Kurs szybkiego czytania (2) - Podstawy efektywnego czytania











initAd();










Kurs szybkiego czytania(2)
Podstawy efektywnego czytania
Czytanie stanowi jeden z fenomenów ludzkiej działalności i wbrew pozorom ta -
wydawałoby się - prosta czynność jest bardzo złożonym, psychofizycznym procesem,
który umownie podzielić można na trzy etapy:

czytanie zawartej w tekście informacji,
zrozumienie jej,
zapamiętanie.

Rozpatrzmy obecnie każdy z tych etapów odrębnie, pamiętając jednakże, że czytanie
jest syntezą działań fizycznych i umysłowych, charakteryzujących się koordynacją
pracy oka z funkcją mózgu.

Czytanie
Przeświadczenie, że w czasie czytania pracuje tylko mózg i oczy, nie jest w
pełni dokładne. Udowodniono bowiem, że czytanie jest także jednoczesnym procesem
wchłaniania i uzewnętrzniania mowy.
Można powiedzieć, że w procesie czytania aktywny udział biorą trzy organy zmysłów:
analizator wzroku, mowy oraz słuchu. W szybkim czytaniu pierwszy odgrywa decydującą
rolę: wzrokiem odbieramy bowiem 80- 90% informacji o świecie. Ponadto, kanał
ten umożliwia przyswojenie znacznie większej ilości informacji niż kanał akustyczny,
który ze swej natury nie jest tak pojemny, jak ten pierwszy. Zatem wielostopniowe
przyswajanie informacji angażujące wszystkie bloki spostrzegania: wzrok, słuch
i mowę nie tylko nie daje gwarancji lepszego opanowania przeczytanego tekstu,
lecz wręcz posługiwanie się analizatorem mowy i słuchu (tzw. artykulacja, fonetyzacja
lub "przepowiadanie") w szybkim czytaniu przeszkadza, wyraźnie ten
proces hamując.

