji oraz reŻimami, w przypadku
Prace rozpocz´"y si´ od wykonania
instalacji fusiotherm, przy urucha- tzw. przejĘç czyli miejsc, w których
mianiu. Istnieje równieŻ koniecz- rury przechodzą przez Ęciany lub
noĘç wypoÅ»yczenia zgrzewarki, nie- przez progi. Na podstawie projektu,
odzownej do wykonywania samo- w ciÄ…gu jednego dnia, dwuosobowy
60
PRZEWODNIK BUDOWLANY LUTY 2002
nych 2 minutach tak wykonane po-
"Ä…czenie moÅ»na juÅ» obciÄ…Å»yç ciĘnie-
niem. Rury do pod"Ä…czania grzejni-
ków (o Ęrednicy 16 mm) posiadają
p"aszcz z folii aluminiowej, który
przed zgrzewaniem naleÅ»y usunÄ…ç
specjalnym zdzierakiem. Tej niedo-
godnoĘci nie posiadają rury fusio-
therm Stabi Glass zbrojone w"ók-
nem szklanym. Te w"aĘnie rury
(o Ęrednicach 20-32 mm) zastoso-
wano w naszym budynku dla insta-
lacji ciep"ej wody i c.o. Pod wykony-
wanÄ… instalacj´ nasza ekipa podk"a-
da"a wyci´te odcinki kartonów 
robi si´ to w celu ochrony rur
przed uszkodzeniami mechaniczny-
mi od pod"oŻa betonowego. Przed
wylaniem posadzki moŻna karton
Przed zgrzewaniem rur fusiotherm Stabi naleÅ»y usunÄ…ç pow"ok´ z folii alumi-
usunÄ…ç. Nasi instalatorzy sprawnie
niowej. Nie dotyczy to zastosowanych na budowie rur zbrojonych w"óknem
u"oŻyli poziome odcinki rurociągów,
szklanym (Stabi Glass) o Ęrednicach 20, 25, 32 mm.
wykonali podejĘcia pod urządzenia
sanitarne i hydranty, osadzili szaf-
zespó" wykona" t´ prac´. Ekipa od d"ugoĘç (rury fabrycznie dostarcza-
k´ ĘciennÄ… i zamontowali w niej
początku zrobi"a dobre wraŻenie, ne są w odcinkach 4 metrowych).
rozdzielacz ogrzewania pod"ogowe-
sprzÄ…tajÄ…c po sobie gruz. Nast´p- Nast´pnie rur´ i z"Ä…czk´ nak"ada
go. Wykonali takŻe podejĘcia pod
nym etapem by"o rozpocz´cie prac si´ na koÅ‚
cówki grzewcze zgrzewar-
grzejniki p"ytowe (z pod"Ä…czeniem
przy instalacji wodnej, co polega"o ki i nagrzewa si´ w czasie 5-18 se-
od do"u) i "azienkowe.
na uk"adaniu rur i ich zgrzewaniu kund (dla Ęrednic 16-50 mm).
za pomocÄ… zgrzewarki. Sam proces W tym czasie materia" rury i z"Ä…cz-
PODEJÂCIA POD GRZEJNIKI
"Ä…czenia elementów wyglÄ…da nast´- ki ulega nadtopieniu. ¸Ä…czÄ…c oby- Jest to waÅ»ny element, w"aĘciwie je-
pujÄ…co: za pomocÄ… noÅ»yc do ci´cia dwa elementy uzyskuje si´ pe"ne, dyny widoczny (poza grzejnikami)
przycinamy rur´ na odpowiedniÄ… jednorodne zespolenie. Po kolej-
element instalacji.
Pod"Ä…czenie rur zasilajÄ…cych rozdzielacz ogrzewania pod"ogowego: a  odmierzenie odcinka rury; b  ci´cie;
c  zgrzewanie
a b
c
LUTY 2002 PRZEWODNIK BUDOWLANY 61
PRAKTYKA NA BUDOWIE
Pomieszczenie kot"owni  wyprowadzenie rur zasilajÄ…cych ¸azienka  podejĘcia pod armatur´ wodociÄ…gowÄ….
centralne ogrzewanie i ogrzewanie pod"ogowe. Koł
cówki
rur zabezpieczone przed zanieczyszczeniem.
