DIAGNOSTYKA KLINICZNA WETERYNARIA W PRAKTYCE
dr n. wet. Roman Aleksiewicz, dr hab. n. wet. Zbigniew Adamiak*, lek. wet. Marcin Bojarski
Stowarzyszenie ÅšlÄ…ska Poliklinika Weterynaryjna w Chorzowie
*Zaklad Chirurgii i Radiologii Wydziału Medycyny Weterynaryjnej UWM w Olsztynie
Biopsja
pod kontrolÄ… USG
ROZSZERZENIE SPEKTRUM DIAGNOSTYCZNEGO
ULTRASONOGRAFII
Biopsja z gr. ²Å»żÂ (bios) + gr. ÌÈÄ…Â (opsis), kowego, wÄ…troby, nerek, schorzeÅ„ ukÅ‚a-
Streszczenie
jest inwazyjną metodą diagnostyczną, du krwiotwórczego, tkanki kostnej oraz
polegającą na pobraniu materiału biolo- w przypadkach przerzutów do węzłów
PrzeglÄ…dowe badanie ultrasonograficz-
gicznego do oceny morfologicznej oraz chłonnych. Ograniczeniem metody jest
ne w praktyce lekarza weterynarii coraz
do innych badań, np. mikrobiologicz- stosunkowo mała ilość pozyskiwanego
częściej wchodzi w pakiet diagnostyki
nych czy biochemicznych. Nazwę biop- materiału. Pomimo możliwości kontroli
pierwszego kontaktu. Na podstawie
sja wprowadził w 1879 r. francuski der- prowadzonego nakłucia poprzez techni-
analizy zmian echa narządów nie za-
matolog Ernest H. Besnier. W 1939 r. ki obrazowe, tj. USG, badający może nie
wsze można postawić ostateczne roz-
K. Rohlm i P. Iversen jako pierwsi za- trafić igłą biopsyjną w interesujący go ob-
poznanie. JednÄ… z form rozszerzenia
stosowali biopsję gruboigłową do bada- szar. Stąd tylko pozytywny wynik badania
spektrum diagnostycznego ultrasono-
nia tkanek wÄ…troby. NowoczesnÄ… biop- biopsyjnego (np. rozpoznanie nowotworu)
grafii jest biopsja z istotnych diagno-
sję aspiracyjną cienkoigłową (BAC) jako może mieć wartość diagnostyczną. Zgod-
stycznie obszarów pod kontrolą USG.
metodę cytologiczną w diagnostyce kli- ność biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej
Biopsja wykonywana pod kontrolÄ… USG
nicznej wprowadziÅ‚ Nils Söderström. Pod z rozpoznaniem ostatecznym wynosi do
pozwala precyzyjnie pobrać materiał do
badań, jednocześnie zmniejszając ryzy- względem celowości zastosowania tech- 95% dla wyczuwalnych guzów. W przy-
niki należy wyróżnić dwa rodzaje biop- padku niewyczuwalnych guzów i stosowa-
ko uszkodzenia przyżyciowo ważnych
struktur anatomicznych. sji: diagnostyczną i terapeutyczną. Biop- nia biopsji celowanej zgodność ta wynosi
sję prowadzoną w sposób kontrolowany, około 85%, a w przypadku guzów wątro-
Słowa kluczowe tzw. biopsję celowaną (wybiórczą, selek- by 98% (obserwacje własne).
tywną) wykonuje się pod kontrolą tech- Igły biopsyjne różnią się typem, długo-
biopsja cienkoigłowa, oligobiopsja, ultra-
nik (obrazowych), tj. tomografii kompu- ścią i średnicą. Do wykonania biopsji moż-
sonografia, biopsja aspiracyjna
terowej (TK), mammografii, scyntygrafii, na używać igieł iniekcyjnych  dla zmian
ultrasonografii (USG). Do tego rodza- płytko położonych, lub dłuższych, np. prze-
Abstract
ju biopsji zaliczamy: biopsjÄ™ aspiracyjnÄ… znaczonych do punkcji rdzeniowych. Gru-
cienkoigłową (BAC) oraz biopsję grubo- bość igieł wykorzystywanych do badań
In day-to-day veterinary practice, plain
igłową, czyli oligobiopsję. waha się od 0,6 mm  dla badania cytolo-
ultrasonography is becoming a part of
gicznego do 1,2 mm  w przypadku aspira-
the basic diagnostic package.