Analiza procesu czytania poprzez badanie ruchów gałki ocznej wykazała, że wzrok
nie ślizga się płynnie po tekście wiersz za wierszem. Wspomniany w poprzednim
odcinku Emile Javal stwierdził, że oko porusza się skokami i "czyta"
w czasie postojów (fiksacji). Ruch oka od jednej fiksacji do następnej jest
nagłym drgnięciem i nazwany został ruchem migotania. Szybkość tych ruchów -
nie kontrolowanych przez wolę w momencie przenoszenia wzroku - jest tak duża,
że uniemożliwia wyraźne widzenie.
Stwierdzenie braku spostrzegania podczas ruchów migotania (przenoszenie wzroku)
nie oznacza jednak niewrażliwości oka na bodźce. W normalnych warunkach czytania
bodźce te jednak pomijamy (prawdopodobnie ze względu na ich zakłócający wpływ).
Gdybyśmy tego nie czynili, jasność widzenia tekstu czytanego byłaby zakłócona.
W procesie czytania każde takie rozmyte wrażenie podczas ruchów oka pomiędzy
fiksacjami spychamy konsekwentnie do zakamarków podświadomości, nie zdając sobie
nawet sprawy z powstawania takich wrażeń.
W roku 1901 w Stanach Zjednoczonych po raz pierwszy zarejestrowano na płycie
fotograficznej ruchy oka. Z czasem metodę tę ulepszono, przystosowując ją do
potrzeb badań nad procesem czytania (1925-1930). Płytę fotograficzną zastąpiono
taśmą filmową, a do aparatu podłączono urządzenia pozwalające na równoczesne
rejestrowanie ruchów obydwu oczu, w płaszczyźnie pionowej i poziomej, oraz ruchów
głowy towarzyszących ruchom oczu. W latach sześćdziesiątych skonstruowano wiele
elektrycznych aparatów do pomiaru ruchów oczu, mających między innymi tę zaletę,
że są mniej męczące dla osób badanych.
W rezultacie licznych eksperymentów wyliczono, że czas spostrzegania (percepcji)
wynosi 93-95% całego czasu czytania (przerwy + ruchy). Oznacza to, że oczy czytającego
człowieka w ciągu godziny przez około 56 minut są w bezruchu, podczas którego
następuje spostrzeganie drukowanej informacji i przekazanie jej do mózgu. Równocześnie
oko jest tak zbudowane, że w ciągu sekundy może wykonać maksymalnie pięć zatrzymań.
Wynika stąd wniosek, że szybkość czytania zależy także od tego, jaka ilość informacji
będzie spostrzeżona w momencie przerwy fiksacyjnej.
Rozumienie
Podstawowym celem każdego czytania jest rozumienie, ale jednocześnie nauka
czytania na każdym etapie wiąże się głównie z kształceniem zdolności rozumienia.
Z badań eksperymentalnych wynika, że rozumienie w procesie czytania staje się
z wiekiem coraz bardziej efektywne, by wreszcie u osób biegłych w czytaniu przewyższyć
rozumienie tekstu słuchanego.
Ogólnie biorąc, rozumienie czytanego tekstu składa się z odrębnych komponentów.
rozumienia poszczególnych słów, połączeń wyrazowych i zdań. Z punktu widzenia
lingwistyki, rozumienie tekstu jest niczym innym, jak jego rozszyfrowywaniem,
dekodowaniem. Znaczenia słów napotykanych podczas czytania mogą wynikać bezpośrednio
z minionych przeżyć lub mogą też to być nowe znaczenia, utworzone poprzez połączenie
i zreorganizowanie znaczeń uprzednio już znanych. Można zatem przyjąć, iż czytanie
będące myśleniem za pośrednictwem drukowanych symboli wyznacza rozumieniu pierwszorzędne
znaczenie.
Jaka zachodzi relacja pomiędzy szybkością czytania a rozumieniem? Badania wykazały,
że szybkie czytanie korzystnie wpływa na rozumienie. Osoby szybko czytające
przewyższają w rozumieniu czytających wolno o 30-40%. Wyjaśnia się to tym, że
przy szybkim czytaniu wszystkie strony znaczenia słów: leksykalna, syntaktyczna
i kontekstowa zlewają się w świadomości czytelnika w jedną znaczeniową całość.
Poza tym, dzięki szybkiej percepcji całego zdania dokładniej rozumie się nie
tylko sens każdego słowa, ale też właściwie stawia się logiczny akcent wewnątrz
zdania, a zawartą w nim myśl przyswaja nie częściami, lecz w całości. Ponadto.
dobrze rozwinięta technika czytania pozwala ukierunkować główną energię czytelnika
nie na pokonywanie technicznych trudności czytania, a na zrozumienie przeczytanego.
Pozostałe czynniki wpływające na stopień zrozumienia i - odpowiednio- na szybkość
czytania można podzielić na dwie grupy: obiektywne i subiektywne. Do obiektywnych
zalicza się poziom nasycenia tekstu informacją, jego budowę kompozycyjną, styl
autora, językowe środki wyrazu, objętość tekstu, a także występujące w tekście
tytuły i podtytuły. Z kolei subiektywne czynniki to nastawienie czytelnika na
zrozumienie, umiejętność kierowania uwagą, poziom uogólniającego i abstrakcyjnego
myślenia, stopień indywidualnych doświadczeń życiowych, stosunek do lektury
(cel czytania) oraz antycypacja i pamięć. Niektóre z tych czynników omówimy
szerzej.
Kierowanie uwagą jest umiejętnością grającą ważną rolę w szybkim czytaniu.
Nie da się jej zastąpić Żadnymi technicznymi nawykami szybkiego czytania. Zdolność
koncentracji myśli jest jednak sprawą dość indywidualną i chcąc nauczyć się
nią kierować, należy poddać się samoobserwacji. Wyjaśnijmy jednak uprzednio
na nasz użytek, że uwaga człowieka charakteryzuje się m.in. takimi cechami,
jak: pojemnością, zakresem, zdolnością do przestawiania się, stałością i selektywnością,
które u poszczególnych osób mogą przejawiać się w różnym nasileniu.
Pojemność (głębokość) uwagi podczas czytania wyraża się w zdolności
szybkiego obejmowania dużych fragmentów tekstu i przyswajania w sposób dostatecznie
pełny ich treści.
Zakres (panoramiczność) uwagi, to zdolność równoczesnego pojmowania
różnych aspektów tekstowego komunikatu, kojarzenia głównych i drugorzędnych
stwierdzeń, myśli.
Zdolność przestawiania się to szybkie przechodzenie od jednej części
tekstu do drugiej, przy jednoczesnym zachowaniu skutecznego orientowania się
w tekście.
Stałość (ciągłość) uwagi u czytelnika nie pozwala z kolei na powstawanie
ubocznych myśli i skojarzeń, nie związanych z treścią czytanego tekstu.
Selektywność (ukierunkowanie), to umiejętność podporządkowania uwagi
konkretnemu zadaniu czytania.
Niektóre z powyższych cech uwagi można kształcić poprzez wykonywanie stosunkowo
prostych ćwiczeń. Kilka z nich pokazujemy obok.














