PL
PRZEGL
D | 1 |
NOWE RODZAJE RYZYKA W DZIEDZINIE
BEZPIECZEC
STWA I OCHRONY ZDROWIA W PRACY
EUROPEJ SKI E OBSERWATORI UM RYZYKA
Europejska Agencja
Bezpieczeństwa
i Zdrowia w Pracy
PL
PRZEGL
D | 1 |
NOWE RODZAJE RYZYKA W DZIEDZINIE
BEZPIECZEC
STWA I OCHRONY ZDROWIA W PRACY
EUROPEJ SKI E OBSERWATORI UM RYZYKA
Europejska Agencja
Eu
Bezpieczeństwa
u
ai Zdrowia w Pracy
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
Przegląd 1 - Nowe rodzaje ryzyka w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy
Europe Direct umożliwia udzielenie odpowiedzi na pytania
dotyczÄ…ce Unii Europejskiej
Bezpłatna infolinia (*):
00 800 6 7 8 9 10 11
(*) Niektórzy operatorzy sieci telefonicznych blokują dostęp do numerów 00 800 lub nakładają
opłaty na takie połączenia
Dużą ilość dodatkowych informacji na temat Unii Europejskiej znalez
ć można na stronach internetowych.
Dostępne są one na serwerze unijnym (http://europa.eu).
Dane katalogowe umieszczono na końcu publikacji.
Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, 2009
© Europejska Agencja BezpieczeÅ„stwa i Zdrowia w Pracy, 2009
Kopiowanie jest dozwolone pod warunkiem wskazania z
ródła.
Printed in Belgium
DRUK NA BIAĆ
YM PAPIERZE NIECHLOROWANYM
SPIS TREÅšCI
PL
Przedmowa 5
Wprowadzenie 7
Wiek 7
PRZEGL
D | 1 |
NOWE RODZAJE RYZYKA W DZIEDZINIE
N
N W OD
NOWE RODZ
N WERODZ
BEZPIECZEC
STWA I OCHRONY ZDROWIA W PRACY
Ryzyko chemiczne w MÅšP 9
EUROPEJ SKI E OBSERWATORI UM RYZYKA
Struktura zatrudnienia w podziale na sektory 9
Narażenie na hałas i uszkodzenia słuchu 11
Narażenie na promieniowanie nadfioletowe 12
Europejska Agencja
Bezpieczeństwa
i Zdrowia w Pracy
Płeć 14
Rynek pracy: status zatrudnienia 15
Nanotechnologie 16
Choroby zawodowe 17
Struktura zatrudnienia 18
Pandemie 18
Wypadki przy pracy 20
Stres w pracy 21
MÅ‚odzi pracownicy 22
3
PRZEGL
D 1 | Nowe rodzaje ryzyka w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy
PRZEDMOWA
Wspólnotowa strategia na rzecz bezpieczeństwa
i zdrowia w pracy na lata 2002-2006 zawiera wymóg
utworzenia przez Europejską Agencję Bezpieczeństwa
i Zdrowia w Pracy obserwatorium ryzyka, które miałoby
współdziałać w  przewidywaniu nowych
i pojawiających się rodzajów ryzyka w ramach procesu
tworzenia  prawdziwej kultury zapobiegania ryzyku .
Agencja podjęła zatem pierwsze kroki mające na
celu stworzenie Europejskiego Obserwatorium Ryzyka
(EOR), opierając się na swoich wcześniejszych
działaniach w takich obszarach, jak zmieniający się
rynek pracy czy badania nad dobrymi praktykami
dotyczącymi pojawiających się rodzajów ryzyka.
Jednym z głównych zadań w pierwszej fazie pracy EOR
było opublikowanie czterech raportów podstawowych
zawierających prognozy ekspertów oraz przeglądy
literatury naukowej na temat nowych rodzajów ryzyka
w czterech głównych obszarach bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia w pracy: fizycznym, biologicznym,
psychospołecznym i chemicznym.
W tym  pierwszym  wydaniu  PrzeglÄ…du czytelnik
Zlecanie i publikowanie badań to zaledwie
znajdzie zestawienie niektórych głównych projektów
poczÄ…tek pracy EOR. Jednym z jego podstawowych
EOR oraz krótkie artykuły na tematy związane z różnymi
działań jest stymulowanie szerokiej debaty nad
aspektami bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w miejscu
wynikami tych badań. Stosujemy tutaj dwie metody:
pracy, od zagadnień szerszych, takich jak kwestie
seminaria i publikacje. EOR organizuje seriÄ™
demograficzne czy zwiÄ…zane z rynkiem pracy, do
seminariów, w których uczestniczą wybitni eksperci
bardziej konkretnych, dotyczących nowych rodzajów
z każdej dziedziny oraz unijni decydenci, tacy jak
ryzyka oraz wyników prac w obszarze bezpieczeństwa
partnerzy społeczni, a także przedstawiciele
i ochrony zdrowia w pracy.
odpowiednich dyrekcji generalnych Komisji
Europejskiej oraz innych organów, m.in. MOP i WHO.
 Przegląd jest publikowany w 22 językach, tak by
Podczas seminariów są prezentowane i omawiane
mógł dotrzeć do jak największej liczby odbiorców.
wyniki głównych raportów EOR, zaś informacje
Czytelnicy pragnący uzyskać bardziej szczegółowe
zwrotne przedstawiane przez uczestników
informacje na dowolny z przedstawionych w nim
wykorzystuje się do określenia przyszłych
tematów znajdą dłuższe artykuły  tylko w języku
priorytetowych zadań EOR. Zorganizowano już dwa
angielskim  na stronie internetowej Agencji: http://
takie seminaria dotyczące pojawiających się zagrożeń
osha.europa.eu/ en/publications/outlook.  PrzeglÄ…d
o charakterze biologicznym i psychospołecznym, zaś
zawiera również odniesienia do sprawozdań i arkuszy
na 2009 r. sÄ… planowane kolejne seminaria na temat
informacyjnych publikowanych przez Agencję, które
nowych zagrożeń chemicznym, przemocy w miejscu
można znalez
ć na naszej stronie internetowej.
pracy oraz czynników rakotwórczych.
Mamy nadzieję, że  Przegląd okaże się interesujący
Seminaria te okazały się przydatne w stymulowaniu
i przydatny. Nieprzerwanie pracujemy nad poprawÄ…
debaty i umożliwiły wybitnym specjalistom w danych
sposobów publikowania wyników, stąd też z radością
dziedzinach podzielenie siÄ™ z decydentami wiedzÄ…
przyjmiemy komentarze czytelników na temat treści
o najnowszych wynikach badań naukowych. Mimo że
i formy naszej publikacji.
treść i wnioski z tych seminariów są dostępne na
naszej stronie internetowej, w ten sposób docieramy Jukka Takala
jedynie do ograniczonej liczby odbiorców. Dlatego też Dyrektor
próbujemy przekazać wyniki prac EOR wszystkim Europejskiej Agencji Bezpieczeństwa
zainteresowanym stronom w inny sposób  poprzez i Zdrowia w Pracy
niniejszą publikację. styczeń 2009 r. 5
PRZEGL
D 1 | Nowe rodzaje ryzyka w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy
WPROWADZENIE
Na stan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników w Europie wpływ ma wiele czynników
w tym między innymi zmiana struktury demograficznej siły roboczej, wzrost popularności
nowoczesnych technologii oraz ograniczenie znaczenia takich sektorów gospodarki dominujących
w przeszłości, jak przemysł czy górnictwo. Czynniki te powodują zmiany nie tylko w liczbie miejsc
pracy w konkretnych sektorach, lecz także w rodzajach dostępnych stanowisk. Zmienia się
struktura wieku siły roboczej. Nowe technologie wpływają na powstawanie nowych kategorii
zatrudnienia. Globalizacja oznacza, że odległe i niespotykane niegdyś zagrożenia łatwo
rozprzestrzeniają się po świecie w krótkim czasie. Unia Europejska musi aktywnie stawić czoła tym
wyzwaniom, jeśli chce dbać o zachowanie zdrowia swoich pracowników oraz utrzymać swoje
znaczenie ekonomiczne i konkurencyjność. Niniejszy  Przegląd zawiera zestawienie obecnych
i przewidywanych trendów istotnych z punktu widzenia ochrony zdrowia w miejscu pracy,
zagrożeń i możliwości zapobiegania im.
Od 2000 r. wskaz
nik zatrudnienia wzrasta we
WIEK
wszystkich grupach wiekowych z wyjÄ…tkiem grupy
młodych pracowników (15-24 lat).
statnie zmiany w strukturze wiekowej
Oeuropejskiej siły roboczej będą miały wpływ na
Starzenie się siły roboczej ma wpływ na wpływ na
stan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
równowagę płci. W 2005 r., tak jak przez pięć
pracowników w środowisku pracy. W latach
wcześniejszych lat, siła robocza w UE-25 składała się
2000-2005 całkowita liczba pracowników w wieku
w większości z mężczyzn. Wskaz
nik zatrudnienia
15-64 lat w UE-25 zwiększyła się o 8,3 mln. Liczba
zatrudnionych zmniejszyła się o 0,7 mln w grupie mężczyzn wzrósł w niewielkim stopniu: w 2005 r.
wiekowej 15-24, zaś wzrosła o 4,2 mln w grupie wynosił 71,1% (w odniesieniu do mężczyzn w wieku
wiekowej 55-64. 15-64 lat), zaÅ› w 2000 r.  71,0% (+ 0,1). Natomiast
Rycina 1: Wskaz
niki zatrudnienia w grupach wiekowych (%), UE-25
80
70
60
50
40
%
30
20
10
0
15-24 lat 25-54 lat 55-64 lat 15-64 lat
2000 2001 2002 2003 2004 2005
y
ródło: Badanie sondażowe siły roboczej  Eurostat
7
PRZEGL
D 1 | Nowe rodzaje ryzyka w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy
wskaz
nik zatrudnienia kobiet wzrósł z 53,5% w 2000 r. 15-24 lat są zazwyczaj zatrudniani jako  pracownicy
do 56,3% w 2005 r. usługowi (5,2 mln) oraz   rzemieślnicy i podobni
pracownicy (3,6 mln). Trzecia w kolejności kategoria to
Najwyższy wskaz
nik zatrudnienia odnotowano
 urzędnicy (2,7 mln), czwarta  technicy i podobni
w grupie pracowników w wieku 25-54 lat (mężczyz
ni
specjaliści (2,7 mln), piąta  zawody podstawowe
85,4%, kobiety 68,9%) oraz w grupie pracowników
(2,5 mln). W grupie pracowników w wieku 55 64 lat
w wieku 55-64 lat (mężczyz
ni 51,5%, kobiety 33,6%).
najpopularniejszymi kategoriami były:  specjaliści
W grupie wiekowej 15-24 było zatrudnionych 39,1%
(3,5 mln),  technicy i podobni specjaliści (3,2 mln),
mężczyzn i 33,3% kobiet. Ogólnie wskaz
niki
 rzemieślnicy i podobni pracownicy (2,8 mln) oraz
zatrudnienia w grupie wiekowej 15-24 zmniejszyły się
 prawodawcy, urzędnicy wyższego szczebla
zarówno wśród mężczyzn, jak i kobiet.
i kierownicy (2,6 mln).
