Z praktyki
Z
p
r
a
k
t
y
k
i
Przygoda ze sztukÄ…
n
BRONIS¸AWA MICHALSKA (W"oc"awek)
Dziecko przyjmuje wzory, atmosfer´, zwyczaje swojego otoczenia, dlatego szczegól-
ne znaczenie dla jego rozwoju ma celowe i d"ugotrwa"e wychowanie przez sztuk´.
Widz´... mój dom, podwórko, piaskownic´,
kasztany w parku, a oczami wyobraęni  ma"e-
go krasnoludka i Królewn´ ÂnieÅ»k´.
Poznaj´... kszta"ty i barwy codziennoĘci,
podpatrując ciekawie Ęwiat.
Tworz´... za pomocÄ… kropek, kresek i barw-
nych plam swoje obrazy  jestem autorem nie-
powtarzalnego dzie"a sztuki.
*
Program wychowania w przedszkolu zak"a-
da róŻnorodnoĘç kontaktów ze sztukÄ…, a pi´k-
no ujmuje jako wartoĘç obiektywnÄ…. Uwzgl´d- WykonaliĘmy rekwizyty teatralne
nienie w codziennej pracy treĘci przybliŻają-
cych sztuk´ dziecku to nie lada wyzwanie. Na- chodzÄ… zaĘ w wi´kszoĘci z ubogich rodzin (90%
gromadzone w ciÄ…gu dwudziestu pi´ciu lat pra- to podopieczni Miejskiego OĘrodka Pomocy
Spo"ecznej).
Moi podopieczni mieszkajÄ… w starych ka-
mieniczkach, lecz nie wiedzą, Że to są zabytki.
Codziennie, idÄ…c do szko"y, mijajÄ… muzea na
w"oc"awskiej starówce, a nigdy wczeĘniej
w nich nie byli. Artystyczne latarnie czy mister-
nie kute "awki na bulwarach przedstawiajÄ… dla
nich tylko wartoĘç uÅ»ytkowÄ…. Fontanna jest
 fajna , bo moÅ»na wrzucaç tam kamyki. Mam
obawy, czy nowa iluminacja katedry i fary w ich
oczach doda"a uroku tym budowlom. Dzieci,
kiedy pojawiajÄ… si´ w  zerówce , mimo Å»e na
Nasze prace na wystawie
co dzieł
obcujÄ… ze sztukÄ…, nie potrafiÄ… dostrzec
cy doĘwiadczenia pozwalajÄ… mi stwierdziç, Å»e pi´kna, a ich zachowania sÄ… nacechowane pew-
aktywnoĘç nauczyciela w tej dziedzinie procen- nymi doĘwiadczeniami wyniesionymi z domu.
tuje ogromną aktywnoĘcią dzieci. Chcia"abym bardzo, by sztuka wros"a na co
Usytuowanie szko"y, w której pracuj´, dzieÅ‚
w pejzaÅ» i rytm dzieci´cego Å»ycia, by wy-
w ĘródmieĘciu W"oc"awka, z jednej strony u"a- zwala"a wraÅ»liwoĘç na pi´kno i budzi"a pozy-
twia mi organizowanie kontaktów z prawdziwą tywne emocje. To pragnienie sk"ania mnie do
sztuką, a z drugiej strony ukazuje niedostatki poszukiwania róŻnych dróg i tworzenia sytuacji
dzieci. Moi wychowankowie obj´ci sÄ… jedno- edukacyjnych sprzyjajÄ…cych aktywnemu kon-
rocznym oddzia"ywaniem pedagogicznym. Po- taktowi ze sztuką, zarówno w szkole, jak i poza
280
5/2003
WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU
Z praktyki
Z
p
r
a
k
t
y
k
i
niÄ…. Staram si´ sztuk´ przybliÅ»yç dzieciom i tak
oddzia"ywaç, by by"y one Ęwiadomymi, a cza-
sem krytycznymi jej odbiorcami, by umia"y po-
wiedzieç  to jest pi´kne  i poszukiwaç pi´kna
