dysleksja
Miejsce na identyfikacj´ szko"y
ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY
Z OPERONEM
WIEDZA O SPO¸ECZEÄ„STWIE
POZIOM PODSTAWOWY
LISTOPAD
ROK 2008
Czas pracy 120 minut
Instrukcja dla zdajÄ…cego
1. SprawdÄ™, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 17 stron (za-
dania 1 25). Ewentualne braki zg"oĘ przewodniczącemu
zespo"u nadzorujÄ…cego egzamin.
2. Odpowiedzi zapisz czytelnie w miejscu na to przeznaczo-
nym.
3. Pisz czytelnie. UŻywaj d"ugopisu/pióra tylko z czarnym tu-
szem/atramentem.
4. Nie uŻywaj korektora.
5. B"´dne zapisy wyraÄ™nie przekreĘl.
6. Pami´taj, Å»e zapisy w brudnopisie nie podlegajÄ… ocenie.
Úyczymy powodzenia!
Za rozwiÄ…zanie
wszystkich zadał

moÅ»na otrzymaç
"Ä…cznie
100 punktów.
Wpisuje zdajÄ…cy przed rozpocz´ciem pracy
KOD
PESEL ZDAJŃCEGO
ZDAJŃCEGO
Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON.
Kopiowanie w ca"oĘci lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadał
przez
dyrektorów szkó" biorących udzia" w programie Próbna Matura z OPERONEM.
2
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
W zadaniach 1 4 podkreĘl jedną w"aĘciwą odpowiedę.
Zadanie 1. (1 pkt)
Zgromadzenie Narodowe w Polsce sk"ada si´:
a) ze 100 cz"onków
b) z 300 cz"onków
c) z 460 cz"onków
d) z 560 cz"onków
Zadanie 2. (1 pkt)
Grupa z za"oŻenia otwarta dla wszystkich to grupa:
a) pierwotna
b) formalna
c) ekskluzywna
d) inkluzywna
Zadanie 3. (1 pkt)
Norma prawna utworzona bezpoĘrednio przez s´dziego w ramach rozpatrywania okreĘlonej
sprawy to:
a) paremia
b) precedens
c) orzeczenie
d) ustawa
Zadanie 4. (1 pkt)
Rzeczpospolita Polska sta"a si´ cz"onkiem Unii Europejskiej:
a) 1 maja 2004 roku
b) 1 czerwca 2003 roku
c) 1 kwietnia 2003 roku
d) 1 marca 2002 roku
Zadanie 5. (4 pkt)
SpoĘród podanych form demokracji podkreĘl cztery formy demokracji bezpoĘredniej.
weto ludowe, pikieta, referendum, wybory na Prezydenta RP, demonstracje, inicjatywa ludowa,
plebiscyt, dzia"alnoĘç w partii politycznej
Zadanie 6. (1 pkt)
Zapisz nazw´ postawy, na którÄ… sk"adajÄ… si´ niÅ»ej wymienione elementy.
 przekonanie o wyŻszoĘci w"asnego narodu
 idealizacja w"asnego narodu
 nienawiĘç wobec innych narodów
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
3
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 7. (4 pkt)
Do charakterystyk zasad prawa wyborczego w pał
stwach demokratycznych dopisz w odpowied-
nich miejscach ich nazwy.
Charakterystyka Nazwa zasady
A. Obywatele wybierają swoich przedstawicieli bezpoĘrednio, oddając
na nich swoje g"osy.
B. Wybory majÄ… charakter anonimowy, a g"osowanie odbywa si´ bez
udzia"u osób trzecich.
C. KaŻdy wyborca dysponuje taką samą liczbą g"osów, a kaŻdy g"os ma
równÄ… wag´.
D. Prawo uczestnictwa w wyborach majÄ… wszyscy pe"noletni obywatele,
którzy posiadają prawa obywatelskie.
W zadaniach 8 10 przyporzÄ…dkuj odpowiednie litery do liczb, wpisujÄ…c liter´ obok w"aĘciwej liczby
np. 6. A.
