Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym e-booksweb.pl - Audiobooki, ksiÄ…zki audio,
e-booki .
Naruszenie
zobowiÄ…zania
w świetle harmonizacji
prawa zobowiązań
Studium prawnoporównawcze
Naruszenie
zobowiÄ…zania
w świetle harmonizacji
prawa zobowiązań
Studium prawnoporównawcze
Marlena Pecyna
Warszawa 2009
Stan prawny na 1 stycznia 2009 r.
Wydawca:
Magdalena Górniewicz
Redaktor prowadzÄ…cy:
Ewa Fonkowicz
Opracowanie redakcyjne:
Katarzyna Rybczyńska
Skład, łamanie:
Andrzej Gudowski
© Copyright by
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o., 2009
ISBN 978-83-7601-624-5
ISSN 1897-4392
Wydane przez:
Wolters Kluwer Polska Sp. z o.o.
Redakcja Książek
01-231 Warszawa, ul. PÅ‚ocka 5a
tel. [phone]
31-156 Kraków, ul. Zacisze 7
tel. [phone]
e-mail: [e-mail]
www.wolterskluwer.pl
Księgarnia internetowa www.profinfo.pl
Moim Rodzicom
5
6
Spis treści
Wykaz skrótów ..................................................................................................13
Tytułem wstępu .................................................................................................15
Rozdział I
Zakres i kontekst rozważań ...........................................................................17
1. Naruszenie zobowiÄ…zania.......................................................................17
2. Kontekst rozważań: harmonizacja prawa zobowiązań .....................18
3. Uzasadnienie wyboru systemów prawnych objętych zakresem
rozważań ...................................................................................................22
4. Zarys i sposób ujęcia problematyki naruszenia zobowiązania ........32
Rozdział II
Wpływ harmonizacji na prawo i metodę ....................................................34
1. Uzasadnienie zakresu rozważań. Wprowadzenie do metodologii
rozprawy ....................................................................................................34
2. Wielość metod zamiast jednej  w poszukiwaniu
wszechstronnej analizy prawa cywilnego
w procesie harmonizacji .........................................................................36
3. Komparatystyczna metoda tworzenia prawa
w kontekście polityki prawa...................................................................41
Rozdział III
Naruszenie zobowiÄ…zania w strukturze regulacji ....................................46
1. Znaczenie struktury regulacji w procesie harmonizacji....................46
2. Poziom abstrakcji regulacji .....................................................................47
3. Wpływ przesłanki podmiotowej na regulację naruszenia
zobowiÄ…zania ............................................................................................59
3.1. Znaczenie rozróżnienia....................................................................59
3.2. Regulacja stosunków konsumenckich...........................................61
3.3. Regulacja stosunków gospodarczych ............................................69
7
Spis treści
Rozdział IV
Przesłanki kształtujące treść zobowiązania
i jego należyte wykonanie ..............................................................................77
1. Treść zobowiązania ..................................................................................77
1.1. Zakres rozważań i jego uzasadnienie dla koncepcji
naruszenia zobowiÄ…zania ................................................................77
1.2. Treść zobowiązania w świetle zasady swobody umów
i jej wpływ na koncepcję naruszenia zobowiązania ...................80
2. Zwyczaj, obyczaje obrotu prawnego, zwykłe oczekiwania
jako przesłanki należytego wykonania zobowiązania.......................95
2.1. Znaczenie zwyczaju i obyczajów obrotu prawnego ...................95
2.2. Znaczenie usprawiedliwionych oczekiwań ...............................103
2.2.1. Usprawiedliwione oczekiwania z chwili powstania
zobowiÄ…zania ........................................................................103
2.2.2. Usprawiedliwione oczekiwania wynikajÄ…ce
z przedkontraktowych oświadczeń strony umowy
lub osoby trzeciej .................................................................107
3. Wpływ zasady dobrej wiary na koncepcję naruszenia
zobowiÄ…zania ..........................................................................................113
3.1. Znaczenie zasady dobrej wiary dla określenia treści
zobowiązania i jego należytego wykonania ...............................113
3.1.1. Dobra wiara jako kryterium oceny wykonania
zobowiÄ…zania ........................................................................114
3.1.1.1. Dobra wiara w wybranych systemach
krajowych  ewolucja i znaczenie ........................118
3.1.1.2. Rola zasady dobrej wiary w harmonizacji
prawa zobowiązań..................................................138
Rozdział V
Jednolita reguła naruszenia zobowiązania jako harmonizacyjna
propozycja ujęcia podstawy odpowiedzialności kontraktowej ..........184
1. Jednolita reguła naruszenia zobowiązania a typologia
