Forma i tematyka nowelistyki.











Środa, 26 Kwietnia Imieniny obchodzą: Marzena, Maria, Klaudiusz
 



















  Sciaga.pl > Prace
> Pozytywizm >
Home | Reklama | Info
| Mail






Gdzie Cz@T ???




Gdzie jestSciaga.pl
?
















Forma i tematyka
nowelistyki.










kategoria:   J.polski
zakres:   Pozytywizm
dodano:   1999-08-17




Pierwsze formy
epickie pojawiły się w starożytności i literaturze orientalnej.
Nowożytne wzorce zaistniały u progu renesansu - "Decameron"
Giovanniego Boccacia i "Nowele przykładne" Miguela Cervantesa. W
połowie XIX w. wyodrębniły się dwie formy - nowela właściwa i
nowela-opowiadanie. Pierwsza to krótki utwór epicki, którego akcja
koncentruje się wokół danego zdarzenia, motywu. Ma on wyrazistą,
udramatyzowaną konstrukcję i mocno spuentowane zamknięcie.
Najczęściej stosowanymi środkami stylistycznymi są: kontrast ("Nasza
szkapa"), gradacja ("Sachem"), powtórzenia ("Katarynka"), inwersja
czasowa ("Kamizelka") i retardacja ("Latarnik"). Druga forma nie
przestrzega zasad noweli właściwej. Często narratorem jest postać
utworu, obserwator i uczestnik zdarzeń. Opowiadanie łączy związek z
formami paraliterackimi: pamiętnikiem, listem, gawędą, reportażem. W
nowelistyce rzadko występowały czyste formy gatunkowe. W
pozytywizmie wyodrębniła się nowela intrygi i psychologiczna.
Maria Konopnicka w "Miłosierdziu gminy" ukazuje licytację w
szwajcarskiej wiosce. Jej przedmiotem jest 82-letni tragarz Kuntz
Wunderli. Starzec pragnie sprawiać wrażenie zdolne-go do pracy, ale
jego wygląd wzbudza śmiech. Zebrani każą mu maszerować, sprawdzają
jego uzębienie. Kuntz dostrzega na sali swego syna i ma nadzieję, że
wykupi on ojca. Zostaje jednak przelicytowany za cenę 175 franków
dopłaty. Nabywca rozmyślił się, gdyż po zdjęciu pożyczonej kurtki
widać było zniszczone, wychudzone ciało starca. Kuntza wykupuje
bogaty, znany z okrucieństwa Probst. Zaprzęga go później do wózka
mleczarskiego - zostaje zdegradowany do roli zwierzęcia. W
liberalnej (jak się wydawało) Szwajcarii istniał zwyczaj
przyjmowania biedaków z dotacją od gminy jako akt dobroczynny.
Nędzarzy zmuszano potem do ciężkiej pracy. Pod pozorem
"miłosierdzia" kryła się chęć gminy do zysku. Licytacja czyniła z
człowieka przedmiot. W świecie rządzonym przez pieniądz degenerowały
więzy rodzinne. Mendel Gdański był 67-letnim Żydem, który
prowadził zakład introligatorski w Warszawie. Wychowywał wnuczka
Jakuba po zmarłej córce Liji. W mieście szerzyły się działania
antysemickie. Mendla dziwiła agresja wobec uczciwie pracujących
Żydów. Sąsiedzi radzili, by w oknie ustawił krzyż. Mendel nie chciał
się wstydzić tego, że jest Żydem. Pewnego dnia banda rozbiła
okiennicę zakładu raniąc przy tym Jakuba - w obronie stanęli student
i sąsiedzi. Jednak pomimo tego w Mendlu "umarło serce" do miasta.
"Gloria victis" Elizy Orzeszkowej jest utworem
patriotycznym. Drzewa i kwiaty opowiadają wiatrowi epizod z
powstania styczniowego - są świadkami historii. Do miasteczka na
Polesiu przybył Marian Tarłowski z siostrą Anielą, by uczyć w szkole
i prowadzić badania przyrodnicze. Marian zaprzyjaźnili się z
Jagminem i razem wstąpili do oddziału. Stoczyli bohaterską walkę pod
dowództwem Traugutta. Marian został ranny i przeniesiony do szpitala
polowego. Rosjanie wymordowali lekarzy i chorych. Na ratunek przybył