w codziennym Życiu i w sztuce. Gdy zachwycam
si´ mijanÄ… latarniÄ… czy obrazem, daj´ dzieciom
sygna", Że ten przedmiot, album, plakat podoba
mi si´. Wzruszam si´, a wi´c dostrzegam pi´k-
no. Takie zachowania w istotny sposób wp"ywa-
jÄ… na rozwój uczuç estetycznych i uczÄ… Ęwiado-
mego odbioru sztuki. Dziecko trzeba wi´c za-
ch´caç do obserwacji, wyczuç moment, kiedy
dzie"o sztuki przyciÄ…ga jego uwag´ i budzi ra-
doĘç, naleÅ»y pozwoliç mu zachwyciç si´ i wys"u-
chaç komentarza. Nieprzygotowane do odbio-
Wiosna. Rysunek Marty
ru sztuki, nie b´dzie potrafi"o w doros"ym Å»yciu
dostrzec jej walorów, nie b´dzie odczuwa"o po-
Å»e . Obrazy olejne przedstawia"y sceneri´ zi-
trzeby wejĘcia do galerii, muzeum czy kina, po-
mowÄ…. Wszechobecna biel zmieszana z szaro-
zostanie zwyk"ym zjadaczem chleba.
ĘciÄ… i b"´kitem, spokój i nastrój ciszy kreowa"y
Zdaj´ sobie spraw´, Å»e to nauczyciel musi
Ęwiat doĘwiadczany w sposób konkretny. Wi-
byç inicjatorem kontaktów z prawdziwÄ… sztukÄ…
traŻe zachwyca"y barwnymi efektami Ęwietlny-
i przewodnikiem po jej Ęwiecie. W swoich pla-
mi. Galeria we W"oc"awku organizuje równieŻ
nach uwzgl´dniam ofert´ róŻnych instytucji.
wernisaŻe i warsztaty edukacyjne przeznaczone
Galerie i muzea umoŻliwiają kontakt ze sztuką
dla przedszkolaków i uczniów szkó" podstawo-
profesjonalnÄ…. W"oc"awska Galeria Sztuki
wych. Warsztaty te to nic innego jak zabawy
plastyczne przybliŻające dzieciom wiadomoĘci
z zakresu technik plastycznych, architektury,
modelowania i inne. Dzieci majÄ… tu okazj´ za-
prezentowania swoich umiej´tnoĘci. Spotkania
z twórcami urozmaicone są interesującymi po-
kazami, slajdami i pogadankami. Przedszkolaki
uczestniczy"y w warsztatach pod has"em:  Pa-
pierowy Ęwiat ,  Album naszej klasy ,  Sztuka
budowania ,  Wiosenne inspiracje .
Muzea przybliÅ»ajÄ… dzieciom sztuk´ regional-
nÄ…. Cykliczna impreza inicjowana przez w"oc"aw-
skie muzeum etnograficzne pod nazwÄ…  Zapust-
ne korowody przedstawia tradycje karnawa"o-
we regionu kujawskiego, a impreza  Kolorowe
jarmarki przybliŻa jej uczestnikom rzemios"o
Szary kotek. Rysunek Magdy
kujawskie. Organizatorzy przypominajÄ… tradycj´
jarmarków, gdzie najm"odsi poznają urok  bla-
Wspó"czesnej organizuje wystawy, na któ- szanych kogucików, baloników na druciku...
rych prezentowane są malarstwo, rzeęba, grafika oraz warsztat pracy twórców ludowych: garnca-
itp. Dzieci mogÄ… oglÄ…daç i dowolnie interpreto- rzy, wikliniarzy, malarek fajansu itp. Pod okiem
waç wytwory artystów, np. fotografi´, szk"o, ry- paÅ‚
instruktorek dzieci wykonujÄ… wielkanocne
sunki i swobodnie wyraÅ»aç swoje uczucia. palmy, bibu"kowe kwiaty, wycinajÄ… serwetki.
