Dowody artykuły: 227  315 kc
227-233
Dowodem są wszystkie fakty mające znaczenie w rozstrzygnięciu sprawy. Dowodu nie wymagają
fakty, które są powszechnie znane, fakty znane sądowi z urzędu oraz fakty przyznane w toku
postępowania przez stronę przeciwną. Sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez stronę.
Ocena dowodów przez sąd
Sąd kieruje się zasadą legalnej i swobodnej oceny dowodów. Legalna ocena oznacza, że sąd związany jest
pewnymi regułami przyznającymi danemu dowodowi określoną moc. Swobodna ocena dowodów polega na
tym, że sąd samodzielnie podejmuje decyzje, co do uznania dowodów za wiarygodne. Ponadto sędzia nie
jest skrępowany przepisami ustawy w tym zakresie. Jednakże granice w zakresie swobody przy ocenianiu
dowodu określone są przez tzw. trzy czynniki. Wiążą one sąd pod względem logicznym przez
wyprowadzenie wniosków z całego materiału dowodowego, ustawowym przez rozważenie całego materiału
dowodowego pod względem istnienia istotnych faktów dla sprawy oraz pod względem ideologicznym
związanym z indywidualną wiedzą sędziego.
Art. 233.
3. Założeniem obowiązującego systemu procesowego jest swobodny (poza pewnymi w niektórych
wypadkach ograniczeniami) wybór środków dowodowych w celu ustalenia rzeczywistego stanu
rzeczy w postępowaniu. Swobodna ocena dowodów przejawia się w dwóch płaszczyznach:
1) co do wyboru określonych środków dowodowych i ich dopuszczalności oraz 2) co do oceny
przeprowadzonych środków dowodowych. Cechą istotną swobodnej oceny dowodów musi być ich
bezstronna ocena
Art. 234. Domniemania ustanowione przez prawo (domniemania prawne) wiążą sąd; mogą być
jednak obalone, ilekroć ustawa tego nie wyłącza.
Postępowanie dowodowe
Odbywa się przed sądem orzekającym (chyba, ze sprzeciwia się temu charakter dowodu lub ze
względu na niewspółmierność kosztów lub inne niedogodności). W takich wypadkach sąd
orzekający zleci przeprowadzenie dowodu jednemu ze swych członków (sędzia wyznaczony)
albo innemu sądowi (sąd wezwany).
Sąd może postanowić że przeprowadzenie dowodu nastąpi przy użyciu urządzeń technicznych
(umożliwiających przeprowadzenie dowodów na odległość)  minister określi to w drodze
rozporządzenia. Postępowanie dowodowe jest sformalizowane w tym znaczeniu, że odbywa się w
formach mających charakter norm prawnych.
Sąd wyznaczy w postanowieniu dowodowym fakty, środek dowodowy, sędziego lub sąd, który ma
przeprowadzić dowód oraz termin i miejsce przeprowadzenia dowodu (o ile jest to możliwe). Ważne
jest dokładne oznaczenie przez sąd zadania biegłego. Należy określić przedmiot, zakres opinii i
stosownie do okoliczności sformułować pytania szczegółowe
Niestawienie się stron na termin nie wstrzymuje przeprowadzenia dowodu (chyba, że ich obecność
jest konieczna)  237
Z przebiegu postępowania dowodowego sporządzany jest protokół, podpisany przez sędziego,
protokolanta, osoby przesłuchane oraz strony.
240 - Sąd nie jest związany postanowieniem dowodowym, może je zmienić lub uchylić. Zmiana
(uchylenie) postanowienia dowodowego przez sąd orzekający może nastąpić zarówno na wniosek,
jak i z urzędu. Podstawą uchylenia postanowienia dowodowego może być: przyznanie faktu,
uprawomocnienie się wyroku skazującego (art. 11 KPC), wyjaśnienie okoliczności spornych za
pomocą innych dowodów. Sąd orzekający może zarządzić powtórzenie lub uzupełnienie
postępowania dowodowego.
Sąd może oznaczyć nowy termin przeprowadzenia dowód, gdy nie spowoduje to zwłoki w
postępowaniu i gdy postępowanie dowodowe napotyka na przeszkody.
