ZACHODNIOPOMORSKI UNIWERSYTET TECHNOLOGICZNY
WYDZIAA
BUDOWNICTWA I ARCHITEKTURY, KATEDRA INŻYNIERII SANITARNEJ
ZAKA
AD WODOC I
GÓW I KANALIZACJI
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń.
Przedmiot:  WodociÄ…gi i Kanalizacja
II rok, semestr 4, S1_IÅš
Bogdan Sajko
2013-01-27
Zakres ćwiczeń (30godzin)
- Cześć opisowa projektu sieci wodociągowej, kanalizacji sanitarnej i deszczowej,
- Cześć obliczeniowa projektu sieci wod-kan,
- Cześć graficzna sieci wod- kan,
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń. Przedmiot:  Wodociągi i kanalizacja Strona 2 z 19
A. Ogólne zasady projektowania sieci wodociągowej
1. Elementy projektu technicznego
Projekt techniczny opracowuje się dla odcinków sieci wodociągowych zasilających określone obszary
zabudowy. Najczęściej są to wydzielone fragmenty osiedla, odcinki ulic lub tereny zakładów.
Podstawą do opracowania projektowego jest program ogólny całej sieci. Proces projektowania obejmuje
dwa stadia, a mianowicie:
 założenia techniczno-ekonomiczne,
 projekt techniczny.
Projektując odcinki sieci wodociągowej, często stosuje się jedno-stadialną formę opracowania dokumentacji
w postaci projektu technicznego, rozszerzonego o elementy założeń techniczno-ekonomicznych, do tyczące
szczególnie części kosztowej (ZKZ). Na podstawie projektu technicznego odcinka sieci prowadzone są kolejne
czynności procesu inwestycyjnego: zamówienie i kompletowanie materiałów, opracowanie projektu organizacji
budowy, wykonawstwo robót budowlano-montażowych.
Projekt techniczny powinien zawierać informacje umożliwiające prawidłowy przebieg dalszych czynności procesu
inwestycyjnego. Podstawowe części projektu technicznego to: część opisowa oraz część graficzna.
Obowiązuje ogólna zasada, że w części opisowej należy zawrzeć wszystkie informacje, które nie znalazły się w
graficznych załącznikach do projektu. Zakres ćwiczeń projektowych oraz termin wykonania projektu podany jest
w temacie na stronie internetowej.
2. Plan usytuowania przewodu wodociÄ…gowego (tablica 1, 2, 3 i rys 1,)
Plan usytuowania przewodu wodociągowego sporządza się na mapach sytuacyjno-wysokościowych w skali
1:200 lub 1:500. Mapy sytuacyjno-wysokościowe powinny zawierać naniesioną inwentaryzację uzbrojenia
podziemnego, obiekty budowlane i ukształtowanie terenu.
Usytuowanie przewodu na mapie polega na naniesieniu projektowanej trasy przewodu, oznaczeniu
przekrojów i długości odcinków pomiędzy charakterystycznymi punktami trasy (załamania, węzły, obiekty sie-
ciowe) oraz zaznaczeniu wszystkich elementów uzbrojenia przewodu i innych, które mają związek z
projektowanym odcinkiem sieci. Sposób oznaczania graficznego poszczególnych elementów na podaje norma
PN-B-1700:97
Sporządzając plan usytuowania przewodu, należy przestrzegać podanych niżej zasad.
a) Minimalne odległości zewnętrznej krawędzi przewodu wodociągowego muszą wynosić:
 od linii rozgraniczających ulicy 3,0 m dla przewodów o średnicy do 250 mm, 5,0 m dla przewodów o
średnicy od 300 mm do 500 mm, 8,0 m dla przewodów o średnicy większej od 500 mm.
b) Odległości przewodu wodociągowego od innego uzbrojenia podziemnego, mierzone między zewnętrznymi
krawędziami, nie mogą być mniejsze od zawartych w tablicach 1,2 ,3 oraz rys 1.
c) Odległość między przewodem magistralnym a rozdzielczym nie powinna być mniejsza od 1,3 m.
d) Odległość usytuowania przewodu od linii drzew powinna być tak dobrana, aby nie naruszać korzeni
drzew w trakcie prowadzenia robót ziemnych. Praktycznie nie może być mniejsza od rozpiętości korony
drzewa.
e) Odległość trasy przewodu od stałych znaków geodezyjnych musi być większa od 2 m.
1
3. Profil podłużny przewodu
Przykładowy plan i profil usytuowania przewodu wodociągowego przedstawiono na Rys. 2.
Opracował: B. Sajko
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń. Przedmiot:  Wodociągi i kanalizacja Strona 3 z 19
Profil podłużny przewodu wykonuje się w skali mapy sytuacyjno-wysokościowej, na której został on
usytuowany, oraz w skali pionowej 1:100. Na profilu podłużnym przedstawia się linię obrazującą kon-
figurację terenu wzdłuż osi przewodu, wysokościowe usytuowania przewodu z oznaczeniem miejsca
skrzyżowania z innymi rodzajami uzbrojenia terenu, rozmieszczenie uzbrojenia przewodu, miejsca punktów
węzłowych, włączenia przewodów rozdzielczych, załamania trasy przewodu poziome i pionowe, osie ulic
krzyżujących się z linią usytuowania przewodu, rodzaje nawierzchni oraz profile wierceń geotechnicznych.
Każdy z charakterystycznych punktów projektowanego przewodu należy opisać na profilu przez podanie
informacji w postaci symbolu lub słownie oraz podać rzędne terenu w tym punkcie, rzędne projektowanej osi
przewodu oraz odległości od początku przewodu i między sąsiednimi charakterystycznymi punktami.
Przykładowy profil podłużny przedstawiono na Rys. 2.