OPIS METODY cji ropy, krwi czy płynu wysiękowego.
It isn t always possible to establish a
Biopsja aspiracyjna cienkoigłowa Zakwalifikowanie pacjenta do wyko-
definite diagnosis based on echographic
(BAC) nania biopsji zawsze poprzedzone jest
findings within the organs. The biopsy
of diagnostically relevant regions per- BAC to metoda pobierania materiału ko- szczegółowym badaniem klinicznym oraz
mórkowego (cytologicznego) poprzez na- badaniem krwi z uwzględnieniem badań
formed under USG control is one of
the methods that broaden the spec- kłucie tkanki i jej aspirację cienką igłą 0,5 hematologicznych. W przypadku guzów
trum of ultrasonographic diagnostic do 0,8 mm. Biopsję cienkoigłową stosuje wyczuwalnych i palpacyjnie dających się
techniques.
się do ustalenia rozpoznania wyczuwal- oddzielić od innych tkanek badający uj-
The biopsy performed under USG control
nych i niewyczuwalnych guzów. Zaletą tej muje go palcami, a drugą ręką może wy-
allows sampling material precisely and
metody jest możliwość uzyskania materia- konać biopsję.
it minimizes the risk of damaging the
łu do oceny cytologicznej ze zmian poło- Po przekłuciu skóry i dotarciu igłą do
important anatomic structures.
żonych głęboko wśród tkanek, w sposób zmiany badający porusza igłą do przodu
mało inwazyjny, nie wymagający znieczu- i do tyłu, aspirując do strzykawki mate-
Key words
lenia ogólnego i bez konieczności pobie- riał komórkowy, za każdym razem zmie-
rania wycinka. Użycie igieł o małych prze- niając kierunek wkłucia igły (ryc. 1). Ma-
fine needle aspiration, oligobiopsy,
krojach zmniejsza ryzyko uszkodzenia teriał zostaje aspirowany podciśnieniem
ultrasonography, aspiration biopsy
narządów, wypływu treści i zanieczyszcze- wytworzonym przez strzykawką o pojem-
nia tkanek. BAC stosuje się w większości ności 10-20 cmł (z trzymadłem lub bez).
zmian stwierdzanych badaniem palpacyj- Przed wycofaniem igły z obszaru podda-
nym, radiologicznym, ultrasonograficz- wanego biopsji badajÄ…cy zaprzestaje zasy-
nym i scyntygraficznym, niezależnie od sania materiału komórkowego, aby unik-
ich umiejscowienia. BAC jest szczególnie nąć wszczepienia komórek nowotworo-
przydatna w diagnostyce gruczołu kro- wych (w przypadku guza nowotworowego)
MARZEC-KWIECIEC
" 2/2007
10
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE DIAGNOSTYKA KLINICZNA
Ryc. 1 Ryc. 2 Ryc. 3
w kanał biopsyjny. Uzyskany materiał do nia materiału tkankowego również do celem wywołania reakcji zapalnej, której
badań badający  wydmuchuje strzykaw- innych badań niż badanie histopatolo- konsekwencją jest powstanie blizny, któ-
ką z igły na szkiełko podstawowe i wyko- giczne. Celem zwiększenia jej wydajno- ra powoduje zapadnięcie tej przestrzeni).