Katalog dowodów
W kodeksie postępowania cywilnego znajduje się otwarty katalog dowodów, do których strona może się
odwołać. Są to: dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłego, oględziny, przesłuchania stron i inne
środki dowodowe jak np. fotografie. Często zdarza się, że nadrzędne znaczenie dla przebiegu postępowania
dowodowego mają dokumenty. Ciężar dowodu spoczywa natomiast na stronie, która poprzez
przedstawienie danych faktów jako dowód chce przekonać sąd do swoich racji.
Dokumenty
Urzędowe
Art. 244. [Urzędowe] ż 1. Dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez
powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania,
stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Przez organizacje
Przepis stosuje się do dokumentów urzędowych sporządzanych przez organizacje zawodowe,
samorządowe, spółdzielcze i inne.
Dokumentem w szerokim znaczeniu jest każdy przedmiot, w którym zawarta jest jakaś myśl,
przejaw ludzkiej działalności. . Na strukturę dokumentu urzędowego ze względu na jego elementy
składają się:
1) istnienie w formie pisemnej (przepisanej formie),
2) autentyczność (prawdziwość),
3) formalna moc dowodowa (skuteczność prawna dokumentu).
Jeżeli chodzi o moc dowodową dokumentu urzędowego, odróżnia się:
1) moc formalną (zewnętrzną), dotyczącą tego, że wystawca dokumentu rzeczywiście "zaświadczył
urzędowo" oraz
2) moc materialną (wewnętrzną), która dotyczy znaczenia, skuteczności prawnej, zawartego w
dokumencie zaświadczenia, jego relewantności z punktu widzenia tematu dowodowego.
Prywatne
Art. 245. [Prywatne] Dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała,
złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie.
Art. 248. [Przedstawienie dokumentu] ż 1. Każdy obowiązany jest przedstawić na zarządzenie
sądu w oznaczonym terminie i miejscu dokument znajdujący się w jego posiadaniu i
stanowiący dowód faktu istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy, chyba że dokument zawiera
tajemnicę państwową.
Wyjątek  świadek mogący odmówić zeznania, ten kto posiada dokument w imieniu osoby trzeciej.
249  należy przedstawić sądowi księgi i dokumenty przedsiębiorstwa (w sprawach dot.
Przedsiębiorstwa handlowego)
250  odpis, wyciąg - Jeżeli dokument znajduje się w aktach organu, o którym mowa w art. 244 ż
1, wystarczy przedstawić urzędowo poświadczony przez ten organ odpis lub wyciąg z
dokumentu.
Za nieuzasadnioną odmowę okazania dokumentów przez osobę trzecią sąd wyznacza grzywnę.
Strona powinna udowodnić okoliczności, gdy zaprzeczy prawdziwości dokumentu
urzędowego. Art. 255. [Grzywna] Strona, która w złej wierze lub lekkomyślnie zgłosiła
zarzuty, podlega karze grzywny
254 - Badanie autentyczności pisma następuje przez porównanie pisma na różnych
dokumentach pochodzących od tej samej osoby. Badanie to może nastąpić także z urzędu.
Sąd może zażądać, aby dokument w języku obcym był przełożony przez tłumacza przysięgłego.
Zeznania świadków
Art. 258. [Wskazanie świadków] Strona powołująca się na dowód ze świadków obowiązana
jest dokładnie oznaczyć fakty, które mają być zeznaniami poszczególnych świadków
stwierdzone, i wskazać świadków, tak by wezwanie ich do sądu było możliwe.
1. Zeznania świadków należą do grupy dowodów osobowych i mają charakter dowodu pośredniego.
2. Świadkiem jest:
1) osoba fizyczna,
2) powołana w procesie cywilnym,
260 - Współuczestnik sporu, nie będący współuczestnikiem jednolitym, może być świadkiem
co do faktów dotyczących wyłącznie innego współuczestnika.
Art. 259. [Niezdolność bycia świadkiem] Świadkami nie mogą być:
1) osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń;
2) wojskowi i urzędnicy nie zwolnieni od zachowania tajemnicy służbowej, jeżeli ich
zeznanie miałoby być połączone z jej naruszeniem;
3) przedstawiciele ustawowi stron oraz osoby, które mogą być przesłuchane w charakterze
strony jako organy osoby prawnej lub innej organizacji mającej zdolność sądową;
4) współuczestnicy jednolici.