Zadanie 8. (4 pkt)
Do podanych funkcji wype"nianych przez rodzin´ dopasuj w"aĘciwe opisy.
1. funkcja socjalizacyjna
2. funkcja ekonomiczna
3. funkcja stratyfikacyjna
4. funkcja kulturowa
A. Polega na nadawaniu przez rodzin´ pozycji spo"ecznej swoim cz"onkom.
B. Polega na przygotowywaniu dzieci do samodzielnego Życia i pe"nienia ról spo"ecznych.
C. Polega na zaspokajaniu emocjonalno-rodzicielskich potrzeb wspó"ma"Żonków.
D. Polega na przekazywaniu dzieciom dziedzictwa kulturowego.
E. Polega na zaspokajaniu materialnych potrzeb rodziny.
OdpowiedÄ™: 1. & & 2. & & 3. & & 4. & &
Zadanie 9. (1 pkt)
UporzÄ…dkuj chronologicznie etapy integracji europejskiej.
A. powstanie EWG
B. utworzenie unii celnej
C. powstanie EWWiS
D. wprowadzenie wspólnej waluty
E. utworzenie wspólnego rynku
OdpowiedÄ™: 1. & & 2. & & 3. & & 4. & &
Zadanie 10. (4 pkt)
PrzyporzÄ…dkuj nazwiskom osób, którym przyznano PokojowÄ… Nagrod´ Nobla, w"aĘciwe uzasad-
nienie ich zas"ug.
1. Albert Arnold Gore
2. Jaser Arafat i Shimon Perez
3. Nelson Mandela i Frederik Willem De Klerk
4. Michai" Gorbaczow
4
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
A. za dzia"ania na rzecz zaprowadzenia pokoju na Bliskim Wschodzie
B. za dzia"ania na rzecz likwidacji apartheidu i stworzenia demokracji w RPA
C. za dzia"ania na rzecz przeciwdzia"ania globalnemu ociepleniu
D. za prac´ na rzecz lepiej zorganizowanego i bardziej pokojowego Ęwiata
E. za dzia"ania na rzecz zakoł
czenia zimnej wojny
OdpowiedÄ™: 1. & & 2. & & 3. & & 4. & &
Zadanie 11. (10 pkt)
Zapoznaj si´ z tabelÄ… i mapÄ…, a nast´pnie wykonaj polecenia.
11.1. (5 pkt) Uzupe"nij tabel´. Wpisz nazw´ narodu, spoĘród którego rekrutujÄ… si´ cz"onkowie
organizacji terrorystycznych, oraz okreĘl charakter tych ugrupował
, wpisujÄ…c odpowiednio:
 separatystyczny
 fundamentalistyczny
 lewacki
Lp. Organizacja terrorystyczna Naród Charakter organizacji
1. Euskadi Ta Askatasuna (ETA)
& & & & & .& & & & & & & .& & & & & & & & & & & & .
2. Hamas
& & & & & .& & & & & & & .& & & & & & & & & & & & .
3. Hezbollah
& & & & & .& & & & & & & .& & & & & & & & & & & & .
4. Irish Republican Army (IRA)
& & & & & .& & & & & & & & .& & & & & & & & & & & .
5. Rote Armee Fraktion (RAF)
& & & & & .& & & & & & & & .& & & & & & & & & & & .
11.2. (5 pkt) Zaznacz na mapie pał
stwa, w których dzia"ają organizacje terrorystyczne wymie-
nione w tabeli, wpisujÄ…c w miejsca wykropkowane odpowiadajÄ…ce im liczby.
15° 0° 15° 30° 45° 60°
D....
45°
C....
15°
60°
45°
B....
30°
E....
A....
30°
250 0 250 500 km
15° 30° 45°
0°
5
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 12. (5 pkt)
Do podanych funkcji prawa dopisz ich nazwy.
A. Regulowanie zasad rozdzia"u poŻądanych dóbr spo"ecznych oraz gwarancja tego rozdzia"u.
funkcja & & & & & & & & ..
