PODATNIK W ROZUMIENIU USTAWY O PODATKU VAT
























Rozdział 1

Zgodnie z art. 5 ustawy o podatku od towarów i usług, podatnikami tego podatku
są osoby prawne, jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej
oraz osoby fizyczne, mające swą siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium
Polski, o ile wykonują we własnym imieniu i na własny rachunek wymienione w
ustawie czynności. Ważne są okoliczności podejmowanych przez podatnika działań,
albowiem opodatkowaniu podlegają jedynie czynności podjęte z zamiarem ich
częstego wykonywania i powtarzania. Co ciekawe opodatkowaniu podlegają także
czynności wykonane jednorazowo np. jednorazowa sprzedaż rzeczy nabytej w tym
właśnie celu. Tak więc o częstotliwości decyduje zamiar podatnika i
okoliczności towarzyszące wykonywaniu danej czynności. Małe znaczenie ma tu
powtarzalność samej czynności. [1 Polskie Prawo Finansowe, pod red. nauk. E.
Ruśkowskiego, Warszawa 1998]

Ustawowe ukształtowanie podmiotowego zakresu podatku wyklucza z grona
podatników osoby wykonujące czynności podlegające opodatkowaniu w ramach
stosunku pracy, stosunku służbowego, umowy zlecenia itp., dlatego iż osoby te
wykonują owe czynności we własnym imieniu ale na rachunek innego podmiotu.
Ustawa nie wyklucza natomiast z grona podatników maklerów, agentów,
komisantów-są oni podatnikami w zakresie własnej prowizji uzyskanej z tytułu
pośrednictwa wykonywania czynności i zawierania umów. [2 art. 16 Ustawy z dnia
8.01.93r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. nr. 11,
poz. 50)]

Oprócz podatników mających miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium
Polski ustawodawca do grona podatników zalicza również podmioty " zagraniczne"
, czyli mające swoją siedzibę lub miejsce zamieszkania za granicą, jeżeli
określone w ustawie czynności wykonują osobiście lub przy wykorzystaniu
urządzeń lub zakładów prowadzących działalność usługową, handlową lub
produkcyjną na terytorium naszego kraju. O zaklasyfikowaniu ich do grona
podatników decyduje w tym wypadku miejsce wykonywanych czynności podlegających
opodatkowaniu. [
3 art.5, pkt.1, ust.4 ]
Specyficzne zasady opodatkowania dotyczą podmiotów sprowadzających towary z
zagranicy, na których ciąży obowiązek zapłaty cła. Dotyczy to również towarów
zwolnionych z cła na podstawie odrębnych przepisów a także towarów na których
cło zostało zawieszone. Podatek VAT płacą na granicy wszystkie podmioty
importujące towar, bez względu na póżniejsze przeznaczenie towaru-własne lub
handlowe potrzeby. Przy opodatkowaniu towarów importowanych bez znaczenia jest
częstotliwość sprowadzanych towarów oraz fakt czy podatnik importujący towar
jest w kraju zwolniony podmiotowo z podatku od towarów i usług.
Ruśkowski słusznie zauważa, że o ile podatnikiem VAT jest zazwyczaj osoba
dokonująca sprzedaży lub usługi, to w przypadku wykorzystywania usług
pochodzących z importu podatkiem obciążony jest usługobiorca. [4 Płacony przez
usługobiorcę podatek jest podatkiem należnym a nie naliczonym( nie podlega
zmniejszeniu na podstawie art. 19 ustawy). Podatek jest traktowany jako koszt
uzyskania przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym.] Opodatkowanie
usługodawcy w kraju wynika z braku możliwości opodatkowania podmiotu
zagranicznego, świadczącego na terenie RP swe usługi. Chodzi tu bowiem o usługi
o charakterze niematerialnym, np. doradztwo prawne, finansowe, których nie
można wykryć czy ujawnić poprzez kontrolę graniczną. Na równi z importem usług
traktowane są usługi turystyki wyjazdowej. [5 Polskie prawo finansowe...]
Warto zwrócić uwagę na fakt, iż podatnikami VAT są wszystkie podmioty
wykonujące czynności podlegające opodatkowaniu w rozumieniu artykułu 2 ustawy,
bez względu na to, czy owe czynności są wykonywane z zachowaniem warunków
formalnych określonych w przepisach prawa. Oznacza to że podatnikiem jest
również osoba wykonująca czynności w ramach działalności prowadzonej bez
stosownego zezwolenia, nie wpisana do ewidencji działalności gospodarczej, nie
zarejestrowana w urzędzie skarbowym przed dokonaniem pierwszej czynności, nie
posiadająca numeru identyfikacji podatkowej. [6 m.in. wyrok NSA z dnia
20.01.95r. (III SA 868/94 ), " Monitor Podatkowy" 1995, nr.8] Jedyną cechą
różniącą w.w podatników od podatników dokonujących określonych czynności z
zachowaniem wszelkich wymogów formalnych, jest brak możliwości korzystania z
wielu uprawnień, ulg i udogodnień.