Ćwiczenie
Doskonalenie pojemności uwagi
Ćwiczenie należy wykonywać w grupie dwuosobowej, wykorzystując tablice
Szulca. Są to podzielone na 25 klatek tablice, w których rozrzucone są przypadkowo
liczby od 1 do 25. Przykłady takich tablic zamieszczamy niżej.
Komplet tablic Szulca
Do tablic tych należy sporządzić 3-5 szablonów, wycinając w dowolnych miejscach
okienka w ilości 5, 7 i 9, po czym kolejno nakładać szablony na tablice tak,
by w okienkach było widocznych 5, 7 lub 9 cyfr. W ciągu 5-10 sekund pokazujemy
kolejne tablice ćwiczącemu, który powinien powtórzyć spostrzeżone cyfry. Trening
należy rozpocząć od tablic z 5 wycięciami, następnie ćwiczyć z 7 i 9 okienkami.
Doskonalenie zdolności przestawiania uwagi
Napisać dwie liczby, jedna nad drugą, np. 3 i 2. Dodać je, a wynik wpisać obok
od góry. (Gdy suma jest liczbą dwucyfrową, wpisujemy tylko ostatnią jej cyfrę.)
Następnie górną liczbę z poprzedniego "słupka'" napisać pod otrzymaną
sumą, dodać liczby w drugim słupku i zapisać jak poprzednio.

Otrzymamy:

a) 358314594...
235831459...
i drugie zadanie: wynik sumy napisać na dole, a dolną liczbę poprzedniego słupka
wpisać na górze.
Otrzymamy:
b) 325729101...
257291011...
Druga osoba, z którą ćwiczymy, będzie dyktować, kiedy i jakim sposobem mamy
liczyć. Zaznaczamy w trakcie wykonywania ćwiczenia miejsce (np. pionową kreską),
od którego zmieniono sposób liczenia, tzn. licząc według schematu a) przestawiamy
się na liczenie według schematu b) lub odwrotnie. Staramy się wypełniać zadanie
szybko i dokładnie. Po zakończeniu ćwiczenia - sprawdzamy wyniki.
Doskonalenie umiejętności selekcji
Przeglądając tekst, na przykład artykuł z czasopisma, staramy się odszukać
w wyznaczonym czasie (na przykład 15 sekund) tylko jakieś jedno powtarzające
się słowo. Następnie należy przeczytać tekst powtórnie z normalną szybkością
sprawdzając jednocześnie, ile razy to słowo zostało pominięte. Ćwiczenie można
poszerzyć o poszukiwanie na przykład wybranego zestawienia słów lub ćwiczyć
umiejętność selekcji na specjalnych tekstach z wplecionymi wyrazami spoza kontekstu,
które należy wykreślić. Oto fragment takiego tekstu zaczerpnięty z książki J.
Chylińskiej, s. 140:
"Teatr wędrowny, który poznałem w dzieciństwie, był als bardzo ubogi:
kilka zar tobołków na wózku tisc jednokonnym - to cały majątek gona owego teatru.
Pamiętam, jak rozpakowano kurtynę, wyjęto z pudła peruki, rozwieszono parę kostiumów.
Utkwiły mi też w pamięci dwie zisac tablice: na jednej amma, napis - "
Teatr", a na tabor drugiej - "kassa". Dwa "s" było
w tej ucajak kasie - tak wówczas pisano".