4. Sieciowe węzły wodociągowe
Węzły sieciowe  punkty połączenia kilku przewodów  muszą być przedstawione w projekcie technicznym
w formie szczegółowych schematów montażowych, na których oznacza się wszystkie niezbędne kształtki i
armaturę z podaniem symbolu lub numeru odsyłającego do zestawienia, w którym jest zawarta specyfika
kształtek i armatury. Schematy montażowe węzłowe łącznie z zestawieniem są potrzebne do skompletowania
elementów oraz prawidłowego montażu w trakcie budowy przewodu.
Prawidłowe rozwiązanie węzła polega na dobraniu produkowanych i dostępnych kształtek w postaci
trójników, czwórników, zwężek, łuków, nasuwek, króćców i korków oraz armatury, a następnie na
graficznym przedstawieniu połączenia tych elementów z uwzględnieniem następujących czynników:
 przyjętego rodzaju materiału do budowy sieci,
 usytuowania względem siebie przewodów łączących się w węz
le,
 kierunków przepływu wody,
 kolejności realizacji poszczególnych odcinków sieci.
Przykładowe schematy węzłów zawiera Rys. 3.
5. Rozmieszczenie uzbrojenia
Podstawowe uzbrojenia przewodu wodociągowego stanowią: zasuwy, hydranty pożarowe oraz
odpowietrzniki i odwodnienia. Te elementy rozmieszcza siÄ™ po sporzÄ…dzeniu planu usytuowania i profilu
podłużnego przewodu.
Armatura sieci wodociągowych - w zależności od przeznaczenia:
- armatura zaporowa - zasuwy, przepustnice, zawory,
- armatura odpowietrzajÄ…ca - zawory odpowietrzajÄ…ce, napowietrzajÄ…ce, odpowietrzajÄ…ce -
napowietrzajÄ…ce,
- armatura regulujÄ…ca - zawory regulacyjne i redukcyjne,
- armatura przeciwpożarowa - hydranty,
- armatura czerpalna - zdroje uliczne. Pozostałe określenia według PN-B-01060.
W celu rozmieszczenia z a s u w na odcinku przewodu niezbędny jest plan całej sieci, na którym w
poprzedzającej projekt techniczny fazie projektowania przedstawiono rozmieszczenie zasuw na głównych
odcinkach sieci. Zasuwy umieszcza się w węzłach oraz na dłuższych odcinkach przewodów magistralnych,
jako zasuwy przedziałowe w odstępach 500 do 700 m. Każdy przewód rozdzielczy powinien być oddzielony od
magistralnego zasuwą. Dobierając typ zasuwy, należy wziąć pod uwagę następujące czynniki:
 wielkość ciśnienia roboczego,
 średnicę przewodu,
 rodzaj połączeń.
O wyborze typu zasuwy (okrągła, owalna, płaska) decyduje ciśnienie robocze. Na przewodach o średnicy
do 500 mm przyjmuje się zasuwy o połączeniach kielichowych z obudową, umożliwiającą umieszczenie jej
bezpośrednio w gruncie. Dla większych średnic oraz w przypadku stosowania zasuw kołnierzowych zachodzi
potrzeba budowy specjalnych obiektów (komór, studzienek). Wymiary obiektów na zasuwy muszą być
dostosowane do gabarytów zasuwy oraz zapewniać możliwość prawidłowej obsługi. Podstawowe normy,
dotyczÄ…ce zasuw to: PN  84/M  74034, PN - 83/M - 74023.03 i PN - 83/M - 74024.04.
H y d r a n t y pożarowe umieszcza się na przewodach rozdzielczych w szczytowych punktach profilu
podłużnego przewodu między zasuwami na skrzyżowaniach ulic, w odstępach do 150 m. Odległość hydrantu
od budynku nie może być mniejsza niż 5, 0 m, natomiast od ulicy nie większa niż 2,0 m. Najczęściej hydranty
umieszcza się na odgałęzieniach od przewodu, stosując zasuwę umożliwiającą wymianę hydrantu bez
konieczności wyłączenia odcinka przewodu. Należy unikać umieszczania hydrantów podziemnych
bezpośrednio nad przewodem, szczególnie w miejscach dojazdu do budynków. Hydranty pożarowe wzdłuż
ulic można podłączać do przewodu wodociągowego o średnicy nie mniejszej od 100 mm. Dobór hydrantów
umożliwiają normy: PN-89/M 74092 (dot. hydrantów podziemnych i PN-89/M-74091 (dotyczy
hydrantów nadziemnych).
Opracował: B. Sajko
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń. Przedmiot:  Wodociągi i kanalizacja Strona 4 z 19
Odpowietrzniki stosuje się w projektowaniu przewodów magistralnych w szczytowych punktach
profilu podłużnego między sąsiednimi zasuwami. Jeżeli zasuwa znajduje się w punkcie szczytowym profilu,
wtedy odpowietrzniki montuje się po obu jej stronach. Produkowane odpowietrzniki jednokołowe, według
PN- 73/H 74090, wymagają budowy specjalnych komór, których wymiary trzeba dostosować do średnicy
przewodu, na którym przewidziano zamontowanie odpowietrznika.
Odwodn ien ia odcinków przewodów magistralnych są sytuowane w miejscach najniższych profilu
podłużnego w celu odprowadzenia wody z całego odcinka. Odwodnienie składa się z kształtki, zwanej
odwadniakiem, odcinka przewodu służącego do odprowadzania wody, zasuwy odcinającej oraz studzienki
spustowej.
6. Wymagania dotyczące warunków technicznych wykonania sieci wodociągowych
Podział przewodów:
Przewody sieci wodociągowych ze względu na przeznaczenie dzielą się na:
- tranzytowe,
- magistralne,
- rozdzielcze, osiedlowe,
- przyłącza wodociągowe - połączenia wodociągowe.
Ciśnienie w sieci:
- Ciśnienie robocze
W przewodach rozdzielczych i osiedlowych sieci wodociągowych ciśnienie robocze maksymalne nie powinno
przekraczać 0.6 MPa (6 bar). Ciśnienie minimalne 0,2 MPa(2 bary)
- Ciśnienie próbne
W przewodach sieci wodociągowych ciśnienie próbne powinno wynosić 1, 5 ciśnienia roboczego, lecz nie
mniej niż 1 MPa (10 bar).