Rozdział 2

Podmioty obciążone podatkiem od wartości dodanej są jedną grupą, natomiast w
drugiej znajdują się te, których dotyczą zwolnienia od VAT. Istotne jest jednak
że nawet w przypadku zwolnienia, podmioty te formalnie pozostają nadal
podatnikami , ponieważ zobowiązane są do prowadzenia ewidencji oraz ewentualnej
rejestracji w urzędzie skarbowym. W pewnych okolicznościach sam zainteresowany
może decydować o zakwalifikowaniu go do jednej lub drugiej grupy.
Powodem wyodrębnienia z grona wszystkich podatników VAT kategorii podmiotów
zwolnionych jest dążenie do uniknięcia opodatkowania drobnych podmiotów
gospodarczych. Zamierzeniem ustawodawcy było uniknięcie nakładania na niektóre
podmioty zbyt czasochłonnych i kosztownych czynności. Zwolnienia podmiotowe, bo
o nich mowa, dotyczą wyłącznie podatku od towarów i usług, nie odnoszą się do
podatku akcyzowego normowanego przez tę samą ustawę. Zwolnień nie stosuje się
do importu towarów oraz oddziałów osób prawnych, które na mocy decyzji urzędu
skarbowego stały się samodzielnymi podatnikami VAT.
Od podatku, na mocy ustawy zwolnieni są podatnicy, u których wartość sprzedaży
towarów, a także wartość exportu towarów i usług nie przekroczyła łącznie w
poprzednim roku podatkowym 80.000 zł. Jeżeli limit ten zostanie przekroczony,
to zwolnienie traci moc, a opodatkowaniu podlega nadwyżka ponad ustanowioną
przez ustawodawcę kwotę. [7 Podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy,
oprac. J. Głuchowski, Warszawa 1995] Podatnicy w.w mogą jednak zrezygnować ze
zwolnienia pod warunkiem zawiadomienia o tym zamiarze właściwego urzędu
skarbowego przed początkiem miesiąca, w którym rezygnują ze zwolnienia.
Od podatku zwolnieni są też podatnicy opłacający podatek dochodowy w formie
zryczałtowanej w zakresie objętej tą formą opodatkowania. Dotyczy to jednak
tylko formy karty podatkowej i nie obejmuje innych form zryczałtowania.
Podmioty opłacające podatek dochodowy w formie zryczałtowanej mogą jednak stać
się podatnikami VAT. Ma to miejsce wówczas gdy exportują one towary i usługi. W
takiej sytuacji stosuje się stawkę 0%, co umożliwia zwrot z budżetu państwa
podatku naliczonego przez dostawców.
Ostatni rodzaj zwolnień podmiotowych przysługuje zakładom pracy chronionej, w
rozumieniu przepisów o zatrudnieniu i rehabilitacji zawodowej osób
niepełnosprawnych. Mogą oni wybrać zwolnienie od podatku bez względu na wartość
sprzedaży towarów, pod warunkiem złożenia przez podatnika pisemnego
oświadczenia we właściwym urzędzie skarbowym [8 Dz. U. 93. 11. 50- tekst
jednolity], oraz pod warunkiem spełnienia warunków formalnych przewidzianych w
przepisach szczegółowych. Ulg o których mowa w tym akapicie nie stosuje się do
podatników sprzedających wyroby akcyzowe oraz do podmiotów u których występują
zaległości w podatkach stanowiących dochód budżetu państwa. Ponadto jeżeli
zwolniony od podatku jako zakład pracy chronionej nie spełnia określonych w
przepisach warunków, urząd skarbowy może zastosować wobec niego sankcję
polegającą na określeniu wartości sprzedaży w drodze oszacowania i ustaleniu
podatku przy zastosowaniu podstawowej składki 22%, bez prawa obniżenia podatku
należnego.
Warto zaznaczyć, że podmioty zwolnione podmiotowo od VAT, nie mają prawa do
potrącenia podatku zapłaconego przy nabyciu towarów i usług. Wyjątkiem są tu
opłacający podatek dochodowy w formie ryczałtu i prowadzący odpowiednią
ewidencję, którzy to dokonując exportu uzyskają zwrot podatku zapłaconego przy
zakupach.
