Jagmin, który także poległ. "Chwała zwyciężonym" ponieważ złożyli
ofiarę z samych siebie dając świadectwo istnienia narodu. Przegrali
wobec przewagi militarnej, jednak odnieśli moralne zwycięstwo.
Specyficznym elementem utworu jest baśniowa narracja - narratorem
jest przyroda, a odbiorcą wiatr. Nowela "Dobra pani" porusza
problem fałszywej filantropii Eweliny Krzyckiej. Wyrwana z
wiejskiego środowiska mała Helenka szybko znudziła się gospodyni.
Odsyła ją więc do krewnych. Helena, która zdążyła przyzwyczaić się
do życia w salonie, musi powrócić do ubogiej, skromnej
rzeczywistości. Dziewczynka, wcześniej również służąca Czernicka
stają się ofiara-mi kaprysu. W utworze "A...B...C..." Joanna Lipska
prowadzi tajne nauczanie, które jest obroną przed wynarodowieniem.
Bolesław Prus w "Powracającej fali" przedstawia przemysłowca
Gotlieba Adlera. Ma on jedynaka, któremu pozwala podróżować i
prowadzić hulaszczy tryb życia. Posyła mu pieniądze, ale mimo to
Ferdynand dorabia się długów. Aby wyrównać straty Adler zwalnia z
fabryki lekarza i felczera. W zakładzie pracuje Kazimierz Gosławski,
który musi pracować po 16 godzin by utrzymać rodzinę. Pewnego razu
dochodzi do wypadku. Przemęczony pracą Gosławski zasypia nad
maszyną, która miażdży mu rękę. Poproszono o pomoc Ferdynanda, ale
ten od-mówił przewieźć rannego do miasta. Lekarz przybywa dopiero
następnego dnia, ale nie zdołał pomóc Gosławskiemu. Tymczasem
Ferdynand ginie w pojedynku, na którego wyzwał sędziego Zaporę.
Obłąkany ojciec podpala fabrykę i umiera pod zgliszczami. Prus
wierzy w sprawiedliwość, że krzywda wyrządzona komuś może powrócić
jak odbita fala. Akcja noweli "Szkice węglem" Henryka
Sienkiewicza rozgrywa się we wsi Barania Głowa. Pisarz gminny
Zołzikiewicz pożąda żonę jednego z chłopów - Rzepową. Namawia wójta
Buraka do oddania do wojska Wawrzyna Rzepę. Podstępem, wcześniej
upijając chłopa, uzyskuje on zgodę Rzepy na odbycie służby zamiast
syna Buraka. Nazajutrz Rzepowie udali się do sądu gminnego. Nic nie
wskórali, a chłop został skazany na dwa dni więzienia. Rzepowa udała
się do księdza, lecz ten uważał, że męża spotkała kara za pijaństwo.
Radziła się także szlachcianki i dziedzica. Rzepa nakazał żonie by
pojechała do naczelnika powiatu. Rzepowa nie mogła wydobyć z siebie
słowa, uznano ją za nietrzeźwą. Zniechęcona posłuchała rady
karczmarza i udała się do Zołzikiewicza. Na drugi dzień Rzepa za
zdradę zabił żonę i spalił zabudowania dworskie. W Epilogu mowa
jest, iż dokument podpisany w karczmie był nieważny. Pisarz
wykorzystał ciemnotę chłopa i naiwność jego żony. Utwór ukazuje
krytykę wsi pouwłaszczeniowej. Istnieje podział ze względu na
majątek, brak zainteresowania sprawami chłopa, zacofanie i
pijaństwo, skorumpowana władza, obojętność kleru wobec krzywd.
Ogólnie tematykę nowelistyki można podzielić na dziecięcą
("Janko Muzykant", "Z pamięt-nika poznańskiego nauczyciela"),
społeczną ("Nasza szkapa", "Kamizelka"), patriotyczną ("Latarnik",
"Sachem"), miłość małżeńska ("Kamizelka") i macierzyńska ("Dym").








Autor: Nieznany

Ocena : 3.6 








oceń
prace:
1 2 3 4 5 6


Home | Reklama | Info
| Mail


Prace | Pomoc | Książki | Artykuły | News | Katalog | Forum
| Rozrywka






Wszelkie prawa zastrzeżone / All
rights reserved  Sciaga.pl
2000