Większość unijnych pracowników w wieku 15-64 lat
W latach 2000-2005 największy wzrost
jest zatrudnionych w następujących sektorach
zaobserwowano w kategorii  technicy i podobni
gospodarki:
specjaliści (+3,9 mln),  specjaliści (+3 mln) oraz
%
przemyśle wytwórczym (35,6 mln);
 zawody podstawowe (+2,9 mln). Trend wzrostu jest
%
handlu (28,2 mln);
szczególnie widoczny w grupie wiekowej 25-54.
%
opiece zdrowotnej i pomocy społecznej
W grupie wiekowej 55-64 widać tę samą tendencję;
(19 mln);
dodatkowo w grupie tej zwiększyło się zatrudnienie
%
nieruchomościach i działalności biznesowej
w kategorii  prawodawców, urzędników wyższego
(18,2 mln).
szczebla i kierowników . Wśród pracowników w wieku
15-24 lat obserwuje siÄ™ inny wzorzec: najbardziej
Podział na sektory w grupie pracowników w wieku
zwiększyła się liczba  pracowników usługowych
25-54 lat jest niemal identyczny; różnicę można
i  pracowników sprzedaży (+0,38 mln), osób
dostrzec w grupie pracowników w wieku 15-24 lat. Są
zatrudnionych w  zawodach podstawowych
oni zatrudnieni najczęściej w sektorze handlu (4,6 mln),
(+0,15 mln) oraz  techników i podobnych specjalistów
następnie przemyśle wytwórczym (3,6 mln),
(+0,13 mln).
budownictwie (1,9 mln) oraz hotelarstwie
i gastronomii (1,8 mln). W sektorze hotelarstwa
Grupy zawodowe, w których zaobserwowano
i gastronomii nastąpił znaczny wzrost liczby
największy odpływ siły roboczej (w wieku 15-34 lat), to
pracowników w grupie wiekowej 15-24.
 rzemieślnicy i podobni pracownicy (-1,5 mln) oraz
 urzędnicy (-1,0 mln). Taki sam trend spadkowy
Pracownicy w wieku 55-64 lat są najczęściej
występuje w grupach wiekowych 15-24 i 25-45. Wśród
zatrudnieni w przemyśle wytwórczym (3,6 mln),
pracowników w wieku 55-64 lat zaobserwowano
handlu (2,8 mln) oraz opiece zdrowotnej i pomocy
niewielki spadek w kategorii  wykwalifikowanych
społecznej (2,3 mln). Czwarte miejsce w tej grupie
pracowników rolnictwa i rybołówstwa (-0,1 mln).
zajmuje sektor edukacji (2,2 mln).
W kontekście kategorii stanowisk pracy
Jeśli chodzi o wymiar czasu pracy, obserwuje się
zatrudnienie osób z grupy wiekowej 55-64 zwiększa się
zwiększone zatrudnienie osób zarówno w młodszym,
w kategorii  prawodawców, urzędników wyższego
jak i starszym wieku w niepełnym wymiarze czasu
szczebla i kierowników . Wśród pracowników w wieku
oraz tymczasowe. Największy udział procentowy
15-24 lat zwiększa się liczba miejsc pracy w kategorii
pracowników zatrudnionych w niepełnym wymiarze
 pracownicy usługowi oraz  pracownicy sprzedaży .
czasu występuje na początku i na końcu kariery
zawodowej (w 2005 r. jako osoby zatrudnione
W 2005 r. najpopularniejszymi kategoriami wśród
w niepełnym wymiarze czasu sklasyfikowano 26%
pracowników UE-25 w grupie wiekowej 15-24 były:
pracowników w wieku 15-24 lat oraz 20%
 technicy i podobni specjaliści (31,5 mln),
pracowników w wieku 50-64 lat). W tym samym roku
 rzemieślnicy i podobni pracownicy (27,5 mln),
na czas określony było zatrudnionych ok. 40%
 specjaliści (26,3 mln) oraz  pracownicy usługowi
pracowników w wieku 15-24 lat, ok. 12% pracowników
(26 mln). W sumie w tych kategoriach było
w wieku 25-49 lat i 6% pracowników w wieku 50-64 lat.
zatrudnionych ok. 111 mln (z 193,8 mln) pracowników.
Podział na kategorie zawodowe w grupie wiekowej W najbliższych dziesięcioleciach pracownicy
25-54 jest nieomal identyczny (odpowiednio 25,6; 21,2; w wieku powyżej 50 lat będą stanowić coraz większy
8 21,9 i 18,6 mln), natomiast pracownicy w wieku procent ludności UE aktywnej zawodowo, co
E
UROPEJSKIE
O
BSERWATORIUM
R
YZYKA
spowoduje proporcjonalny spadek zatrudnienia Niektóre państwa członkowskie stworzyły
młodszych pracowników. uproszczone metody oceny ryzyka i ograniczania
narażenia na substancje chemiczne.
Zmiany w strukturze wiekowej pracowników
spowodują, że większą wagę będzie się przykładało do
Największe zagrożenie wypadkami przy pracy
kwestii ograniczania ryzyka wypadków przy pracy oraz
spowodowanymi działaniem niebezpiecznych
do poprawy stanu zdrowia pracowników, zwłaszcza
substancji chemicznych odnotowuje siÄ™ w zawodach
najstarszych. Ograniczenie liczby wypadków przy
związanych z działalnością produkcyjną wszystkiego
pracy i chorób zawodowych oraz skuteczne programy
typu  37,8% wypadków. Ok. 10,5% wypadków ma
rehabilitacji przyczyniÄ… siÄ™ do zachowania dobrego
miejsce w budownictwie (nowe budynki), 10% przy
stanu zdrowia europejskiej siły roboczej.
czyszczeniu budynków i maszyn, a 7% przy pracach
zwiÄ…zanych z konserwacjÄ….
Podstawowe środki zapobiegawcze, które
RYZYKO CHEMICZNE W MÅšP
przedsiębiorstwa generalnie mają obowiązek
wprowadzić, są wyszczególnione w dyrektywie
9,42% wszystkich przedsiębiorstw w UE stanowią
dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
9małe i średnie przedsiębiorstwa (MŚP).
pracowników przed zagrożeniami związanymi ze
stosowaniem środków chemicznych w środowisku
Występują one we wszystkich sektorach
pracy. ObejmujÄ… one:
gospodarki, głównie w  handlu dystrybucyjnym oraz
 hotelarstwie i gastronomii , w których w 2003 r. %
eliminacjÄ™ niebezpiecznych substancji
zapewniały odpowiednio 73,4% oraz 80,6%
i procesów lub zastąpienie ich mniej
zatrudnienia. Natomiast w sektorze  dystrybucja
niebezpiecznymi;
energii elektrycznej, gazu i wody MŚP zatrudniały %
zastosowanie środków ochrony zbiorowej
zaledwie 20,9% pracowników.
eliminujących zagrożenia u z
ródła, np.
odpowiedniej wentylacji i właściwych rozwiązań
Częstotliwość występowania wypadków przy pracy
organizacyjnych;
związanych z narażeniem na substancje niebezpieczne
%
zapewnienie odpowiedniego sprzętu do pracy
jest zasadniczo większa w małych i średnich
w kontakcie z czynnikami chemicznymi;
przedsiębiorstwach niż w przedsiębiorstwach dużych.
%
ograniczenie do minimum liczby pracowników
W MÅšP odnotowuje siÄ™ Å‚Ä…cznie ok. 80% wszystkich
narażonych lub potencjalnie narażonych;
przypadków chorób zawodowych spowodowanych
%
ograniczenie do minimum czasu trwania
działaniem czynników chemicznych.
i intensywności narażenia;
%
Wskazuje to, że duża liczba pracowników MŚP jest odpowiednie działania w zakresie higieny;
%
narażona na działanie substancji chemicznych, które  ograniczanie ilości czynników chemicznych
ze względu na niewystarczające środki ochronne w środowisku pracy do minimum wymaganego
i niebezpieczne praktyki  mogą stanowić zagrożenie dla danego typu pracy;
dla ich bezpieczeństwa i zdrowia. %
stosowanie odpowiednich procedur, m.in.
w zakresie bezpiecznego użytkowania,
Narażenie na substancje chemiczne występuje
przechowywania i transportu niebezpiecznych
w różnych sektorach gospodarki, m.in.
substancji chemicznych i odpadów;
w budownictwie, usługach pralniczych, służbie
%
zastosowanie odpowiednich środków ochrony
zdrowia, usługach dla ludności (fryzjerstwo), produkcji
indywidualnej, jeśli zagrożenia nie można
i przetwórstwie metali, produkcji mebli, tekstyliów
ograniczyć lub wyeliminować w inny sposób.
i żywności, transporcie i przy usuwaniu odpadów.
