Modele odpowiedzi do arkusza Próbnej Matury z OPERONEM
Wiedza o spo"eczeł
stwie
Poziom podstawowy
Listopad 2008
Zasady oceniania:
 za rozwiązanie zadał
z arkusza na poziomie podstawowym moÅ»na uzyskaç maksymalnie 100
punktów,
 model odpowiedzi uwzgl´dnia jej zakres merytoryczny, ale nie jest ĘcisÅ‚ym wzorem sformu"owa-
nia (poza odpowiedziami jednowyrazowymi i do zadał
zamkni´tych); uznaje si´ kaÅ»dÄ… innÄ… pe"nÄ…
i poprawnÄ… merytorycznie odpowiedÄ™, przyznajÄ…c za niÄ… maksymalnÄ… liczb´ punktów,
 za odpowiedzi do po szczególnych zadał
przy znaje si´ wy"Ä…cznie pe"ne punk ty  za zadania
otwarte, oceniane w skali 0 1, punkt przyznaje si´ wy"Ä…cznie za odpowiedÄ™ w pe"ni poprawnÄ…,
 za zadania, za które moÅ»na przyznaç wi´cej niÅ» jeden punkt, przyznaje si´ tyle punktów, ile pra-
wid"owych elementów odpowiedzi przedstawi" zdający,
 jeĘli podano wi´cej odpowiedzi (argumentów, cech itp.) niÅ» wynika z polecenia w zadaniu, ocenie
podlega tylko tyle kolejnych odpowiedzi (liczonych od pierwszej), ile jest wymaganych w polece-
niu,
 jeŻeli podane w odpowiedzi informacje (równieŻ dodatkowe) Ęwiadczą o zupe"nym braku zrozu-
mienia omawianego zagadnienia i zaprzeczajÄ… logice udzielonej odpowiedzi, odpowiedÄ™ takÄ… na-
leÅ»y oceniç na zero punktów.
Zasady przyznawania Punkty
Zadanie Oczekiwane odpowiedzi
punktów za zadanie
1. d 1 pkt
2. d 1 pkt
3. b 1 pkt
4. a 1 pkt
5. weto ludowe, referendum, inicjatywa ludowa, po 1 pkt za kaŻdą pra- 4 pkt
plebiscyt wid"owÄ… odpowiedÄ™
6. szowinizm 1 pkt za prawid"owÄ… 1 pkt
odpowiedÄ™
7. A. bezpoĘrednioĘci po 1 pkt za kaŻdą po- 4 pkt
B. tajnoĘci prawną odpowiedę
C. równoĘci
D. powszechnoĘci
8. 1. B, 2. E, 3. A, 4. D po 1 pkt za kaŻdą po- 4 pkt
prawnÄ… odpowiedÄ™
9. 1. C, 2. A, 3. B, 4. E 1 pkt za wszystkie po- 1 pkt
prawne odpowiedzi
10. 1. C, 2. A, 3. B, 4. E po 1 pkt za kaŻdą pra- 4 pkt
wid"owÄ… odpowiedÄ™
www. operon. pl
1
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zasady przyznawania Punkty
Zadanie Oczekiwane odpowiedzi
punktów za zadanie
11. 1. Organizacja Charakter po 1 pkt za kaŻde pra- 10 pkt
Lp. Naród
terrorystyczna organizacji wid"owe wskazanie na-
rodu i charakteru
1. Euskadi Ta Aska- Baskowie separatystycz-
tasuna (ETA) ny
2. Hamas Palestył
czycy fundamentali-
styczny
3. Hezbollah Libał
czycy fundamentali-
styczny
4. Irish Republi- Irlandczycy separatystyczny
can Army (IRA)
5. Rote Armee Niemcy lewacki
Fraktion (RAF)
2. A  2, B  1, C  5, D  4, E  3 po 1 pkt za kaŻdą pra-
wid"owÄ… odpowiedÄ™
12. A. funkcja dystrybucyjna po 1 pkt za kaŻdą pra- 5 pkt
B. funkcja resocjalizacyjna wid"owÄ… odpowiedÄ™
C. funkcja prewencyjna
D. funkcja kontrolna
E. funkcja represyjna
13. Np.: po 1 pkt za kaŻdą pra- 5 pkt
 istnienie stosunkowo szerokiej regulacji prawnej wid"owÄ… odpowiedÄ™
 przestrzeganie prawa przez wszelkie organy
pał
stwowe
 egzekwowanie prawa
 istnienie niezawis"ych instytucji stojÄ…cych
na straŻy przestrzegania prawa
 gwarancja praw cz"owieka
 zgodnoĘç prawa z normami moralnymi, religij-
nymi i obyczajowymi
 hierarchicznoĘç prawa
 spójnoĘç (niesprzecznoĘç) i zupe"noĘç prawa
 stabilnoĘç (przewidywalnoĘç) prawa
 precyzyjnoĘç prawa
 prawo musi byç moÅ»liwe do spe"nienia i opubli-
kowane
NaleÅ»y uznaç kaÅ»dÄ… innÄ… poprawnÄ… odpowiedÄ™.