7. Usytuowanie
Przewody sieci wodociągowych powinny być usytuowane zgodnie z wymaganiami obowiązujących
rozporządzeń:
- na terenie zabudowanym: w ulicach nowoprojektowanych i ulicach istniejÄ…cych, w liniach
rozgraniczajÄ…cych ulice poza jezdniami,
- dopuszcza' siÄ™ w ulicach istniejÄ…cych i w ulicach nowoprojektowanych pod
jezdniami lub poza liniami rozgraniczajÄ…cymi,
- poza terenem zabudowanym: poza pasem drogowym wzdłuż dróg lub w terenie z zapewnieniem dojazdu
do przewodu. Trasy przewodów sieci wodociągowych powinny przebiegać prosto, z najmniejsza ilością
załamań. Odległość przewodów sieci wodociągowej od obiektów budowlanych i zieleni tabela nr 1;2 i rys 2
- przewody sieci wodociągowych powinny być układane w ziemi albo w przypadkach szczególnych nad
poziomem terenu.
Zagłębienie przewodów sieci wodociągowych w gruncie powinno uwzględniać:
- strefę przemarzania gruntu dla określonego rejonu kraju zgodnie z rysunkiem l (wg PN-81/B-03 020), z
tym, że jego przykrycie mierzone od powierzchni przewodu do rzędnej projektowanego terenu powinno
być większe niż głębokość przemarzania gruntu:
- dla rur średnicy DN do 1000 - o 0,4 m,
- dla rur o średnicy DN powyżej 1000 - o 0,2 m,
- miejscowości znajdujące się na pograniczu stref, których położenie w jednej lub drugiej strefie nie jest
wyraz
nie ustalone na mapie, należy zaliczyć do strefy o większej głębokości przemarzania gruntu,
- zabezpieczenie przed zamarzaniem odpowiednią izolacją ciepłochronną w przypadku ułożenia płycej niż
wymagana głębokość,
- zapewnienie minimalnego przepływu wody uniemożliwiającego jej zamarzanie,
- zabezpieczenie przed możliwością uszkodzenia od obciążeń zewnętrznych.
8. Przyłącze wodociągowe - połączenie wodociągowe:
Jest to przewód przeznaczony do doprowadzenia wody do instalacji wodociągowej.
- Przyłącze wodociągowe powinno być łączone z przewodem rozdzielczym za pomocą opaski z nawiertką i
Opracował: B. Sajko
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń. Przedmiot:  Wodociągi i kanalizacja Strona 5 z 19
zaworem lub trójnika z zasuwą.
- Przyłącze wodociągowe powinno być doprowadzone do piwnicy lub na parter budynku, do wydzielonego
łatwo dostępnego miejsca, zabezpieczonego przed zalaniem wodą, zamarzaniem oraz dostępem osób
niepowołanych.
- Dopuszcza się doprowadzenie przyłącza wodomierzowego do studzienki poza budynkiem, jeśli jest on
niepodpiwniczony lub nie ma miejsca na parterze budynku. Studzienka ta powinna być zabezpieczona
przed napływem wód gruntowych i opadowych oraz mieć zagłębienie na odpompowanie wody.
- Przyłącze wodociągowe powinno być ułożone ze spadkiem w kierunku przewodu rozdzielczego.
- Przyłącze wodociągowe i instalacja wodociągowa wykonane z materiałów przewodzących prąd
elektryczny powinny być przed i za zestawem wodomierzowym połączone płaskownikiem metalowym.
Rys.2 Plan sytuacyjny i profil przewodu wodociÄ…gowego
Rys.2 Przykłady rozwiązania węzłów
Opracował: B. Sajko
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń. Przedmiot:  Wodociągi i kanalizacja Strona 6 z 19
Rys 3. Przykładowe rozwiązania węzłów wodociągowych
B. Ogólne zasady projektowania sieci kanalizacyjnej
1. Projektowanie ma na celu ustalenie:
1. Układu sieci w rzucie poziomym
2. Układu wysokościowego sieci (zagłębień i rzędnych kanałów w węzłach oraz spadków między węzłami)
3. Zlewni i odpływów ze zlewni
Opracował: B. Sajko
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń. Przedmiot:  Wodociągi i kanalizacja Strona 7 z 19
4. Przepływów w sieci
5. Wymiarów kanałów
6. Uzbrojenia sieci i specjalnych obiektów na sieci
2. Materiały i dokumenty niezbędne w projektowaniu.
l . Plan zagospodarowania przestrzennego miasta w jego najszerszych granicach.
2. Plany sytuacyjno - wysokościowe kanalizowanego terenu.
3. Dane hydrologiczne i hydrogeologiczne dotyczÄ…ce obszaru miejskiego.
4. Dane hydrologiczne i hydrograficzne odbiornika ścieków.
5. Projekt wodociągu publicznego lub co najmniej dane z projektu określające zapotrzebowanie na wodę.
3. Dane dotyczące spadków, prędkości przepływu w kanałach, minimalne średnice i napełnienia kanałów
l. Obliczeniowe napełnienie kanałów - przy przepływach obliczeniowych dopuszczalne jest całkowite
napełnienie kanałów we wszystkich systemów kanalizacji.
2. Minimalne prędkości przepływu:
-ð PrÄ™dkość przepÅ‚ywu w kanaÅ‚ach Å›ciekowych systemu rozdzielczego przy caÅ‚kowicie wypeÅ‚nionym
przekroju nie powinna być mniejsza niż 0,8 m/sek. Przy mniejszych prędkościach przepływu należy
przewidzieć możliwość płukania sieci.
-ð W kanaÅ‚ach deszczowych prÄ™dkość przepÅ‚ywu przy caÅ‚kowitym wypeÅ‚nieniu przekroju nie
powinna być mniejsza niż 0, 8 m/sek.
