Bazy danych
Podstawowe pojęcia
-Jak państwo sądzicie czym są bazy danych?
-Do czego i po co są wykorzystywane bazy danych?
-Gdzie są u\
ywane bazy danych?
-Jakie informacje są w nich przechowywane?
-Jak du\
e mogą być bazy danych?
[e-mail] 1
Bazy danych
Podstawowe pojęcia
Baza danych  jest to zorganizowany zbiór wzajemnie powiązanych danych,
reprezentujących pewien logiczny model danych.
Model danych  jest to ogólny zbiór zasad posługiwania się danymi, obejmujący
ich definicję (strukturę w bazie danych) oraz dozwolone operacje jakie mo\
emy
na nich wykonywać.
DBMS (DataBase Management System)  system zarządzania bazą danych.
Są to zaawansowane systemy informatyczne umo\
liwiające ró\
norakie operacje
na bazach danych (z których najprostsze to dodawanie, usuwanie rekordów,
modyfikowanie danych, mechanizmy zapewniające szybki i niezawodny
dostęp do danych etc.).
Najpopularniejsze systemy zarządzania bazami danych to Oracle, IBM DB2,
Microsoft SQL Server, Microsoft Access, PostgreSQL, MySQL.
[e-mail] 2
Bazy danych
Podstawowe pojęcia
Relacyjny model danych  został wymyślony na przełomie lat 70 i 80-tych
zeszłego stulecia przez Edgara Franka Codd-a, uhonorowanego w 1981 r.
Nagrodą Turinga (jest to nagroda przyznawana za wybitne osiągnięcia w dziedzinie
informatyki, odpowiednik nagrody Nobla). Relacyjny model danych zakłada, \
e dane
są przechowywane w tabelach o stałej liczbie kolumn i dowolnej liczbie wierszy.
Ka\
da tabela (inaczej relacja) składa się z atrybutów (kolumn) oraz wierszy (krotek),
opisujących pewien element rzeczywistości lub zdarzenie (tzw. encja).
Atrybut (kolumna)  najmniejsza struktura w modelu relacyjnym, przeznaczona do
przechowywania danych jednostkowych. Dą\
ymy do tego, aby przechowywane
w niej dane miały postać atomiczną.
Wiersz (krotka)  zbiór atrybutów w pełni opisujących encję.
Klucz główny (primary key)  zbiór atrybutów (mo\
e być jeden) jednoznacznie
identyfikujący dany wiersz w tabeli.
[e-mail] 3
Bazy danych
Podstawowe pojęcia
Relacyjna baza danych  to zbiór tabel o następujących właściwościach:
-Ka\
da tabela musi posiadać unikalną nazwę
-Ka\
dy atrybut w ramach danej tabeli musi mieć unikalną nazwę
-Ka\
dy wiersz w tabeli jest jednoznacznie identyfikowany przez klucz główny
-Powiązania pomiędzy tabelami są tworzone za pomocą klucza obcego,
będącego kluczem głównym w innej tabeli
[e-mail] 4
Bazy danych
DBMS - Microsoft Access
1. Wprowadzenie do systemu zarządzania bazami danych MS Access.
- Uruchamiamy z pakietu Microsoft Office aplikację Microsoft Office Access
- Z głównego menu wybieramy Plik\Nowy
- Następnie wybieramy  Pusta baza danych& 
[e-mail] 5
Bazy danych
DBMS - Microsoft Access
- Wybieramy lub tworzymy nowy katalog, w którym będziemy przechowywać
naszą bazę
- Podajemy nazwę i zapisujemy plik bazodanowy o rozszerzeniu *.mdb
- Pojawia się następujące okno:
Po lewej stronie znajdują się
obiekty, jakie mo\
emy tworzyć:
Tabele, Kwerendy, Formularze,
Raporty, etc.
My na początku zajmiemy się
tworzeniem tabel.
[e-mail] 6
Bazy danych
DBMS - Microsoft Access
Tabele mo\
emy utworzyć na 3 sposoby:
- w widoku projektu
- za pomocą kreatora
- bezpośrednio poprzez wprowadzanie danych
W ramach ćwiczeń, utworzymy za pomocą powy\
szych sposobów tabelę
o nazwie Studenci. Rozpocznijmy od trzeciego sposobu, utwórzmy tabelę poprzez
bezpośrednie wprowadzanie danych.
[e-mail] 7
Bazy danych
DBMS - Microsoft Access
Wprowadzamy dane studenta, w pierwszym polu podając imię, póz
niej nazwisko,
datę urodzenia, kierunek studiów, etc.