Wyłączenia zawarte w tym przepisie mają charakter wyłączeń ex lege. Wola stron w tym zakresie nie
ma żadnego znaczenia.
niemożność składania zeznań może mieć charakter albo bezwzględny (w razie niezwolnienia od
zachowania tajemnicy służbowej), albo względny (w razie zwolnienia od zachowania tajemnicy
służbowej).
Pełnomocnik strony może być przesłuchany w charakterze świadka
Art. 2591. [Tajemnica mediacji] Mediator nie może być świadkiem co do faktów, o których
dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji, chyba że strony zwolnią go z obowiązku
zachowania tajemnicy mediacji.
261 - Prawo odmowy zeznań - dotyczy małżonków stron, ich wstępnych, zstępnych i rodzeństwa
oraz powinowatych w tej samej linii lub stopniu, jak również osób pozostających ze stronami w
stosunku przysposobienia. Prawo odmowy zeznań trwa po ustaniu małżeństwa lub
rozwiązaniu stosunku przysposobienia. Jednakże odmowa zeznań nie jest dopuszczalna w
sprawach o prawa stanu, z wyjątkiem spraw o rozwód.
Świadek może odmówić odpowiedzi na pytanie, jeżeli naraziło by to jego bliskich na
odpowiedzialność karną, hańbę, szkodę majątkową.
Małoletniemu dziecku przysługuje prawo odmowy zeznań na zasadach ogólnych.
262  W treści wezwania sąd wymieni imię, nazwisko i zamieszkanie wezwanego, miejsce i czas
przesłuchania, nazwiska stron i przedmiot sprawy a także przepisy o karach za naruszenie
obowiązków świadka.
Art. 263. [Przesłuchanie niepełnosprawnych] Przesłuchanie osób dotkniętych chorobą lub
kalectwem odbywa się w miejscu, gdzie przebywają, o ile nie mogą go opuścić.
264  Kolejność przesłuchiwania świadków wyznacza przewodniczący (sąd wezwany i sędzia
wyznaczony).
266  Przed przesłuchaniem świadek zostaje pouczony o prawie do odmowy zeznań oraz o
odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań. Świadek składa przyrzeczenie. Nie składają
przyrzeczenia świadkowie małoletni, którzy nie ukończyli lat siedemnastu, oraz osoby skazane
wyrokiem prawomocnym za fałszywe zeznania.
1. Kodeks postępowania cywilnego przewiduje dwie formy składania przyrzeczenia:
1) powtarzanie za sędzią (przewodniczącym),
2) odczytanie na głos przez świadka tekstu przyrzeczenia
Art. 271. [Sposób zeznawania] ż 1. Świadek składa zeznanie ustnie.
ż 2. Niemi i głusi składają zeznania na piśmie lub przy pomocy biegłego.
Świadek kieruje swoje zeznanie do sądu, a nie do stron. Niedopuszczalne jest odczytywanie zeznań
sporządzonych przez świadka na piśmie.
Art. 272. [Konfrontacja] Świadkowie, których zeznania przeczą sobie wzajemnie, mogą być
konfrontowani.
Za nieusprawiedliwione niestawiennictwo sąd skazuje świadka na grzywnę, za ponowne
niestawienie się skaże go na ponowną grzywnę a także może zarządzić jego przymusowe
sprowadzenie.
Świadek ma prawo żądać zwrotu wydatków koniecznych, związanych ze stawiennictwem do
sądu, a ponadto wynagrodzenia za utratę zarobku.
Opinie biegłych  278
Sąd może wezwać jednego lub kilku biegłych w celu zasięgnięcia ich opinii.
Sąd orzekający może pozostawić prawo wyboru biegłego sędziemu wyznaczonemu lub sądowi
wezwanemu.
Dowodem jest opinia biegłego powołanego przez sąd.
Aby sięgnąć po dowód z opinii biegłego zgodnie z zasadami, nie wystarczy biegłego "wezwać". Trzeba
wydać postanowienie dowodowe o przeprowadzeniu dowodu z opinii biegłego.