przypadków naruszenia ......................................................................184
2. Naruszenie umowy w systemie common law jako z
ródło
koncepcji jednolitej reguły naruszenia zobowiązania .....................189
3. Jednolita reguła naruszenia zobowiązania w ujęciu
kontynentalnych systemów prawnych ..............................................191
4. Jednolita reguła naruszenia zobowiązania w świetle
harmonizacji regulacji naruszenia zobowiÄ…zania.............................203
8
Spis treści
4.1. Ocena spójności jednolitej reguły naruszenia
zobowiÄ…zania ...................................................................................205
5. ObowiÄ…zek zawiadomienia o naruszeniu zobowiÄ…zania
a jednolita reguła jego naruszenia ......................................................206
5.1. Zawiadomienie jako przesłanka naruszenia zobowiązania ....206
5.2. Zawiadomienie o naruszeniu zobowiÄ…zania jako
przesłanka wystąpienia określonych skutków ..........................212
5.3. Zawiadomienie o naruszeniu zobowiÄ…zania jako
ostatnia szansa dłużnika na należyte jego wykonanie .............219
5.4. Wpływ zawiadomienia na koncepcję naruszenia
zobowiązania w świetle jednolitej reguły naruszenia
zobowiÄ…zania ...................................................................................224
Rozdział VI
Niewykonanie i nienależyte wykonanie zobowiązania
w świetle jednolitej reguły naruszenia zobowiązania ...........................228
1. Znaczenie rozróżnienia postaci naruszenia zobowiązania
w świetle jednolitej reguły naruszenia ...............................................228
2. Niewykonanie i nienależyte wykonanie zobowiązania jako
przesłanka żądania jego wykonania ...................................................234
2.1. Niewykonanie i nienależyte wykonanie jako przesłanka
żądania wykonania zobowiązania oraz jego treści ...................234
3. Koncept i znaczenie żądania wykonania zobowiązania
w systemie skutków naruszenia zobowiązania ................................245
3.1. Żądanie wykonania zobowiązania w świetle zasady
realnego wykonania zobowiÄ…zania..............................................245
3.2. Miejsce żądania wykonania zobowiązania w systemie
skutków naruszenia zobowiązania .............................................253
3.2.1. Zakres problematyki ............................................................253
3.2.2. Żądanie wykonania zobowiązania jako nadrzędny
środek ochrony prawnej w razie naruszenia
zobowiÄ…zania ........................................................................253
3.2.3. Żądanie wykonania zobowiązania jako drugorzędny
środek ochrony prawnej w razie naruszenia
zobowiÄ…zania ........................................................................260
3.2.4. Racje nadrzędności i drugorzędności żądania
wykonania zobowiązania jako środka ochrony
prawnej w razie naruszenia zobowiÄ…zania......................266
9
Spis treści
3.2.5. Żądanie wykonania zobowiązania jako alternatywny
ograniczony środek ochrony prawnej w razie
naruszenia zobowiÄ…zania ...................................................267
3.3. Uprawnienie do  uzdrowienia naruszonego
zobowiÄ…zania ...................................................................................280
3.3.1. Uprawnienie do  uzdrowienia świadczenia
a sekwencja środków ochrony prawnej w razie
naruszenia zobowiÄ…zania ...................................................294
Rozdział VII
Usprawiedliwione i nieusprawiedliwione
naruszenie zobowiÄ…zania .............................................................................302
1. Uzasadnienie rozróżnienia na usprawiedliwione
i nieusprawiedliwione naruszenie zobowiÄ…zania ............................302
2. Dualizm podstaw usprawiedliwienia naruszenia
zobowiÄ…zania ..........................................................................................303
3. Usprawiedliwione naruszenie zobowiązania w świetle
odpowiedzialności na zasadzie winy .................................................312
4. Usprawiedliwienie naruszenia zobowiązania w świetle
odpowiedzialności na zasadzie ryzyka ..............................................318
5. Usprawiedliwienie naruszenia zobowiÄ…zania w procesie
harmonizacji prawa  kompromis czy pogłębienie
rozbieżności? ...........................................................................................329
6. Znaczenie zasady winy oraz zasady ryzyka w zakresie
usprawiedliwienia naruszenia zobowiÄ…zania ...................................335
Rozdział VIII
Naruszenie zobowiÄ…zania wzajemnego ....................................................338
1. Zakres problematyki ..............................................................................338
2. Naruszenie zobowiÄ…zania wzajemnego jako naruszenie
wzajemnego wykonania zobowiązań ................................................339
2.1. Uzależnienie wykonania wzajemnego od wykonania
zobowiÄ…zania przez drugÄ… stronÄ™ ................................................343