Wciskamy  Ctrl+S i zapisujemy naszą tabelę pod nazwą Studenci.
[e-mail] 8
Bazy danych
DBMS - Microsoft Access
Podczas próby zapisania dostaniemy następujące ostrze\
enie:
System upomni nas, \
e tworzona przez nas tabela nie ma zdefiniowanego
klucza podstawowego (głównego), klikając Tak, zgadzamy się aby został
on dla Nas automatycznie wygenerowany  będzie to prosty Identyfikator,
bazujący na polu o typie Autonumerowanie.
Ćwiczenie: Proszę dodać kilku nowych studentów do tabeli Studenci
i zaobserwować zachowanie pola Identyfikator.
[e-mail] 9
Bazy danych
DBMS - Microsoft Access
Usuńmy utworzoną przed chwilą tabelę Studenci i dodajmy nową przy u\
yciu
kreatora.
Po wybraniu interesujących nas pól, klikamy przycisk  Dalej .
[e-mail] 10
Bazy danych
DBMS - Microsoft Access
Pozostawiamy nazwę tabeli Studenci i zgadzamy się aby kreator ustawił za Nas
klucz podstawowy.
Klikamy przycisk  Dalej .
[e-mail] 11
Bazy danych
DBMS - Microsoft Access
To okno pozostawiamy bez zmian.
Klikamy przycisk  Zakończ i podobnie jak uprzednio dodajmy kilka nowych rekordów
do tabeli (kilku nowych studentów).
[e-mail] 12
Bazy danych
DBMS - Microsoft Access
Usuńmy utworzoną za pomocą kreatora tabelę Studenci i dodajmy nową w widoku
projektu. Od tej chwili wszystkie tabele będziemy tworzyć w ten właśnie sposób.
Po lewej stronie podajemy nazwę pola (atrybutu, kolumny), po prawej stronie
określamy jego typ.
[e-mail] 13
Bazy danych
DBMS - Microsoft Access
Ustawienie klucza podstawowego odbywa się poprzez wybrania jednego lub kilku
atrybutów i kliknięciu ikony klucza podstawowego na pasku narzędziowym.
Zapisujemy utworzoną tabelę ( Ctrl+S ) i klikając ikonę oznaczoną symbolem  1
przełączamy się pomiędzy widokiem projektu, a widokiem arkusza danych.
[e-mail] 14
Bazy danych
DBMS - Microsoft Access
Dodajemy kilka nowych rekordów&
[e-mail] 15
Bazy danych
DBMS - Microsoft Access
Ćwiczenie: Dodajmy do naszej tabeli Studenci kilka nowych atrybutów,
tak abyśmy wykorzystali takie typy jak Notka, Liczba, Tak/Nie, Walutowy, etc.
Je\
eli mamy dodanych ju\
kilku studentów, spróbujmy ich posortować po kolejnych
atrybutach, klikając prawym klawiszem myszy w daną kolumnę w widoku arkusza
danych i wybierając rodzaj sortowania.
[e-mail] 16
Bazy danych
MS Access  Format danych
Jak państwo ju\
zapewne zauwa\
yli po wybraniu odpowiedniego  Typu danych
w widoku projektu, poni\
ej pojawia się tabelka określająca  Właściwości pola .
Zawiera ona szereg parametrów, z których najistotniejsze dla Nas to Rozmiar pola,
Format, Maska wprowadzania, Wartość domyślna, Wymagane.
[e-mail] 17
Bazy danych
MS Access  Format danych
W polu Format mo\
emy wpisać następujące polecenia (dotyczy pól
typu Tekst i Nota):
> - powoduje wypisanie tekstu du\
ymi literami
< - powoduje wypisanie tekstu małymi literami
! - wymusza lewostronne wyrównanie danych
Dokładny opis pozostałych poleceń mogą państwo znalez
ć na stronie:
http://office.microsoft.com/pl-pl/access/HA012330611045.aspx
[e-mail] 18
Bazy danych
MS Access  Maska wprowadzania
Maski wprowadzania pomagają u\
ytkownikowi wprowadzać dane w poprawnej
formie, wymuszając na nim odpowiedni format danych, np. kodu pocztowego,
numeru PESEL, numeru telefonu sieci komórkowej.
Maska wprowadzania składa się z trzech części oddzielonych średnikami.
Pierwsza sekcja jest obowiązkowa, a pozostałe są opcjonalne.