14. 1. piramida potrzeb 1 pkt za poprawnÄ… od- 3 pkt
powiedÄ™
2. (Abraham) Maslow 1 pkt za poprawnÄ… od-
powiedÄ™
3. Afiliacja to inaczej poczucie przynaleŻnoĘci, wy- 1 pkt za poprawną od-
raÅ»a si´ w dÄ…Å»eniu do bycia razem z innymi powiedÄ™
ludÄ™mi, przy"Ä…czenia si´ do osób i grup spo"ecz-
nych oraz poszukiwania ich akceptacji.
15. zasada poszanowania praw mniejszoĘci 1 pkt za prawid"ową 1 pkt
odpowiedÄ™
16. 1. Pomnik Ofiar Grudnia 70, naleÅ»y uznaç teÅ»: Pomnik 1 pkt za prawid"owÄ… 3 pkt
poleg"ych stoczniowców, Pomnik Trzech KrzyŻy odpowiedę
w Gdał
sku
2. 1970 r.; Pomnik jest poĘwi´cony stoczniowcom, 1 pkt za opis wydarzeÅ‚

którzy zostali zastrzeleni przed bramą gdał
skiej i 1 pkt za podanie daty
stoczni przez wojsko i milicj´ podczas strajku wydarzenia
www. operon. pl
2
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zasady przyznawania Punkty
Zadanie Oczekiwane odpowiedzi
punktów za zadanie
17. A. Mina budŻetowa po 1 pkt za kaŻdą pra- 5 pkt
B. Mina emerytalna wid"owÄ… odpowiedÄ™
C. Mina drogowa
D. Mina energetyczna
E. Mina procesowa
18. A. sądy apelacyjne po 1 pkt za kaŻdą pra- 4 pkt
B. sÄ…dy rejonowe wid"owÄ… odpowiedÄ™
C. sÄ…dy okr´gów wojskowych
D. Naczelny SÄ…d Administracyjny
19. 1. Rejon: Afryka Subsaharyjska 1 pkt za podanie rejonu 4 pkt
2. Przyczyna polityczna 1 pkt za w"aĘciwe po-
np.: danie obu przyczyn
 jest to rejon niestabilny politycznie, dochodzi
tam do licznych konfliktów zbrojnych
 pał
stwa Afryki Subsaharyjskiej to obszary poko-
lonialne, których granice ustalono w sposób
sztuczny, co rodzi konflikty o w"adz´ oraz
waĘnie plemienne i religijne
 obszar Afryki Subsaharyjskiej leŻy poza strefą
zainteresowania pał
stw europejskich i USA,
w zwiÄ…zku z czym nie moÅ»e on liczyç
na znaczÄ…cÄ… pomoc w rozwoju
Przyczyna spo"eczno-gospodarcza
np.:
 jest to rejon, w którym ludzie nie mają wy-
kszta"cenia i nie potrafiÄ… sami dokonaç zmian
cywilizacyjnych
 jest to rejon, do którego ONZ, UE, USA i in. wy-
sy"ają tylko doraęną pomoc materialną w posta-
ci ŻywnoĘci i medykamentów, a nie inwestycji
i technologii
 jest to rejon, w którym brakuje inwestycji wiel-
kich korporacji ze wzgl´du na klimat i brak wy-
kwalifikowanej kadry
3. wschodnia Azja i wyspy Pacyfiku 1 pkt za prawid"owÄ…
odpowiedÄ™
4. Powodem jest transformacja ustrojowa i gospo- 1 pkt za prawid"owe
darcza pał
stw komunistycznych by"ego Uk"adu wyjaĘnienie
Warszawskiego. Rozpad ZSRR i Rady Wzajemnej
Pomocy Gospodarczej, czyli dotychczasowego
rynku, spowodowa" ograniczenie produkcji, upa-
dek wielu zak"adów pracy lub ich restruktury-
zacj´, co spowodowa"o wzrost bezrobocia.