Wszelkie przejĘcia rurociągów przez przegrody budowla-
Rozga"´zienie instalacji wody zimnej, ciep"ej i cyrkulacj,
ne zabezpieczono tulejami z tworzywa sztucznego.
wykonane przy pomocy zgrzewanych trójników i mijanek.
Mocowanie rury podejĘcia wodociągowego do Ęciany.
Zgrzewanie instalacji wodociÄ…gowej.
62
PRZEWODNIK BUDOWLANY LUTY 2002
Wszystkie rury schowane sÄ… bo-
wiem w posadzce i w bruzdach
Ęciennych. Nasze grzejniki zo-
sta"y pod"Ä…czone przy pomocy
bia"ych, podwójnych kolanek
z polipropylenu o Ęrednicy 16
mm oraz kątowych bloków za-
worowych. Zastosowanie tych
kolanek umoŻliwia estetyczne
i higieniczne (rurki wychodzÄ…
nie z pod"ogi lecz ze Ęciany)
pod"ączenie grzejników. Na
przyci´te na odpowiedniÄ… d"u-
goĘç koÅ‚
cówki kolanek nak"ada
si´ metalowy, Ęrubunkowy blok
Wykoł
czenie podejĘcia pod hydrant ogrodowy 
Na skrzyŻowaniach rurociągów
zaworowy, który pozwoli nam
zastosowano specjalnie wyprofi- widaç zamontowany zawór kulowy i kurek spusto-
w przysz"oĘci na od"ączenie
wy do usuni´cia na okres zimowy wody z hydrantu.
lowane kszta"tki  mijanki.
grzejnika i jego demontaÅ» np.
przy malowaniu, bez wy"Ä…czania
instalacji i k"opotliwego spusz-
czania z niej wody.
Prace przy instalacji trwa"y ty-
dzieł
. W trakcie ich wykonywa-
nia okaza"o si´, Å»e jeden
z grzejników by" umieszczony
w projekcie na drzwiach gospo-
darczych od garaŻu. W trakcie
wykonywania instalacji przesu-
n´liĘmy ten grzejnik. Nast´pnÄ…
zmianÄ… by"o umiejscowienie po-
dejĘcia wody do pralki.
ZABEZPIECZENIE
PrzygotowanÄ… instalacj´ zabez-
PodejĘcie pod grzejnik typu VKO wykonane z podwójnych bia"ych kolanek Ø 16
pieczyliĘmy przed uszkodzenia-
mm. Rurki jeszcze sÄ… zaĘlepione, moÅ»na wi´c wykonaç prób´ ciĘnieniowÄ… ca"ej
mi mechanicznymi w miejscach
instalacji, bez koniecznoĘci montaŻu grzejnika i Ęrubunków.
gdzie np. istnia"a moÅ»liwoĘç na-
jechania taczkÄ… na rury. Zabez-
pieczenia wykonaliĘmy z desek.
Instalacji nie wolno zalewaç ja-
strychem bez sprawdzenia jej
ciĘnieniowo. PoniewaŻ nasze
prace wykonywaliĘmy w listopa-
dzie, pozosta" problem szybkie-
go, doraęnego uruchomienia in-
stalacji tak aby woda w rurach
nie zamarz"a. W kolejnych nu-
merach opiszemy montaÅ» i uru-
chomienie pieca, wykonanie
przy"Ä…cza gazowego, montaÅ» in-
stalacji ogrzewania pod"ogowego
i grzejników.
Dzi´kujemy p. Piotrowi Bertramo-
RurociÄ…gi prowadzone w pod"odze mocuje si´ do pod"oÅ»a przy pomocy uchwy- wi z firmy Aquatherm-Polska za
pomoc w opracowaniu artyku"u.
tów plastikowych.
LUTY 2002 PRZEWODNIK BUDOWLANY 63