Poni\
szy przykład przedstawia maskę wprowadzania dla numeru telefonu
w formacie u\
ywanym w Stanach Zjednoczonych:
(999) 000-000;0;-
W pierwszej sekcji jest definiowany ciąg maski, który składa się z symboli
zastępczych i literałów. Druga sekcja określa, czy znaki maski oraz wszelkie
inne dane mają być zapisywane w bazie danych. Wprowadzenie wartości
0 spowoduje, \
e maska będzie zapisywana wraz z danymi, natomiast
wprowadzenie wartości 1 spowoduje, \
e będą zapisywane tylko dane.
[e-mail] 19
Bazy danych
MS Access  Maska wprowadzania
Trzecia sekcja definiuje symbol zastępczy wskazujący pozycje dla danych.
Domyślnie w programie Access jest u\
ywany znak podkreślenia (_).
Aby u\
yć innego znaku, nale\
y go wpisać w trzeciej sekcji maski wprowadzania.
Pozycja mo\
e być domyślnie wskazywana tylko przez jeden znak lub jedną spację.
Przedstawiona we wcześniejszym przykładzie maska wymusza na u\
ytkowniku
wprowadzanie numerów telefonów w formacie u\
ywanym w Stanach Zjednoczonych.
W tej masce wprowadzania u\
yto dwóch symboli zastępczych  9 i 0. Cyfra 9
oznacza cyfrę opcjonalną (dla numerów wprowadzanych bez numeru kierunkowego),
a cyfra 0 oznacza cyfrę obowiązkową. Cyfra 0 w drugiej sekcji powoduje zapisywanie
znaków maski wraz z danymi, co ułatwi odczytywanie danych w przyszłości.
W trzeciej sekcji określono łącznik (-) zamiast znaku podkreślenia (_) jako symbol
zastępczy.
Dodajmy do naszej bazy atrybut NumerTelefonu typu  Tekst i wprowadz
my dla
niego powy\
szą maskę.
[e-mail] 20
Bazy danych
MS Access  Maska wprowadzania
W polu Maska wprowadzania mo\
emy u\
ywać następujących symboli:
0 - Cyfra. W tym miejscu nale\
y wprowadzić pojedynczą cyfrę (jest to wymagane).
9 - Cyfra. W tym miejscu mo\
na opcjonalnie wprowadzić pojedynczą cyfrę.
# - W tym miejscu mo\
na wprowadzić cyfrę, spację, znak plus lub minus.
Jeśli ta pozycja zostanie pominięta przez u\
ytkownika, program Access wprowadzi
odstęp.
L - Litera. W tym miejscu nale\
y wprowadzić pojedynczą literę (jest to wymagane).
? - Litera. W tym miejscu mo\
na opcjonalnie wprowadzić pojedynczą literę.
A - Litera lub cyfra. W tym miejscu nale\
y wprowadzić pojedynczą literę lub cyfrę
(jest to wymagane).
a - Litera lub cyfra. W tym miejscu mo\
na opcjonalnie wprowadzić pojedynczą literę
lub cyfrę.
[e-mail] 21
Bazy danych
MS Access  Maska wprowadzania
& - Dowolny znak lub spacja. W tym miejscu nale\
y wprowadzić dowolny pojedynczy
znak lub spację (jest to wymagane).
C - Dowolny znak lub spacja. W tym miejscu mo\
na opcjonalnie wprowadzić dowolny
znak lub spację.
. , : ; - / - Separatory: dziesiętny, tysięcy, daty i godziny. Wybrany znak zale\
y od
ustawień regionalnych systemu Microsoft Windows.
> - Wszystkie znaki występujące po tym symbolu są wyświetlane jako wielkie litery.
< - Wszystkie znaki występujące po tym symbolu są wyświetlane jako małe litery.
! - Powoduje wypełnianie maski wprowadzania od lewej do prawej zamiast od prawej
do lewej.
[e-mail] 22
Bazy danych
MS Access  Maska wprowadzania
\ - Wymusza w programie Access wyświetlenie znaku, który następuje bezpośrednio
po tym znaku. Pełni tę samą funkcję co ujęcie znaku w podwójny cudzysłów.
"Tekst dosłowny" - Ka\
dy tekst, który ma być widoczny dla u\
ytkowników, nale\
y
ująć w podwójny cudzysłów.
Hasło - Jeśli w widoku projektu tabeli lub formularza właściwości Maska wprowadzania
zostanie nadana wartość Hasło, program utworzy pole wprowadzania hasła.
Program Access zapisuje znaki wpisywanych przez u\
ytkowników haseł,
ale w ich miejsce wyświetla gwiazdki (*).