nuje rozmaz. Szkiełko z materiałem utrwala ści diagnostycznej można wykonywać ją, Badanie biopsyjne (BAC, oligobiopsję)
się i przekazuje do dalszych badań diagno- podobnie jak BAC, pod kontrolą technik z użyciem USG można prowadzić z za-
stycznych (ryc. 2.). W przypadku biopsji obrazowych, w tym USG. stosowaniem specjalnych głowic z nasad-
torbieli do badania przesyła się zaaspiro- Wskazana jest w przypadku wyczuwal- kami, które łączą igłę z głowicą (6). Wy-
wany do strzykawki płyn, który następnie nych guzów kości, wątroby, tkanek mięk- godne jest stosowanie głowic konwekso-
się odwirowuje, a z osadu wykonywane są kich, węzłów chłonnych, płuc i prostaty. wych, mikrokonweksowych lub liniowych
rozmazy. W przypadku kiedy nakłuwa się Metoda posiada dużą czułość diagno- ze zmiennymi częstotliwościami. Istnie-
guz niewyczuwalny palpacyjnie, położony styczną i wynosi 80-90%. Rozpoznanie ją dwie techniki monitorowania badanej
głęboko między innymi tkankami, nakłucie zmiany łagodnej w wyniku biopsji gru- zmiany w takcie prowadzenia biopsji pod
igłą biopsyjną przeprowadza się pod kon- boigłowej nakazuje dalsze badania. kontrolą USG. Pierwsza z nich to pozy-
trolÄ… obrazu uzyskiwanego np. w trakcie Oligobiopsja jest zabiegiem bolesnym. cjonowanie centralne (w stosunku do osi
badania ultrasonograficznego. Dla bezpieczeństwa oraz mając na wzglę- sondy) interesującej nas zmiany, druga to
dzie jakość pozyskanych wyników ba- pozycjonowanie peryferyjne (ryc. 4). Za-
Biopsja gruboigłowa dań pacjenta należy poddać premedyka- letą biopsji prowadzonej pod kontrolą
(oligobiopsja, biopsja słupkowa) cji i znieczuleniu miejscowemu. Skórę po USG jest możliwość zobrazowania toru
Oligobiopsja jest techniką, która ma na wygoleniu należy bezwzględnie zdezyn- prowadzenia igły w trakcie badania. To-
celu uzyskanie materiału tkankowego fekować. Badający wykonuje niewielkie warzyszące prowadzeniu igły rewerbacje
(histologicznego) do badań diagnostycz- nacięcie na skórze nad zmianą, z która ułatwiają wykonującemu biopsję orienta-
nych. Do tego celu stosuje się różne typy będzie poddana biopsji. cję w przestrzeni w stosunku do otaczają-
igieł biopsyjnych o średnicy powyżej Poprzez nacięcie wprowadza się grubą cych tkanek (ryc. 6). Przeprowadzając ba-
1,2 mm, niektóre wyposażone w rękoje- igłę biopsyjną z mandrynem aż na wyso- danie należy na podstawie obrazu zmian
ści. Oligobiopsja powinna być wykony- kość badanej zmiany. W pełni automa- w USG określić miejsce, kierunek i głę-
wana po uprzedniej biopsji cienkoigło- tyczne igły biopsyjne (działa biopsyjne), bokość wkłucia. Następnie z innego przy-
wej, o ile kolejna biopsja cienkoigłowa (ryc. 5) posiadają mechanizm uderzenio- łożenia obserwujemy zaplanowany kanał
nie daje wystarczającej informacji dia- wy, który uwolniony pozwala w momencie punkcji i wprowadzaną igłę. Igła jest naj-
gnostycznej. PlanujÄ…c biopsjÄ™ dla uzyska- na pobranie waÅ‚eczka tkanek. UżywajÄ…c lepiej widoczna przy zachowaniu kÄ…ta 90°
nia materiału do badań histopatologicz- samych igieł biopsyjnych igłę z mandry- względem wiązki ultradz
więków. Skośna
nego należy przygotować specjalne igły, lem wprowadza się na wysokość zmiany, krawędz
końcówki igły powinna być zwró-
np. typu tru-cut lub tnące igły biopsyjne a następnie usuwa się mandryl wkręcając cona w stronę głowicy, co zapewnia lepszą
(ryc. 3), które dzięki specjalnie ukształ- igłę w głąb, wycinając fragment tkanki do jej widoczność.