-ð PrÄ™dkość przepÅ‚ywu w kanaÅ‚ach ogólnospÅ‚awnych przy caÅ‚kowicie wypeÅ‚nionym przekroju nie
powinna wynosić w zwykłych warunkach mniej niż 1, 0 m/sek.
-ð W rurociÄ…gach tÅ‚ocznych należy dążyć do utrzymania prÄ™dkoÅ›ci przepÅ‚ywu Å›cieków, co
najmniej 1, 0 m/sek.
4. Maksymalne prędkości przepływu.
Największe prędkości przepływu w kanałach ściekowych mogą wynosić przy ciągłym
przepływie:
a) dla rur betonowych i ceramicznych  3, 0 m/sek.
b) dla rur żelbetowych wykonywanych metodą odśrodkową oraz żeliwnych  5, 0 m/sek.
c) w kanałach deszczowych i ogólnospławnych można dopuścić prędkości do 7, 0 m/sek.
4. Najmniejsze średnice kanałów w sieci Kanalizacyjnej.
Najmniejsze średnice przewodów należy przyjmować:
a) dla kanałów ściekowych  200 mm,
b) dla kanałów deszczowych  250 mm,
c) dla kanałów ogólnospławnych zasadniczo  300 mm, a przy spadkach kanałów powyżej 0,01 
250 mm.
5. Spadki kanałów.
Najmniejsze spadki kanałów powinny w zasadzie zabezpieczać dopuszczalne minimalne prędkości
przepływu (prędkości samooczyszczenia się kanału).
Spadki kanałów nie mogą być jednak mniejsze od następujących:
a) w kanalizacji ściekowej przy średnicy przewodu 200 mm  0,005,
b) w kanalizacji deszczowej i ogólnospławnej:
- przy średnicy przewodu 250 mm  0,004,
- przy średnicy przewodu 300 mm  0,003,
c) w kolektorach i kanałach przełazowych  0, 001 (w wyjątkowych przypadkach 0,0005).
Największe dopuszczalne spadki:
Wynikają z ograniczenia maksymalnych prędkości przepływu.
Zagłębienie kanałów powinno zapewnić grubość warstwy przykrywającej 1, 4 m i w zasadzie nie
powinno przekraczać 6 do 8 m. Zagłębienie przewodów sieci kanalizacyjnej w gruncie powinno
Opracował: B. Sajko
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń. Przedmiot:  Wodociągi i kanalizacja Strona 8 z 19
uwzględniać:
- strefę przemarzania gruntu dla określonego regionu kraju zgodnie z normą PN-81/B-03020 z
tym, że przykrycie mierzone od powierzchni przewodu powinno być nie mniejsze niż głębokość
przemarzania gruntu. Terenów położone na pograniczu stref należy zaliczać do strefy o większej
głębokości przemarzania gruntu.
- zabezpieczenie przed możliwością uszkodzenia od obciążeń zewnętrznych.
W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się mniejsze zagłębienia kanałów pod warunkiem
odpowiedniego ich zabezpieczenia przed zamarzaniem.
Kanały nieprzełazowe (o wysokości mniejszej niż 1, 0 m) powinny być wykonane w odcinkach
prostych między studzienkami rewizyjnymi. Zagłębienie kanałów powinno zapewnić grawitacyjny
odpływ ścieków z obiektów kanalizowanych. Miejscowe przepompowywanie ścieków można
stosować tylko w uzasadnionych przypadkach.
Wymagania konstrukcyjno-budowlane
W ulicach o szerokości w liniach rozgraniczających większej niż 30 m przy obustronnej zabudowie,
zaleca się stosować dwa kanały ogólnospławne lub ściekowe kanalizacji rozdzielczej. Nie dotyczy
to kanałów deszczowych, których liczbę i układ należy dostosować do warunków lokalnych.
Kanały przełazowe (o wysokości równej 1, 0 m lub większej) można wykonywać w łukach.
Promień krzywizny osi kanałów powinien wynosić nie mniej niż pięciokrotna szerokość kanału,
minimum jednak 5 m. W pobliżu łuku wskazane jest umieszczenie studzienki rewizyjnej.
Przewody sieci kanalizacyjnej należy projektować z elementów kamionkowych, betonowych,
żelbetowych, z tworzyw sztucznych lub murowanych z cegły kanalizacyjnej. W zależności od
warunków miejscowych oraz własności materiałów przy uwzględnieniu właściwości chemicznych
gruntu i ścieków oraz stopnia odporności materiałów na działanie korozyjne substancji
chemicznych zawartych w gruncie i ściekach. Rury betonowe o średnicy 600 mm i większej
wymagają z reguły sprawdzenia statycznego.
Przewody o przepływach pod ciśnieniem zaleca się wykonywać z rur żelbetowych, żeliwnych,
stalowych lub z tworzyw sztucznych.
6. Obiekty sieci i zasady ich rozmieszczenia.
Studzienki kanalizacyjne dzielą się na: włazowe i niewłazowe.
Minimalna średnica wewnętrzna studzienek niewłazowych, przeznaczonych do obsługi kanału z
poziomu terenu przy pomocy odpowiedniego sprzętu, powinna wynosić 315 mm, minimalna
średnica studzienek włazowych, powinna wynosić 1000 mm.
Największe odległości rozstawu studzienek rewizyjnych na prostych odcinkach kanałów powinny
wynosić:
a) przy kanałach nieprzełazowych (o średnicy <1,0 m) - 50 do 75 m,
b) przy kanałach przełazowych o wysokości
- DN 1000÷1400  w odlegÅ‚oÅ›ci 60 ÷ 80 m
- DN 1400 i wyższych  w odlegÅ‚oÅ›ci 80 ÷ 120 m.
Dla kanałów o średnicy do 400 mm należy stosować studzienki kaskadowe z pionowa, rurą na
zewnÄ…trz studzienki.