Z ubieg"orocznych wizyt w galerii najdo- BezpoĘrednie obcowanie z przyrodą takŻe
k"adniej zapami´ta"am reakcje dzieci po obej- odgrywa waÅ»nÄ… rol´ w kszta"towaniu doznaÅ‚
este-
rzeniu wystawy  Zima w malarstwie i  Witra- tycznych dziecka, pozwala dostrzec pi´kno natu-
281
5/2003 WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU
Z praktyki
Z
p
r
a
k
t
y
k
i
ry i otaczającego Ęwiata. Nieocenionym doĘwiad-
czeniem poznawczym są wycieczki, w czasie któ-
rych dzieci aktywnie uczestniczÄ… w poznawaniu
rzeczywistoĘci. Cykl wycieczek  Stary i nowy
W"oc"awek przybliÅ»y" dzieciom sztuk´ sakralnÄ…,
malarstwo, pomniki, sztukateri´ zdobniczÄ… na
Starówce. Mijane gazony i barwne kwiatowe dy-
wany budzÄ… w przedszkolakach wraÅ»liwoĘç na
kolory i pe"ne artyzmu kompozycje rabat.
Dziecko ze sztukÄ… styka si´ nie tylko w gale-
rii czy muzeum, lecz w ca"ym otaczającym je Ęro-
dowisku. To doroĘli muszÄ… mu pokazaç, Å»e warto
Wóz straŻacki. Rysunek Mateusza
si´ rozejrzeç wokó".
dzieci, sprawia, Å»e wn´trze staje si´ bardziej na-
Pi´kno zaczarowane w naszej klasie
turalne. JesieniÄ… dzieci mogÄ… przygotowaç mi-
niaturowe kompozycje z wykorzystaniem liĘci
O sali zaj´ç dzieci zazwyczaj mówiÄ…  moja
i suszonych kwiatów. Taka aranÅ»acja to pi´kny
klasa , sÄ… u siebie. Zdaj´ sobie spraw´, Å»e
element wystroju kÄ…cika czy rega"u.
pierwsze spojrzenie na klas´ jest dla nich bar- Wykorzystanie niewidocznej Å»y"ki daje moÅ»-
dzo waÅ»ne i od tego moÅ»e w duÅ»ym stopniu za- liwoĘç dyskretnego przymocowania róŻnych de-
leÅ»eç ich samopoczucie. Istotny jest czynny
koracji (liĘcie, krople deszczu, p"atki Ęniegu,
udzia" przedszkolaków w projektowaniu i aran- ptaki, rybki itp.). Klas´ zdobiÄ… równieÅ» weso"e
Żowaniu wystroju sali. Moi wychowankowie sa- okna (tak mawiają moje dzieci), na których wie-
mi podj´li takÄ… inicjatyw´, a motywem ich dzia- szamy czasem okolicznoĘciowe witraÅ»yki.
"ania by" brak kącików tematycznych. Odpo- Szczególnie atrakcyjne są dekoracje Ęwią-
wiednie usytuowanie mebli, szczególnie rega- teczne, wprowadzajÄ… one w atmosfer´ ĘwiÄ…t
"ów z pó"kami, pozwoli"o na wydzielenie stref
i tworzÄ… przyjazny klimat. Przygotowany przez
zabaw, co poprawi"o funkcjonalnoĘç klasy. Mo- dzieci bal karnawa"owy oczarowuje róŻnorod-
je dzieci same wyposaŻy"y powsta"e kąciki
noĘciÄ… strojów i aranÅ»acjÄ… wn´trza z tajemni-
w niezb´dne akcesoria pozwalajÄ…ce odtworzyç
czymi maskami, balonami itp.
w zabawie czynnoĘci obserwowane w domu
Wspólnie z przedszkolakami staramy si´
bądę najbliŻszym otoczeniu.
