Próbna matura  język polski
Arkusz I
Część I  rozumienie czytanego tekstu
Przeczytaj uważnie poniższą wypowiedz
Leszka Pułki, a następnie odpowiedz na pytania.
Odpowiadaj tylko na podstawie tekstu i własnymi słowami. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile
jesteś proszony.
PODWÓJNE ŻYCIE HEROINY DOMKU DLA LALEK
1. Barbie zyskała status ikony popkultury ze względu na trwałość wzoru wiecznej młodości.
Została heroiną ery plastiku i sekwencyjnej wyobraz
ni podobnie jak - dłużej trwające w czasie -
Coca Cola, Batman, Big Mac, Marilyn Monroe. W żartobliwym szkicu Plastykowe zmysły Artur
Górski ironizował, iż nieśmiertelność zapewnia Barbie plastik, materiał,  z którego robi się
również od 1959 r. karty kredytowe :  Barbie była plastykowym sobowtórem uwielbianych
na całym świecie gwiazd kultury masowej  najpierw Rity Hayworth, a następnie Marilyn
Monroe. Zresztą wiele dzisiejszych gwiazd może się do pewnego stopnia utożsamiać z
wytworem Mattela. Taką Barbie z krwi i kości jest przecież Cindy Crawford, Dolly Parton,
Kim Basinger, Goldie Hawn czy Kate Moss .
2. Badacz musi tę opinię sprostować. Projektanci firmy Mattel od lat konsekwentnie budują
strategię wizerunku Barbie w kulturze, którą nie bez przyczyny nazwano kulturą kopii. Jednak aż
do czasów sukcesu Britney Spears pod koniec lat 90. ubiegłego wieku, której menedżerowie
świadomie konstruowali wizerunek lalki, Barbie oraz jej partner Ken nakładali na siebie
kostiumy gwiazd. To sugeruje, iż ikony kultury są efektem stylu konsumpcji raczej niż jego
inspiracją. Bez trudu wskażemy procedurę: kinowy oryginał/kult gwiazd/lalka. I tak w kolekcji
 Barbie Celebrity Dolls z 2002 roku lalka została upodobniona do Marilyn Monroe w roli
bohaterki komedii Jak poślubić milionera (1953). Producent zaznaczał:  opakowanie zawiera drugi
kostium, inspirowany sceną z filmu .
3. Niezwykle udaną strategią było wprowadzanie modeli lalek, które dorastały wraz z
tendencjami epoki, z kultem młodości i samodzielności amerykańskich kobiet. Dziewczęca Barbie
poszła więc na ważny w USA maturalny bal, potem na uniwersytet i do pracy. Kolejne zmiany
wywołała fala kontestacji. Oddziaływanie kultu grupy The Beatles, potem festiwal w Woodstock
czy nowoczesny feminizm postaciowały nowe kostiumy: hipiski czy dziewczyny w stylu pop.
Postać Barbie wyrażała oczekiwania społeczne. Kształt lalki odnoszono do przemian kultury 
żartowano, że Barbie wie, iż nastolatkom grożą narkotyki, swoboda seksualna czy protesty przed
Białym Domem, ale Mattel kreował Barbie jako idealną nastolatkę, która dostrzegając przemiany,
nakładając współczesne kostiumy jednak nie negowała rzeczywistości politycznej. Barbie
aktywizowała autokreatywność odbiorców, odciągając ich w ten sposób od napięć życia
publicznego. Barbie otrzymała dom, samochód oraz przyjaciela. Prowadziła samodzielny styl życia,
który inspirował dzieci i nastolatków.
4. W 1967 roku za półtora dolara można było wymienić starą Barbie na lalkę dającą się
animować (ruchome stawy kolanowe, talia, głowa). Koneserzy historii lalki Barbie upatrują w tym
zdarzeniu początek nowej ery: zmianę stosunku konsumentów zabawek do rzeczy (wzmożenie
tymczasowości produktu, wymazanie świadomości oryginału), zwrot ku przyszłości (kształtowanie
trendów), kultowość.