Różnica poziomów przy tej konstrukcji nie powinna być - większa niż 4 m.
Dla kanałów o średnicach większych niż 400 mm należy stosować komory kaskadowe o kształcie i
wymiarach uzasadnionych obliczeniami.
- Przewody przebiegające poprzecznie pod drogą, nie powinny zmniejszać stateczności i nośności
podłoża oraz nawierzchni drogi a także naruszać skrajni drogi, przy przestrzeganiu wymagań
obowiązujących rozporządzeń.
- Skrzyżowanie przewodów kanalizacyjnych z innymi przewodami podziemnymi uzbrojenia
Opracował: B. Sajko
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń. Przedmiot:  Wodociągi i kanalizacja Strona 9 z 19
terenu, nie powinno naruszać bezpieczeństwa posadowienia tych przewodów.
7. Przykanaliki i przewody odpływowe
Przykanalik: jest to odcinek przewodu od włączenia do kanału sieci zewnętrznej(w ulicy) do
pierwszej studzienki zlokalizowanej na działce budowlanej. Zaleca się jeśli istnieje taka możliwość
usytuowania pierwszej studzienki przy linii rozgraniczające w odległości 2,0 m od niej.
Przykanalik jest przewodem zbierającym ścieki z przewodów odpływowych odprowadzającym je
do sieci kanalizacji miejskiej lub osiedlowej. W obliczeniach należy przyjmować, że minimalna
średnica przewodów odpływowych wynosi 0,10 m a przykanalika 0,15 m.
Przykanaliki powinny spełniać następujące wymagania:
a) trasa przykanalika, powinna biec prostopadle do kanału,
b) połączenie z kanałem, powinno odbywać się poprzez: trójnik lub studzienkę kanalizacyjną,
c) minimalna średnica przykanalika DN 150,
d) minimalne spadki przykanalików w zależności od średnicy:
- DN 150 - 1,5%
- DN 200 - 1,0%
- DN 250 - 0,8%
- DN 300 - 0,6%
e) maksymalne spadki przykanalików w zależności od materiału:
- kamionka i beton - 15 %
- tworzywa sztuczne - 25 %
- żeliwo - 40 %
f) studzienki na przykanalikach należy lokalizować:
- pierwszą przy granicy nieruchomości,
- przy zmianie kierunku, średnicy, spadku, wysokości,
- na odcinkach prostych, co 35 m dla DN 150 i co 50 m dla DN e" 200.
Odwodnienia dróg, powinny być realizowane za pomocą ulicznych wpustów ściekowych i
przykanalików do kanałów deszczowych i ogólnospławnych.
Na przewodach układanych poza budynkiem powinny być ustawione studzienki rewizyjne
co 35 m dla przewodów z rur o średnicy 0,15 m i co 50 m dla przewodów z rur o średnicy > 0,15
m. Zmiany spadku i kierunku oraz połączenia przewodów odpływowych ułożonych poza
budynkiem powinny odbywać się w studzienkach. Odległość przewodów od ścian można
wyznaczyć orientacyjnie posługując się Rys. 4.
Średnice studzienek rewizyjnych włazowych nie powinny być mniejsze od 1,0 m.
Średnica studzienek inspekcyjnych (niewłazowych): 0,80; 0,60; 0,50  studzienki betonowe;
0,315; 0,425  studzienki z tworzyw sztucznych.
Sposób włączenia przykanalika do kanału miejskiego zależy od miejsca łączenia, materiału,
z którego wykonany jest kanał oraz od średnicy kanału. Przykanalik może być włączony do
studzienki rewizyjnej ustawionej na kanale lub bezpośrednio do kanału miedzy studzienkami  na
tzw. trójnik . Przy włączeniu, przykanalika do studzienki różnica rzędnych między dnem
przykanalika i studzienki nie powinna przekraczać 0,50 m.
W kanałach murowanych z cegły, w bocznych ścianach kanałów wstawia się specjalne
kształtki (wpusty) kamionkowe lub betonowe dla połączenia przykanalików.
Zaleca się, aby przykanaliki były łączone z kanałem na wysokości 20 do 40 cm nad dnem
kanału o przekroju kołowym i 30 do 40 cm nad dnem kanału o przekroju jajowym. Takie
rozwiązanie połączenia, zapobiega podtapianiu przykanalika ściekami płynącymi kanałem
zewnętrznym.
Do studzienki połączeniowej umieszczonej na przykanaliku można dołączyć kilka
przewodów odpływowych, przy czym przewody deszczowe można łączyć pod spad, ale tylko
wówczas, gdy wylot przewodu jest umieszczony, co najmniej 20 cm nad dnem studzienki, ale nie
wyżej niż 50 cm.
Liczba przykanalików zależy od systemu centralnej kanalizacji.
Przy ogólnospławnym systemie kanalizacji może istnieć jeden przykanalik odprowadzający
wszystkie ścieki (bytowo-gospodarcze i opadowe). Przy rozdzielczym systemie kanalizacji, ścieki
Opracował: B. Sajko
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń. Przedmiot:  Wodociągi i kanalizacja Strona 10 z 19
opadowe i bytowo-gospodarcze sÄ… odprowadzane osobnymi, przykanalikami.
Przewody odpływowe
Minimalne spadki przewodów odpływowych dla ścieków bytowo-gospodarczych lub dla
ogólnej ilości ścieków (qs + qd) w kanalizacji ogólnospławnej powinny wynosić zależnie od
średnicy przewodu:
 2,0% dla DN = 0,10m,
 1,5% dla DN = 0,15m,
 1,0% dla DN = 0,20m,
 0,8% dla DN = 0,25m,
 0,67% dla DN = 0,30 m.
Minimalne spadki przewodów odpływowych i przykanalika kanalizacji deszczowej wynoszą:
 0,8% dla DN = 0,15 m,
 0,5% dla DN = 0,20m,
 0,4% dla DN = 0,25m.
W uzasadnionych wypadkach, np. przy zapewnieniu płukania przewodów, można stosować
spadki mniejsze.