Art. 279. [Posiedzenie sądowe] Dopuszczenie dowodu z biegłych może nastąpić na
posiedzeniu niejawnym po wysłuchaniu wniosków stron co do liczby biegłych i ich wyboru.
Osoba wyznaczona na biegłego może odmówić i nie przyjąć włożonego na nią obowiązku (z powodu
przeszkody, lub z przyczyn, które uprawniają świadka do odmowy zeznań). Za nieuzasadnioną
odmowę grozi grzywna.
Strona może żądać wyłączenia biegłego z przyczyn, z jakich może żądać wyłączenia sędziego.
(przyczyna wyłączenia musi powstać póz
niej, chyba że przedtem nie była znana stronie).
(wyłączenie sędziego art. 49. Niezależnie od przyczyn wymienionych w artykule poprzedzającym,
sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli między nim a jedną ze stron lub jej
przedstawicielem zachodzi stosunek osobisty tego rodzaju, że mógłby wywołać wątpliwości co do
bezstronności sędziego).
282- Biegły składa przyrzeczenie przed rozpoczęciem czynności, może go nie złożyć w wypadku, gdy
obie strony wyrażą na to zgodę. Sąd może zarządzić okazanie biegłemu akt sprawy i przedmiotu
oględzin oraz zarządzić, aby brał udział w postępowaniu dowodowym.
Art. 285. [Opinia] ż 1. Opinia biegłego powinna zawierać uzasadnienie. ż 2. Biegli mogą złożyć
opinię łączną.
Sąd jest najwyższym biegłym. Uzasadnienie opinii (ż 1) jest więc niezbędne nie tylko dla stron,
ale i dla sądu.
286 - Sąd może zażądać ustnego wyjaśnienia opinii złożonej na piśmie, może też w razie
potrzeby zażądać dodatkowej opinii od tych samych lub innych biegłych.
Za nieusprawiedliwione niestawiennictwo, nieusprawiedliwioną odmowę złożenia przyrzeczenia czy
opinii sąd skaże biegłego grzywną. Biegłemu służy zażalenie na ukaranie go grzywną.
Art. 290. [Opinia instytutu] ż 1. Sąd może zażądać opinii odpowiedniego instytutu naukowego
lub naukowo-badawczego.
Oględziny
Art. 292. [Sposób przeprowadzenia] Sąd może zarządzić oględziny bez udziału lub z udziałem
biegłych, a stosownie do okoliczności - również w połączeniu z przesłuchaniem świadków.
Dowód z oględzin, podobnie jak dowód z dokumentu, wyróżnia to, że umożliwia on sądowi
poczynienie własnych bez pośrednich spostrzeżeń.
Oględziny odbywają się zazwyczaj w nieruchomości położonej poza siedzibą sądu, ale mogą
odbywać się także na Sali sądowej w toku posiedzenia. Dowód z oględzin może być połączony z
innymi dowodami.
Bez względu na miejsce dokonywania i przedmiot oględzin niezbędne jest odpowiednie
odnotowanie poczynionych spostrzeżeń w protokole posiedzenia, na którym dokonano oględzin.
Konieczne staje się wówczas sporządzenie szkicu lub dokumentacji fotograficznej. Jeżeli w toku
oględzin strony udzielały wyjaśnień albo one, świadkowie lub biegły składali zeznania, to ich
treść musi zostać zamieszczona w protokole.
Art. 292. [Sposób przeprowadzenia] Sąd może zarządzić oględziny wydając odpowiednie
postanowienie dowodowe bez udziału lub z udziałem biegłych, a stosownie do okoliczności -
również w połączeniu z przesłuchaniem świadków.
Z pewnym uproszczeniem można uznać, że oględziny mogą obejmować: osoby, miejsca i rzeczy
(ruchome i nieruchome).
"Oględziny bez udziału" biegłego przeprowadzane są wówczas, gdy dla ustalenia określonych
faktów wystarczy obejrzenie osoby, rzeczy itp. i utrwalenie poczynionych spostrzeżeń w protokóle i
ewentualne udokumentowanie ich w formie szkicu, zdjęć fotograficznych itp.