5. Współczesna publiczność kultury raczej nie stawia oporu wzorom degustowanym poprzez
media, jednak zawsze należy pamiętać, iż psychologowie negują tożsamość świata nastolatków z
rzeczywistością dorosłych czy mechaniczne naśladownictwo. W ostatnich latach dzieci i młodzież
same w sobie stają się coraz ważniejszymi konsumentami (są na przykład serie kosmetyków dla
dzieci, płyty kompaktowe dla nastolatków) i odgrywają główną rolę w przyciąganiu dorosłych do
wielu nowych środków konsumpcji, co widać choćby na rynku zabawek. W przeszłości zabawkami
były dziecinne wersje narzędzi przeznaczonych dla dorosłych (na przykład młotek-zabawka),
zabawki uczyły dzieci umiejętności, jakie mieli dorośli (mały konstruktor, domek dla lalek) lub
zaspokajały zainteresowanie jednych i drugich gadżetami (kolejka elektryczna). W latach
trzydziestych pojawiły się pierwsze zabawki, które nie były dziecinnym wersjami rzeczy dla
dorosłych i przemawiały bezpośrednio do dzieci.
6. Status zabawki chyba nigdy nie był jednoznaczny. Z początku zabawka wprowadzała
dziecko w strukturę ról społecznych przeznaczonych dla dorosłych, mogła nawet pomagać budować
modele kosmosu. Od XVIII wieku lalki nabierają proporcji ludzkiego ciała. Wraz z ludzkimi
proporcjami lalki otrzymały też eleganckie stroje odpowiadające panującej modzie, często stając się
małymi modelkami przeznaczonymi nie do zabawy, lecz pełniąc rolę wykwintnych prezentów,
którymi obdarowywały się nawzajem zamożne damy.
7. W USA w postać Barbie wpisały się w tendencje, którymi żyły nastolatki. Pojęcie to zaczęło
oznaczać kogoś  nowego i raczej seksownego , kto wyraz
nie zamierzał pokazać się w światłach
rampy, choć jest dyskusyjne, czy cała publiczność amerykańska faktycznie była gotowa na przyję-
cie lalki z figurą kobiety.
8. W połowie lat 90. ubiegłego wieku można było także zaobserwować, iż lalka Barbie to
jeden z symboli społecznego statusu rodziny. Plastikowa zabawka wraz z atrybutami (domek,
mebelki, pojazdy, zwierzęta, garderoba) skutecznie umożliwiała wzajemne stratyfikacje
socjologiczne na podwórku. Dzieci biedniejszych rodziców odpadały z gier i zabaw. Już w 1995
roku  według jednego z włoskich czasopism - każda Włoszka, od przedszkolaka po gimnazjalistkę
miała w domu pięć egzemplarzy Barbie. Amerykanki  także według prasowych statystyk  do
dziesięciu. W publikacjach pojawiały się cztery wątki zasadnicze: o powierzchowności, emancy-
pacji, feminizmie oraz egoizmie kultury oglądanej z punktu widzenia dzieci oraz nieco szalonych
kolekcjonerów, bawiących się tą lalką. Element bezinteresownej rywalizacji  właściwy dla zabawy
 zastąpił bezwzględny ranking. Najzamożniejsze kilku- i nastoletnie kolekcjonerki Barbie raczej
broniły dostępu do swoich kolekcji, zamiast je upublicznić.