Maksymalne spadki przewodów kanalizacyjnych nie powinny przekraczać, zależnie od
materiału i średnicy rur:
a) dla rur kamionkowych, betonowych i z tworzyw sztucznych
 15% dla DN < 0,15m,
 10% dla DN = 0,20 m,
 8% dla DN > 0,25 m,
b) dla rur żeliwnych
 40% dla DN < 0,15m,
 25% dla DN > 0,20m.
Przewody odpływowe powinny być układane w odcinkach prostych równolegle lub prostopadle
do fundamentów. Przy prowadzeniu przewodów równolegle do ławy fundamentowej, należy je
odsunąć tak, aby w czasie ich wykonywania lub naprawy nie została naruszona stateczność
fundamentu. Odległość ta zależy od głębokości ułożenia przewodu w stosunku do głębokości
posadowienia fundamentu.
Uproszczony sposób ustalenia odległości przewodu od fundamentu pokazano Schemat 1.
Kierunek prowadzenia przewodów odpływowych poza obręb budynku powinien być
prostopadły do ławy fundamentowej, przy czym przewody mogą być prowadzone nad lub pod
ławą. Prowadzenie przewodu w rurze osłonowej umieszczonej w fundamencie wymaga uzyskania
akceptacji projektanta konstruktora. Minimalna głębokość ułożenia przewodów odpływowych
pod podłogą piwnicy wynosi 0,30 m, licząc od wierzchu podłogi do wierzchu rury. Jeżeli początek
przewodu wypada w pobliżu fundamentu, to jego początkowe zagłębienie wyznacza fundament,
przy czym odległość pomiędzy wierzchem rury i spodem fundamentu powinna być nie mniejsza
niż 10 cm.
Minimalna wysokość (h) przykrycia przewodów odpływowych ułożonych poza budynkiem
zależy od strefy przemarzania gruntu (hz) i wynosi:
 h = 1,0 m dla hz = 0,8 m,
 h = 1,2 m dla hz = 1,0 m,
 h = 1,4 m dla hz = 1,2 m, liczÄ…c od powierzchni terenu do wierzchu rury (Rys.4).
Przy prowadzeniu równoległym na zewnątrz budynku, odległość przewodów odpływowych lub
przykanalika powinna wynosić, co najmniej:
 1,5 m od przewodów gazowych i wodociągowych,
Opracował: B. Sajko
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń. Przedmiot:  Wodociągi i kanalizacja Strona 11 z 19
 0,8 m od kabli energetycznych,
 0,5 m od kabli telekomunikacyjnych.
Dla zapewnienia dogodnej eksploatacji, przewody odpływowe powinny być czyszczone.
Przewody układane pod podłogami piwnic budynku muszą mieć wbudowane czyszczaki (rewizje),
w odległościach nie większych niż 15 m dla przewodów o średnicy 0,10 m i 0,15 m i 25m dla DNe"
0,2 m.
Połączenia i rozgałęzienia kanałów.
Połączenia i rozgałęzienia kanałów wykonuje się z reguły w obudowie (studzienki kołowe o
średnicy do 2 m lub komory o kształcie nieregularnym).
KÄ…t miedzy kanaÅ‚em odpÅ‚ywowym a dopÅ‚ywowym nie może być mniejszy niż 90°.
Nieprawidłowe włączenie
kanału bocznego
A
ączenie kanałów o różnych napełnieniach należy projektować w ten sposób, aby przy
maksymalnych przepływach poziomy napełnienia były wyrównane. Poziomy dna kanałów
odgałęziających się powinny być zakładane powyżej poziomów ścieków w studniach i komorach
rozgałęzieniowych.
L
Piwnica
L L
hz
L L
2
2 1
Wykop
2
2
1 - Fundament
2
2 - Przewód odpływowy
Rys. 4. Wyznaczenie orientacyjnej minimalnej odległości L przewodu od ściany budynku.
Opracował: B. Sajko
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń. Przedmiot:  Wodociągi i kanalizacja Strona 12 z 19
a)
Rys. 5. Schematy odprowadzania ścieków do kanalizacji centralnej: a) do kanalizacji ogólnospławnej,
b) do kanalizacji rozdzielczej
l - piony ściekowe, 2 - rury spustowe (deszczowe), 3 - wpusty ściekowe, 4 - wpusty podłogowe,
5 - zasuwa burzowa, 6 - studzienki, 7 - przewody odpływowe, 8 - przykanaliki, 9 - kanał ogólnospławny,
10 - kanał ściekowy, 11 - kanał deszczowy
Opracował: B. Sajko
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń. Przedmiot:  Wodociągi i kanalizacja Strona 13 z 19
6 6
6
1
1
4, 5
4, 5 1
2
2
2
min. 2,0m
3
3
3
5
5
2
4
4
1
1 2
1
2
6
6
2
1
6
7
6
1
4
4
2
2
8
5 5
3
3
Szczegół 8
1
0,00
d = 1200 mm
h = 1,80 m
d 7
h
2
6
3 4 5
0,00
PE80 Dn63mm PE80 Dn63mm
6
0,00
LEGENDA:
0,00
1. Właz żeliwny szczelny, typu ...
0,00
2. Stopnie żeliwne w odstępach co 30 cm
3. Zawór odcinajacy kulowy Dn...
4. Wodomierz typu ...
2
5. Zawór zaporowy skośny zwrotny Dn...
6. Przejście szczelne w tulei mechanicznej 2 kpl.
7. Studzienka betonowa (polimerobetonu) producent ....
PE80 Dn63mm PE80 Dn63mm
6
6
3 4
5
Rys. 6. Zasady projektowania i prowadzenia połączeń domowych
1- Węzeł wodomierzowy, 2  Połączenie domowe, 3 - Przewód wodociągowy  sieć wodociągową, 4  Linia zabudowy, 5  Linia
rozgraniczająca, 6  Budynek podpiwniczony, 7  Budynek nie podpiwniczony, 8  Przykładowa studzienka wodomierzowa.
