Japoński/Wyrażenia ilości w języku japońskim
1
Japoński/Wyrażenia ilości w języku japońskim
Ilość w języku japońskim wyraża się zupełnie inaczej niż w językach europejskich.
Liczby
Zanim przejdziemy do bardziej skomplikowanych wyrażeń zobaczmy jak konstruuje się japońskie liczby.
Japończycy używają dwóch systemów - zapożyczonych z chińskiego liczb on-yomi, oraz liczb kun-yomi, przy czym
te drugie tylko do małych liczb.
Liczby kun-yomi
" 1 - N d0 (r0 h0 d0 hitotsu)
" 2 - ÅšN d0 (u0 _0 d0 futatsu)
" 3 - N d0 (0 c0 d0 mittsu)
" 4 - ÛV d0 (ˆ0 c0 d0 yottsu)
" 5 - "N d0 (D0 d0 d0 itsutsu)
" 6 - mQ d0 (€0 c0 d0 mutsu)
" 7 - N d0 (j0 j0 d0 nanatsu)
" 8 - kQ d0 ("0 c0 d0 yatsu)
" 9 - ]N d0 (S0 S0 n0 d0 kokonotsu)
" 10 - AS (h0 J0 tM
)
Widać tu d0 (tsu) na końcu liczb 1-9. Było ono dawnym japońskim licznikiem przedmiotów. Czytanie kun-yomi
bez d0 jest używane np. do formowania nazw dni (zobacz artykuł Wyrażenia czasowe w języku japońskim).
Istnieją też dalsze liczby kun-yomi, współcześnie używane jedynie w pewnych zwrotach, np.:
" 20. dzieÅ„ miesiÄ…ca - ÅšN AS åe (o0 d0 K0 hatsuka)
" 20 lat - ÅšN AS sk (o0 _0 a0 hatachi)
Liczby on-yomi
Liczby on-yomi zostały zapożyczone z języka chińskiego i wyparły w znacznym stopniu liczby kun-yomi, m.in.
dlatego, że umożliwiają one łatwe formowanie bardzo dużych liczb.
Podobnie jak w języku chińskim duże liczby są oparte na wielokrotnościach 10 000, nie zaś 1 000 jak w językach
europejskich.
Liczby te, a dokładniej odpowiednie morfemy, to:
" 1 - N (D0 a0 ichi)
" 2 - ÅšN (k0 ni)
" 3 - N (U0 “0 san)
" 4 - ÛV (W0 shi), po 10 ÛV (ˆ0 “0 yon) (przykÅ‚ad: juu yon - 14)
" 5 - "N (T0 go)
" 6 - mQ (ć0 O0 roku)
" 7 - N (W0 a0 shichi, po 10 N (j0 j0 nana) (przykład: juu nana - 17)
" 8 - kQ (o0 a0 hachi)
" 9 - ]N (M0 0 F0 kyuu), lub ]N (O0 ku)
" 10 - AS (X0 0 F0 juu)
" 100 - ~v (r0 ƒ0 O0 hyaku)
Japoński/Wyrażenia ilości w języku japońskim
2
" 1 000 - CS ([0 “0 sen)
" 10 000 - N (~0 “0 man)
" 100 000 000 - Q (J0 O0 oku)
" i dalsze liczby dla wyższych potęg 10 000.
Wielokrotności jednostek dziesiętnych tworzy się dodając licznik przed odpowiednią jednostką, np.:
" 20 - ÅšN AS (k0 X0 0 F0 nijuu)
" 50 - "N AS (T0 X0 0 F0 gojuu)
" 200 - ÅšN ~v (k0 r0 ƒ0 O0 nihyaku)
" 500 - "N ~v (T0 r0 ƒ0 O0 gohyaku)
" 2 000 - ÅšN CS (k0 [0 “0 nisen)
" 5 000 - "N CS (T0 [0 “0 gosen)
Pozostałe liczby tworzy się sklejając po kolei od wyższej jednostki dziesiętnej do niższej, np.:
" 14 - AS ÛV (X0 0 F0 ˆ0 “0 juu yon)
" 25 - ÅšN AS "N (k0 X0 0 F0 T0 nijuu go)
" 106 - ~v mQ (r0 ƒ0 O0 ć0 O0 hyaku roku)
" 110 - ~v AS (r0 ƒ0 O0 X0 0 F0 hyaku juu)
" 208 - ÅšN ~v kQ (k0 r0 ƒ0 O0 o0 a0 nihyaku hati)
" 210 - ÅšN ~v AS (k0 r0 ƒ0 O0 X0 0 F0 nihyaku juu)
" 567 - "N ~v mQ AS N (T0 r0 ƒ0 O0 ć0 O0 X0 0 F0 j0 j0 gohyaku rokujuu nana)
" 1 234 - CS ÅšN ~v N AS ÛV ([0 “0 k0 r0 ƒ0 O0 U0 “0 X0 0 F0 ˆ0 “0 sen nihyaku sanjuu yon)
" 4 567 - ÛV CS "N ~v mQ AS N (ˆ0 “0 [0 “0 T0 r0 ƒ0 O0 ć0 O0 X0 0 F0 j0 j0 yonsen gohyaku rokujuu nana)
Nie jest to jednak peÅ‚ny obraz - po pierwsze dla dużych liczb od 10 000 (~0 “0 man) poczÄ…wszy nie wolno omijać
jedynki - tak wiÄ™c 10 000 to N N (D0 a0 ~0 “0 itiman), nie samo N (~0 “0 man), 100 000 000 to N Q (D0 a0 J0 O0
ichioku) nie Q (J0 O0 oku) itd.