9. Zapewne część zabawek i dziecięcych zabaw mogła być kojarzona z magicznymi rytuałami
czy praktykami religijnymi, ale w kulturach typu ludowego niemal każde ludzkie zachowanie było
wpisane w obrzędy magii. Figurki idoli (zwłaszcza bóstw płodności lub ich atrybutów), istot
pomagających w obrzędach oczyszczenia i w przejściu w zaświaty (lalki i kukiełki bóstw i wróżów)
były rodzajem materialnego komentarza zachowań związanych z chaosem śmierci. Lalki i figurki
towarzyszyły zmarłym jako świadectwa rangi i wota. W kulturach silnie zrytualizowanych dzieci
nie mogły przejmować ich funkcji magicznej, chyba że uczestniczyły w transgresji. Zabawki -
zwłaszcza związane z pracą i walką  od zawsze były w dziecięcym świecie elementem procesu
wychowania. Część z nich, np. jako amulety, mogła służyć magii odczyniania złej i chaotycznej
przyszłości. Inne wprowadzały dzieci  osobno dziewczynki, osobno chłopców - w świat zachowań
i rang dorosłych. W domowych albumach z przełomu XIX i XX wieku można zobaczyć fotografie,
na których chłopcy i dziewczynki w wieku przedszkolnym byli ubierani w identyczne kostiumy -
sukienki lub fartuszki. Kiedy zatem pytamy o seksualny status Barbie, należy pamiętać, że w
określonych kulturach relacja pomiędzy kostiumem, symbolem czy fetyszem seksualnym a
wyobraz
nią lokalną nie jest prostym przełożeniem znaków z archiwum do archiwum, z ekranu na
ekran.
10. Wyjątkowość Barbie właściwie polega więc na tym, że lalka pojawiła się, gdy ostatecznie
upadały wzory kultur stanowych i klasowych. Dominacja ekranu, czy też w przypadku Barbie
dominacja fetysza, wynikała z niemożności lub niechęci do ucieczki przed tymże obrazem. Jego
polifoniczność dowodziła przede wszystkim dalszego rozpadu klasycznej postaci świata pokoju
dziecinnego i świata salonu, w którym praktykowano czytanie o szarej godzinie. Rolę przestrzeni
kontaktów przejęła telewizja i nowe zabawki, odwzorowujące postaci ze świata mediów jako figury
rzeczywiste.
Na podstawie: Leszek Pułka, Kultura mediów i jej spektakle, Wrocław 2004.
ZADANIA
Zadanie 1. (1 pkt)
Co łączy Barbie i Marilyn Monroe?
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Zdanie 2. (1 pkt)
Na podstawie akapitu 1. oraz 2. wyjaśnij określenie  ikona popkultury .
................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
Zadanie 3. (2 pkt)
Jakie dwa znaczenia ma plastik w akapicie 2.?
................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
Zadanie 4. (1 pkt)
Kim jest  badacz przywołany na początku akapitu 2.?
.......................................................................................................................................................
Zadanie 5. (1 pkt)
Co różni opinię A. Górskiego od przekonania wyrażonego przez badacza (akapit 3.)?
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Zadanie 6. (1 pkt)
Kto co naśladuje w strategiach tworzenia wizerunku gwiazdy (ak. 3.)?
................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
Zadanie 7. (2 pkt)
Dlaczego wprowadzenie modeli lalek, które dorastały wraz z tendencjami epoki, było niezwykle
udaną strategią? Podaj dwa uzasadnienia.
................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
Zadanie 8. (2 pkt)
Podaj dwa przykłady użycia w tekście cytatów, w dwu różnych funkcjach.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Zadanie 9. (2 pkt)
Jakie informacje umieszcza autor w nawiasie? Podaj dwa rodzaje tych informacji.
................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................................
.....................................................................................................................................
Zadanie 10. (2 pkt)
Na podstawie akapitu 2. i 3. wymień przykłady środków właściwych dla języka i stylu naukowego.
................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
Zadanie 11 (1 pkt)
O jakim paradoksie w zachowaniu bogatych kolekcjonerek lalek jest mowa w akapicie 10.?
................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
Zadanie 12. (1 pkt)
Co różni oddziaływanie na dzieci przez lalkę Barbie od oddziaływania przez zabawki
z przeszłości ?
................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
Zadanie 13. (2 pkt)
Na czym polega podwójne życie Barbie?
................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
Zadanie 14 (1 pkt)
O czym czytałaby Barbie dzieciom o szarej godzinie. Odpowiedz na podstawie całego tekstu.
................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................
Arkusz I
Część II - pisanie własnego tekstu na poziomie podstawowym
Temat 1.