B. Przywracanie do Å»ycia spo"ecznego jednostek, które podj´"y dzia"ania sprzeczne z prawem.
funkcja & & & & & & & & ..
C. Zapobieganie negatywnym efektom zjawisk przyrodniczych i cywilizacyjnych oraz niebezpiecznym
ludzkim zachowaniom.
funkcja & & & & & & & & ..
D. Poddawanie spo"ecznej kontroli zarówno zachował
ludzkich, jak i zachował
organów pał
stwo-
wych i samorzÄ…dowych.
funkcja & & & & & & & & ..
E. Uruchamianie pał
stwowego aparatu przymusu w celu eliminacji zachował
zagraŻających war-
toĘciom chronionym przez prawo.
funkcja & & & & & & & & ..
Zadanie 13. (5 pkt)
Wymieł
pi´ç cech paÅ‚
stwa prawa.
1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
2. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
3. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
4. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
5. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 14. (3 pkt)
Potrzeby
Zapoznaj si´ z rysunkiem i wykonaj polecenia.
14.1. (1 pkt) Nadaj w"aĘciwy tytu" rysunkowi obok.
samo-
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & realizacji
szacunku
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
afiliacji
14.2. (1 pkt) Podaj nazwisko autora przedstawio-
nej na rysunku klasyfikacji.
bezpieczeł
stwa
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & fizjologiczne
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
14.3. (1 pkt) WyjaĘnij, na czym polega potrzeba afiliacji.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
6
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 15. (1 pkt)
Zapoznaj si´ z fragmentem konstytucji i napisz, jakÄ… fundamentalnÄ… zasad´ demokracji gwa-
rantuje artyku" 35 Konstytucji RP.
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim naleŻącym do mniejszoĘci narodowych i et-
nicznych wolnoĘç zachowania i rozwoju w"asnego j´zyka, zachowania obyczajów i tradycji oraz
rozwoju w"asnej kultury.
2. MniejszoĘci narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia w"asnych instytucji edukacyjnych, kul-
turalnych i instytucji s"uŻących ochronie toŻsamoĘci religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyga-
niu spraw dotyczących ich toŻsamoĘci kulturowej.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2 kwietnia 1997 r.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 16. (3 pkt)
Zapoznaj si´ ze zdj´ciem i wykonaj polecenia.
16.1. (1 pkt) Podaj nazw´ pomnika i miasto, w którym si´ on
znajduje.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
16.2. (2 pkt) Podaj rok upami´tnionych pomnikiem wydarzeÅ‚

oraz opisz krótko, na czym one polega"y.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 17. (5 pkt)
Zapoznaj si´ z fragmentami artyku"u Adama Grzesiaka na temat stanu paÅ‚
stwa polskiego na ko-
niec 2007 roku i przyporzÄ…dkuj im odpowiednie tytu"y.
Mina energetyczna, Mina CO2, Mina procesowa, Mina emerytalna, Mina budŻetowa, Mina drogowa
A. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Mia"a byç reforma finansów publicznych, ale to zadanie okaza"o si´ ponad si"y. Zamiast tego powsta"
duÅ»o skromniejszy projekt konsolidacyjny, zwany reformÄ… Gilowskiej. Ale i on poszed" na pó"k´.
JednoczeĘnie do d"ugiej listy wydatków budÅ»etowych dopisywano kolejne pozycje: becikowe, ulg´ po-
datkowÄ… na dzieci, redukcj´ sk"adki rentowej, ulg´ dla producentów biopaliw, ekwiwalent za depu-
tat w´glowy dla górników-emerytów, podwyÅ»k´ p"acy minimalnej.
B. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Spora cz´Ä˜ç dodatkowych obciÄ…Å»eÅ‚
budŻetu wynika z koniecznoĘci nowych dotacji do rent i emery-
tur. Poprzedni Sejm i rzÄ…d konsekwentnie rozmontowywali reform´ emerytalnÄ…. Ta bowiem
zak"ada"a, Å»e mi´dzy p"aconÄ… sk"adkÄ… a otrzymywanymi Ęwiadczeniami musi istnieç Ęcis"y zwiÄ…zek.
