Literatura Grecji archaicznej -kwestia homerycka
Ksenon i Hellanikos ( ok. 200 p.n.e.)  choridzontes-  Iliada i  Odyseja mają różnych autorów,
Francois H�delin abb� d Aubignac (1604-1676)  Przypuszczenia akademickie czyli rozprawa o
Iliadzie(Conjectures academiques ou dissertation sur l Iliade, wyd.1715)- krytyka złego gustu, stylu i
braku konsekwencji w utworze; wniosek  Homer nie istniał
Thomas Blackwell (1701-1757)  studium o życiu i pismach Homera (1735)
Robert Wood (1716-1771)  studium o oryginalnym geniuszu i pismach Homera (Essay on the
Original Genius and Writings of Homer, 1769  praca bardzo popularna) - Homer nie znał pisma, a
jego dzieła przekazywano ustnie
1788  odkrycie i wydanie rękopisu weneckiego (Marcianus A 454) wraz ze scholiami,
Friedrich August Wolf (1759-1824)  Prolegomena ad Homerum, 1795;
- czy możliwe jest dotarcie do pierwotnej wersji poematów,
- problem przekazu pisemnej wersji tekstu,
- postulat oceniania kompozycji i zawartości treściowej w odniesieniu do konkretnej sytuacji
historycznej,
- problem pojawienia się pisma,
- wnioski:  Iliada i  Odyseja nie mogą być dziełem jednej osoby;
- trzy warstwy tekstu: 1) pieśni homeryckie 2) recytacje rapsodów 3) kodyfikacja tekstu w czasach
Pizystrata
K. Lachmann (1830)  analiza Niebelungenlied,  teoria pieśni ( Iliada to 18 osobnych eposów)
G. W. Nitzsch  teoria zakładająca istnienie jednego autora w genialny sposób łączącego dzieła
poprzedników
G. Hermann (1831/1832)   teoria jądra -  Iliada i  Odyseja zostały stworzone przez jednego
autora, ale w wersji o wiele krótszej, potem rozszerzonej
G. Grote (1846)  A History of Greece, poparcie dla teorii Hermanna z uwzględnieniem odmiennych
opinii co do określenia  jądra poematów
Heinrich Schliemann (1822-1890)  1870  odkrycie Troi, 1874  odkrycie Myken, 1876  Tirynsu,
Orchomenos,
Matija Murko (1861-1952)  1912-1913  badania poezji ludowej południowych Słowian
Milman Parry  1933-1935- zebranie 12,5 tysiąca oryginalnych podań ludowych; określenie
charakterystycznych cech poezji ustnej i zdefiniowanie stylu formularnego;
L �pithŁte traditionelle chez HomŁre, (Epitet tradycyjny u Homera), Paris 1928
The Making of Homeric Verse. The Collected Papers of Milman Parry, ed. A. Parry, Oxford
1971
Epos homerycki:
- epos  zjawisko kulturowe, gatunek powstający w interakcji z odbiorcami,
- epos grecki  tradycja poezji oralnej,
- geneza  mity,
- paralelizm dwóch płaszczyzn fabularnych: świata bogów i świata ludzi; liczne związki pomiędzy
oboma światami,
- bohaterowie mocno związani ze środowiskiem społecznym,
- bogowie o ludzkich cechach charakteru,
- fabuła  łączy obie płaszczyzny; przebieg akcji kształtuje ich wzajemne przenikanie się i
nakładanie,
- fabuła wielowątkowa- daje możliwie pełny obraz świata,
- fabuła o charakterze epizodycznym (ślad istnienia odrębnych zespołów pieśni epickich, z których
każda stanowiła odrębną całość kompozycyjną),
- wszechwiedzący i obiektywny narrator, ujawniający niekiedy swoją obecność,
- inwokacja zawierająca ekspozycję treści,
- dwie tendencje stylu: patetyczny i realistyczne,
- opisy realiów  często pełniące funkcję retardacyjną,
- styl formularny,
- powtórzenia, epitheta ornantia, rozbudowana porównania,
- metrum: heksametr daktyliczny,
- wielonostrojowość (dominujący patos),
Bohater homerycki
- człowiek homerycki jest jednością, Homer nie zna wyrazu na oznaczenie duszy i ciała żywego
człowieka; swma, yuch  ciało i dusza zmarłego, rozdzielające się w chwili śmierci,
- frena
j  1) przepona, lub przepona wraz z płucami i sercem 2) świadomość; przepona  siedlisko
umysłu (frn, nooj),
- qum�j  serce, siła życiowa, siedlisko zapału, związany z czuciem i czynną wolą,
-  wielkoduszność  Homer nie używa tego słowa, mówi o  wielkim sercu , ma
gaj qum�j ,
- wielkie serce  wielkoduszność  oznacza człowieka, który  pragnie tylko rzeczy wielkich,
małymi zaś gardzi (Arist., Etyka Nikomachejska, 1123); wie, iż posiada cnotę I domaga się
odpowiedniej czci; cześć to najwyższe dobro zewnętrzne,
-  wielkie serce u Homera, wg Krokiewicza, to  siła chcenno-uczuciowa związana z ciałem I
objawiająca się w takim jego usprawnieniu, iż ludzie nią obdarzeni posiadają daleko większe
możliwości cielesno-czynne niż ludzie nią nie obdarzeni w stopniu równie wysokim (A.