Perypetie miłosne. Prześledz
wątek miłosny w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza ze względu
na etapy rozwoju uczucia tytułowego bohatera. W wypracowaniu na ten temat wykorzystaj
poniższe fragmenty.
Adam Mickiewicz Pan Tadeusz
[...] Te wszystkie Tadeusza cnoty i zalety
Ściągnęły wzrok sąsiadki, uważnej kobiety.
Zmierzyła jego postać kształtną i wysoką,
Jego ramiona silne, jego pierś szeroką.
I w twarz spojrzała, z której wytryskał rumieniec,
Ilekroć z jej oczyma spotkał się młodzieniec:
Bo z pierwszej lękliwości całkiem już ochłonął
I patrzył wzrokiem śmiałym, w którym ogień płonął.
Również patrzyła ona i cztery z
renice
Gorzały przeciw sobie jak roratne świece.
O autorów pytała Tadeusza zdania
I ze zdań wyciągała na nowo pytania;
Cóż gdy potem zaczęła mówić o malarstwie,
O muzyce, o tańcach, nawet o rzez
biarstwie!
Dowiodła, że zna równie pędzel, noty, druki;
Aż osłupiał Tadeusz na tyle nauki [& ].
Księga I, Gospodarstwo
Tadeusz z drugiej strony krzak ziela rozchylał,
Widząc, że się ku niemu tem zielem przewija
Coś białego: była to rączka jak lilija;
Pochwycił ją, całował i usty po cichu
Utonął w niej jak pszczoła w liliji kielichu;
Uczuł na ustach zimno; znalazł klucz i biały
Papier: w trąbkę zwiniony był to listek mały;
Porwał, schował w kieszenie, nie wie, co klucz znaczy,
Lecz mu to owa biała kartka wytłumaczy.
Księga III, Umizgi
[...]Tadeusz spał pod oknem; sam ukryty w cieniu,
Leżąc na wznak, cudnemu dziwił się zjawieniu
I miał je tuż nad sobą, ledwie nie na twarzy;
Nie wiedział, czy to jawa, czyli mu się marzy
Jedna z tych miłych, jasnych twarzyczek dziecinnych,
Które pomnim widziane we śnie lat niewinnych.
Twarzyczka schyliła się  ujrzał, drżąc z bojaz
ni
I radości, niestety! ujrzał najwyraz
niej,
Przypomniał, poznał włos ów krótki, jasnozłoty,
W drobne, jako śnieg białe, zwity papiloty,
Niby srebrzyste strączki, co od słońca blasku
Świeciły jak korona na świętych obrazku.
Zerwał się; i widzenie zaraz uleciało
Przestraszone łoskotem; czekał, nie wracało!
Księga IV, Dyplomatyka i łowy
[...] Nabłąkawszy się, w końcu wszedł w głębinę lasu
I trafił, czy umyślnie, czyli też przypadkiem,
Na wzgórek, co był wczora szczęścia jego świadkiem,
Gdzie dostał ów bilecik, zadatek kochania,
Miejsce, jak wiemy, zwane Świątynią dumania.
Gdy okiem wkoło rzuca, postrzega: to ona!
Telimena, samotna, w myślach pogrążona,
Od wczorajszej postacią i strojem odmienna,
W bieliz
nie, na kamieniu, sama jak kamienna;
Twarz schyloną w otwarte utuliła dłonie,
Choć nie słyszysz szlochania, znać, że we łzach tonie.
Daremnie broniło się serce Tadeusza;
Ulitował się, uczuł, że go żal porusza,
Długo poglądał niemy, ukryty za drzewem,
Na koniec westchnął i rzekł sam do siebie z gniewem:
 Głupi! cóż ona winna, że się ja pomylił!"
Więc z wolna głowę ku niej zza drzewa wychylił,
Gdy nagle Telimena zrywa się z siedzenia,
Rzuca się w prawo, w lewo, skacze skroś strumienia,
Rozkrzyżowana, z włosem rozpuszczonym, blada,
Pędzi w las, podskakuje, przyklęka, upada
I nie mogąc już powstać, kręci się po darni.