towanemu ostrzu umożliwiają pobranie badania (3). Następnie materiał tkanko- Drugim sposobem jest tzw. biopsja
słupka tkanki. Oligobiopsja, w odróżnie- wy zostaje utrwalony w formalinie. Biop-  z wolnej ręki . Biopsja  z wolnej ręki
niu od badania BAC, dostarcza informacji sję pod kontrolą USG wykonuje się rów- wymaga większej wprawy i doświadcze-
na temat struktury tkanki, stopienia in- nież ze względów terapeutycznych, tj. za- nia, ale daje też większą swobodę i moż-
wazyjności, obecności wylewów czy mar- danie leku czy wykonanie skleroterapii liwość penetracji zmian, co jest szczegól-
twicy oraz umożliwia określenie stopnia (zabiegu polegającego na podaniu środ- nie istotne u zwierząt mniejszych, szcze-
złośliwości w przypadku nowotworu (4). ka leczniczego do przestrzeni chorobo- gólnie podczas wykonywania biopsji
Oligobiopsję wykonuje się w celu pobra- wo zmienionej tkanki, np. żylaka, cysty, w przestrzeni międzyżebrowej. Biopsję
MARZEC-KWIECIEC
" 2/2007
11
www.weterynaria.elamed.pl
DIAGNOSTYKA KLINICZNA WETERYNARIA W PRAKTYCE
Ryc. 4 Ryc. 5 Ryc. 6
pod kontrolą USG można też prowadzić uszkodzenie może być z
ródłem poważne- do biopsji jest podejrzenie występowa-
śródzabiegowo. To znaczy w trakcie za- go krwotoku. Po badaniu zazwyczaj ob- nia ropni. Przy wprowadzaniu igły na-
biegu operacyjnego, celem ostatecznego serwowany jest 1-2-dwudniowy krwio- leży unikać uszkodzenia dużych naczyń
ustalenia topografii zmiany w operowa- mocz, który samoistnie przemija (12). i dróg żółciowych (13).
nym narządzie. Sens takiego działania
opiera się na doskonałej i szybkiej współ- Pęcherz moczowy Gruczoł krokowy
pracy z pracownią histopatologii przy za- Wskazaniem do badania jest obecność Wskazaniem są stwierdzone zmiany roz-
chowaniu odpowiednich warunków czy- w świetle pęcherza mas tkankowych lub siane lub ogniskowe (7, 8). Dla zróżni-
stości operacyjnej. Warunkiem bezpiecz- zmiany dotyczące ściany (np. polipy, no- cowania stanów zapalnych i procesów
nego przeprowadzenia badania jest ocena wotwory), (2), aspiracja moczu oraz po- nowotworowych gruczołu krokowego
pacjenta pod względem ryzyka wystąpie- danie leku. Ze względu na ryzyko wycie- wskazana jest oligobiopsja. W przypad-
nia krwotoku, zwłaszcza przy pobieraniu ku moczu w rutynowym postępowaniu ku cyst lub ropni czynność diagnostyczna
prób z takich narządów, jak wątroba, ner- nie stosuje się oligopiopsji. może być połączona z postępowaniem te-
ki czy śledziona. Rutynowo określa się rapeutycznym, tj. ewakuacją zawartości,
czas krzepnięcia. Biopsja jest techniką Śledziona podaniem leku lub skleroterapią (9). Przy
naruszającą ciągłość powłok, dlatego wy- Budowa narządu sprawia, że pobrana tego typu postępowaniu należy uwzględ-
maga sterylności (zamiast zwykłego żelu próbka często zawiera znaczną ilość krwi, nić odpowiedni dobór igieł (grubość oraz
stosuje się sterylny żel lub wodę). Głowi- która utrudnia prawidłową ocenę. Przy długość). Należy wziąć pod uwagę, iż duże
cę można przygotować poprzez steryli- badaniu szczególnie istotne jest ominię- torbiele w miarę opróżniania kurczą się,
zację w 0,5% roztworze chlorcheksydy- cie dużych naczyń. zsuwając z igły. W przypadku nakłucia
ny w alkoholu (10 min) lub 2-procento- zakażonej treści torbieli zawsze istnieje
wym roztworze aldehydu glutarowego WÄ…troba ryzyko rozprzestrzenienia procesu (10).