Maski wprowadzania opracowano na podstawie strony:
http://office.microsoft.com/pl-pl/access/HA100964521045.aspx?pid=CH100645691045
[e-mail] 23
Bazy danych
MS Access  Maska wprowadzania
Ćwiczenia: Wprowadz
dla  Atrybutów utworzonej tabeli Studenci ró\
ne rodzaje
masek wprowadzania i przećwicz ich działanie.
Przykład:
Dla atrybutu Imię, zmieniłem rozmiar pola na 20 znaków i ustawiłem maskę
wprowadzania, zamieniającą pierwszy znak na du\
ą literę, a pozostałe na małe.
1 - Klikając w ten przycisk
uruchomimy dialog  Kreator
masek wprowadzania , którym
mo\
emy się posłu\
yć przy
tworzeniu pewnych
standardowych masek dla typów
Tekst i Data/Godzina.
[e-mail] 24
Bazy danych
MS Access  Maska wprowadzania
Przykłady:
Maska wprowadzania dla atrybutu Numeru dowodu osobistego:
Maska wprowadzania dla atrybutu Identyfikator, wyświetla stały tekst  ID  , wymaga
podania dwóch du\
ych liter (np. inicjałów), a następnie trzech cyfr i opcjonalnie
na zakończenie trzech dowolnych liter lub cyfr.
[e-mail] 25
Bazy danych
MS Access  Reguły sprawdzania poprawności
Nauczyliśmy się definiować maski wprowadzania danych, które pomagają
u\
ytkownikowi wprowadzać dane w poprawnej formie, niemniej jednak nie
zapewniają one wystarczającej kontroli poprawności samych danych.
Omówimy teraz zasadę działania dwóch kolejnych parametrów z tabeli określającej
 Właściwości pola , będą to: Reguła spr. poprawności oraz
Tekst reguły spr. poprawności.
[e-mail] 26
Bazy danych
MS Access  Reguły sprawdzania poprawności
Wprowadz
my dla atrybutu Średnia, regułę poprawności sprawdzającą czy wpisana
przez u\
ytkownika wartość mieści się w przedziale <2, 6>.
Podając wartość spoza tego przedziału, dostaniemy następujący komunikat:
[e-mail] 27
Bazy danych
MS Access  Reguły sprawdzania poprawności
Dostaliśmy ostrze\
enie systemowe o wprowadzeniu wartości spoza dopuszczalnego
przedziału. Treść tego komunikatu mo\
emy dowolnie zmienić, wypełniając pole:
Tekst reguły spr. poprawności.
Po wprowadzeniu niepoprawnej wartości, dostaniemy następujący komunikat:
[e-mail] 28
Bazy danych
MS Access  Reguły sprawdzania poprawności
Operator porównania stringów Like. W poni\
szej sytuacji dla pola  Kierunek studiów 
dopuszczamy tylko jedną mo\
liwość:  Informatyka .
Podając inną nazwę kierunku, dostaniemy następujący komunikat:
[e-mail] 29
Bazy danych
MS Access  Reguły sprawdzania poprawności
U\
ywając operatora porównania stringów Like mo\
emy wykorzystać następujące
symbole:
* - dowolna ilość znaków
[] - dowolny ze znaków w nawiasie, np. [abc]
? - jeden dowolny znak
# - jedna cyfra
[a-z] - zakres znaków
[!a-z] - poza zakresem
[!0-9] - nie cyfra
[e-mail] 30
Bazy danych
MS Access  Reguły sprawdzania poprawności
Ćwiczenie: Proszę dodać do utworzonej tabeli Studenci dodatkowe pole typu  Tekst
i przećwiczyć na nim działanie operatora porównania stringów Like.
Przykłady:
Like "??#[a-d]"  wymagane są dwa dowolne znaki, jedna cyfra i jeden znak
z przedziału od a do d.
Like "[0-5]???[!0-9]"  wymagana jest liczba z przedziału od 0 do 5, następnie trzy
dowolne znaki i na końcu jeden znak nie będący liczbą.
Like "[pd]*#"  wymagany jest znak (p,P,d lub D), a następnie dowolny ciąg znaków
zakończony liczbą.
[e-mail] 31
Bazy danych
MS Access  Reguły sprawdzania poprawności
1 - Klikając w ten przycisk
uruchomimy dialog  Konstruktor
wyra\
eń , którym mo\
emy
się posłu\
yć przy tworzeniu
warunków sprawdzających
poprawność wprowadzanych
danych.
[e-mail] 32