Widać z jej ruchów, w jakiej strasznej jest męczarni;
Chwyta się za pierś, szyję, za stopy, kolana.
Skoczył Tadeusz, myśląc, że jest pomieszana
Lub ma wielką chorobę. Lecz z innej przyczyny
Pochodziły te ruchy
Księga V, Kłótnia
Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, Wrocław 1971
Arkusz I
Częśc II  pisanie własnego tekstu
Temat 2.
Uczucia i życiowe wybory. Przedstaw wpływ uczuć na decyzje Cezarego Baryki
we fragmencie Przedwiośnia Stefana Żeromskiego oraz całej powieści.
Stefan Żeromski Przedwiośnie (fragment)
[...] Była to plutokracja miasta Warszawy, która nie poszła śladem najgrubszych w tym zawodzie,
nie dała jak tamci drapaka, gdzie pieprz rośnie, lecz pozostała na miejscu. Panowie ci nie
rozmawiali już po cichu o tym, co się dzieje. Mówili głośno, może nawet odrobineczkę za głośno 
po prostu krzykiem. Spierali się  już tylko pomiędzy sobą  o to, jak też zachowywać się będą po
wkroczeniu do Warszawy owi nie znani tu jeszcze bolszewicy. Jedni z tych panów przewidywali, iż
wszystko będzie dobrze, ułoży się, da się zrobić. Nie takie rzeczy dawały się zrobić, da się zrobić i
ta afera [...].
Panowie dyskutowali głośno, jak u siebie w domu. Zdawało się nawet, że sobie nawymyślają albo
się nawet pobiją. Tymczasem wszystko się pogodnie skończyło.
Zgodzili się na jedno:
- Zobaczymy ...
- Zobaczymy! Dziś, jutro zobaczymy. Nie życzę panu, żebyś pan na własnej skórze
doświadczył, jacy to dobrodzieje.
- Dziękuję za życzenie. Spełni się na pewno. Wszystko będzie dobrze.
- Jesteś pan niepoprawnym optymistą!
- Jestem człowiekiem, który patrzy i rozumie, co się dookoła niego dzieje.
- Żebyś pan sobie tylko nie potrzebował zakrywać oczu!
- Powiedzieliśmy przecie obadwaj: zobaczymy ...
- Dobrze: zobaczymy!
Cezary nie dopił swojej szklanki. Wojna między Polską i Rosją sowiecką, zmierzając do
pomniejszenia tych obszarów, na których istniała już władza chłopów i robotników, nie była dla
niego upragniona. Miał przecie działać w tym kierunku, żeby zmniejszyć, a nawet zniweczyć już
uzyskane zwycięstwo robotników. Wahał się w sobie, iż zdradza sprawę robotniczą. Lecz to, co
słyszał w kawiarni, targnęło nim jak żywa zniewaga. Nie chciał być widzem podobnym do tych
panów. W chwili tej właśnie powiedział sobie, iż nie będzie oczekiwał na wypadki. Nie! Nie
dopuści, żeby ci dwaj  zobaczyli , iż wszystko pójdzie po ich myśli!
Drugim motorem, który go popchnął, był powszechny entuzjazm. Szli wszyscy, wszyscy, wszyscy.
Jak na bal, jak na zamiejską wycieczkę. Jeszcze nie widział w swym życiu takiego zjawiska jak ten
entuzjazm Polaków.
Pewnego dnia słyszał na zburzonym moście żelaznym nad Wisłą mowy robotników i przywódców
robotniczych wzywające do walki na śmierć i życie  nie z burżuazją, jak zawsze w mowach
robotniczych  lecz z tym najez
dz
cą, który kraj nadchodzi, łupi i zamienia w ruinę, niosąc
czerwone sztandary. Patrzał, jak chłopcy niedorośli wylatywali spod ręki matek, i czytał
w dziennikach opisy, jak po bohatersku ginęli. Chciał zobaczyć własnymi oczyma tę sprawę, za
którą szli w pole nadstawiać piersi mężczyz
ni i wszystka młodzież  szli spokojnie, wesoło, przy
huku bębna. Chciał dowiedzieć się, co naprawdę kryło się w samym rdzeniu tego ich entuzjazmu,
jaka idea zasadnicza, jaka siła, jaka wewnątrz skręcona sprężyna rozpręża się i po-
pycha ich do dzieła. No, i co ta siła jest warta.