o to, aby nasza sala by"a urzÄ…dzona funkcjonal-
Zabawki powinny byç funkcjonalne, kolo- nie  stanowi"a wygodne miejsce do nauki i za-
rowe, kompletne, a przede wszystkim bezpiecz- bawy, zapewnia"a swobodny dost´p do zaba-
ne. Tymczasem w oddziale przedszkolnym by- wek, ksiąŻek i innych materia"ów, a jednocze-
wa z tym róŻnie. Jest to efekt akcji  zabawka
Ęnie umoÅ»liwia"a utrzymanie "adu. Pami´tamy
dla dziecka , podczas której zarówno dzieci,
o tym, aby elementy dekoracyjne by"y cz´sto
jak i rodzice przynosili zazwyczaj z dzieci´cych
zmieniane, dyskretne, dopasowane do pory ro-
zbiorów to, co im zbywa"o.
ku i aktualnych wydarzeł
, aby nadawa"y wn´-
KÄ…cik przyrody daje dzieciom bogate od- trzu ciep"y klimat, nie wprowadza"y jednak
czucia estetyczne. Jego wystrój przypomina,
nadmiernego nat"oku wraŻeł
.
jaka jest pora roku. W mojej klasie jest ele-
mentem dekoracyjnym. Taki efekt uzyskujemy Przygoda z kartkÄ… papieru
niewielkim kosztem i nak"adem pracy. Dzieci
Sposoby rozwijania aktywnoĘci
przynoszą z wycieczek i spacerów, a takŻe
plastycznej
z wypraw z rodzicami róŻne okazy  kamyki,
muszle, mech, suszone kwiaty, roĘliny itp.
Sytuacjami aktywizujÄ…cymi i pobudzajÄ…cy-
RoĘliny doniczkowe to waŻny element de-
mi dzieci do ekspresji plastycznej sÄ…:
koracyjny. Ustawienie ich w miejscach widocz-
" tekst literacki i ilustracje w ksiąŻkach,
nych, ale tak, by nie zagraŻa"y bezpieczeł
stwu
282
5/2003
WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU
Z praktyki
Z
p
r
a
k
t
y
k
i
" wycieczki edukacyjne i przyrodnicze,
Przedszkolacy cz´sto czas wolny wykorzy-
" w"asna, dowolna twórczoĘç,
stujÄ… na w"asnÄ… twórczoĘç. Ch´tnie ilustrujÄ…
" muzyka i teatr,
krótkie wierszyki. AktywnoĘç plastycznÄ… wy-
" graficzne programy komputerowe,
zwala  skrzynia skarbów . Bogato wyposaŻona
" konkursy przedszkolne i inne.
w róŻnorodne tworzywa, skrawki tektury i tka-
Po wielu latach pracy w tym samym Ęrodo- nin prowokuje do dzia"ania. Dzieci mają moŻli-
wisku i obserwacji stylu bycia moich wychowan- woĘç swobodnego projektowania strojów do
ków czasem pos"uguj´ si´ okreĘleniem  po- scenek, akcesoriów do zabawy, kukie"ek i in-
dwórkowe dzieci . BliŻsze są im doĘwiadczenia
nych rekwizytów.
zwiÄ…zane z rysowaniem ceg"Ä… na chodniku, pa- Zaj´cia w pracowni komputerowej to szczyt
tykiem czy kamykiem na ziemi, niÅ» kontakt
marzeł
dla moich wychowanków tym bardziej,
z kredkÄ…, mazakiem, nie wspominajÄ…c o far- Å»e Å»aden nie ma w domu komputera. Dzi´ki
bach czy plastelinie. Zapyta"am dzieci, jakie
 tajemniczemu komputerowi nauczyliĘmy si´
przybory plastyczne majÄ… w domu. Okaza"o si´,
rysowaç z wykorzystaniem programu graficzne-
Å»e wi´kszoĘç nie ma kredek ani bloku, kilkoro
go. Emocjom nie by"o koł
ca. Po pierwszych
z nich usprawiedliwia"o rodziców, Że nie mają
próbach operowania myszą powstawa"y rozla-
pieni´dzy. Niektóre p"aczÄ… na pierwszych zaj´- ne barwy lub mnóstwo bez"adnych kresek.