Pracownicy MŚP narażeni na działanie szkodliwych
substancji chemicznych często odczuwają różne skutki
STRUKTURA ZATRUDNIENIA
zdrowotne tego narażenia. MŚP mają zazwyczaj mniej
W PODZIALE NA SEKTORY
zasobów umożliwiających właściwe zarządzanie
ryzykiem związanym z narażeniem na czynniki
chemiczne niż większe przedsiębiorstwa. Ponadto ospodarka UE jest obecnie zdominowana przez
wiele z nich ma ograniczone prawa oraz możliwości Gsektor usługowy, który stanowi 67,1%
dostępu do informacji o substancjach chemicznych gospodarki UE-25 (69,1% gospodarki UE-15). Choć
zawartych w produktach, które kupują i stosują. w niektórych państwach udział tradycyjnych 9
PRZEGL
D 1 | Nowe rodzaje ryzyka w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy
Rycina 2: Rozkład siły roboczej według sektorów
25
2000 2005
20
15
%
10
5
0
y
ródło: ESWC, 2000; dla UE-27  ESWC, 2005.
sektorów gospodarki, takich jak  rolnictwo czy Istnieją także różnice pomiędzy wskaz
nikami
 przemysł , jest ciągle znaczny, odpływ siły roboczej zatrudnienia kobiet i mężczyzn. Kobiety najczęściej są
do sektora usług ma charakter stały. zatrudniane w usługach, gdzie poziom zatrudnienia
mężczyzn jest znacznie niższy, wyższy natomiast jest
W latach 1995-2002 w UE-15 zaobserwowano
on w przemyśle.
szczególnie duże spadki liczby zatrudnionych
w  górnictwie (22%) oraz w sektorze  dystrybucja
85% osób jest zatrudnionych w małych i średnich
energii elektrycznej, gazu i wody (11%). Sektory,
przedsiębiorstwach (MŚP), tzn. w przedsiębiorstwach
w których zatrudnienie wzrosło najbardziej, to
zatrudniających mniej niż 250 osób, zaś 63% 
 nieruchomości i działalność biznesowa (47%) oraz
 służba zdrowia i pomoc społeczna (18 %). Dane w przedsiębiorstwach zatrudniających mniej niż
za lata 2000-2005 przedstawione są na rycinie 2. 50 osób.
Rycina 3: Rozkład siły roboczej według wielkości przedsiębiorstwa
2000 2005
10% 10%
11% 1
15%
1
2- 9
27% 28%
2- 9
16%
10- 49
10- 49
19%
50- 99
50- 249
10%
100- 500
250+
500+
28%
26%
y
ródło: ESWC, 2000; dla UE-27  ESWC, 2005.
10
E
UROPEJSKIE
O
BSERWATORIUM
R
YZYKA
nansowe
Rolnictwo
biznesowa
Inne usługi
Budownictwo
Handel hurtowy
Dostarczanie energii
i detaliczny, naprawy
Górnictwo, górnictwo
Administracja publiczna
Transport i komunikacja
Pośrednictwo fi
odkrywkowe i produkcja
elektrycznej, gazu i wody
Hotelarstwo i gastronomia
Nieruchomości i działalność
Ok. 10% pracowników to osoby prowadzące akustyczny (poziom dz
więku C ponad 135 dB) lub
jednoosobowo działalność gospodarczą. narażenia na hałas o wysokich poziomach (poziom
dz
więku A ponad 85 dB) przez 8 godzin każdego dnia
Rosnąca liczba mikroprzedsiębiorstw oraz MŚP ma
pracy przez wiele lat.
szczególne znaczenie w kontekście bezpieczeństwa
i ochrony zdrowia w pracy. Europejskie statystyki
Szacuje się, że w UE-27 ok. 60 mln pracowników
w zakresie wypadków przy pracy (ESAW) wskazują, że  30% siły roboczej  jest narażonych na hałas.
częstotliwość ich występowania jest większa w MŚP
Zagrożenie hałasem jest powszechne w  górnictwie
niż w przedsiębiorstwach zatrudniających ponad
i przemyśle wydobywczym ,  przetwórstwie
250 pracowników.
przemysłowym ,  budownictwie oraz  rolnictwie 
Rozkład siły roboczej według sektorów i według
w każdym z tych sektorów na hałas jest narażonych
wielkości przedsiębiorstw jest pokazany na rycinach
ponad 35% pracowników. Sektory, w których
powyżej.
zaobserwowano najwięcej przypadków uszkodzeń
słuchu związanych z pracą w hałasie, to  górnictwo
i przemysł wydobywczy ,  przetwórstwo
przemysłowe ,  budownictwo oraz  transport
NARAŻENIE NA HAA
AS I
i komunikacja . Największą liczbę przypadków
USZKODZENIA SA
UCHU uszkodzenia słuchu odnotowuje się u pracowników
fizycznych. Są oni znacznie bardziej narażeni na hałas,
ponieważ ich praca jest związana z obsługą głośnych
ałas w środowisku pracy to poważny problem
procesów i urządzeń.
Hze względu na powszechne jego
występowanie w wielu sektorach gospodarki.
Ostatnie dane o trendach w zatrudnieniu wskazujÄ…,
Narażenie na zbyt duży hałas może powodować
że maleje ono w dwóch sektorach charakteryzujących
uszkodzenia słuchu.
się bardzo dużym narażeniem na hałas  w  górnictwie
Uszkodzenia słuchu wywołane hałasem mogą i przemyśle wydobywczym oraz  rolnictwie . Jednak
powstać wskutek jednorazowego narażenia na impuls w sektorze  budownictwa liczba pracowników
Rycina 4: Procent pracowników narażonych na hałas przez co najmniej jedną czwartą czasu pracy
Rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo
i rybołówstwo
Górnictwo i produkcja
Energia elektryczna, gaz i woda
Budownictwo
Handel hurtowy i detaliczny
Hotelarstwo i gastronomia
Transport i komunikacja
Pośrednictwo finansowe
Nieruchomości i działalność
biznesowa
Administracja publiczna
i obronność
2005
Edukacja
Zdrowie 2000
Kobiety
1995
Mężczyz
ni
Suma
0 102030405060 70
%
y
ródło : ESWC dla UE-15  1995 i 2000; dla UE-27  2005
11
PRZEGL
D 1 | Nowe rodzaje ryzyka w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy
narażonych na kontakt z hałasem wzrosła w ciągu pracowników. Uważa się, że jednoczesne
ostatnich kilku lat znacząco. Na hałas jest także oddziaływanie hałasu i drgań mechanicznych
narażonych wielu innych pracowników, nawet (wibracji) może (w pewnych przypadkach) zwiększać
w sektorach tradycyjnie nieuznawanych za szczególnie ryzyko uszkodzeń słuchu.
głośne, takich jak sektory edukacji i rozrywki czy
Substancje chemiczne, mające szkodliwy wpływ na
telefoniczne centra obsługi klienta.
słuch, określa się terminem ototoksyczne. Substancje
Mężczyz
ni są mniej więcej dwukrotnie bardziej
używane w przemyśle, które są uznawane za
narażeni na hałas niż kobiety i ponad dwukrotnie
potencjalnie ototoksyczne, to np. niektóre
częściej zgłaszają problemy ze słuchem. Jednakże
rozpuszczalniki, tlenek węgla i kwas pruski.
kobiety stanowią większość zatrudnionych w sektorze
W 2001 r. w państwach UE-12 utrata słuchu
usług, gdzie hałas staje się problemem.
spowodowana hałasem zajmowała czwarte miejsce na
Pracownicy w 10 nowych państwach
liście chorób zawodowych (pod względem liczby
członkowskich UE są bardziej narażeni na hałas niż
stwierdzonych przypadków). Czternaście milionów
pracownicy z UE-15. W 2008 r. 38,8% pracowników
pracowników UE-27, tj. 7% wszystkich zatrudnionych,
w 10 nowych państwach członkowskich informowało
jest zdania, że praca ma wpływ na ich zdrowie,
o narażeniu na hałas, w porównaniu z 28,7% w UE-15
powodując zaburzenia słuchu. Częstotliwość
i 28% w Bułgarii i Rumunii.
występowania uszkodzeń słuchu to 11,5 przypadków
na 100 000 zatrudnionych.
Wiek nie jest istotnym czynnikiem różnicującym
w przypadku ekspozycji na hałas: różnice pomiędzy
Skutki oddziaływania hałasu na człowieka nie
grupami wiekowymi sÄ… niewielkie.
ograniczają się wyłącznie do uszkodzeń słuchu. Hałas
może być również przyczyną zmęczenia, stresu
Dyrektywa 2003/10/WE z dnia 6 lutego 2003 r.
i zaburzeń snu, może także oddziaływać negatywnie
w sprawie minimalnych wymagań w zakresie
na układ krążenia. Innym potencjalnie groz
nym
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia odnoszących się do
zjawiskiem związanym z występowaniem hałasu
narażenia pracowników na ryzyko spowodowane
w środowisku pracy jest maskowanie dz
więków
czynnikami fizycznymi (hałasem) zawiera szczegółowe
ostrzegawczych oraz utrudnianie porozumienia siÄ™
wytyczne dotyczące dopuszczalnych wartości
pracowników, co zwiększa ryzyko wystąpienia
ekspozycji na hałas, oceny ryzyka, wykorzystania
wypadku przy pracy.
indywidualnych ochron słuchu, informacji dla
pracowników oraz badań lekarskich.
Poniżej wyszczególniono niektóre istotne
NARAŻENIE NA PROMIENIOWANIE
informacje dotyczące uszkodzeń słuchu wywołanych
hałasem związanym z pracą.
NADFIOLETOWE
%
Zaburzeniom tym towarzyszą często szumy lub
romieniowanie nadfioletowe (promieniowanie
dzwonienie w uszach.
% PUV) to jeden z najważniejszych czynników
Koszt uszkodzeń słuchu spowodowanych
fizycznych w środowisku pracy stanowiących
hałasem stanowi ok. 10% całości kosztów
o ryzyku (dla zdrowia). Promieniowanie
ponoszonych z tytułu chorób zawodowych.
nadfioletowe jest to promieniowanie
%
Stwierdzanie zawodowych uszkodzeń słuchu
elektromagnetyczne niejonizujące o długości fali
zależy od kryteriów orzekania chorób
100-400 nm. Nadmierna ekspozycja na to
zawodowych przyjętych w poszczególnych
promieniowanie może stanowić zagrożenie, którego
państwach. W 2005 r. różnica pomiędzy
wielkość zależy od długości fali, intensywności
państwami członkowskimi była znaczna: w UE-
promieniowania i czasu ekspozycji. Skutkiem
15 problemy ze słuchem zgłaszało 5,9%
nadmiernej ekspozycji mogą być uszkodzenia oczu,
pracowników, w 10 nowych państwach
skóry i układu odpornościowego.
członkowskich 13,5%, zaś w Bułgarii i Rumunii
9,7%.