Opracował: B. Sajko
min. 2,0m
2,0m
,30 m
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń. Przedmiot:  Wodociągi i kanalizacja Strona 14 z 19
a)
max 1,0 m
h = 0,4 ¸ð1,0 m
d 50 mm
Lz
b)
max 1,0 m
hz
h
h = 0,4 ¸ð ð1,0 m
Lz
d 50 mm
hz - głębokość przemarzania gruntu przyjmowane wg. strefy
klimatycznej - PN-81/B-03020
h - przykrycie przewodu w zależności od strefy klimatycznej:
h = hz + 0,4 m
c)
max 1,0 m
h = 0,4 ¸ð ð1,0 m
d 50 mm
Lz
Lz- długośc zabudowy zestawów wodomierzowych łącznie z
zaworami przed i za wodomierzem zależą od średnicy i
wynoszÄ…:
Lz = 0,5¸ð0,7 m - dotyczy wodomierzy skrzydeÅ‚kowych
Rys. 7. Połączenie domowe: usytuowanie wodomierzy skrzydełkowych
a) Połączenie nad ławą fundamentową,
b) Połączenie ze zmianą głębokości ułożenia przewodu,
c) Połączenie ułożone pod ławą fundamentową.
Szczegółowe dane dotyczące zabudowy wodomierzy podano w normie PN-ISO 4064-2 + Ad 1:1997
Opracował: B. Sajko
h = 1,2
¸ð
1,6 m
h = 1,2
¸ð
1,6 m
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń. Przedmiot:  Wodociągi i kanalizacja Strona 15 z 19
max 1,0 m
h = 0,4 m
d 50 mm
Lz
b)
Lzew= 1,8÷2,8 m
Lw =1,5÷2,5 m
Lz
dO 50 mm
h = 0,4 m
Lz- długość zabudowy zestawów wodomierzowych łącznie z
zasuwami przed i za wodomierzem zależy od średnicy i wynośi:
Lz = 0,6¸ð1,1 m - dotyczy wodomierzy Å›rubowych
Rys. 8. Połączenie domowe: usytuowanie wodomierzy śrubowych
a) Połączenie nad ławą fundamentową,
b) Połączenie ułożone pod ławą fundamentową.
Szczegółowe dane dotyczące zabudowy wodomierzy podano w normie PN-ISO 4064-2 + Ad 1:1997
Opracował: B. Sajko
h = 1,2
¸ð
1,6 m
h = 1,2
¸ð
1,6 m
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń. Przedmiot:  Wodociągi i kanalizacja Strona 16 z 19
a)
Dð 1,00 m
5
4
max 1,0 m
1
8
7
6
10 h = 0,4 m
3
2
1
2
b)
Dð 1,00 m
5
4
max 1,0 m
1
8
7
6
h = 0,4 m
10
3
11 12
c)
5
max 1,0 m
4
7
6
h = 0,4 m
10
9
11
8
Rys. 9. Rodzaje połączeń wodociągowych:
a) Połączenie z zastosowaniem trójnika, b) i c) Połączenie z zastosowaniem opaski.
1  przewód wodociągowy(sieć wodociągowa w ulicy), 2  trójnik kielichowy, 3  zasuwa kielichowa, 4  klosz żeliwny(obudowa),
5  skrzynka uliczna, 6  szczelne przejście przewodu przez ścianę, 7  wodomierz, 8  zawór główny(zasuwa), 9  nawiertka
typu NN, 10  przewód wodociągowy(połączenie domowe), 11  opaska, 12  zasuwa przewiertna.
Opracował: B. Sajko
h = 1,2
¸ð
1,6 m
h = 1,2
¸ð
1,6 m
h = 1,2
¸ð
1,6 m
= 0,3%
min. i
= 0,3%
min. i
= 0,3%
min. i
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń. Przedmiot:  Wodociągi i kanalizacja Strona 17 z 19
Tablica 1. Odległości skrajni przewodów sieci wodociągowej od obiektów budowlanych i zieleni, w
metrach
Odległość skrajni przewodu sieci
Obiekt budowlany lub zieleń
wodociągowej o średnicy
Lp.
miejsce odniesienia do
rodzaj DN < 300 300 < DN < 500 DN > 500
określenia odległości
1 2 3 4 5 6
Budynki, linia zabudowy linia rzutu Å‚awy
fundamentowej, linia
1.
zabudowy na podkładzie
geodezyjnym 1,5 3,0 5,0
Ogrodzenia, linie rozgraniczajÄ…ce linia ogrodzenia, linia
określona na podkładzie
2.
geodezyjnym
1,0 1,5 1,5
Stacje paliw linia krawędzi zbiorników
3. 1,5 3,0 5,0
Stacje redukcyjne gazu granica terenu 1,5 3,0 5,0
4.
Mosty, wiadukty linia krawędzi konstrukcji
5.
podporowych 2,0 4,0 5,0
Tory tramwajowe skrajna szyna toru 1,8 2,2 3,0
6.
Tory kolejowe ułożone:
a) w poziomie terenu: skrajna szyna toru górna
- magistralne 5,0
- lokalne i bocznice 3,0
b) poniżej terenu w wykopie: - krawędz
wykopu
7.
magistralne 5,0
- lokalne i bocznice 3,0
c) na nasypach: podstawa nasypu
- magistralne 5,0
- lokalne i bocznice 3,0
8. Obszary kolejowe granica obszaru wg rozporzÄ…dzenia [23]
Linie energetyczne kablowe oÅ› kabla 0,7 0,8 1,0
9.
Linie energetyczne słupowe krawędz
fundamentu słupa,
10.
podpory 0,7 0,8 1,0
Linie teletechniczne:
- linie kablowe oÅ› kabla 0,6 0,7 0,8
11.