Krokiewicz, Moralność Homera I etyka Hezjoda, Warszawa 1959, s. 56)
- tim - cześć, szacunek, na jaki człowiek zasługuje i jaki się mu należy,
kądoj - zdolność odnoszenia sukcesu i zwycięstwa i związana z nią chwała, prestiż, autorytet i
godność,
- ga
raj  zaszczytna nagroda za męstwo, odzwierciedlająca time bohatera,
- cechy herosa - piękno ( u Homera wygląd człowieka dokładnie odzwierciedla jego wartość);
ambicja i dążenie do przewyższenia innych, m. in. własnych przodków, dążenie do sławy,
poczucie własnej wartości I domaganie się jej respektowania;
- ogólne zasady postępowania (wg Krokiewicza): czcij bogów, kochaj rodziców, szanuj gościa,
nie wszczynaj walki bratobójczej, nie znieważaj lepszego I większego od siebie
- cnota cielesnej siły + cnota rozumnej mowy,
- Il. 9, 443-444:  abyś przemawiał jak mówca i działał jak człowiek czynu m�qwn te �hthr S
menai
prhkt�rŁ te S
rgwn  Fojniks o wychowaniu Achillesa,
- competitive and co-operative values (excellances)  A. W. H. Adkins, Merit and Responsibility,
London 1960,
- różnice w konstrukcji bohatera w  Iliadzie i  Odysei ,
- stosunki z bogami,
- wyobrażenia o życiu pośmiertnym,
- typ: heros, król, mądry starzec, kobieta,
- pozycja i autorytet króla  szczególna opieka Zeusa
Literatura Grecji archaicznej  typ bohatera c.d., obraz społeczeństwa i polis
- zależność pomiędzy wyglądem zewnętrzrnym a wartością człowieka, jego arete,
- cel życia bohatera: a n óriste�ein kaĆ �pa
rocon S
mmenai Ąllwn (Il. 6, 268),
 wyobrażenia o życiu człowieka; m.in.: Il. 17, 446:
T& pou ŃizurŁteron óndr�j
pŁntwn Óssa te ga9 an S
pi pne& ei te kaĆ rpei
o h per f�llwn gene, to& h d kaĆ óndrwn Il. 6, 146
- Moira  bezpostaciowa siła rządząca przeznaczeniem,
Społeczeństwo i polis:
- eposy Homera jako z
ródło historyczne,
- pozostałości epoki mykeńskiej  w poezji epickiej rzadkie; państwa epoki mykeńskiej były
najprawdopodobniej silnie scentralizowane i zarządzane przez dobrze zorganizowaną
administrację; istnieją dwie skrajne opinie: 1) po upadku kultury mykeńskiej rodzi się zupełnie
nowy typ organizacji społ.-politycznej; ostra granica; przełom, 2) po 1200 p.n.e. zachodzą
stopniowe zmiany; ciągłość rozwoju,
- obraz społeczeństwa w eposach  jest dość bliski czasom autora, by jego słuchacze mogli go bez
trudu zrozumieć, z drugiej strony  nieco stylizowany na nieodległą przeszłość, by wydawał się
odpowiedni czasom herosów; najprawdopodobniej dotyczy drugiej połowy IX w. p.n.e. i
pierwszej połowy wieku VIII p.n.e.,
- homerycki bohater określa swe pochodzenie poprzez podanie miasta, ojczyzny, ziemi (w mniej
więcej synonimicznym rozumieniu): astu, polis, gaia, demos, patre,
- definicja polis; problem istnienia polis u Homera; 1) polis w eposach nie ma w ogóle, 2) w
poematach mamy do czynienia z początkami greckiej polis. Wybór jednej z tych teorii wiąże się z
definicją polis; jeśli określi się ją jako wspólnotę terytorialną, której członkowie identyfikują się z
tym samym modelem społeczno-państwowym: kult, zwyczaje i prawa (niekoniecznie pisane), i
tworzą społeczność złączoną związkami ekonomicznymi i strategicznymi, to u Homera
niewątpliwie mamy do czynienia z taką strukturą. Vide: Troja, obóz Achajów w  Iliadzie , Itaka,
miasto Feaków, Pylos w  Odysei ,
- elementy jednoczące homerową społeczność: kult bogów  rytuały religijne, bwmo&
zgromadzenia - ógorŁ,
rozsądzanie sporów bez użycia przemocy,
- różnice w organizacji stosunków społecznych pomiędzy  Iliadą a  Odyseją  kompetencje
władcy, króla,
- o koj  obok polis podstawowa jednostka organizacyjna,
- grupy społeczne: basileis  arystokracja,
kapłani, wieszczowie,
lud,
rzemiślnicy, artyści, śpiewacy wędrowni,
thetes  bezrolni chłopi,
niewolnicy, służba,
Scheria, państwo Feaków  cechy bajkowe, utopia:
- izolacja, samowystarczalność,
- bogactwo,
- klimat, rośliny owocujące przez cały rok, plony bez pracy,
- szczególne łaski bogów: okręty  szybkie jak myśl , obecność bóstw na ucztach przy okazji
składania ofiar.
Styl i kompozycja eposów Homera  cechy szczególne:
- większa konsekwencja w budowie  Odysei (widoczna m.in. we wprowadzaniu postaci
kontrastowych w stosunku do bohaterów: np.: opowieść o Klitajmestrze jako tło dla postaci
Penelopy, kontrast: powrót Agamemnona  powrót Odysa),
- elementy satyry i groteski: scena z Tersytesem, pieśń Demodoka o Afrodyciei Aresie,
- elementy liryczne - pożegnanie Hektora z Andromachą,
- początki innych gatunków literackich: modlitwa ( apostrofa, przypomnienie, prośba)
mowa.