Promieniowanie nadfioletowe uznano za czynnik
%
Największą liczbę przypadków zarejestrowano
rakotwórczy w 36 gałęziach przemysłu UE. W 11 z nich
w grupach wiekowych 40-54 i 55-60.
zajmuje ono pierwsze miejsce (pod względem liczby
Hałas nie jest jedynym czynnikiem szkodliwym eksponowanych pracowników) na liście czynników
12 w miejscu pracy mającym wpływ na słuch rakotwórczych.
E
UROPEJSKIE
O
BSERWATORIUM
R
YZYKA
Rycina 5: Szacunkowe dane dotyczące ekspozycji pracowników na naturalne promieniowanie UV
14
12
10
8
%
6
4
2
0
y
ródło: CARIEX, Eurostat
%
Jak podano w raporcie Åšwiatowej Organizacji dezynfekcji;
%
Zdrowia, w Europie w 2000 r. wśród chorób spawania;
%
spowodowanych promieniowaniem nadfioletowym fototerapii.
stwierdzono ponad 2 mln przypadków nowotworów
Ograniczaniu ekspozycji tych pracowników służą:
skóry pochodzenia nabłonkowego (raka
przestrzeganie wartości najwyższych dopuszczalnych
kolczystokomórkowego i podstawnokomórkowego
natężeń czynników szkodliwych (NDN), stosowanie
skóry) i ponad 67 tys. przypadków czerniaka.
środków technicznych i organizacyjnych
ograniczających ekspozycję a także środków ochrony
Na promieniowanie UV najbardziej są narażeni
indywidualnej. Pracownicy ci podlegają również
pracownicy sektorów  rolnictwa i łowiectwa oraz
obowiÄ…zkowym badaniom lekarskim. Åšrodki te mogÄ…
 budownictwa .
mieć zastosowanie w odniesieniu m.in. do dentystów,
Pracownicy narażeni na promieniowanie
fizjoterapeutów, litografów, kominiarzy, pilotów
nadfioletowe to nie tylko osoby pracujÄ…ce na wolnym
i nawigatorów statków powietrznych, kapitanów
powietrzu i eksponowane na naturalne
portów, malarzy, pracowników przemysłu
promieniowanie UV (promieniowanie słoneczne), lecz
przetwórstwa spożywczego oraz spawaczy.
także pracownicy eksponowani na promieniowanie
Podkreśla się kumulacyjny charakter narażenia na
pochodzÄ…ce ze z
ródeł sztucznych.
promieniowanie UV oraz możliwy wzrost wrażliwości u
Zagrożenie dla zdrowia spowodowane sztucznymi
osób narażonych na to promieniowanie, jak również
z
ródłami promieniowania może być znacznie większe
coraz powszechniejsze wykorzystywanie technologii
niż powodowane z
ródłami naturalnymi: poziomy
opartych na promieniowaniu nadfioletowym.
promieniowania mogą być wyższe, promieniowanie
Szacunkowa liczba pracowników UE narażonych na
może również obejmować długości fal
promieniowanie UV pochodzÄ…ce ze z
ródeł sztucznych
charakteryzujące się największą skutecznością
to ok. 1,2 mln osób, co stanowi ok. 0,65% ogółu siły
biologicznÄ….
roboczej.
Szczególnie narażone na ryzyko związane
Nie są dostępne wystarczające dane, aby stworzyć
z promieniowaniem UV pochodzÄ…cym ze z
ródeł
kompleksowy obraz narażenia na promieniowanie
sztucznych sÄ… osoby pracujÄ…ce na stanowiskach:
nadfioletowe w państwach UE w kontekście
%
suszenia barwników i farb z wykorzystaniem zatrudnienia. Szacuje się, że 14,5 mln pracowników
promieniowania UV; unijnych jest narażonych na promieniowanie 13
PRZEGL
D 1 | Nowe rodzaje ryzyka w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy
Belgia
Dania
Grecja
Czechy
Estonia
Irlandia
WÅ‚ochy
Francja
Niemcy
Holandia
Hiszpania
Portugalia
Luksemburg
Wielka Brytania
Figura 6: Distribuzzjoni skont is-sess u x-xog'
ol, UE-25
Decydenci, urzędnicy wyższego
szczebla i kierownicy
Żeński 2005
Specjaliści
Męski 2005
Technicy i podobni specjaliści
Urzędnicy
Pracownicy sektora usług i handlu
Wykwalifikowani pracownicy
rolnictwa i rybołówstwa
Rzemieślnicy i podobni pracownicy
Robotnicy fabryczni, operatorzy
urządzeń, monterzy
Zawody podstawowe
Siły zbrojne
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
%
y
ródło: ESWC  2005
%
słoneczne przez co najmniej 75% czasu pracy; 90% ponad 70% osób na stanowiskach kierowniczych
spośród tych pracowników to mężczyz
ni. Są wśród w przedsiębiorstwach oraz urzędników
nich rolnicy, robotnicy leśni, ogrodnicy, robotnicy rolni, wyższego szczebla to mężczyz
ni;
pracownicy ogrodów, parków publicznych, sortowni, %
dwie trzecie osób prowadzących działalność na
listonosze, dostarczyciele gazet, instruktorzy
własny rachunek to mężczyz
ni, zaÅ› w grupie
wychowania fizycznego, trenerzy, szkoleniowcy
osób prowadzących działalność na własny
i opiekunowie dzieci.
rachunek i zatrudniających pracowników
odsetek ten jest jeszcze większy.
Opisane różnice w rozkładzie płci wpływają na
występowanie znacznych różnic w rodzajach
PA
EĆ
zagrożeń, na jakie narażeni są mężczyz
ni i kobiety.
latach 2001-2005 zaobserwowano niewielki Ze względu na podział zawodów i zadań, kobiety
Wwzrost liczby kobiet w stosunku do liczby i mężczyz
ni ulegają różnym rodzajom wypadków.
mężczyzn zatrudnionych w UE. W sektorze Różnice w częstotliwości występowania wypadków:
przemysłu jest zatrudnionych znacznie więcej mężczyz
ni  4 189 na 100 tys. zatrudnionych, kobiety
mężczyzn niż kobiet, zaś w sektorze usług proporcje  1 627 na 100 tys. zatrudnionych (dane za 2004 r.,
są odwrotne. europejskie statystyki w zakresie chorób zawodowych)
można przypisać temu, że mężczyz
ni częściej są
zatrudniani w sektorach związanych z wyższym
Mimo że w całej UE zwiększyła się liczba kobiet na
poziomem ryzyka, takich jak  górnictwo ,
stanowiskach kierowniczych, mężczyz
ni ciÄ…gle zajmujÄ…
 budownictwo czy  transport . Wykorzystywanie
wyższe pozycje w hierarchii zawodowej. Przykładowo:
narzędzi pracy przeznaczonych dla mężczyzn może
%
kobiety są bezpośrednimi przełożonymi spowodować, że kobiety będą doświadczać
zaledwie 24,5% pracowników w UE-27 (9,4% podobnych chorób zawodowych i ulegać podobnym
14 mężczyzn i 42% kobiet); wypadkom przy pracy jak mężczyz
ni.
E
UROPEJSKIE
O
BSERWATORIUM
R
YZYKA
Większość pracowników w Europie należy do
RYNEK PRACY:
kategorii stałego zatrudnienia (w pełnym wymiarze
STATUS ZATRUDNIENIA
czasu pracy).Osoby zatrudnione w niepełnym
wymiarze czasu pracy, prowadzące działalność na
a siłę roboczą mają wpływ zjawiska
własny rachunek, zatrudnione tymczasowo oraz
Ndemograficzne, społeczne i ekonomiczne.
pomagający członkowie rodziny stanowią ok. 40%
W kontekście zapewnienia bezpieczeństwa
całkowitej liczby zatrudnionych.
i ochrony zdrowia w pracy ważne jest
W grupie osób zatrudnionych w niepełnym
identyfikowanie zachodzÄ…cych zmian i reagowanie
wymiarze czasu pracy obserwuje siÄ™ znaczÄ…ce
na te zmiany, co wymaga holistycznego
różnice uwarunkowane płcią: praca ta jest bardziej
i perspektywicznego podejścia.
popularna wśród kobiet. W liczącej 34,3 mln osób
Zgodnie z wynikami Badania Sondażowego Siły
grupie zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu
Roboczej (2004) 194,5 mln osób (z całej populacji
pracy kobiety stanowiÄ… 78%. Zatrudnienie
liczącej 377,5 mln osób) było zatrudnionych
w niepełnym wymiarze czasu pracy zdarza się
w gospodarce lub zaangażowanych w działalność
szczególnie często na początku i na końcu kariery
gospodarczÄ…. W grupie tej:
zawodowej, zwłaszcza w przypadku mężczyzn.
%
44% to kobiety;
Pracowników zatrudnionych w niepełnym
%
10,6% miało mniej niż 25 lat; wymiarze czasu w mniejszym stopniu dotyczą
% zagrożenia i nieergonomiczne warunki pracy. Jest
10,9% było w wieku 55-64 lat;
także mniej prawdopodobne, że będą równie często
%
82,3% było zatrudnionych w pełnym wymiarze
informować o swoich problemach zdrowotnych
czasu pracy;
związanych z pracą, jak osoby zatrudnione w pełnym
%
17,7% było zatrudnionych w niepełnym
wymiarze czasu.
wymiarze czasu pracy.
Osoby zatrudnione tymczasowo majÄ… ograniczony
Wskaz
nik zatrudnienia w UE-25, pokazujący udział
dostęp do szkoleń i długoterminowych programów
osób zatrudnionych w populacji wiekowej 15-64 lat,
kształcenia.
w 2004 r. osiÄ…gnÄ…Å‚. 63,3%.