ciach, bo nie umiejÄ… rysowaç. PodstawÄ… mojej
Dzieci juÅ» po kolejnych zaj´ciach, stosujÄ…c róŻ-
pracy jest akceptacja dziecka z takimi umiej´t- norodne formy oraz uÅ»ywajÄ…c róŻnych barw,
noĘciami plastycznymi, jakie wynios"o z domu
tworzy"y bardzo ciekawe kompozycje. Pomy-
i ĘwiadomoĘç kszta"towania dyspozycji, które
s"owoĘç przedszkolaków by"a zaskakujÄ…ca. Pro-
naleÅ»y w nim rozwijaç: wyobraÄ™ni i ekspresji. Na
gramy graficzne zainspirowa"y nawet dzieci bez
pierwszych zaj´ciach wprowadzam dzieci
szczególnych uzdolnieł
plastycznych. Te çwi-
w podstawowe tajniki warsztatu plastycznego,
czenia i systematyczny trening umiej´tnoĘci po-
uczymy si´ nazywaç kolory, a nawet... tempero- doba" si´ wszystkim, a oglÄ…danie wydrukowa-
waç kredki. Zaczynamy od rzeczy bardzo "a- nych rysunków sprawi"o duÅ»o radoĘci.
twych, potem zach´cam do twórczej ekspresji.
Niezwykle inspirujÄ…ce i dopingujÄ…ce do szu-
Dla tych najbardziej opornych wyszukuj´ prak- kania twórczych pomys"ów sÄ… og"aszane przez
tyczne okazje, które zach´cajÄ… do pierwszych
rozmaite instytucje konkursy plastyczne, np.
prób artystycznych, czasem jest to praca dla ulu- przez W"oc"awskie Centrum Edukacji Ekolo-
bionego kolegi, swojej pani bÄ…dÄ™ upominek dla
gicznej. Nasza klasa zaprezentowa"a w zorgani-
mamy. Motywem dzia"ania jest cz´sto fakt, Å»e
zowanym przez nie konkursie prace na temat
praca dziecka b´dzie wyeksponowana na wy-  Zima w przyrodzie i  Wis"a w oczach dziec-
stawce. PoczÄ…tkowe zaj´cia to prace na temat
ka . Warto by"o si´ natrudziç i wziÄ…ç w nich
dowolny. Dziecko samo musi wype"niç puste
udzia"  nagrody by"y imponujÄ…ce. OceniajÄ…c
miejsce po to, by praca by"a noĘnikiem pewnych
prace, brano pod uwag´ nie tylko technik´ wy-
treĘci. Wspieranie dzieci, atmosfera ŻyczliwoĘci
konania i ogólne wraŻenia artystyczne, ale rów-
i pomocy, niwelowanie obaw przed oceną in- nieŻ treĘci przyrodnicze i ekologiczne.
n
nych, to warunki sprzyjające aktywnoĘci.
Po okresie wst´pnym zaczynam stawiaç wy-
magania. ObmyĘlam tematy, tworz´ specjalne
Fragmenty pracy nagrodzonej w konkursie  Wi-
okazje aktywizujÄ…ce plastycznie dzieci. Pami´-
dz´, poznaj´, tworz´. Dziecko odbiorcÄ… i twórcÄ…
tam o elemencie zmiennoĘci i nowoĘci (otwar-
sztuki
te tematy, ciekawe techniki, oryginalne mate-
BRONIS¸AWA MICHALSKA  nauczycielka oddzia"u
ria"y). Przed zaj´ciami plastycznymi cz´sto rzu-
przedszkolnego w Szkole Podstawowej nr 3 we W"o-
cam has"o  pi´ç minut na pomys"y . Dzieci
c"awku
wtedy wymieniajÄ… ulubione tematy prac.
283
5/2003 WYCHOWANIE W PRZEDSZKOLU