"Oględziny z udziałem" biegłego celowe są wówczas, gdy identyfikacja ich przedmiotu (np.
zatartych granic na gruncie), poczynienie dokładnych spostrzeżeń (np. dokonanie pomiarów) lub ich
utrwalenie w wymaganej formie wymagają dysponowania specjalnymi wiadomościami i (lub)
aparaturą specjalną.
293  Przedstawienie przedmiotu. Jeżeli rodzaj przedmiotu na to pozwala i nie jest to połączone
ze znacznymi kosztami, należy przedmiot oględzin dostarczyć do sądu. Jeżeli przedmiot
oględzin jest w posiadaniu osoby trzeciej, a oględziny mają być dokonane w miejscu, gdzie
przedmiot znajduje się, osoba ta powinna być wezwana na termin oględzin i obowiązana jest
ułatwić dostęp do przedmiotu.
Art. 295. [Zaniechanie oględzin] ż 1. Osoba trzecia w ciągu dni trzech od doręczenia jej
wezwania może z ważnych przyczyn żądać od sądu wzywającego zaniechania oględzin.
Istnienie "ważnych przyczyn" osoba trzecia powinna wykazać we wniosku, a do sądu należy ocena,
czy istotnie mają one miejsce. Osobę trzecią, która bez uzasadnionych przyczyn nie zastosowała
się do zarządzeń w przedmiocie oględzin, sąd skaże na grzywnę.
297 - Osoba trzecia wezwana na oględziny ma prawo żądać zwrotu wydatków koniecznych
związanych ze stawiennictwem do sądu.
Art. 298. [Oględziny osoby] Oględziny osoby mogą odbyć się tylko za jej zgodą.
Pojęcie "oględzin osoby" jest bardzo szerokie. Obejmować może zarówno obejrzenie skutków
poparzenia twarzy, jak i przeprowadzenie badań dla oceny stopnia zdolności do pracy, badań przy
użyciu aparatury.
Przesłuchanie stron - 299
Sąd dla wyjaśnienia niewyjaśnionych faktów może dopuścić dowód z przesłuchania stron.
Przesłuchanie stron ma znaczenie subsydiarne.
Od przesłuchania stron w trybie art. 299 i nast. należy odróżnić tzw. przesłuchanie informacyjne
stron (art. 212 i 216 KPC) mające na celu uzupełnienie i wyjaśnienie twierdzeń stron lub strony.
Przesłuchanie informacyjne nie musi mieć charakteru dwustronnego. Wyjaśnienia informacyjne
powinny być udzielane przez strony sądowi zgodnie z obowiązkiem mówienia prawdy (art. 3 KPC).
Przedmiot dowodu z przesłuchania stron nie jest ograniczony w tym sensie, że każda ze stron ma
zeznawać tylko o swoich spostrzeżeniach i zachowaniach; wypowiedzi jej w tym charakterze mogą
także dotyczyć zachowania strony przeciwnej i okoliczności jej dotyczących. Sąd może ograniczyć
przesłuchanie stron tylko do faktów spornych związanych z powództwem wzajemnym.
O kolejności przesłuchania stron decyduje przewodniczący. Przesłuchiwana strona składa zeznania
ustnie, w trakcie zeznawania można zadawać jej pytania. Zeznanie strony po zapisaniu do protokołu
będzie odczytane i stosownie do okoliczności na podstawie jej uwag uzupełnione lub sprostowane.
W zawiadomieniu o terminie (posiedzeniu) sąd powinien zaznaczyć, że zarządził przeprowadzenie
dowodu z przesłuchania stron. Wezwanie strony do stawienia się osobiście na posiedzenie należy
doręczyć bezpośrednio stronie również w wypadku, gdy ustanowiła ona pełnomocnika.
300 - Przesłuchanie strony będącej osobą prawną polega na przesłuchaniu organu tej osoby prawnej
lub - jeżeli organ jest kilkuosobowy - członka lub członków tego organu, a nie jakiejkolwiek osoby
dowolnej, wskazanej przez powoda.
Stronę, która nie jest osobą prawną ani osobą fizyczną, ale ma zdolność sądową (art. 67 ż 2 KPC),
należy traktować według podobnych zasad jak osobę prawną.