W grupie pracowników tymczasowych
Główne zaobserwowane ostatnio zmiany
częstotliwość występowania wypadków przy pracy jest
w strukturze siły roboczej przedstawiono poniżej.
większa niż w innych grupach zatrudnionych. Osoby te
%
Siła robocza starzeje się w szybkim tempie. mają również mniejszą kontrolę nad swoją pracą pod
Wskaz
nik zatrudnienia starszych pracowników względem kolejności wykonywania zadań oraz tempa
(w wieku 55-64 lat) wyniósł w 2004 r. 41,0%, i był i metod pracy. Charakterystyczne są dla nich mniejsze
o 4,4% wyższy niż w 2000 r. Zatrzymanie wymagania co do samej pracy i niższy poziom wiedzy
starszych osób w pracy stanie się w przyszłości na temat ryzyka zawodowego, a także wyższy poziom
jednym z głównych wyzwań, którym Europa niezadowolenia z pracy, ale także niższy poziom stresu
będzie musiała sprostać. niż u przeciętnego pracownika.
%
W całej Europie podejmuje się obecnie działania
Warunki pracy osób prowadzących działalność na
mające na celu zapobieżenie wyłączeniu z pracy
własny rachunek i osób zatrudnionych na stałe
pracowników niepełnosprawnych.
w pełnym wymiarze czasu pracy często znacznie się
%
Mimo że siła robocza w UE składa się ciągle
różnią.. Prowadzący działalność na własny rachunek
głównie z mężczyzn, zatrudnia się coraz więcej
nierzadko pracują dłużej i mają nierówne tempo pracy.
kobiet.
Częściej niż inni pracownicy uważają, że ich zdrowie jest
%
Rośnie zapotrzebowanie na coraz lepiej
zagrożone ze względu na pracę: 35,5% wobec 27,3%.
wykształconych pracowników, częściowo ze
względu na wzrastający poziom skomplikowania
Zmiany w procesach i organizacji pracy wynikajÄ…
procesów pracy, wynikający z rozwoju
również ze zmiany stosunków z pracownikami
technologii informatycznej.
regulowanych w drodze umów. Relacje zawodowe
%
Na Unię Europejską mają również wpływ ruchy w przedsiębiorstwach stają się coraz bardziej
migracyjne i wzrost mobilności populacji, jako że zróżnicowane i zindywidualizowane. Procesy te
pracownicy migrują do krajów, w których mają prowadzą również do wzrostu poczucia niepewności
większe szanse zawodowe. u pracowników. 15
PRZEGL
D 1 | Nowe rodzaje ryzyka w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy
przy tworzeniu nowych materiałów i urządzeń
NANOTECHNOLOGIE
o nowych właściwościach, są ogromne.
ermin  nanotechnologia dotyczy technologii
Obszary zastosowania nanotechnologii obejmujÄ…
Twytwarzania materiałów i ich stosowania w celu
technologie: informatycznÄ…, biomedycznÄ…, ochrony
uzyskania materiałów i produktów w nanoskali,
środowiska, energetyczną, produkcyjną, transportu,
o nowych właściwościach fizykochemicznych.
lotnictwa i podróży w przestrzeni kosmicznej, a także
rolnictwo i produkcję żywności oraz technologie
Działania w obszarze nanotechnologii wymagają
bezpieczeństwa i wojskowości.
specjalistycznej wiedzy fizyków, chemików, biologów,
materiałoznawców, mechaników i elektryków, badaczy
Zatrudnienie w dziedzinie nanotechnologii będzie
z różnych dziedzin medycyny i nauk kognitywnych.
rosnąć i oczekuje się, że w 2014 r. osiągnie 10 mln
miejsc pracy. Będzie to odpowiadało 11 % miejsc pracy
Technologie te uznaje siÄ™ za potencjalnie korzystne
w przemyśle wytwórczym. Gdyby liczba mieszkańców
w wielu dziedzinach. Rodzą się jednak wątpliwości co
i struktura zawodowa UE pozostały niezmienione,
do ich potencjalnie negatywnego wpływu na zdrowie
oznaczałoby to, że do 2014 r. w europejskim sektorze
i środowisko naturalne, nie tylko w odniesieniu do
nanotechnologii pracować będzie prawie 6 mln osób.
zdrowia w miejscu pracy, lecz także w szerszym
kontekście.
Korzyści wynikających z zastosowań
nanotechnologii  również potencjalnych  jest wiele,
Nanotechnologie są obecnie jednym z priorytetów
jednakże istnieją wątpliwości co do wpływu, jaki
badań nad bezpieczeństwem i ochroną zdrowia
nanocząstki mogą mieć na zdrowie człowieka i na
w miejscu pracy w UE-27. Pracownicy zajmujÄ…cy siÄ™
środowisko naturalne.
nanotechnologią mogą stykać się z materiałami
i produktami o nieznanych dotąd właściwościach
Ze względu na swoje rozmiary nanocząstki mogą
i niezbadanym jeszcze oddziaływaniu na człowieka.
wniknąć do organizmu na trzy sposoby, przez:
%
układ trawienny (połknięcie);
Obiektami działań nanotechnologii są materiały
o niewielkich wymiarach. Jeden nanometr (nm) to %
układ oddechowy (wdychanie);
jedna miliardowa metra. Dla porównania: włos ludzki
%
skórę (kontakt bezpośredni).
ma szerokość 80 000 nm, zaś krwinka czerwona  ok.
7 000 nm. Po wniknięciu do organizmu nanocząstki mogą
przemieścić się do innych organów lub tkanek. Dzieje
Nanotechnologie obejmujÄ… projektowanie,
się tak dzięki łatwości, z jaką wnikają do komórek,
produkcję i zastosowanie struktur, urządzeń
przenikają błony komórkowe i poruszają się wzdłuż
i systemów poprzez wykorzystanie materiałów,
nerwów. W pewnych warunkach nanocząstki mogą
w których co najmniej jeden wymiar nie przekracza
nawet przekroczyć barierę krew-mózg.
100 nm.
Czynniki wpływające na ryzyko wniknięcia
Przy tak małych rozmiarach i ze względu na
nanoczÄ…stki do organizmu to:
zwiększoną względną powierzchnię i efekty
%
masa, powierzchnia i liczba czÄ…stek;
kwantowe, materiały mogą zachowywać się całkiem
%
postać  suchy proszek lub w roztworze;
inaczej niż materiały o większych rozmiarach
i wykazywać szczególne, nowe właściwości fizyczne
%
stopień skażenia;
i chemiczne, na przykład zmieniać takie właściwości,
%
czas trwania narażenia.
jak wielkość, waga, objętość, prędkość, siła, twardość,
trwałość, kolor, wydajność, reaktywność czy
W tej sytuacji konieczne są dalsze badania, które
właściwości elektryczne. Umożliwia to tworzenie
umożliwią realistyczną ocenę skutków pracy
nowych materiałów i urządzeń o wyższych
z nanocząstkami dla bezpieczeństwa i zdrowia
wskaz
nikach wydajności i zwiększonej funkcjonalności.
pracowników. Ograniczone dostępne dane wskazują,
że pracodawcy powinni kierować się zasadą
Materiałów w nanoskali używa się od
ostrożności w sytuacji możliwego narażenia na kontakt
dziesiątków lat w półprzewodnikach, a jeszcze dłużej
z nanoczÄ…stkami.
w substancjach chemicznych. Jednakże obecnie są
stosowane coraz częściej i powszechnie uważa się, że Oprócz wątpliwości związanych ze zdrowiem
16 perspektywy ich wykorzystania w różnych obszarach, nanotechnologie budzą też wątpliwości etyczne.
E
UROPEJSKIE
O
BSERWATORIUM
R
YZYKA
Rycina 7: Częstotliwość występowania chorób zawodowych (na 100 000 osób zatrudnionych) w latach 2001-2005
w podziale na grupy chorób, kobiety i mężczyzn
Kobiety
30
²%
25

²%
²%
choroby neurologiczne

²%
20

choroby układu
%

oddechowego
15
%
²%
choroby skóry
Ć%

10
choroby układu
Ć%
Ć% ²%
mięśniowo-szkieletowego
Ć%
Ć%
5
Ć%
%
%
% % %
0
2001 2002 2003 2004 2005
Mężczyzn
40

35
choroby układu

mięśniowo-szkieletowego
30


choroby narządów
%
25
zmysłów
Ć% choroby układu
20
%
%
Ć%
Ć%
oddechowego
%
%
Ć%

15 %
Ć%
choroby skóry
²%
'
Ć%
10
'
'
choroby neurologiczne
'
'
²%
% ²%
²%
' ²%
²%
5
0
2001 2002 2003 2004 2005
y
ródło: EO DS (Europejska statystyka chorób zawodowych)
i środowiskowe http://osha.europa.eu/data/links/
CHOROBY ZAWODOWE
occupational-and-environmental-cancer-
prevention-conference-presentations/.
horoby zawodowe sÄ… charakteryzowane na
Cpodstawie krajowego systemu rozpoznawania
Choroby układu mięśniowo-szkieletowego to
i odszkodowań. Rozpoznanie wymaga zazwyczaj
najczęściej występujące schorzenia zawodowe.
wyraz
nych dowodów, że praca jest przyczyną
choroby lub wyraz
nie się przyczyniła do jej rozwoju.
W 2005 r. informowano o 83 159 nowych
Systemy rozpoznawania i odszkodowań są różne
przypadkach chorób zawodowych, wśród których
w różnych państwach, stąd gromadzenie danych
choroby układu mięśniowo-szkieletowego były
o chorobach zawodowych w UE jest utrudnione. Na
najliczniejszą kategorią, zarówno wśród kobiet, jak
poziomie europejskim rejestruje siÄ™ ograniczonÄ…
i wśród mężczyzn  w sumie 31 658 przypadków.
liczbę chorób (http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/
LexUriServ.do?uri=CEL EX:32003H0670:EN:HTML). Pozostałe kategorie chorób najczęściej
Szersze rozumienie pojęcia chorób związanych występujących są zasadniczo takie same w przypadku
z pracą można wykorzystać przy dokonywaniu obu płci, z wyjątkiem chorób narządów zmysłów, które
oceny skali problemów zdrowotnych przypisanych na liście chorób najczęściej stwierdzanych u mężczyzn
pracy, zob. na przykład nowotwory zawodowe plasują się na drugim miejscu, a nie występują wśród 17
PRZEGL
D 1 | Nowe rodzaje ryzyka w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy
 %
czterech chorób zawodowych najczęściej dotyczących Grupy zawodowe, które w przeszłości były
kobiet. bardzo liczne, stają się względnie coraz mniejsze.