Stefan Żeromski, Przedwiośnie, Warszawa 2001
Arkusz II (poziom rozszerzony)
Temat 1.
Rola poezji. Analiza i interpretacja porównawcza wierszy Cypriana Norwida Pióro i
Tadeusza Różewicza Moja poezja.
Cyprian Norwid Pióro
I wlano w ciebie duszę nie anielską, czarną,
Choć białym włosem strzępisz wybujałą szyję,
I wzdrygasz się w prawicy wypalonej skwarną
Posuchą  a za tobą długie żalów chryje,
Albo okrągłe zera, jak okrągłe grosze,
Wtaczają się w rubryki zaplecione giętko,
Jak zrachowane jaja, kiedy idą w kosze
Ostrożnie i pomału.  Czasem znowu prędko
Nierozerwany promień z ciebie głosek tryska,
I znakiem zapytania, jak skrzywioną wędką,
A
owisz myśl, co opodal ledwo skrzelą błyska...
O, pióro! tyś mi żaglem anielskiego skrzydła
I czarodziejską zdrojów Mojżeszowych laską,
Tylko się w tęczowane barwiąc malowidła,
Nie bądz
papugą uczuć ani marzeń kraską.
Sokolim prawem wichry pozagarniaj w siebie,
Nie płowiej skwarem słońca i nie ciemniej słotą;
Dzikie i samotne, sterujące w niebie.
Do żadnej czapki klamrą nie przykuj się złotą.
Albowiem masz być piórem nie przesiąkłym wodą
Przez bezustanne wichrów i nawałnic wpływy,
Lecz piórem, którym ospę z krwią mieszają młodą
Albo za wartkie strzałom przytwierdzają grzywy.
Warszawa, 22 marca 1842
Tadeusz Różewicz Moja poezja
niczego nie tłumaczy
niczego nie wyjaśnia
niczego się nie wyrzeka
nie ogarnia sobą całości
nie spełnia nadziei
nie stwarza nowych reguł gry
nie bierze udziału w zabawie
ma miejsce zakreślone
które musi wypełnić
jeśli nie jest mową ezoteryczną
jeśli nie mówi oryginalnie
jeśli nie zadziwia
widocznie tak trzeba
jest posłuszna własnej konieczności
własnym możliwościom
i ograniczeniom
przegrywa sama ze sobą
nie wchodzi na miejsce innej
i nie może być przez nią zastąpiona
otwarta dla wszystkich
pozbawiona tajemnicy
ma wiele zadań
którym nigdy nie podoła
1965
Twarz trzecia 1968
Arkusz II (poziom rozszerzony)
Temat 2.
Dwa sposoby wykorzystania motywu lalki we fragmentach Lalki Bolesława Prusa i Życzeniu
Sabiny Olgi Tokarczuk.
Bolesław Prus Lalka (fragment)
[...] - Głupiutkie są te panny  zaczęła po chwili prezesowa.  Im się zdaje, że jak złapie która
bogatego męża, a poza nim przystojnego kochanka, to już wypełni sobie życie& Głupiutkie. Ani
wiedzą, że wnet sprzykrzy się stary mąż i pusty kochanek i że prędzej czy póz
niej każda zechce
poznać prawdziwego człowieka. A jeżeli się taki trafi, na jej nieszczęście, co ona mu da?... Czy
wdzięki, które sprzedała, czy serce zaszargane z takimi oto Sitarskimi?...
I pomyśleć, że prawie każda z nich musi przejść podobną szkołę, zanim pozna ludzi.