3. Naruszenie zobowiązania wzajemnego w świetle wzajemności
zobowiązań oraz porządku ich wykonania .......................................348
4. Naruszenie zobowiązania wzajemnego w świetle jednolitej
reguły naruszenia zobowiązania .........................................................353
10
Spis treści
4.1. Niewykonanie zobowiÄ…zania jako podstawa
wstrzymania siÄ™ z wykonaniem zobowiÄ…zania
wzajemnego .....................................................................................353
4.2. Naruszenie zobowiązania w niepełnym zakresie jako
podstawa wstrzymania siÄ™ z wykonaniem zobowiÄ…zania
wzajemnego .....................................................................................360
5. Przewidywane naruszenie zobowiÄ…zania..........................................370
5.1. Zakres problematyki.......................................................................370
5.2. Przewidywane naruszenie zobowiązania w ujęciu
systemowym ....................................................................................372
5.3. Relacja zależności między wykonaniem zobowiązań
w kontekście przewidywanego naruszenia zobowiązania......376
5.4. Zakres przewidywanego naruszenia zobowiÄ…zania.................380
5.4.1. Przewidywalność naruszenia zobowiązania ...................382
6. Przewidywane naruszenie zobowiązania w kontekście
odpowiedzialności odszkodowawczej ...............................................386
Rozdział IX
Istotne naruszenie umowy ...........................................................................395
1. Znaczenie i funkcja istotnego naruszenia umowy ...........................395
1.1. Istotne naruszenie umowy w świetle z
ródeł inspiracji
i rozwoju instytucji .........................................................................399
2. Przesłanki istotnego naruszenia umowy ...........................................414
2.1. Istotne naruszenie umowy w orzecznictwie ..............................420
3. Istotne naruszenie umowy jako granica trwałości umowy
i skutków jej zakończenia .....................................................................424
Podsumowanie ................................................................................................433
Bibliografia ......................................................................................................441
11
12
Wykaz skrótów
BGB  Bürgerliches Gesetzbuch (niemiecki kodeks cy-
wilny)
CoPECL  Common Principles of European Contract Law,
zmodyfikowana wersja PECL
DCFR  Draft Common Frame of Reference (projekt Wspól-
nego systemu odniesienia)
dyrektywa 99/44  dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady nr
o sprzedaży 1999/44 z dnia 25 maja 1999 r. w sprawie niektórych
konsumenckiej aspektów sprzedaży towarów konsumpcyjnych
i zwiÄ…zanych z tym gwarancji (Dz. Urz. WE nr L 171
z 7 lipca 1999 r.)
Dz. U.  Dziennik Ustaw
e.p.z.  estońskie prawo zobowiązań
g.u.  Grażdanskoje Ułożenije (ułożenie cywilne)
k.c.  ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r.  Kodeks cywilny
(Dz. U. Nr 16, poz. 93 z póz
n. zm.)
k.c.a.  austriacki kodeks cywilny
k.c.f.  francuski kodeks cywilny
k.c.h.  holenderski kodeks cywilny
k.c.n.  niemiecki kodeks cywilny
k.c.r.  rosyjski kodeks cywilny
k.c.w.  włoski kodeks cywilny
k.p.c.  ustawa z dnia 17 listopada 1964 r.  Kodeks po-
stępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296
z póz
n. zm.)
k.p.c.n.  niemiecki kodeks postępowania cywilnego
k.z.  rozporzÄ…dzenie Prezydenta Rzeczpospolitej
z 27 paz
dziernika 1933 r.  Kodeks zobowiązań
(Dz. U. RP Nr 82, poz. 598)
13
Wykaz skrótów
konwencja  konwencja o międzynarodowej sprzedaży towa-
wiedeńska rów z 1980 r. (CISG  Convention on the Internatio-
nal Sale of Goods), wględem Polski weszła w życie
1 czerwca 1996 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 45, poz. 287)
PECL  Principles of European Contract Law (Zasady euro-
pejskiego prawa umów)
RSFSR  Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Ra-
dziecka
UCC  Uniform Commercial Code (Jednolity kodeks hand-
lowy)
ULIS  Uniform Law on the Interational Sale of Goods
(Jednolite prawo międzynarodowej sprzedaży to-
warów)
Zasady UNIDROIT  Zasady międzynarodowych umów handlowych
z.z.  Zwod Zakonow (zwód /zbiór/ ustaw)
Zasady Acquis  Principles of the Existing European Contract Law
(ACQP) (Zasady obowiÄ…zujÄ…cego europejskiego prawa
umów)
14
Tytułem wstępu
Prawo prywatne czasów obecnych przeżywa różnego rodzaju wstrzą-
sy oraz zawirowania, jeśli opisać tę sytuację językiem natury. Dla systemów
prawnych krajów członkowskich Unii Europejskiej prawo europejskie jawi
się jako centrum, które oddziałuje na porządki krajowe. Jednakże to od-
działywanie sięga nie tylko porządków prawnych państw członkowskich,
ale również tych, w których dostrzega się znaczenie stworzenia wspólnej
przestrzeni prawnej niezależnie od granic państwowych. Jednocześnie
wskazane wyżej centrum europejskie czerpie z systemów, na które wpły-
wa. Proces takiego prawotwórstwa określany jest mianem harmonizacji
prawa.