Dotyczy to grupy  urzędników w odniesieniu do
W 2005 r. zgłaszano przede wszystkim następujące
kobiet oraz  rzemieślników i podobnych
choroby: zapalenie pochewek ściegiennych dłoni lub
pracowników w odniesieniu do mężczyzn.
nadgarstka, utratę słuchu, zapalenie nadkłykcia
%
Zwiększa się liczebność grupy  specjalistów
bocznego kości ramiennej ( łokieć tenisisty ),
oraz  techników i podobnych specjalistów .
kontaktowe zapalenie skóry, zespół cieśni nadgarstka,
%
Wzrasta zatrudnienie w kategorii  zawodów
zespół Raynauda, międzybłoniaka opłucnej
podstawowych .
(nowotwór) oraz astmę.
Okazuje się więc, że zmniejszyła się liczebność
Z zestawień chorób zawodowych z rodzajami
niektórych tradycyjnie męskich grup zawodowych ze
aktywności zawodowej wynika, że najczęściej choroby
 środka hierarchii zatrudnienia, zaś męska część siły
te występują w górnictwie. Częstotliwość zachorowań
roboczej częściej zajmuje obecnie najwyższe
w górnictwie jest 20-krotnie większa niż w następnym
i najniższe pozycje w tej hierarchii.
w kolejności sektorze. Gwałtowne zmniejszanie się
wielkości sektora górnictwa oznacza również, że  Technicy i podobni specjaliści to zróżnicowana
zmniejsza się w nim nieco częstotliwość występowania grupa zawodowa. Należą do niej m.in. księgowi,
chorób zawodowych. pielęgniarki, przedstawiciele handlowi oraz technicy
różnych specjalności inżynieryjnych. Stąd możliwe
W 2005 r. sektorami, w których częstotliwość
problemy tych pracowników związane
występowania chorób zawodowych przekraczała
z bezpieczeństwem i ochroną zdrowia w miejscu pracy
średnią, były, oprócz  górnictwa :  produkcja ,
są również zróżnicowane. Wskazują oni jednak
 rolnictwo, łowiectwo, leśnictwo i rybołówstwo oraz
zazwyczaj na wysoki poziom stresu.
 inne usługi wspólnotowe, społeczne i indywidualne .
 Zawody podstawowe to nieco mniejsza grupa
W sektorze  przemysłu wytwórczego częstotliwość
zawodów o niskim statusie społeczno-ekonomicznym.
występowania i rodzaje chorób zawodowych są
Obejmuje ona robotników rolnych, personel
zazwyczaj podobne u kobiet i mężczyzn. W innych
sprzątający, dozorców budynków i osoby wykonujące
sektorach występuje niewielkie zróżnicowanie. Rodzaje
ręczne prace transportowe (podnoszenie
aktywności zawodowej kobiet, które wiążą się z dużą
i przenoszenie ładunków). Osoby wykonujące te
częstotliwością występowania chorób zawodowych,
zawody stykają się z różnymi zagrożeniami
to: sprzątanie, przygotowywanie żywności, praca
w środowisku pracy, takimi jak powtarzalność ruchów
kelnerki i praca w rolnictwie.
kończyn górnych, monotonia pracy,
nieprzystosowanie stanowiska pracy do pracownika.
Szeroko zakrojona ocena skutków chorób
Szkodliwe warunki pracy w tej kategorii zawodowej
zawodowych powinna objąć wszystkie koszty
znajdujÄ… wyraz
ne odbicie w statystykach chorób
dolegliwości zdrowotnych związanych z pracą.
zawodowych.
Wymagałoby to specyfikacji ogółu kosztów pośrednich
i bezpośrednich oraz określenia, jaka część problemów
zdrowotnych jest zwiÄ…zana z pracÄ…. Ocena taka
wskazałaby prawdopodobnie, że choroby zawodowe
PANDEMIE
kosztują Europę co roku dziesiątki miliardów euro.
horoby zakaz
ne stanowią zagrożenie dla
Czdrowia publicznego w krajach całego świata,
bez względu na poziom ich rozwoju społecznego
STRUKTURA ZATRUDNIENIA
i gospodarczego. Czynniki społeczne,
technologiczne i środowiskowe są przyczyną
miany w ogólnej strukturze zatrudnienia nie
pojawiania się nowych chorób oraz powrotu starych.
Zpostępują zazwyczaj szybko.
W celu zwalczania pojawiających się chorób
Mimo ich wolnego tempa oraz zróżnicowania
zakaz
nych oraz ograniczenia ryzyka pandemii
aktywności zawodowej kobiet i mężczyzn, można
w obszarze zdrowia publicznego i zdrowia
wyodrębnić pewne aktualne trendy w UE:
w środowisku pracy konieczne jest przyjęcie
%
Młode kobiety coraz częściej zajmują wyższe perspektywicznej polityki i podejmowanie działań
18 pozycje w hierarchii zatrudnienia. profilaktycznych.
E
UROPEJSKIE
O
BSERWATORIUM
R
YZYKA
Pandemię można zdefiniować jako: oceny ryzyka w obszarze zawodowych chorób
zakaz
nych oraz programów zarządzania ryzykiem.
%
epidemiÄ™ (wybuch epidemii) choroby zakaz
nej
Ochronę personelu w sektorze służby zdrowia należy
oraz
prowadzić w ramach walki z zakażeniami szpitalnymi.
%
czynnik zakaz
ny oddziałujący na dużą grupę
ludzi oraz
Istotne kwestie dotyczące bezpieczeństwa
%
czynnik występujący na bardzo dużym obszarze
pracowników podczas pandemii:
geograficznym.
%
Konieczne jest włączenie do środków
W definicji pojawia siÄ™ domniemany czynnik
ochronnych odpowiednich środków ochrony
wielkości zagrożenia.
układu oddechowego. Jednorazowy sprzęt
filtrujący do ochrony układu oddechowego
Choroba zakaz
na pojawiajÄ…ca siÄ™ w dowolnym
przed czÄ…steczkami (FFP1, FFP2, FFP3) chroni
miejscu na świecie powinna zostać dokładnie zbadana
przed czynnikami występującymi w powietrzu
w kontekście ryzyka zawodowego, zwłaszcza jeśli
oraz zakażeniem drogą kropelkową.
występuje zagrożenie pandemią.
%
Ochronę należy rozszerzyć na pracowników
Badanie łańcucha epidemiologicznego
podróżujących  nie tyko w celu ich ochrony,
(łańcucha przenoszenia) to podstawowe narzędzie
lecz także ze względu na konieczność
oceny ryzyka biologicznego w miejscu pracy.
zapobieżenia przenoszeniu choroby przez
zarażonego podróżnego na obszar nieskażony.
Pierwszym krokiem jest identyfikacja ogniska
%
Pracownikom należy dostarczyć wyczerpujących
czynnika zakaz
nego, sposobu jego wydostawania siÄ™
informacji na temat miejsc, których powinni
z ogniska, drogi przenoszenia oraz sposobu
unikać, higieny posiłków i higieny osobistej
przeniesienia na gospodarza, czyli w tym konkretnym
(mycie rÄ…k) oraz stosowania zapobiegawczych
przypadku pracownika w miejscu pracy. To samo
środków sanitarnych na wypadek
podejście można zastosować przy określaniu środków
spodziewanego narażenia na czynniki
profilaktycznych: działanie w miarę możliwości
chorobotwórcze.
bezpośrednio na ognisko zakaz
ne w celu
%
W przypadku pandemii dotyczącej również
zminimalizowania ryzyka u z
ródła, a w razie
zwierząt, pracowników mających kontakt ze
niepowodzenia  przerwanie łańcucha
zwierzętami należy poinformować o rodzajach
epidemiologicznego na możliwie najwcześniejszym
ryzyka i podjąć działania ochronne, gdy
etapie.
przeniesienie choroby od zwierzÄ…t zostanie
Przedstawione podejście umożliwia znalezienie
udokumentowane, a nawet w przypadku
odpowiedzi na podstawowe pytania dotyczÄ…ce ryzyka
podejrzenia takiej możliwości. Główne narażone
zawodowego: Gdzie? Kto? Kiedy? Jak? Poczynione
grupy pracowników to: hodowcy zwierząt
ustalenia umożliwiają określenie środków
gospodarskich, pracownicy transportu,
profilaktycznych i wdrożenie ich. Środki te muszą być
pracownicy rzez
ni i weterynarze. Należy tak
odpowiednie do etapu rozwoju zagrożenia. Jeśli
zaplanować działania profilaktyczne, by
wiedza na temat dróg przenoszenia jest
zminimalizować prawdopodobieństwo
niewystarczająca, należy kierować się zasadą
zmniejszenia populacji zwierzÄ…t gospodarskich.
ostrożności.
Jak wykazano na podstawie analiz, w większości
W sytuacji wystÄ…pienia pandemii priorytetem,
miejsc pracy nie ma ryzyka przeniesienia wirusa HIV
istotnym z punktu widzenia zdrowia zawodowego
i innych patogenów krwiopochodnych. Istotne
i zdrowia publicznego, jest ochrona pracowników
zawodowe ryzyko przeniesienia istnieje zasadniczo
służby zdrowia. Są oni narażeni na duże ryzyko
w sektorze służby zdrowia w sytuacji przypadkowego
podczas ostrych epidemii chorób zakaz
nych.
kontaktu z zakażoną krwią.