W charakterze strony, gdy chodzi o Skarb Państwa, przesłuchany może być także przedstawiciel
jednostki organu nadrzędnego nad organem państwowej jednostki organizacyjnej (por. art. 67 ż 2
KPC).
Art. 301. [Beneficjent powództwa] Jeżeli powództwo jest wytoczone przez prokuratora lub
organizację społeczną na rzecz oznaczonej osoby, przesłuchuje się w charakterze strony
powodowej tę osobę, chociażby nie przystąpiła ona do sprawy.
302 - Jeśli można przesłuchać (występuje przeszkoda natury faktycznej lub strona przebywa za
granicą i jej przesłuchanie jest niemożliwe) tylko jedną stronę sąd oceni czy jest to potrzebne czy
pominąć ten dowód w zupełności.
W sprawach osób znajdujących się pod władzą rodzicielską, opieką lub kuratelą od uznania
sądu zależy przesłuchanie, samej strony, bądz
jej przedstawiciela ustawowego lub też obojga.
303  przeprowadzenie przesłuchania.
Najpierw sąd przesłucha strony bez przyrzeczenia. Jeżeli przesłuchanie to nie wyświetli
dostatecznie faktów, sąd może przesłuchać według swego wyboru jedną ze stron ponownie, po
uprzednim odebraniu od niej przyrzeczenia. (W razie ponownego przesłuchania po odebraniu
przyrzeczenia od jednej ze stron, jeżeli strona ta zeznawała bez żadnych zmian, dopuszczalne jest
zaznaczenie w sposób syntetyczny w protokole, że strona ponownie zeznawała w taki sam sposób.)
Przed przystąpieniem do przesłuchania sąd uprzedza strony, że są one obowiązane zeznać prawdę
oraz poinformować je że mogą być przesłuchiwane ponownie po odebraniu od nich przyrzeczenia.
Przed odebraniem przyrzeczenia sąd uprzedza stronę o odpowiedzialności karnej za złożenie
fałszywych zeznań.
Nieuprzedzenie strony co do obowiązku mówienia prawdy i odpowiedzialności karnej za fałszywe
zeznania stanowi uchybienie procesowe, które pozbawia przesłuchanie strony charakteru
dowodowego.
Art. 305. [Grupowe badanie krwi] Sąd może dopuścić dowód z grupowego badania krwi.
Badanie krwi stanowi dowód z opinii biegłego.
Pobranie krwi może nastąpić tylko za zgodą osoby, której krew ma być pobrana lub za zgodą
przedstawiciela ustawowego (jeśli osoba nie ukończyła 13 lat lub jest ubezwłasnowolniona).
Art. 308. [Urządzenia utrwalające] ż 1. Sąd może dopuścić dowód z filmu, telewizji, fotokopii,
fotografii, planów, rysunków oraz płyt lub taśm dz
więkowych i innych przyrządów
utrwalających albo przenoszących obrazy lub dz
więki.
Dowód z filmu oznacza dowód z taśmy filmowej lub na jej podstawie dokonanej reprodukcji
fotograficznej. Rysunek stanowi graficzne ujęcie różnych przedmiotów dających się przedstawić
wizualnie.
Taśma dz
więkowa nie może zastąpić zeznania świadka, podobnie jak zeznanie na piśmie. Tak samo
odpisu dokumentu lub wyciągu z dokumentu nie można zastępować zarejestrowaniem na taśmie
dz
więkowej.
Art. 309. [Inne środki]
1. Do "innych środków dowodowych" należą dowody przyrodnicze, nie dające same przez się
podstawy do wykluczenia ojcostwa, które jednak mogą być wykorzystane przy ocenie w szczególności
mniejszego lub większego prawdopodobieństwa. Do tych dowodów należy w szczególności zaliczyć:
1) dowód antropologiczny (dla spraw o ustalenie/zaprzeczenie ojcostwa)
2) badanie stopnia dojrzałości płodu,
3) badanie zdolności zapłodnienia,
4) dowód związany z użyciem środków zapobiegających ciąży,
5) badanie śliny,
6) badanie właściwości smakowych człowieka,
7) dowód z linii papilarnych.