W niniejszej rozprawie rozważaniami została objęta problematyka
naruszenia zobowiązania rozpatrywana właśnie z punktu widzenia pro-
cesu harmonizacji prawa, który jest zarówno podłożem tworzenia prawa
bÄ…dz
jego zmiany, celem prawotwórstwa, jak i metodą tworzenia prawa.
Pierwszemu aspektowi poświęciłam najmniej uwagi, bowiem jest to prze-
de wszystkim kwestia polityczna oraz ekonomiczna rozpatrywana z punk-
tu widzenia makroskali. Natomiast punkt ciężkości rozprawy został poło-
żony na drugi oraz trzeci aspekt harmonizacji prawa zobowiązań. Taka
przestrzeń harmonizacji wyznacza jednocześnie przestrzeń badawczą.
Problematyka naruszenia zobowiązania obejmuje różne aspekty
tego zagadnienia, które były lub są brane pod uwagę przy tworzeniu re-
gulacji dotyczącej tej kwestii zarówno w krajowych porządkach prawnych,
a wśród nich w niemieckim, francuskim, holenderskim, rosyjskim, estoń-
skim, polskim, włoskim, systemach common law (angielskim oraz amery-
kańskim), jak i prawie międzynarodowym, w szczególności konwencji
wiedeńskiej o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, prawie
europejskim, a ponadto w toku procesu prawotwórczego na poziomie eu-
ropejskim, to jest Zasadach europejskiego prawa umów (PECL), Zasadach
międzynarodowych umów handlowych UNIDROIT, Zasadach Acquis, pro-
15
Tytułem wstępu
jekcie Wspólnego systemu odniesienia (DCFR), a także krajowym, między
innymi projekcie izraelskiego kodeksu cywilnego oraz polskiej propozycji
reformy prawa zobowiązań w zakresie regulacji naruszenia zobowiązania
oraz jego skutków.
Opracowanie niniejsze stanowi zmodyfikowanÄ… oraz uaktualnionÄ…
wersjÄ™ rozprawy doktorskiej pt. Rosyjska koncepcja naruszenia zobowiÄ…zania
w świetle harmonizacji prawa zobowiązań przygotowanej w Katedrze Prawa
Cywilnego Uniwersytetu Jagiellońskiego pod kierunkiem prof. dr. hab.
Edwarda Drozda, której recenzentami byli: prof. dr hab. Wojciech Popio-
łek z Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach oraz prof. dr hab. Bogusław
Gawlik z Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Promotorowi składam
podziękowanie za opiekę naukową, a recenzentom za pozytywną ocenę
oraz cenne uwagi. Dziękuję także prof. UJ dr. hab. Fryderykowi Zollowi za
naukowÄ… inspiracjÄ™.
Kraków, wrzesień 2008 r.
16
Niniejsza darmowa publikacja zawiera jedynie fragment
pełnej wersji całej publikacji.
Aby przeczytać ten tytuł w pełnej wersji kliknij tutaj.
Niniejsza publikacja może być kopiowana, oraz dowolnie
rozprowadzana tylko i wyłącznie w formie dostarczonej przez
NetPress Digital Sp. z o.o., operatora sklepu na którym można
nabyć niniejszy tytuł w pełnej wersji. Zabronione są
jakiekolwiek zmiany w zawartości publikacji bez pisemnej zgody
NetPress oraz wydawcy niniejszej publikacji. Zabrania siÄ™ jej
od-sprzedaży, zgodnie z regulaminem serwisu.
Pełna wersja niniejszej publikacji jest do nabycia w sklepie
internetowym e-booksweb.pl - Audiobooki, ksiÄ…zki audio,
e-booki .