Przykładowo, podczas epidemii SARS przypadki
zachorowań pracowników służby zdrowia stanowiły,
Identyfikacja wirusa (HIV) oraz dostępność
według różnych z
ródeł, od 21 do 57% wszystkich
biologicznych testów diagnostycznych umożliwiły
zgłoszonych przypadków choroby. Pracodawcy
skuteczniejszÄ… ocenÄ™ ryzyka i zastosowanie
w sektorze służby zdrowia mają etyczny obowiązek
odpowiednich środków profilaktycznych.
informowania, chronienia i wspierania pracowników;
są też zobligowani do tego przepisami prawa. Takie same okoliczności narażenia dotyczą wirusa
Obowiązek ten obejmuje wdrożenie programów zapalenia wątroby typu B i C; zasadniczo strategia 19
PRZEGL
D 1 | Nowe rodzaje ryzyka w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy
profilaktyczna jest oparta na uniwersalnych środkach przedsiębiorstw do utrzymania ich podstawowej
ostrożności. działalności. Odpowiednie informacje powinny być
w miarÄ™ potrzeb aktualizowane i prezentowane.
Malaria również odpowiada definicji pandemii,
jednakże jest ograniczona do obszarów
geograficznych, w których występują przenoszące ją
WYPADKI PRZY PRACY
komary.
W 2004 r. w UE ofiarami 77% wypadków przy pracy
Zespół ostrej ciężkiej niewydolności
byli mężczyz
ni. Jednak od 1998 r. częstotliwość
oddechowej (SARS) to nowa zakaz
na choroba płuc,
występowania wypadków wśród mężczyzn zmalała
która pojawiła się w południowo-wschodniej Azji na
o prawie 21%, zaś wśród kobiet o 14%. Dane za 2004 r.
przełomie lat 2002 i 2003. Szeroka akcja informacyjna,
wskazują, że częstotliwość występowania poważnych
wdrożenie środków kontrolnych, w tym izolacja
wypadków w UE-15 i UE-25 jest podobna.
chorych i potencjalnie zakażonych, ochrona personelu
służby zdrowia oraz sanitarne środki profilaktyczne
W 2004 r. w dziewięciu głównych sektorach
zastosowane wobec osób podróżujących przyczyniły
gospodarki UE-15   rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo ,
siÄ™ do ograniczenia rozprzestrzenienia siÄ™ SARS
 przemysł wytwórczy ,  dostarczanie energii
i względnie szybko zatrzymały wybuch choroby.
elektrycznej, gazu i wody ,  budownictwo ,  handel
hurtowy i detaliczny, naprawy pojazdów silnikowych,
Osoby najbardziej narażone na zachorowanie na
motocykli oraz przedmiotów osobistych i artykułów
ptasiÄ… grypÄ™ to pracownicy majÄ…cy kontakt z ptakami,
gospodarstwa domowego ,  hotelarstwo
w tym z drobiem: hodowcy, rolnicy, weterynarze,
i gastronomia ,  transport, magazynowanie
pracownicy transportu i rzez
ni, a także pracownicy
i komunikacja ,  pośrednictwo finansowe oraz
zajmujÄ…cy siÄ™ ubojem selektywnym i pracownicy
 nieruchomości i działalność biznesowa 
laboratoriów. W celu ochrony tych pracowników
odnotowano 3 176 poważnych wypadków przy pracy,
należy stworzyć programy prewencyjne. Pierwszym
w tym śmiertelnych (w porównaniu do prawie 3,5 mln
etapem tworzenia takich programów jest
wypadków w tych dziewięciu sektorach i ok. 4 mln we
zgromadzenie odpowiednich informacji.
wszystkich sektorach). Częstotliwość występowania
W planie prewencyjnym należy uwzględnić ocenę poważnych wypadków  związanych
ryzyka zawodowego i przewidywane środki ochronne z ponadtrzydniową nieobecnością w pracy  spada od
(np. dostępność odpowiednich środków ochrony 1998 r. Dane za 2005 r. wskazują, że spodziewany jest
układu oddechowego), jak również przygotowanie dalszy jej spadek.
Tabela 1: Zmiany w częstotliwości występowania wypadków poważnych i śmiertelnych w porównaniu do wartości
za 1998 r. = 100 (UE-15 i UE-25)
Wypadki poważne
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
UE (25 państw
100 100 99 95 88 83 80(t)
członkowskich)
UE (15 państw
100 100 98 94 86 81 79(t)
członkowskich)
Wypadki śmiertelne
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004
UE (25 państw
100 88 87 85 81 80 78(t)
członkowskich)
UE (15 państw
100 91 88 85 80 78 77(t)
członkowskich)
y
ródło: Eurostat ((t)  wartość tymczasowa)
20
E
UROPEJSKIE
O
BSERWATORIUM
R
YZYKA
Szczególnie często do wypadków dochodzi się w ciągu ostatnich 5 lat o 18,5%, jednak
w sektorze  budownictwa , gdzie ryzyko ich w niektórych sektorach i grupach zawodowych jest
wystąpienia jest niemal dwukrotnie wyższe niż średnia wciąż bardzo duża  w sektorze  budownictwa ,
wartość we wszystkich dziewięciu sektorach. W tym w grupie młodych pracowników (18-24 lat)
rozwijającym się sektorze znajduje zatrudnienie 8% i w średnich przedsiębiorstwach. Kategorie te
ludności aktywnej zawodowo. Częstotliwość wymagają szczególnego potraktowania.
występowania wypadków w sektorze  rolnictwa jest
1,5-krotnie większa niż wartość średnia, jednak liczba
Około 5% ofiar wypadków nie może wrócić do
osób zatrudnionych w tym sektorze maleje. W sektorze
wcześniej wykonywanej pracy, blisko 1,8% musi
 przemysłu wytwórczego dużą liczbą wypadków przy
zmniejszyć liczbę godzin pracy, zaś 0,2%
pracy wyróżniają się przedsiębiorstwa produkujące
prawdopodobnie nigdy nie wróci do pracy.
drewno i artykuły drewniane  częstotliwość
wypadków jest tu ponad 2,3-krotnie większa niż
wartość średnia.
STRES W PRACY
Podział wypadków według grup wiekowych
wskazuje, że w grupie pracowników w wieku 18-24 lat
częstotliwość wypadków jest 1,4-krotnie większa niż
racownik doświadcza stresu w pracy
wartość średnia.
Pw warunkach, w których wymagania z nią
związane przekraczają jego możliwości. Nie jest on
Częstotliwość wypadków przekraczającą wartość
w stanie poradzić sobie z nimi ani ich kontrolować.
średnią obserwuje się w przedsiębiorstwach
Jeśli stres związany z pracą jest duży i długotrwały,
zatrudniających 10-49 pracowników i 50-
może prowadzić do pogorszenia samopoczucia
250 pracowników (wartość odpowiednio 1,2-krotnie
fizycznego i psychicznego. Stres ten może być
i 1,4-krotnie wyższa).
wywołany czynnikami psychospołecznymi, takimi
Każdego roku ponad sześć milionów pracowników jak planowanie i organizacja pracy, zarządzanie
w Europie ulega wypadkom przy pracy. Każdy pracą, duże wymagania związane z pracą i małe
wypadek to utrata przeciętnie 20 dni roboczych. możliwości jej kontroli, może też być skutkiem
Częstotliwość występowania wypadków zmniejszyła mobbingu bądz
przemocy w miejscu pracy. Również
Rycina 8: Rozkład niektórych czynników ryzyka dotyczących stresu związanego z pracą
70
1990 1995 2000 2005
60
50
40
%
30
20
10
0
y
ródło: ESWC  1990-1995-2000-2005
21
PRZEGL
D 1 | Nowe rodzaje ryzyka w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy
Zastraszanie
tempem pracy
Napięte terminy
metodami pracy
Brak kontroli nad
Brak kontroli nad
Brak kontroli nad
kolejnością zadań
Duże tempo pracy
Tempo spowodowane
Tempo spowodowane
Molestowanie seksualne
wymogami zewnętrznymi
prędkością pracy maszyny
wymogom stanowiska pracy
Umiejętności nieodpowiadające
czynniki fizyczne, takie jak hałas czy niekorzystny stopniu dotyczą wysoko wykwalifikowanych
mikroklimat, mogą wywołać stres. pracowników fizycznych, np. wykwalifikowanych
robotników rolnych.
Wyniki badań wskazują, że absencja w pracy
w 50-60% przypadków jest związana ze stresem.
Åšwiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) przewiduje,
że wraz z popularyzacją nowych technologii i coraz
Według danych z 2005 r. dotyczących UE-27
szybszą globalizacją drastycznie wzrośnie poziom
poziom stresu w pracy obniżył się  odnosiło się to
depresji i stresu w pracy. Według prognoz WHO
jednak głównie do państw UE-15 (20,2%), zaś
starzenie siÄ™ populacji europejskiej zmieni proporcje
w nowych państwach członkowskich poziom
między grupami czynnymi zawodowo i będącymi na
narażenia ciągle był wysoki ponad 30%.
emeryturze, co nie tylko podniesie średni wiek
ludności aktywnej zawodowo, lecz także zwiększy
W państwach członkowskich UE-15 koszt stresu
obciążenie pracą stopniowo zmniejszającej się liczby
w pracy i związanych z nim problemów zdrowia
pracowników, przyczyniając się w ten sposób do
psychicznego szacuje się na 3-4% wartości produktu
zwiększenia stresu.
narodowego brutto, co odpowiada 265 mld EUR
rocznie. Wyniki badań wskazują, że sam stres związany
Konieczne jest więc podjęcie działań w celu
z pracą kosztuje przedsiębiorstwa i rządy tych państw
zwalczenia przewidywanego podwyższenia poziomu
ok. 20 000 mln EUR  sÄ… to tylko koszty absencji
stresu. Stresowi w pracy można zapobiegać lub
chorobowej i koszty leczenia.
przeciwdziałać mu poprzez zmianę planu pracy (np.