Po raz kolejny okaza"o si´, Å»e nie musi: jedni dostanÄ…, drudzy za to zap"acÄ…, bo tego wymaga  so-
7
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
lidarnoĘç spo"eczna i inne waÅ»ne wzgl´dy polityczne , nabierajÄ…ce znaczenia w okresie przedwybor-
czym.
C. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Potrzebne sÄ… zmiany w kilkudziesi´ciu ustawach (m.in. o zamówieniach publicznych, zagospodaro-
waniu przestrzennym, prawie budowlanym), o których przez ostatnie dwa lata duŻo mówiono, ale
niewiele zrobiono. Dlatego jest, jak jest, czyli marnie. W tym roku powsta"o 8 km autostrad. [& ]
Tymczasem op"akany stan infrastruktury komunikacyjnej sta" si´ dziĘ jednÄ… z najpowaÅ»niejszych ba-
rier gospodarczych Polski. Przedsi´biorcy wskazujÄ… go cz´sto na pierwszym miejscu  przed po-
datkami i wysokimi kosztami pracy.
D. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zapad"a decyzja o budowie gazoportu, b´dziemy mieli gaz z Norwegii; dzi´ki mi´dzynarodowej ak-
tywnoĘci prezydenta powsta"y moÅ»liwoĘci sprowadzania ropy z Centralnej Azji. PostawiliĘmy spraw´
solidarnoĘci energetycznej na forum UE.
Niestety, sytuacja nie wyglÄ…da tak róŻowo. Gazoport mamy budowaç (za pieniÄ…dze publiczne), ale
nie wiemy, skÄ…d sprowadzaç skroplony gaz. [& ] Chcemy uniezaleÅ»niç si´ od rosyjskiej ropy, spro-
wadzajÄ…c jÄ… z AzerbejdÅ»anu i Kazachstanu, tylko nie wiadomo, jak jÄ… tam zdobyç i jak przetranspor-
towaç do Polski.
E. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Ust´pujÄ…cy rzÄ…d zostawia po sobie mas´ konfliktów, sporów i procesów toczonych na forum krajo-
wym i mi´dzynarodowym. T"umaczone koniecznoĘciÄ… twardej obrony interesu narodowego, zerwa-
niem z prowadzeniem polityki na kolanach, wywo"ywane by"y cz´sto z niejasnych przyczyn, bez
sprawdzenia, jaka jest szansa na wygraną. W wielu wypadkach chodzi"o o uzyskanie doraęnego
efektu medialnego.
Adam Grzeszak, Polska na minach,  Polityka nr 46 (2629), 17 listopada 2007, s. 42
Zadanie 18. (4 pkt)
Uzupe"nij schemat przedstawiajÄ…cy organizacj´ sÄ…downictwa w Polsce.
Sąd NajwyŻszy
A. ........................................... C. ........................................... D. ...........................................
................................................ ................................................ ................................................
Sądy Sądy Wojewódzkie sądy
okr´gowe garnizonowe administracyjne
B. ...........................................
................................................
SÄ…dy SÄ…dy SÄ…dy
powszechne wojskowe administracyjne
8
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Procent ludzi Żyjących za mniej
Zadanie 19. (4 pkt)
niÅ» dolara dziennie
Zapoznaj si´ z wykresem i wykonaj polecenia.
60
55
19.1. (1 pkt) WskaŻ rejon Ęwiata, w którym bieda
50
Afryka Subsaharyjska
w 2006 r. by"a najwi´ksza.
45
Rejon: & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
40
po"udniowa Azja
19.2. (1 pkt) WskaÅ» politycznÄ… i spo"eczno-gospodar- 35
czÄ… przyczyn´ ubóstwa we wskazanym rejonie Ęwiata.