Po drugie 100 (r0 ƒ0 O0 hyaku), 1000 ([0 “0 sen) i niektóre z liczników bardzo dużych liczb zaczynajÄ… siÄ™ od
spółgłoski bezdz
więcznej i jako takie podlegają przekształceniom fonetycznym.
Szczegóły są opisane w artykule Przekształcenia fonetyczne w języku japońskim, tutaj dla podsumowania
tabelka:
" 100 - ~v (r0 ƒ0 O0 hyaku)
" 200 - ÅšN ~v (k0 r0 ƒ0 O0 nihyaku)
" 300 - N ~v (U0 “0 s0 ƒ0 O0 sanbyaku)
" 400 - ÛV ~v (ˆ0 “0 r0 ƒ0 O0 yonhyaku)
" 500 - "N ~v (T0 r0 ƒ0 O0 gohyaku)
" 600 - mQ ~v (ć0 c0 t0 ƒ0 O0 roppyaku)
" 700 - N ~v (j0 j0 r0 ƒ0 O0 nanahyaku)
" 800 - kQ ~v (o0 c0 t0 B0 O0 happyaku)
" 900 - ]N ~v (M0 0 F0 o0 O0 kyuuhyaku)
" 1 000 - CS ([0 “0 sen)
" 2 000 - ÅšN CS (k0 [0 “0 nisen)
" 3 000 - N CS (U0 “0 \0 “0 sanzen)
" 4 000 - ÛV CS (ˆ0 “0 [0 “0 yonsen)
" 5 000 - "N CS (T0 [0 “0 gosen)
" 6 000 - mQ CS (ć0 O0 [0 “0 rokusen)
" 7 000 - N CS (j0 j0 [0 “0 nanasen)
" 8 000 - kQ CS (o0 c0 [0 “0 hassen)
" 9 000 - ]N CS (M0 0 F0 [0 “0 kyuusen)
Japoński/Wyrażenia ilości w języku japońskim
3
Liczniki
Liczb w zdaniu nie używa się jednak samodzielnie, a jedynie w połączeniu z odpowiednim licznikiem. Nie jest to
tak odmienne od języków europejskich jak mogłoby się na pierwszy rzut oka wydawać - wiele jednostek takich jak
waluty czy jednostki długości jest same z siebie licznikami, a więc ich użycie nie różni się od użycia w językach
europejskich, w językach europejskich zaś też często używa się liczników - np. pięć arkuszy papieru, trzy sztuki
bydła itd.
Licznikami technicznie rzecz biorąc są też już wprowadzone jednostki dziesiętne - 10, 100, 1000, 10 000, 100 000
000, itd.
Jednostki monetarne
Do popularnych walut należą niewątpliwie:
" jen - Ä…Q (H0 “0 en)
" euro - ć0 ü0 í0 yuuro
" dolar - É0 ë0 doru
A
ączymy po prostu liczbę on-yomi z jednostką monetarną i otrzymujemy cenę wyrażoną w danej walucie, np.:
" 1000 jenów - CS Ä…Q ([0 “0 H0 “0 sen en)
" 100 euro - ~v ć0 ü0 í0 (r0 ƒ0 O0 ć0 ü0 í0 hyaku yuuro)
" 10 dolarów - AS É0 ë0 (X0 0 F0 É0 ë0 juu doru)
" 32 jeny - N AS ÅšN Ä…Q (U0 “0 X0 0 F0 k0 H0 “0 sanjuu ni en)
Jednostki metryczne
Jednostki metryczne tworzy się tak samo jak w językach europejskich - z prefiksu oznaczającego rząd wielkości oraz
z rodzaju jednostki. Są to oczywiście zapożyczenia z języków europejskich.