310  Przed wszczęciem postępowania na wniosek lub w toku postępowania także z urzędu można
zabezpieczyć dowód, gdy zachodzi obawa, że jego przeprowadzenie stanie się niewykonalne
lub zbyt utrudnione, albo gdy z innych przyczyn zachodzi potrzeba stwierdzenia istniejącego
stanu rzeczy.
Zabezpieczenie ma charakter konserwacyjny i nie wyłącza w odpowiednim czasie przeprowadzenia
tego samego dowodu, jeżeli istnieje możliwość jego przeprowadzenia.
"Przed wszczęciem postępowania" dopuszczalne jest zabezpieczenie dowodu, jeżeli strona
rzeczywiście zamierza wytoczyć powództwo. Jednakże interes w zabezpieczeniu dowodu może mieć
także wyjątkowo pozwany, który wie o zamiarze wytoczenia przeciwko niemu procesu.
. Kodeks postępowania cywilnego nie reguluje, jakie środki dowodowe mogą być przedmiotem
zabezpieczenia. Zabezpieczeniu podlega dowód z zeznań świadka, z dokumentu, z oględzin. Nie
podlega zabezpieczeniu dowód z opinii biegłego, natomiast mogą być zabezpieczone te środki
dowodowe, które mogą mieć istotne znaczenie przy wydawaniu opinii przez biegłego. W trybie
zabezpieczenia dowodów nie jest dopuszczalne przesłuchanie stron; wyłącza to charakter tego środka
dowodowego. W wyjątkowej sytuacji można w trybie zabezpieczenia przeprowadzić dowód z
grupowego badania krwi.
Zabezpieczenie dowodu może nastąpić w każdym postępowaniu bez względu na jego przedmiot.
Legitymowanymi do zgłoszenia wniosku o zabezpieczenie dowodu są: powód (lub osoba, która
zamierza wszcząć postępowanie), pozwany (lub osoba, która wie, że ma być pozwana), prokurator,
organizacja społeczna.
Wydatki związane z przeprowadzeniem postępowania zabezpieczającego (art. 310 KPC) objęte są
kosztami procesu (art. 98 KPC).
Zgłoszenie wniosku o zabezpieczenie dowodu nie przerywa terminu przedawnienia (art. 123 KC).
Art. 311. [Właściwość sądu] Wniosek o zabezpieczenie dowodu składa się w sądzie
właściwym do rozpoznania sprawy, a w wypadkach nie cierpiących zwłoki lub gdy
postępowanie nie zostało jeszcze wszczęte, w sądzie rejonowym, w którego okręgu dowód ma
być przeprowadzony.
Przepis art. 311 KPC reguluje właściwość sądów powołanych do zabezpieczenia dowodów. Odróżnia
się w nim dwie sytuacje:
1) sytuację, gdy toczy się postępowanie, i wówczas właściwy jest ten sąd oraz
2) sytuację, gdy postępowanie nie zostało jeszcze wszczęte; wtedy właściwym jest sąd rejonowy,
choćby sprawa należała do właściwości rzeczowej sądu okręgowego.
Wniosek powinien zawierać:
1) oznaczenie wnioskodawcy i przeciwnika oraz innych osób zainteresowanych, jeżeli są
znane;
2) wskazanie faktów oraz dowodów;
3) przyczyny uzasadniające potrzebę zabezpieczenia dowodu.
Art. 313. [Postępowanie] Zabezpieczenie dowodu może być dopuszczone bez wezwania
przeciwnika tylko w wypadkach nie cierpiących zwłoki albo gdy przeciwnik nie może być
wskazany lub gdy miejsce jego pobytu nie jest znane.
Sąd wzywa zainteresowanych na termin wyznaczony do przeprowadzenia dowodu; jednakże w
wypadkach nie cierpiących zwłoki przeprowadzenie dowodu może być rozpoczęte nawet przed
doręczeniem wezwania przeciwnikowi.
Art. 315. [Uzupełnienie i powtórzenie dowodu] ż 1. Strony mają prawo wskazywać przed
sądem orzekającym uchybienia popełnione przy zabezpieczeniu dowodu.