Przedtem, choćby się jej trafił najszlachetniejszy, nie oceni go. Wybierze starego bogacza albo
śmiałego hultaja, w ich towarzystwie zmarnuje życie, a dopiero kiedyś chce się odrodzić& Zwykle
za póz
no i na próżno!...
Co mnie jednak dziwi najmocniej, to okoliczność, że na podobnych lalkach nie poznają się
mężczyz
ni. Dla żadnej kobiety, począwszy od Wąsoskiej, kończąc na mojej pokojówce, nie jest to
sekret, że w Ewelinie nie zbudził się jeszcze ani rozum, ani serce; wszystko w niej śpi& A
tymczasem baron widzi w niej bóstwo i durzy się, biedak, że ona go kocha!
- Dlaczegóż go pani nie ostrzeże?  odezwał się Wokulski stłumionym głosem.
- Dajże spokój, to się na nic nie zda& Czy ja mu raz dawałam do zrozumienia, że Ewelina dziś jest
tylko zepsute dziecko i lalka? Może kiedyś coś z niej wyrośnie, ale w tej chwili!... akurat Starski dla
niej dobry.[...]
Bolesław Prus Lalka, http://monika.univ.gda.pl/~literat/lalka/
Olga Tokarczuk Życzenie Sabiny (fragment)
[...] Co by było, gdyby Sabina nagle porzuciła żelazko, gdyby skacząc radośnie, dołączyła do trzech
dziewczynek? Gdyby usiadła z nimi na różowym dywanie i dała się ponieść plastikowej czułości,
bezpiecznej, umownej miłości macierzyńskiej? [...] Och, Sabina musi uważać, o mało nie przypaliła
kołnierzyka pana doktora.
W czasie każdego prasowania Sabina bawi się w pewną grę, niewinną zabawę. Nikt nie
może tego zauważyć, ponieważ jest to gra w wyobraz
ni, w myślach i na dodatek trudno
wysławialna. Sabina wyobraża sobie, że jest tą lalka, która leży na dywanie. Wie już, jak się leży na
dywanie, więc łatwo jej przychodzi przypomnienie sobie miękko-twardego, różowego poszycia pod
plecami. Zna zapach dywanu, więc umie teraz nawet poczuć ten syntetyczny zapach. Wie, co się
widzi z dywanu, więc potrafi wyobrazić sobie zogromniały nagle świat nóg od krzeseł i biurka,
pudełek pod szafą. I widzi nachylone nad sobą gładkie buzie dziewczynek i słyszy ich trajkotanie,
fragmenty nie rozmów, ale rozmówek, łagodne ofuknięcia, zamszowe westchnienia, delikatny,
jabłkowy zapach z ich ust. I najważniejsze, że czuje dotyk ich rąk, rączek, muśnięcia małych
palców, jak ptasie tropy, jak trucht łasicy. Te dotyki zapinają i odpinają guziki jej fartucha, wiążą
kołnierzyk pod szyją. I wtedy czuje, jak cały świat ulega jakiemuś zdrobnieniu. Wszystko staje się
umowne, niestałe, wszystko ciurka jak woda z popsutego kranu i pojawia się raz w takiej, raz w
innej postaci. To jest chyba szczęście.
Sabina pod gąszczem maleńkich dotyków czuje nagle swoje ciało, czuje je tak, jakby było mapą
świata, jakby miało rzeki i jeziora, i góry, jakby wędrowały po nim stada antylop, słoni, czuje na
nim upały pustyni i mroz
ne wichry wszelkich antarktyd. Jej skóra ożywia się  odpowiada miłym
dreszczem. Ręka trzymająca żelazko rozluz
nia się, wiotczeje (wtedy odstawia żelazko w
bezpieczne miejsce), włosy tuż nad czołem jakby sztywniały, w każdym razie czuje i dziwi się
temu, jak można czuć swoje włosy. Ręce trzech dziewczynek ubierają lalkę.[...]
Olga Tokarczuk Gra na wielu bębenkach., Wałbrzych 2001.
Zadania w arkuszu I i II opracowały Alicja Badowska i Małgorzata Rawicz