(3 godz.), (11). Przy stosowaniu środków Badanie wykonuje się w celu jednoznacz- W czasie punkcji należy unikać uszko-
chemicznych należy uwzględnić wska- nego zdefiniowania stanu narządu wyka- dzenia cewki moczowej.
zania producenta sprzętu. W większości zującego zmiany echogeniczności, zabu-
przypadków, w celu zabezpieczenia przed rzenia struktury lub/i zmiany parame- Przewód pokarmowy
nadmierną ruchliwością pacjenta i ry- trów biochemicznych. Próbka pobrana Wskazaniem są zmiany w postaci tworów
zykiem urazu, stosowane są sedacja lub w biopsji cienkoigłowej pozwala na roz- śródściennych, powodujące zgrubienie
krótkotrwałe znieczulenie ogólne. poznanie np. stłuszczenia wątroby czy ściany. Ze względu na możliwość perfora-
chłoniaka. Badanie histologiczne próbki cji niewskazane są igły o średnicy powyżej
PODSTAWOWY ZAKRES pobranej na drodze oligobiopsji jest pod- 0,7 mm. Przy tego typu postępowaniu istot-
BADAC
BIOPSYJNYCH stawowym kryterium przy podejrzeniu ne jest odpowiednie przygotowanie pacjen-
POD KONTROL
USG ostrej martwicy i ostrego zapalenia wą- ta (głodówka oraz stosowanie środków re-
Nerki troby, zapaleniu dróg żółciowych i wą- dukujących ilość gazów jelitowych), (1).
Biopsja nerek jest szczególnie użytecz- troby, przewlekłym aktywnym zapaleniu
na w ustaleniu: precyzyjnego rozpozna- wątroby, zwłóknieniu, marskości wątro- Klatka piersiowa
nia (glomeulonephritis, amyloidosis), pla- by, zmian nowotworowych oraz chorób Stwierdzenie obecności mas tkankowych
nowania leczenia (przewlekłe zakażenia spichrzeniowych. Dane uzyskane tą dro- nasuwających podejrzenie procesu nowo-
bakteryjne) lub rokowania (nowotwo- gą są niezbędne do ustalenia prawidłowe- tworowego, bezpowietrzne obszary płuc,
ry). Przeciwwskazaniem do przeprowa- go postępowania oraz pozwalają określić stwierdzenie obecności płynu w worku
dzenia badania są schorzenia upośle- rokowanie. Istotne przy pobieraniu prób osierdziowym mogą stanowić powód dla
dzające krzepliwość krwi. W przypadku jest, aby w bioptacie znalazły się zraziki, wykonania badania biopsyjnego pod kon-
zmian o charakterze rozsianym prefero- dlatego wskazane jest użycie tnących igieł trolą USG. Ogólne wskazania dotyczą uni-
wane jest pobieranie materiału z tylnego biopsyjnych lub typu tru-cut. Przy wyko- kania nakłucia zdrowej tkanki płuc oraz
bieguna  wkłucie z okolicy przylędz
wio- nywaniu biopsji zmian ogniskowych (na- naczyń krwionośnych. Przy wykonywa-
wej. Przedni biegun osiągalny jest z wkłu- wet tych w bezpośrednim sąsiedztwie to- niu biopsji na terenie klatki piersiowej ist-
cia od strony dobrzusznej. Igła powinna rebki) istotne jest, aby igłę wprowadzać nieje ryzyko odmy, w związku z czym igła
być wprowadzana pod kątem ostrym do przez przyległy do zmiany zdrowy frag- powinna być wprowadzana dwuetapowo:
powierzchni nerki. Należy zwrócić uwagę ment miąższu, co pozwala zredukować po przebiciu skóry następuje zmiana kąta
na przebieg tętnic łukowatych, gdyż ich ryzyko krwawienia. Przeciwwskazaniem wprowadzania, tak aby po usunięciu na-
MARZEC-KWIECIEC
" 2/2007
12
www.weterynaria.elamed.pl
WETERYNARIA W PRAKTYCE DIAGNOSTYKA KLINICZNA
rzędzia biopsyjnego lub cewnika doszło należy uznać za badanie mało obciążają- 7. Barr F.: Percutaneous biopsy of abdominal
organs under ultrasound guidance.  J Small
do samoistnego zamknięcia kanału przez ce i o małym ryzyku (5)  śmiertelność
Anim Pract. , 1995, 36 (3), 105-13.
przesuwające się tkanki. 0,008%, inne powikłania 0,05%. Posiada
8. Farrow C.S.: Veterinary diagnostic imaging
Prawidłowo przeprowadzone badanie ono natomiast wiele zalet, tj. nieinwazyj-
the dog and cat. Vol. I. Mosby. St Louis
USG oraz rzetelnie wykonana biopsja są ność, szybkość w pozyskaniu obiektyw-
2003.