30
wschodnia Azja
25
i wyspy Pacyfiku
Przyczyna polityczna:
20
Ameryka ¸aciÅ‚
ska
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
15 i Wyspy Kanaryjskie
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
10
Bliski Wschód
i pó"nocna Afryka wschodnia Europa i centralna Azja
5
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
0
1980 1985 1990 1995 2000 2006
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Marcin Rotkiewicz, Bieda piszczy i si´ kurczy,
Przyczyna spo"eczno-gospodarcza:
 Polityka nr 49 (2632) 8 grudnia 2007, s. 94
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
19. 3. (1 pkt) WskaÅ» rejon Ęwiata, w którym sytuacja najbardziej poprawi"a si´ w okresie 1980 2006.
Rejon: & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
19.4. (1 pkt) WyjaĘnij, dlaczego w latach 1990 2000 nastąpi" tak znaczny wzrost ubóstwa we
wschodniej Europie i centralnej Azji.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 20. (4 pkt)
Przeczytaj tekst i zdecyduj, które zdania zawierają fakty, a które opinie. Wpisz w tabeli odpo-
wiednio F lub O.
1) JuÅ» wkrótce niektóre miasta molochy b´dÄ… liczy"y tyle samo mieszkaÅ‚
ców, co ca"a Polska. 2) Eks-
perci ostrzegajÄ…: ten rozrost b´dzie mia" fatalny wp"yw na Ęrodowisko. 3) Futurystyczne wizje ro-
dem z powieĘci science fiction juÅ» za kilkanaĘcie lat mogÄ… si´ staç rzeczywistoĘciÄ…. 4) Gigantyczne
metropolie z betonu i Å»elaza z milionowymi t"umami na ulicach, wiecznymi korkami i unoszÄ…cymi si´
ponad drapaczami chmur g´stymi k"´bami smogu.
5) W samym Ęrodku zagubieni, wyobcowani ludzie w chroniÄ…cych przed dwutlenkiem w´gla ma-
skach na twarzach. 6) Ustawiczne problemy z wodÄ…, jedzeniem i energiÄ…. 7)  ZbliÅ»amy si´ do ka-
tastrofy  ostrzega w rozmowie z  Rzeczpospolitą dr Werner Fornos, dyrektor waszyngtoł
skiego
instytutu Global Population Education.
9
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
8) Wed"ug szacunków ONZ w 2015 roku Tokio b´dzie mia"o pra-
Nr zdania Fakt\Opinia
wie tylu mieszkał
ców co obecnie Polska (36,4 mln).
1
Piotr Zychowicz, Miasta wielkie jak pał
stwa,
2
 Rzeczpospolita nr 299 (7896), 22 23 grudnia 2007, s. 1
3
4
Zadanie 21. (2 pkt)
5
Na podstawie tekstu z zadania 20 nazwij dwa zjawiska spo"ecz-
ne w nim opisane.
6
7
1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
8
2. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 22. (5 pkt)
Przeczytaj fragment Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i wykonaj podane poniŻej polecenie.
Art. 118.
1. Inicjatywa ustawodawcza przys"uguje pos"om, Senatowi, Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie
Ministrów.
2. Inicjatywa ustawodawcza przys"uguje równieŻ grupie co najmniej 100 000 obywateli mających
prawo wybierania do Sejmu. Tryb post´powania w tej sprawie okreĘla ustawa. [& ]
Art. 119.
1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.
2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm przys"ugu-
je wnioskodawcy projektu, pos"om i Radzie Ministrów. [& ]
Art. 120.
Sejm uchwala ustawy zwyk"Ä… wi´kszoĘciÄ… g"osów w obecnoĘci co najmniej po"owy ustawowej licz-
by pos"ów, chyba Å»e Konstytucja przewiduje innÄ… wi´kszoĘç. W tym samym trybie Sejm podejmuje
uchwa"y, jeŻeli ustawa lub uchwa"a Sejmu nie stanowi inaczej.
Art. 121.