Rozdział 3

Podstawowym obowiązkiem podatnika, jaki nakłada na niego ustawa jest obowiązek
rejestracji. Rejestr podatników VAT umożliwia bowiem administracji skarbowej
sprawne zarządzanie. Rejestracja polega na wypełnieniu formularza zgłoszenia
rejestracyjnego. Warto przypomnieć, o czym była już mowa, że zaniedbanie
zarejestrowania nie zwalnia podmiotów wykonujących określonych ustawowo
czynności z obowiązku zapłaty podatku. Jednak tylko podatnicy zarejestrowani
mają prawo do zwrotów pośrednich i bezpośrednich. Podatnik nie zarejestrowany
nie przestaje być podatnikiem, traci tylko te uprawnienia ( ustawa nie
przewiduje innych sankcji ). Urząd skarbowy potwierdza fakt zgłoszenia i nadaje
podatnikowi numer identyfikacji podatkowej, którym podatnik ma obowiązek
posługiwać się we wszystkich sprawach związanych z VAT i umieszczać ten numer
na wystawianych fakturach i ofertach. Jeżeli podatnik ma zamiar zaprzestać
wykonywania określonych ustawowo czynności, ma obowiązek zawiadomić o tym
fakcie właściwy urząd skarbowy który wykreśli podatnika z rejestru.
Podatnicy obowiązani są składać w urzędzie skarbowym deklaracje podatkowe dla
podatku od towarów i usług za okresy miesięczne do 25 dnia miesiąca
następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek podatkowy. Podatkiem do
zapłacenia jest wedle ustawy, nie licząc przypadków szczególnych, różnica
pomiędzy podatkiem należnym( stanowiącym iloczyn kwoty obrotu i właściwej
stawki ) a podatkiem naliczonym( stanowiącym sumę kwot podatku zawartego w
fakturach potwierdzających zakupy podatnika ). Podatnik na każdym szczeblu
obrotu ma więc prawo do odliczeń kwot podatku zawartych w zakupach związanych z
prowadzoną działalnością gospodarczą [9 Polskie prawo finansowe...]. Kwotę
podatku naliczonego stanowi także, w przypadku importu- suma kwot podatku
wynikających z dokumentu celnego, oraz kwota podatku należnego od importu
usług, z wyjątkiem podatku od usług turystyki wyjazdowej, usług związanych ze
sprzedażą zwolnioną od podatku oraz związanych z czynnościami nie wymienionymi
w art. 2 ustawy [10 art. 19 ust.2a; art. 2 ustawy; Dz. U. 93.11.50].
W przypadku gdy kwota podatku naliczonego jest w okresie rozliczeniowym wyższa
od kwoty podatku należnego, podatnik ma prawo, z zastrzeżeniem przepisów
szczegółowych, do obniżenia o tę różnicę podatku należnego za następne okresy.
Różnica ta podlega zwrotowi, jeśli całość lub część sprzedaży towarów
opodatkowanych jest stawką niższą niż 22% tj. stawką obniżoną 7% lub
preferencyjną 0%. Podatnik ma prawo domagać się zwrotu omówionych różnic
pieniężnych w terminie 15 i 25 dni od złożenia wniosku, a w przypadku
opieszałości urzędu skarbowego ma prawo do określonych w przepisach odsetek.
Uprawnienia te nie dotyczą podatników którzy zalegają z zapłatą podatków
stanowiących dochód budżetu państwa. W tym przypadku kwota zwrotu różnicy
podlega z urzędu zaliczeniu na zaległe zobowiązania podatkowe.
Kolejną wynikającą z ustawy powinnością jest zobowiązanie podatników bez
wezwania do obliczania i wpłacania podatku za okresy miesięczne w terminie do
25 dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstał obowiązek
podatkowy, na rachunek właściwego urzędu skarbowego. Nie dotyczy to podatników
importujących towary i opłacających podatek VAT na granicy, w rozumieniu art.
11 [11 Dz. U. 93.11.50]. Jedynie w przypadku, gdy obliczenie podatku, a co za
tym idzie zapłacona kwota jest nieprawidłowe, organ podatkowy koryguje je w
formie decyzji podatkowej. Nie ma natomiast możliwości do wyrażenia zgody na
korektę złożonej deklaracji [12 wyrok NSA z dnia 29.03.96r. ( III SA 31/95 ),
"Monitor Podatkowy" 1996, nr. 7].
Podatnicy sprzedający towary i świadczący usługi są zobowiązani, z
uwzględnieniem przepisów szczegółowych, do prowadzenia ewidencji obrotu i kwot
podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących. Podmioty naruszające
ten obowiązek tracą prawo do obniżenia podatku należnego. Podatnicy w związku z
prowadzoną działalnością są zobowiązani do wystawiania faktur stwierdzających i
potwierdzających sprzedaż towarów, jej datę, cenę jednostkową bez podatku,
wartość sprzedaży, kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące
podatnika i nabywcy.