warunkiem uzyskania użytecznych infor- nych informacji, powszechność stoso-
9. Boland L.E., Hardie R.J., Gregory S.P.,
macji z badań cyto- lub histologicznych. wania, powtarzalność oraz niskie kosz-
Lamb C.R.: Ultrasound-guided percutaneous
Z tego też powodu niezbędna jest ścisła ty. Aby uzyskać satysfakcjonujące wyniki,
drainage as the primary treatment for prosta-
współpraca między lekarzem wykonują- należy jednak pamiętać o odpowiedniej
tic abscesses and cysts in dogs.  J Am Anim
cym badanie a patologiem. Współpraca kwalifikacji pacjentów do badania, za-
Hosp Assoc. , 2003, 39 (2), 151-159.
ta często określa również sposób przygo- równo ze względu na stan zdrowia, jak
10. Saito S.: Transrectal ultrasound-guided punc-
towania badania, rodzaj użytych narzędzi i rodzaj stwierdzonych zmian.
ture, drainage, and minocycline hydrochlori-
oraz prowadzenie zabiegu. Każdy pozy-
de sclerotherapy for the symptomatic prostatic
skany preparat powinien być zaopatrzony Piśmiennictwo
cyst.  J Endourol. , 2002, 16 (9), 693-5.
1. Holt P.E.: Evaluation of transanal endosco-
w opis wskazujÄ…cy na: miejsce pobrania,
11. Ruel Y., Barthez P.Y. i wsp.: Ultrasonographic
pic treatment of benign canine neoplasia.
wielkości, konsystencję zmiany, oceny
evaluation of the prostate in healthy intact dogs.
2.  J Small Anim Pract. , 2007, 48 (1), 17-25.
USG (zmiana lita, torbielowata) itd.
 Vet. Radiol. Ultrasound , 1998, 39, 212.
3. Benigni L., Lamb C.R., Corzo-Menendez
DecydujÄ…c siÄ™ na przeprowadzenie bada-
12. Kremer H., Dobrinski W.: Diagnostyka ul-
N., Hollaway A., Eastwood J.M.: Lympho-
nia biopsyjnego należy również uwzględ-
trasonograficzna. Wydawnictwo Medyczne
ma affecting the urinary bladder in three dogs
nić ryzyko związane z potencjalnym krwo-
Urban & Partner, Wrocław 2004.
and a cat.  Vet Radiol Ultrasound. , 2006,
tokiem, infekcją i znieczuleniem. Często 13. Horzinek M.C., Schmidt V., Lutz H.: Prak-
47(6), 592-6.
wskazywane ryzyko rozsiewu komórek tyka kliniczna: koty. Wydawnictwo Galak-
4. Travlos G.S.: Normal structure, function, and
tyka, A
ódz
2006.
nowotworowych nie znajduje odzwier-
histology of the bone marrow.  Toxicol. Pa-
14. Kealy&McAllister: Diagnostic radiology and
ciedlenia w przeprowadzanych obserwa-
thol. , 2006, 34 (5), 548-65.
ultrasonography of the dg and cat. W.B. San-
cjach. Obecnie większość badaczy skłania
5. Hidaka Y., Hagio M., Uchida M., Hara Y.:
deurs Company, Philadelphia 2000.
się ku zdaniu, że krążenie pojedynczych
Primary hemangiosarcoma of the humerus
komórek nowotworowych nie wystarcza
in a Maltese dog.  J.Vet. Med. Sci. , 2006,
do powstania przerzutu (11). dr n. wet. Roman Aleksiewicz
68 (8), 895-8.
Stowarzyszenie
6. Cieśla A., Mach T., Szczepański W.: Pro-
WNIOSKI ÅšlÄ…ska Poliklinika Weterynaryjna
gnozowanie krwawienia jako powikłania
Badanie biopsyjne pod kontrolą USG, 41-500 Chorzów, ul. Stefana Batorego 11
przezskórnej biopsji gruboigłowej wątroby.
zarówno BAC, jak również oligobiopsję, e-mail: [e-mail]
Wiad. Lek. , 2006, 59 (1-2), 16-22.