20. Fakty  2, 7, 8 4 pkt za wszystkie 4 pkt
Opi nie  1, 3, 4, 5, 6 poprawne odpowiedzi,
3 pkt za 7 poprawnych
odpowiedzi, 2 pkt za
6 poprawnych odpowie-
dzi, 1 pkt za 5 popraw-
nych odpowiedzi
21. 1. urbanizacja po 1 pkt za kaŻdą pra- 2 pkt
2. alienacja (wyobcowanie) wid"owÄ… odpowiedÄ™
www. operon. pl
3
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zasady przyznawania Punkty
Zadanie Oczekiwane odpowiedzi
punktów za zadanie
22. po 1 pkt za kaŻdą pra- 5 pkt
Ustawa Zwyk"a
wid"owo opisanÄ…
zasadnicza ustawa
róŻnic´
Inicjatywa ustawodaw- Inicjatywa ustawodaw-
cza przys"uguje 1/5 cza przys"uguje pos"om,
ustawowej liczby po- Senatowi i Prezydento-
s"ów, Senatowi i Prezy- wi, Radzie Ministrów
dentowi. i 100 tys. obywateli.
Senat ma do 60 dni Senat ma do 30 dni
na podj´cie uchwa"y. na podj´cie uchwa"y.
W Sejmie pierwsze czy- Konstytucja nie regulu-
tanie moÅ»e si´ odbyç je, ile dni musi minÄ…ç
nie wczeĘniej niŻ 30 dnia od z"oŻenia projektu
od z"oŻenia projektu. do pierwszego czytania.
Sejm uchwala zmiany Sejm uchwala zmiany
wi´kszoĘciÄ… 2/3 g"osów zwyk"Ä… wi´kszoĘciÄ…
w obecnoĘci co naj- g"osów w obecnoĘci co
mniej po"owy ustawo- najmniej po"owy usta-
wej liczby pos"ów. wowej liczby pos"ów.
Prezydent nie moŻe Prezydent moŻe zawe-
zawetowaç zmiany towaç ustaw´ lub
konstytucji ani odes"aç odes"aç jÄ… do Trybu-
jej do Trybuna"u Kon- na"u Konstytucyjnego.
stytucyjnego.
Uwaga: naleÅ»y uznaç skróconÄ… wersj´ odpowie-
dzi, pod warunkiem wskazania zasadniczych róŻnic.
23. 1. Przeci´tny Polak nie rozumie zasad funkcjonowa- 1 pkt za prawid"owÄ… 3 pkt
nia Unii Europejskiej (nie rozumie unijnego prawa). odpowiedÄ™
2. Np.: po 1 pkt za kaŻdy spo-
 opracowanie programu nauczania o Unii Euro- sób
pejskiej dla wszystkich szczebli edukacji
 organizowanie dla uczniów i studentów atrak-
cyjnych konkursów i olimpiad o Unii Europejskiej
 promowanie dnia europejskiego 9 maja
 stworzenie cyklu programów dla róŻnych grup
wiekowych informujÄ…cych o Unii Europejskiej
Uwaga: naleÅ»y uznaç kaÅ»dy inny logiczny pomys".