- kanalizacja kablowa krawędz
konstrukcji 0,6 0,7 0,8
- linie słupowe oś słupa 0,7 0,8 1,0
Kanalizacja: skrajnia rury
- kanały 1,2 1,4 1,7
12.
- przewody tłoczne 0,6 0,8 0,9
Sieci ciepłownicze:
- kanałowe krawędz
podstawy kanału 0,7 0,8 1,0
13.
- preizolowane skrajnia rury 0,6 0,8 0,9
GazociÄ…gi
14. odległość wg rozporządzenia [15]
Drogi krawędz
drogi i rowu
15.
odwadniajÄ…cego
0,6 0,8 1,2
Jezdnie ulic krawężnik jezdni
16. 0,8 0,9 1.0
Parkingi dla samochodów granica terenu
17. 0,8 1.0 1.5
Drzewa punkt środkowy drzewa
18. - istniejÄ…ce 2,0
- pomniki przyrody 15,0
Opracował: B. Sajko
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń. Przedmiot:  Wodociągi i kanalizacja Strona 18 z 19
Tablica 2. Podstawowe odległości skrajni przewodów sieci kanalizacyjnej od obiektów budowlanych i zieleni
Lp. Odległość skrajni przewodu sieci
Obiekt budowlany lub zieleń
kanalizacyjnej [m]
ciśnieniowej,
miejsce odniesienia
rodzaj grawitacyjnej podciśnieniowej i
dla określenia odległości
przewodów tłocznych
I 2 3 4 5
1. Budynki, linia zabudowy linia rzutu Å‚awy
fundamentowej, linia
4 1,5
zabudowy na podkładzie
geodezyjnym
2. Ogrodzenia, linie linia ogrodzenia, linia 1,5 1,0
rozgraniczające określona na podkładzie
geodezyjnym
3. Stacje paliw linia krawędzi 3,0 1,5
zbiorników
4. Stacje redukcyjne gazu granica terenu 3,5 1,5
5. Mosty, wiadukty linia krawędzi
konstrukcji 4.0 2.0
podporowych
6. Tory tramwajowe skrajna szyna toru
2,0 1,8
7. Tory kolejowe ułożone:
a) na poziomie terenu:
skrajna szyna toru
- magistralne 5,0
- lokalne i bocznice 3,0
b) poniżej terenu w
wykopie:
górna krawędz
wykopu
- magistralne 5,0
- lokalne i bocznice 3,0
c) na nasypach:
5,0
- magistralne
podstawa nasypu
3,0
- lokalne i bocznice
8. Obszary kolejowe granica obszaru wg rozporzÄ…dzenia *
9. Linie energetyczne kablowe oÅ› kabla
0,8 0,6
10.
krawędz
fundamentu
Linie energetyczne słupowe
słupa, podpory 1,0 0.7
11.
Linie teletechniczne:
- linie kablowe oÅ› kabla 0,8 0,6
- kanalizacja kablowa krawędz
konstrukcji 0,8 0,6
- linie słupowe oś słupa 1,0 0,7
12. Przewody wodociÄ…gowe: skrajnia rury
- DN < 300
1,2 0,6
- 3001,4 0,8
- DN > 500
1,7 0,9
Opracował: B. Sajko
Przewodnik metodyczny do ćwiczeń. Przedmiot:  Wodociągi i kanalizacja Strona 19 z 19
13.
Sieci ciepłowniczy
- kanałowe krawędz
podstawy 1,4 0,7
- preizolowane kanału skrajnia rury 1,2 0,6
14. Drogi krawędz
drogi rowu
0,8 0,6
odwadniajÄ…cego
15. Jezdnie ulic krawężnik jezdni 1,2 0,8
16. Drzewa punkt środkowy drzewa
2,0
- istniejÄ…ce
15,0
- pomniki przyrody
*Rozporządzenie Ministra transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 5 maja 1999r. W sprawie określenia odległości i warunków
dopuszczających usytuowanie drew lub krzewów, elementów ochrony akustycznej, wykonywania robót ziemnych budynków
lub budowli w sąsiedztwie linii kolejowych oraz sposobu urządzania i utrzymania zasłon odśnieżnych i pasów
przeciwpożarowych (DzU nr 47 poz. 476)
Tablica 3. Odległość skrajni przewodów sieci kanalizacyjnej od gazociągów układanych w
ziemi
Ciśnienie nominalne gazociągu (MPa)
powyżej 0,4 powyżej 1,2
powyżej 2,5 do 10
do 1,2 do 2,5
Wymiar nominalny gazociÄ…gu
Usytuowanie przewodów
kanalizacyjnych w stosunku do
pomieszczeń
Odległość [m]
Przewody kanalizacyjne majÄ…ce
bezpośrednie połączenie z
10 10 15 15 15 20 20 25
pomieszczeniami dla ludzi i
zwierzÄ…t
Przewody kanalizacyjne, niemajÄ…ce
połączenia z pomieszczeniami dla 1 3 1 5 5 7 8 8
ludzi i zwierzÄ…t
Literatura:
- Kanalizacja. Sieci i pompownie. Tom 1, Arkady; Wacław Błaszczyk, Henryk Stamatello, Paweł Błaszczyk.
- WodociÄ…gi. Arkady; Tadeusz Gabryszewski.
- Instalacje wodociągowe i kanalizacyjne. Instalator Polski; Stanisław Sosnowski, Jan Tabernacki, Jarosław Chudzicki.
- Warunki techniczne wykonania i odbioru sieci wodociągowych. Wymagania techniczne COBRTI INSTAL, zeszyt 3; inż. Stefan
Płuciennik, mgr inż. Jerzy Wilbik.
- Warunki techniczne wykonania i odbioru sieci kanalizacyjnych. Wymagania techniczne COBRTI INSTAL, zeszyt 9; inż. Stefan
Płuciennik, mgr inż. Jerzy Wilbik.
Opracował: B. Sajko
DN
d"
300
DN
d"
300
DN
d"
300
DN>300
DN>300
DN>800
300d"
500
500d"
800