Najważniejsze prefiksy to:
" mili - ß0 Ä™0 miri
" centy - 0 ó0 Á0 senti
" kilo - ­0 í0 kiro
" mega - á0 Ź0 mega
" giga - ®0 Ź0 giga
Jednostki zaÅ› to m.in.:
" gram - °0 é0 Ä…0 guramu
" metr - á0 ü0 È0 ë0 meetoru
" litr - Ä™0 Ã0 È0 ë0 rittoru
" tona - È0 ó0 ton
" bajt - Ð0 Å„0 È0 baito
" bit - Ó0 Ã0 È0 bitto
Tak więc skonstruowane już liczniki to:
" gram - °0 é0 Ä…0 guramu
" miligram - ß0 Ä™0 °0 é0 Ä…0 miri guramu
" kilogram - ­0 í0 °0 é0 Ä…0 kiro guramu
" metr - á0 ü0 È0 ë0 meetoru
" kilometr - ­0 í0 á0 ü0 È0 ë0 kiro meetoru
" centymetr - 0 ó0 Á0 á0 ü0 È0 ë0 senti meetoru
" milimetr - ß0 Ä™0 á0 ü0 È0 ë0 miri meetoru
Japoński/Wyrażenia ilości w języku japońskim
4
" litr - Ä™0 Ã0 È0 ë0 rittoru
" mililitr - ß0 Ä™0 Ä™0 Ã0 È0 ë0 miri rittoru
" tona - È0 ó0 ton
" bit - Ó0 Ã0 È0 bitto
" bajt - Ð0 Å„0 È0 baito
" kilobajt - ­0 í0 Ð0 Å„0 È0 kiro baito
" megabajt - á0 Ź0 Ð0 Å„0 È0 mega baito
" gigabajt - ®0 Ź0 Ð0 Å„0 È0 giga baito
" itd.
Żeby dopełnić obrazu należy wspomnieć o tym, że samodzielne prefiksy mogą być używane do oznaczenia
jednostek o ile wynika to z kontekstu. Do szczególnie popularnych należą:
" centymetr - 0 ó0 Á0 senti
" kilometr - ­0 í0 kiro
" kilogram - ­0 í0 kiro
Czyli jednostki kilogram i kilometr można stosować w postaci skróconej tylko wtedy gdy jest jasne z kontekstu o
której mowa.
A przykładowe wyrażenia to:
" 5 gramów - "N °0 é0 Ä…0 (T0 °0 é0 Ä…0 go guramu)
" 3 kilogramy - N ­0 í0 °0 é0 Ä…0 (U0 “0 ­0 í0 °0 é0 Ä…0 san kiro guramu) lub N ­0 í0 (U0 “0 ­0 í0 san kiro)
" 2 metry - ÅšN á0 ü0 È0 ë0 (k0 á0 ü0 È0 ë0 ni meetoru)
" 3 kilometry - N ­0 í0 á0 ü0 È0 ë0 (U0 “0 ­0 í0 á0 ü0 È0 ë0 san kiro meetoru) lub N ­0 í0 (U0 “0 ­0 í0 san kiro)
" 10 gigabajtów - AS ®0 Ź0 Ð0 Å„0 È0 (X0 0 F0 ®0 Ź0 Ð0 Å„0 È0 juu giga baito)
Czas
Jednostki czasu też są licznikami, np.:
" rok - t^ “• (m0 “0 K0 “0 nenkan)
" godzina - Bf “• (X0 K0 “0 jikan)
" 2 lata - ÅšN t^ “• (k0 m0 “0 K0 “0 ni nenkan)
" 5 godzin - "N Bf “• (T0 X0 K0 “0 go jikan)
Czasu używa się w ten sposób tylko w znaczeniu pewnej wielkości. Wyrażenia typu dwa lata temu, godzina ósma
rano czy też dwunasty stycznia konstruowane są w inny, choć podobny, sposób.
Szczegółowo temat ten opisany jest w artykule Wyrażenia czasowe w języku japońskim.
Ludzie, zwierzęta, przedmioty
Potrafimy powiedzieć, że dany człowiek ma taki a taki wzrost, a jakiś przedmiot tyle a tyle kosztuje. Pozostaje
pytanie jak powiedzieć, że jest tyle a tyle ludzi, zwierząt czy przedmiotów.