24. 1. Stosunek Polaków do wojskowych misji zagra- po 1 pkt za podanie 12 pkt
nicznych jest zdecydowanie negatywny. kaŻdej przyczyny
Np.: niech´ci
 obawy przed odwetowymi zamachami terrory-
stycznymi w Polsce
 skandale zwiÄ…zane z "amaniem praw cz"owieka
przez Żo"nierzy
 koszty materialne misji wojskowych
 starty ludzkie wĘród polskich Żo"nierzy
 niewielkie efekty w osiÄ…ganiu zamierzonych ce-
lów, tj. stabilizacja regionu, likwidacja terrory-
zmu, budowa demokracji,
 niech´ç (wrogoĘç) ludnoĘci miejscowej
do wojsk obcych
Uwaga: naleÅ»y uznaç kaÅ»de inne logiczne wyjaĘnie-
nie. Punkty za podanie przyczyn naleÅ»y przyznaç
tylko pod warunkiem w"aĘciwego okreĘlenia sto-
sunku Polaków do misji.
www. operon. pl
4
Wiedza o spo"eczeł
stwie. Poziom podstawowy
Próbna Matura z OPERONEM i  Gazetą Wyborczą
Zasady przyznawania Punkty
Zadanie Oczekiwane odpowiedzi
punktów za zadanie
24. 2. Pakt Pó"nocnoatlantycki (Organizacja Paktu 1 pkt za prawid"ową
Pó"nocnoatlantyckiego) odpowiedę
Uwaga: NaleÅ»y uznaç nazw´ po angielsku: North
Atlantic Treaty Organization
3. Wojska polskie majÄ… swoje bazy w miejscach naj- 1 pkt za prawid"owÄ…
bardziej zagroŻonych atakami partyzanckimi i ter- odpowiedę
rorystycznymi.
4. Np.: po 1 pkt za kaŻdą me-
 terroryĘci (partyzanci) dokonujÄ… ataków samo- tod´
bójczych
 terroryĘci (partyzanci) stosujÄ… pu"apki i podst´p
 nie moÅ»na ich odróŻniç od ludnoĘci cywilnej (nie
noszą mundurów i ukrywają broł
)
 terroryĘci (partyzanci) werbują najemników
spoĘród biednej ludnoĘci w zamian za Żo"d (pie-
niÄ…dze)
5. Np.: po 1 pkt za kaŻdą me-
 poszanowanie i nienaruszanie zasad lokalnych tod´
kultur
 organizacja edukacji (szkół), szkolenia zawodowego
 organizacja opieki zdrowotnej
 odbudowa infrastruktury
6. Prowadzenie  wojny na mi´kko jest bardzo kosz- 1 pkt za prawid"owÄ…
towne, brakuje ch´tnych cywilów do wyjazdu odpowiedÄ™
wrejony niestabilne, akcja jest bojkotowana przez
uczonych (antropologów).
25. 1. OkreĘlenie nadawcy listu 1 pkt 12 pkt
2. W"aĘciwe okreĘlenie adresata (Prezydent, Premier, 1 pkt
Rada Ministrów)
3. OkreĘlenie swojego stanowiska w sprawie 1 pkt
4. Podanie trzech argumentów 6 pkt
5. W"aĘciwe dobranie i wykorzystanie ęróde" po 1 pkt za kaŻde
ęród"o
6. Forma pracy: jednorodna stylistycznie, poprawna 1 pkt
pod wzgl´dem leksykalnym, ortograficznym i in-
terpunkcyjnym, czytelne pismo, zachowanie akapi-
tów i marginesów
www. operon. pl
5