1. Ustaw´ uchwalonÄ… przez Sejm Marsza"ek Sejmu przekazuje Senatowi.
2. Senat w ciÄ…gu 30 dni od dnia przekazania ustawy moÅ»e jÄ… przyjÄ…ç bez zmian, uchwaliç poprawki
albo uchwaliç odrzucenie jej w ca"oĘci. JeÅ»eli Senat w ciÄ…gu 30 dni od dnia przekazania ustawy nie
podejmie stosownej uchwa"y, ustaw´ uznaje si´ za uchwalonÄ… w brzmieniu przyj´tym przez Sejm.
3. Uchwa"´ Senatu odrzucajÄ…cÄ… ustaw´ albo poprawk´ zaproponowanÄ… w uchwale Senatu, uwaÅ»a si´
za przyj´tÄ…, jeÅ»eli Sejm nie odrzuci jej bezwzgl´dnÄ… wi´kszoĘciÄ… g"osów w obecnoĘci co najmniej
po"owy ustawowej liczby pos"ów.
Art. 122.
1. Po zakoł
czeniu post´powania okreĘlonego w art. 121 Marsza"ek Sejmu przedstawia uchwalonÄ…
ustaw´ do podpisu Prezydentowi Rzeczypospolitej.
2. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje ustaw´ w ciÄ…gu 21 dni od dnia przedstawienia i zarzÄ…dza
jej og"oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
3. Przed podpisaniem ustawy Prezydent Rzeczypospolitej moÅ»e wystÄ…piç do Trybuna"u Konstytu-
cyjnego z wnioskiem w sprawie zgodnoĘci ustawy z Konstytucją. Prezydent Rzeczypospolitej nie
moÅ»e odmówiç podpisania ustawy, którÄ… Trybuna" Konstytucyjny uzna" za zgodnÄ… z KonstytucjÄ….
4. Prezydent Rzeczypospolitej odmawia podpisania ustawy, którą Trybuna" Konstytucyjny uzna"
za niezgodnÄ… z KonstytucjÄ…. [& ]
10
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
5. JeŻeli Prezydent Rzeczypospolitej nie wystąpi" z wnioskiem do Trybuna"u Konstytucyjnego w try-
bie ust. 3, moÅ»e z umotywowanym wnioskiem przekazaç ustaw´ Sejmowi do ponownego rozpatrze-
nia. Po ponownym uchwaleniu ustawy przez Sejm wi´kszoĘciÄ… 3/5 g"osów w obecnoĘci co najmniej
po"owy ustawowej liczby pos"ów Prezydent Rzeczypospolitej w ciÄ…gu 7 dni podpisuje ustaw´
i zarzÄ…dza jej og"oszenie w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.
Uzupe"nij tabel´ i podaj pi´ç róŻnic w sposobie uchwalania ustawy zasadniczej i zwyk"ej ustawy.
Ustawa zasadnicza Zwyk"a ustawa
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Inicjatywa ustawodawcza przys"uguje
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
1/5 ustawowej liczby pos"ów, Senatowi
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
i Prezydentowi.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Senat ma do 60 dni na podj´cie uchwa"y.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
W Sejmie pierwsze czytanie moÅ»e si´
odbyç nie wczeĘniej niÅ» 30 dnia od
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
z"oŻenia projektu.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Sejm uchwala zmiany wi´kszoĘciÄ… 2/3
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
g"osów w obecnoĘci co najmniej po"owy
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
ustawowej liczby pos"ów.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Prezydent nie moÅ»e zawetowaç zmiany
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
konstytucji ani odes"aç jej do Trybuna"u
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Konstytucyjnego.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
11
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zadanie 23. (3 pkt)
Zapoznaj si´ z rysunkiem satyrycz-
nym i wykonaj polecenia.
23.1. (1 pkt) Opisz problem, na jaki
zwraca uwag´ autor.
& & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & &
23.2. (2 pkt) Zaproponuj dwa sposoby przeciwdzia"ania temu problemowi.
1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
2. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Polskie wojsko za granicÄ…
Zadanie 24. (12 pkt)
Zapoznaj si´ z zamieszczonymi materia"ami i wy- Czy to dobrze, Czy to dobrze,
Że Polska wycofa wojska Że Polska wys"a"a wojska
konaj polecenia.
z Iraku? do Afganistanu?