Zakończenie

Podatek od towarów i usług, zwany podatkiem VAT sprawia często wiele problemów
najbardziej zainteresowanym czyli podatnikom. Dzieje się tak z uwagi na
występujące różnice w strukturze i zasadach samego podatku w porównaniu do
wcześniej znanych podatków dochodowych. Duże kłopoty wywołuje brak w podatku od
towarów i usług instytucji zeznania rocznego a co za tym idzie konieczność
rozliczania go w cyklach miesięcznych. Praca ta miała stanowić właśnie o samych
zainteresowanych, intencją moją było wskazanie występujących różnic,
wypunktowanie praw i obowiązków podatników i przejrzyste uszeregowanie
najważniejszych założeń ustawodawcy odnoszących się ściśle do podmiotów
podatku. Stąd pozwoliłem sobie na pominięcie niektórych przepisów ustawy,
często fundamentalnych w swojej treści, ale odnoszących się jedynie pośrednio
do syntetycznie ujętego tematu pracy.















Literatura

Ustawa z dnia 8.01.1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku
akcyzowym ( Dz. U. nr. 11, poz. 50, z póżniejszymi zmianami );
Polskie prawo finansowe, pod redakcją E. Ruśkowskiego, Wydawnictwo KiK,
Warszawa 2000;
I. Zubrzycki, Leksykon VAT 2000, Oficyna Wydawnicza UNIMEX,Wrocław 2000;
Podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, oprac. J. Głuchowski,
Warszawa 1995;
Podatki praktycznie nr. 3, Wydawnictwo Sorus, Poznań 1993;
Zbiór Orzecznictwa NSA w zakresie podatku VAT, Izba Skarbowa, Toruń 2000;
Podatki- Zbiór Ujednoliconych Przepisów, Wydawnictwo Drągowski S.A. , Warszawa
2000.


















Spis Treści

Rozdział 1. Podmiot podatku i jego
cechy...................................................str. 2
Rozdział 2. Zwolnienia
podmiotowe............................................................str. 4
Rozdział 3. Prawa i obowiązki
podatnika.....................................................str. 6
Zakończenie.............................................................................................str.
8
Literatura.................................................................................................str.
9
Spis
treści................................................................................................str.
10