Tutaj też należy użyć liczników. Trzy najważniejsze to:
" licznik ludzi - ºN (k0 “0 nin)
" licznik zwierzÄ…t - 9S (r0 M0 hiki)
" licznik przedmiotów - P (S0 ko)
Japoński/Wyrażenia ilości w języku japońskim
5
Liczenie ludzi
Licznik ludzi jest prosty w użyciu, ponieważ może być stosowany do wszystkich ludzi i nie liczÄ…c ˆ0 “0 (yon) nie
podlega modyfikacjom fonetycznym. Wyjątkiem są tu jedynie wyrażenia "jedna osoba" i "dwie osoby", tworzone z
liczebnika kun-yomi i licznika Š0 (ri) pochodzÄ…cego z dawnego japoÅ„skiego:
" jedna osoba - N ºN (r0 h0 Š0 hitori)
" dwie osoby - ÅšN ºN (u0 _0 Š0 futari)
" trzy osoby - N ºN (U0 “0 k0 “0 sannin)
" cztery osoby - ÛV ºN (ˆ0 k0 “0 yonin)
" pięć osób - "N ºN (T0 k0 “0 gonin)
" itd.
Liczenie zwierzÄ…t
Licznik zwierzÄ…t podlega modyfikacjom fonetycznym i dla pewnych grup zwierzÄ…t istniejÄ… bardziej odpowiednie
liczniki:
" duże zwierzęta - -Ś (h0 F0 tou)
" ptaki - ½ (Ź0 wa)
Tak więc:
" jedno niewielkie zwierzÄ™ - N 9S (D0 c0 t0 M0 ippiki)
" dwa niewielkie zwierzęta - ŚN 9S (k0 r0 M0 nihiki)
" trzy niewielkie zwierzÄ™ta - N 9S (U0 “0 s0 M0 sanbiki)
" jedno duże zwierzę - N -Ś (D0 c0 h0 F0 ittou)
" dwa duże zwierzęta - ŚN -Ś (k0 h0 F0 nitou)
" trzy duże zwierzÄ™ta - N -Åš (U0 “0 h0 F0 santou)
" jeden ptak - N ½ (D0 a0 Ź0 ichiwa)
" dwa ptaki - ÅšN ½ (k0 Ź0 niwa)
" trzy ptaki - N ½ (U0 “0 Ź0 sanwa)
Liczenie przedmiotów
Liczników dla różnych rodzajów przedmiotów jest wiele i o ile użycie P (S0 ko) zostanie zwykle zrozumiane, nie
będzie to naturalny japoński.
Co ważniejsze to:
" dÅ‚ugie przedmioty, np. ołówki - ,g ({0 “0 hon)
" pÅ‚askie przedmioty, np. "arkusze" papieru - šg (~0 D0 mai)
" książki, "tomy" - ŠQ (U0 d0 satsu)
" obuwie, "pary" - łć (]0 O0 soku)
" płyny, "szklanki", "filiżanki", "kufle" - og (o0 D0 hai)
" samochody i inny sprzÄ™t - ðS (`0 D0 dai)
" statki -
([0 O0 seki)
" budynki - ÒŽ (Q0 “0 ken)
" ubrania - @w (a0 ƒ0 O0 chaku)
Japoński/Wyrażenia ilości w języku japońskim
6
Inne liczniki
Liczników w języku japońskim jest kilkaset, a gdyby liczyć też te mniej popularne to nawet ponad tysiąc. Jest to
klasa otwarta - nowe liczniki są wciąż tworzone przez zapożyczenia. Konstrukcje licznikowe są używane do wielu
innych celów niż tylko liczenie przedmiotów, np. do okreÅ›lania numeru piÄ™tra: N Ž
(D0 c0 K0 D0 ikkai) to "parter",
roku studiów: N t^ u (D0 a0 m0 “0 [0 D0 ichinensei) to "student pierwszego roku" itd.
y
ródła i autorzy artykułu
7
y
ródła i autorzy artykułu
Japoński/Wyrażenia ilości w języku japońskim y
ródło: http://pl.wikibooks.org/w/index.php?oldid=149950 Autorzy: AdSR, Amber, Cathy Richards, Conversion script, Derbeth, Gładka,
JenVan, Kasei-jin, Konradek, Leopold, Lethern, Maikeru, Matusz, Seibun, Taw, Warszk, 19 anonimowych edycji
Licencja
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 Unported
http:/ / creativecommons. org/ licenses/ by-sa/ 3. 0/