100
85%
90
24.1. (3 pkt) Na podstawie wyników badał
TNS
80
OBOP okreĘl stosunek Polaków do zagranicz- 74%
nych misji wojskowych. Podaj trzy przyczyny te- 70
go stanu. 60
50
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
40
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
30
17%
20
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
10%
10
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
0
dobrze ęle ęle dobrze
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
TNS OBOP
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
12
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Rozmieszczenie wojsk Mi´dzynarodowych Si" Wsparcia BezpieczeÅ‚
stwa (ISAF)
w Afganistanie
Uzbekistan
0 50 100 150 200 km
TadŻykistan
Turkmenistan
Fayzabad
Mazar-e Kunduz
Sharif
Maimana
Pol-e Chomri
Bazarak
Kala-je Nau
Bamian
Bagram
Asadabad
Herat
Mehtarlam
Wardak
Kabul
Czaghczaran
Iran
Ghazni
Indie
Gardez
Szaran
Tirin Kot
Farah
Kalat
Wazacha
Laszkargah
Kandahar
bazy NATO, w których stacjonują Polacy
pozosta"e bazy NATO
Pakistan
tereny obj´te dzia"aniami zbrojnymi
(ataki partyzanckie i terrorystyczne)
 intensywnoĘç koloru odpowiada skali
Indie
zagroŻenia atakami partyzanckimi
i terrorystycznymi
Stan na 2007 rok
Marek Henzler, Jakub Stachowiak, Zamiatanie wojny pod dywan,
 Polityka nr 47 (2630), 24 listopada 2007, s. 14
24.2. (1 pkt) Na podstawie mapy podaj pe"nÄ… nazw´ organizacji mi´dzynarodowej, której wojska
stacjonujÄ… w Afganistanie.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
24.3. (1 pkt) Na podstawie mapy oceł
z punktu widzenia militarnego po"oŻenie wojsk polskich
w Afganistanie.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Tekst 1
Regularni Å»o"nierze naraÅ»eni sÄ… na ataki ze strony cywilów, samobójców, na pu"apki i podst´p.
Mi´dzynarodowe prawo humanitarne chroni takÅ»e partyzantów, którzy stosujÄ… niekonwencjonalne
sposoby walki, w tym sabotaÅ», zasadzki. Nakazuje im jednak takÅ»e przestrzegaç prawa: odróŻniç si´
jakoĘ od cywilów, przez opask´, element ubrania, nosiç broÅ‚
w sposób widoczny, by zaznaczyç swój
status  legalnego kombatanta i mieç dowództwo, s"owem podlegaç jakiejĘ dyscyplinie. W dzisiej-
szej szarej strefie wojny bojownicy, partyzanci czy terroryĘci, juÅ» mniejsza o nomenklatur´, praw tych
na ogó" nie przestrzegają i są raczej  osobami nielegalnie walczącymi po stronie wroga . [& ]
Wielokrotnie na tych "amach wzywaliĘmy do rozsÄ…dniejszej proporcji mi´dzy Ęrodkami wojskowy-
mi a misjami cywilnymi w krajach niestabilnych. Spo"eczeł
stwom toczonym rakiem fundamentali-
13
C
h
i
n
y
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
zmu i terroryzmu trzeba nauczycieli, techników, lekarzy. Im wi´cej ich b´dzie, tym mniej Å»o"nierzy
pojedzie w dalekie, trudne misje.