Czynnikami wywołującymi stres w pracy są:
zmianę zakresu odpowiedzialności pracownika oraz
unikanie zarówno przeciążenia, jak i niedostatecznego
%
praca w szybkim tempie, zwiÄ…zana z realizacjÄ…
obciążenia pracą), poprawę organizacji pracy
napiętych terminów;
(zmniejszenie liczby przerw), zwiększenie wsparcia
%
tempo pracy dyktowane zapotrzebowaniem
społecznego, promowanie zasady odpowiedniego
zewnętrznym lub tempem pracy maszyny;
nagradzania za włożony wysiłek.
%
nieprzewidziane przerwy w pracy;
%
niedostosowanie stanowiska pracy do
umiejętności pracownika;
%
mobbing i molestowanie seksualne.
MA
ODZI PRACOWNICY
Z reguły przyczyną stresu jest sposób
zorganizowania pracy i zarządzania organizacją, a także najbliższych dziesięcioleciach pracownicy
przebieg kariery zawodowej, status pracownika Ww wieku powyżej 50 lat będą stanowić coraz
w organizacji i wynagrodzenie, relacje interpersonalne większy procent ludności UE aktywnej zawodowo,
i relacje praca-dom. co spowoduje proporcjonalny spadek liczby
młodszych pracowników.
W kwestii ryzyka dla zdrowia psychospołecznego
nie ma znaczących różnic w odniesieniu do płci.
W 2005 r. w UE-25 było zatrudnionych ok. 193,8 mln
W 2005 r. 23,3% mężczyzn i 21% kobiet w UE
osób, z czego 20,4 mln w wieku 15-24 lat. Pracownicy
informowało o odczuwaniu stresu w pracy.
tej grupy wiekowej stanowili 10,5% siły roboczej.
W latach 2000-2005 zatrudnienie młodych
Stres związany z pracą częściej dotyka pracowników
pracowników zmniejszyło się o 0,9%. W 2005 r.
w grupie wiekowej 40-54 lat niż pracowników z innych
wskaz
nik zatrudnienia pracowników w wieku
grup. Pracownicy w wieku 15-24 lat najrzadziej
15-24 lat wynosił 36,3%, zaś w grupie wiekowej
uskarżają się na stres.
15-64 lat  63,6%.
Psychospołeczne problemy zdrowotne występują
W UE-25 stopa bezrobocia wśród młodych
najczęściej w sektorach  edukacji ,  służby zdrowia
pracowników jest średnio dwa razy wyższa niż
i pomocy społecznej oraz  transportu i komunikacji .
wskaz
niki dla całej populacji. Obserwuje się również
Wyniki niektórych badań wskazują, że grupą
znaczące różnice między regionami: stopa bezrobocia
zawodową najbardziej dotkniętą stresem w pracy jest
wśród młodych ludzi w poszczególnych regionach
grupa  prawodawców, urzędników wyższego szczebla
waha się między 6,2 a 59,1%.
i kierowników oraz grupa  specjalistów . Na podstawie
innej klasyfikacji zawodów stwierdzono, że Dane z poszczególnych państw wskazują, że młodzi
22 psychospołeczne problemy zdrowotne w największym ludzie zarabiają zazwyczaj niewiele i mają mniejszy
E
UROPEJSKIE
O
BSERWATORIUM
R
YZYKA
Rycina 9: Odsetek młodych pracowników w podziale na sektory w %, UE-25, 2005
25
20
15
%
10
5
0
y
ródło: Badanie sondażowe siły roboczej  Eurostat
dostęp do świadczeń społecznych niż ogół ludności w niepełnym wymiarze można scharakteryzować
aktywnej zawodowo. następująco: odbywa się w lepszych warunkach,
w mniejszym wymiarze i pod mniejszÄ… kontrolÄ… czasu
Zatrudnienie znajduje więcej młodych mężczyzn
oraz w niestandardowych porach (wieczorami, w nocy,
niż młodych kobiet. Najczęściej młodzi pracownicy są
w weekendy), wymaga mniejszych umiejętności
zatrudniani w sektorach:  hotelarstwo i gastronomia
i mniej szkoleń, jest to praca w sektorach pomocy
(22,7%) oraz  handel (16,3%). Typowe  młode
społecznej i hotelarsko-gastronomicznym, a nie
kategorie zawodowe to:  usługi ,  handel ,  siły
w budownictwie, w zawodach związanych z obsługą/
zbrojne i  zawody podstawowe . Zazwyczaj
sprzedażą, a nie na stanowiskach kierowniczych.
charakteryzują się one tymczasowością lub
sezonowością, złymi warunkami pracy oraz Kilka istotnych uwag na temat młodych
koniecznością wykonywania czynności wymagających pracowników.
dużego wysiłku fizycznego. 37,5% młodych
%
Młodzi pracownicy są bardziej narażeni na takie
pracowników jest zatrudnionych na czas określony;
fizyczne czynniki środowiska pracy, jak hałas,
w całej populacji zatrudnionych odsetek ten wynosi
wibracje, wysoka/niska temperatura, kontakt
12%. Osoby zatrudnione tymczasowo majÄ…,
z niebezpiecznymi substancjami.
w porównaniu z osobami zatrudnionymi na stałe,
%
MÅ‚odzi pracownicy zatrudnieni w sektorach
ograniczony dostęp do szkoleń i długoterminowych
 hotelarstwo i gastronomia oraz  budownictwo
programów rozwoju zawodowego. Mają również
są narażeni na hałas, zaś zatrudnieni
mniejszą kontrolę nad swoją pracą pod względem
w centralach telefonicznych i telefonicznych
kolejności wykonywania zadań oraz jej tempa i metod.
centrach obsługi klienta na szok akustyczny.
Stawiane są im mniejsze wymagania w pracy, ale też
%
Młodzi pracownicy są również bardziej narażeni
ich poziom wiedzy na temat ryzyka zawodowego jest
na wibracje całego ciała o niskiej częstotliwości,
niższy.
wynikające w szczególności z jazdy
W 2005 r. 25,7% młodych pracowników było samochodami terenowymi, również
zatrudnionych w niepełnym wymiarze czasu pracy, co w charakterze kierowcy, po nierównym terenie
oznacza wzrost o 4,7% w stosunku do 2000 r. Pracę lub z wykonywania nadmiernych ruchów. Może 23
PRZEGL
D 1 | Nowe rodzaje ryzyka w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy
edukacja
rolnictwo
nansowe
komunikacja
budownictwo
przemysł wytwórczy
pośrednictwo fi
elektryczność, gaz, woda
inne usługi wspólnotowe
nieruchomości, wynajem
hotelarstwo i gastronomia
transport, magazynowanie,
sprzedaż hurtowa i detaliczna
administracja publiczna, obrona
służba zdrowia i pomoc społeczna
się to wiązać z bólem pleców i innymi
dolegliwościami kręgosłupa.
Dodatkowe informacje dotyczące każdego
%
Praca w wysokiej temperaturze jest częsta
z tematów poruszonych w niniejszej publikacji
w sektorach  rolnictwa ,  budownictwa ,
można uzyskać pod adresem http://osha.
 przemysłu oraz  hotelarstwa i gastronomii , co
europa.eu/en/publications/outlook
wskazuje, że młodzi pracownicy są na ten
Europejskie Obserwatorium Ryzyka będzie
czynnik bardziej narażeni.
kontynuowało prace nad przedstawionymi
%
Obciążenia fizyczne (m.in. niewłaściwa pozycja
zagadnieniami oraz nad innymi kwestiami
ciała przy pracy, przemieszczanie ładunków
zwiÄ…zanymi z pojawianiem siÄ™ nowych
i wykonywanie czynności powtarzalnych)
rodzajów ryzyka w dziedzinie bezpieczeństwa
znacznie częściej dotyczą młodych pracowników
i ochrony zdrowia w pracy. Najnowsze
niż całej populacji ludności aktywnej zawodowo.
informacje na temat naszych prac można
%
Młodzi pracownicy częściej stosują środki
uzyskać odwiedzając stronę http://osha.europa.
ochrony indywidualnej, ale majÄ… mniejszÄ…
eu/en/riskobservatory lub zapisać się na listę
wiedzÄ™ o rodzajach ryzyka zawodowego.
newslettera Agencji OSHmail (http://osha.
%
Młodzi pracownicy częściej informują
europa.eu/en/news/oshmail/).
o doświadczaniu molestowania seksualnego.
Narażone są tu zwłaszcza młode kobiety
w sektorze  hotelarstwa i gastronomii oraz
w innych sektorach usługowych.
%
Młodzi pracownicy, a szczególnie młodzi
mężczyz
ni, częściej niż pracownicy starsi ulegają
%
Ryzyko wystąpienia chorób zawodowych jest
wypadkom przy pracy, ale rzadziej sÄ… to wypadki
statystycznie mniejsze w grupie młodych
śmiertelne.
pracowników, jednak częstotliwość
%
Choroby zawodowe najczęściej występujące
występowania ostrych dolegliwości, takich jak
w grupie wiekowej 15-35 lat to: alergie,
reakcje alergiczne i zatrucia, może być większa
podrażnienia skóry, dolegliwości układu
niż w grupie pracowników starszych.
oddechowego, choroby zakaz
ne i dolegliwości
układu mięśniowo-szkieletowego.
Dodatkowe informacje na temat Europejskiego Obserwatorium Ryzyka
24
E
UROPEJSKIE
O
BSERWATORIUM
R
YZYKA
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy
Przegląd 1  Nowe rodzaje ryzyka w dziedzinie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w pracy
Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich
2009  24 str.  21 x 29,7 cm
SPRZEDAÅ» I PRENUMERATA
Wydawnictwa Urzędu Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich są dostępne w sprzedaży
u naszych przedstawicieli handlowych na całym świecie.
Lista przedstawicieli jest dostępna na stronie internetowej Urzędu Publikacji
(http://publications.europa.eu), można ją również uzyskać wysyłając wniosek na numer
faksu (352) 29 29-42758.
W celu złożenia zamówienia można kontaktować się z dowolnym przedstawicielem.
??????????????????
Europejska Agencja
Bezpieczeństwa
i Zdrowia w Pracy
Gran Vía 33, E-48009 Bilbao
Tel.: [phone]
Fax: [phone]
E-mail: [e-mail]
TE-81-08-475-PL-C
http://osha.europa.eu
Europejska Agencja Bezpieczeństwa i Zdrowia w Pracy