Marek Ostrowski, Krew prawdziwa,  Polityka nr 47 (2630),
24 listopada 2007, s. 18
Tekst 2
Lato tego roku. Prowincja Paktia w po"udniowo-wschodnim Afganistanie. Opresja Khyber: tysiÄ…c
Żo"nierzy amerykał
skich i afgał
skiej armii rzÄ…dowej walczy od kilkunastu dni z liczÄ…cym oko"o dwu-
stu ludzi oddzia"em talibał
skiej partyzantki, który atakuje drog´ strategicznÄ… i co rusz dokonuje
krwawych ataków samobójczych. Na pomoc zostaje wezwana grupa Tracy. Sprawnym okiem an-
tropologa szybko spostrzega, Å»e w jednej ze wsi Å»yje nieproporcjonalnie wiele wdów. To moÅ»e sk"oniç
synów, by zaciÄ…gali si´ do partyzantki i dzielili Å»o"dem z matkami. Wkrótce wojsko realizuje pomys"
Tracy: dla wdów z osady uruchomiony zostaje specjalny program szkolenia zawodowego. Liczba ich
synów ch´tnych do wojaczki u talibów spada. [& ]
Poza doradztwem taktycznym antropolodzy namawiajÄ… starszyzn´ plemiennÄ…, by pozwala"a miejsco-
wym wst´powaç do policji, zdobywajÄ… zaufanie wieĘniaków, zapewniajÄ… im obron´ przed talibami
i zwyk"ymi rabusiami. Udzielają takŻe Afgał
czykom [& ] pomocy medycznej i edukacyjnej. Tracy
próbuje ostatnio przekonaç dwie zwaĘnione od 70 lat grupy plemienia Zadran, by zgodzi"y si´ na bu-
dow´ wspólnej szko"y. Organizuje takÅ»e przychodni´ objazdowÄ….
 Od przybycia antropologów w lutym tego roku liczba operacji zbrojnych zmniejszy"a si´ o 60%.
JesteĘmy teraz mniej skupieni na tropieniu wroga, a bardziej na zapewnianiu bezpieczeł
stwa,
porzÄ…dku i opieki medycznej  chwali uczonych p"k Martin Schweitzer [& ]
Eksperymenty z wojnÄ… na mi´kko to wynik desperacji wojska i oporu opinii publicznej w USA wo-
bec tego, co dzieje si´ w Iraku i Afganistanie. [& ]
Dr Griffin i Tracy naleŻą do dwóch z szeĘciu grup powo"anych przez Pentagon. [& ] Na czele takiej
grupy stoi antropolog wspomagany przez socjologa i j´zykoznawc´ oraz dwóch oficerów s"uÅ»b spe-
cjalnych. Nowy program Pentagonu nie naleŻy do tanich. Roczne utrzymanie, pensja i ubezpiecze-
nie jednego pracownika cywilnego kosztują aŻ 400 tys. dolarów. [& ] Zresztą mimo wysokich zarob-
ków ch´tnych do wyjazdu na front ciÄ…gle brak.
Przyczyną jest m.in. bojkot Ęrodowiska. Wielu amerykał
skich uczonych uznaje akcj´  antropolog
na wojn´ za zaprzedanie duszy diab"u.
Marek Rybarczyk, Wojna na mi´kko,  Newsweek nr 48,
2 grudnia 2007 r., s. 60 61
24.4. (3 pkt) Na podstawie tekstów 1 i 2 podaj trzy metody walki terrorystów, z jakimi trudno wal-
czyç regularnym wojskom tradycyjnymi metodami.
1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
2. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
3. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
24.5. (3 pkt) Na podstawie tekstów 1 i 2 wskaÅ» trzy metody prowadzenia  wojny na mi´kko .
1. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
14
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
2. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
3. & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
24.6. (1 pkt) Na podstawie tekstu 2 wyjaĘnij, na czym polega trudnoĘç w prowadzeniu  wojny
na mi´kko .
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
Zadanie 25. (12 pkt)
Napisz w imieniu dowolnie przez ciebie wybranej grupy osób list otwarty do odpowiednich w"adz
w kwestii wycofania lub udzia"u wojsk polskich w misjach zagranicznych. Podaj trzy argumen-
ty uzasadniajÄ…ce zaj´te stanowisko. Wykorzystaj co najmniej dwukrotnie materia"y Ä™ród"owe
z zadania 24.
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
15
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
& & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & & &
16
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
BRUDNOPIS
(nie podlega ocenie)
17