Czytelnikom pragnącym poznać także inne ćwiczenia pomagające w koncentracji
uwagi polecam książkę J. Chylińskiej Szybkie czytanie, Warszawa 1984, s. 141-
145.
Znając już niektóre sposoby kierowania uwagą, nie należy zapominać, że w koncentracji
myśli bardzo pomaga formułowanie i rozwijanie indywidualnych zainteresowań oraz
dążeń. Ta wewnętrzna motywacja spełnia ważną rolę.
Istotny wpływ na rozumienie podczas szybkiego czytania wywiera także antycypacja,
czyli przewidywanie, domyślanie się, uzupełnianie drogą skojarzenia. Ułatwia
ona i przyspiesza proces percepcji i rozumienia poszczególnych słów oraz całego
tekstu, zwłaszcza podczas kolejnego jego czytania. Szybki czytelnik na podstawie
kilku liter odgaduje słowo, na podstawie początkowych słów - całe zdanie, a
po kilku zdaniach domyśla się sensu całego akapitu i dalej - myśli autora. Wyniki
licznych eksperymentów zdecydowanie dowiodły, że dorosły czytelnik dysponujący
znacznym "bankiem" znanych słów spostrzega je podczas kolejnej lektury
jako całe słowa, rozpoznając je po ich wyglądzie, tj. długości i charakterystycznym
kształcie ogólnym. A więc nie elementy składowe danego kształtu czynią słowa
rozpoznawalnymi, lecz ogólny układ lub kształt słowa, które znane już jest czytelnikowi.
Twierdzi się także, że czytelnicy skupiają uwagę na górnych zarysach słowa,
nie zaś na dolnych. Łatwo to stwierdzić: drukowany tekst, w którym zakryjemy
czystą kartką dolną połowę wiersza, czyta się o wiele łatwiej niż fragment,
w którym zakryjemy górne części słów.
Bez antycypacji nasze czytanie podobne byłoby do mozołu pierwszoklasisty, składającego
litera po literze każde słowo. Dzięki antycypacji przy szybkim czytaniu aktywnie
pracuje myśl czytelnika. W większym stopniu opiera się on bowiem na treści tekstu
w całości aniżeli na percepcji i dekodowaniu znaczeń poszczególnych słów. Tym
samym skierowuje wszystkie swoje siły na uchwycenie podstawowego sensu tekstu.
Przy takiej koncentracji uwagi na treści i dużej szybkości czytania w zasadzie
nie powstają w świadomości uboczne myśli, nie odnoszące się do czytanego tekstu.
Właśnie tym tłumaczy się fakt, że ludzie czytający szybko - w porównaniu z czytającymi
wolno - lepiej i głębiej rozumieją tekst.
Antycypacja występuje na różnych etapach lektury, jednakże jej wola nie wszędzie
jest jednakowa. Rozpoczynając czytanie możemy wypowiadać się o dalszej treści
tekstu jedynie w sposób ogólny. Największą rolę antycypacja zaczyna odgrywać
dopiero od połowy czytanego tekstu, kiedy nagromadzony zostanie materiał niezbędny
do jej pojawienia się. Wówczas następuje wychwycenie myśli przewodniej i rozszyfrowanie
relacji przyczynowo-skutkowych pomiędzy kolejnymi wydarzeniami oraz ich znaczenia
dla rozwijającego się wątku.
Pojawieniu się antycypacji w procesie czytania sprzyja także redundancja,
tj. nadmiar tekstu, informacji, stosowany nieraz celowo dla uniknięcia błędów
przy jego odbiorze. Redundancja spełnia niejako funkcję autokorekcji odbieranej
informacji. Nadmiar tekstu uważa się za normalny, gdy sięga on 70-75%. Tekst
taki dobrze się wówczas rozumie i zapamiętuje, co oczywiście sprzyja szybkości
czytania. Z punktu widzenia jedynie odbioru informacji, a nie jakości estetycznych,
wystarczyłoby czytać np. co drugie słowo, ażeby ode- brać pełne znaczenie tekstu.
Proces antycypacji nie jest dotychczas w psychologii dostatecznie zbadany,
stąd problem kształcenia jej poprzez specjalny trening jest trudny do rozwiązania.
Dzisiaj poleca się jedynie kilka sposobów, odkrytych na drodze empirycznej,
pomocnych w aktywizowaniu antycypacji.

Ćwiczenie
Doskonalenie antycypacji

Czytać stronicę książki, zasłoniwszy linijką lub kartką papieru ostatnie
pięć liter wszystkich wierszy. Następnie zasłonić pierwsze pięć liter i wreszcie
zasłonić jednocześnie pięć pierwszych i pięć ostatnich liter w wierszach.
W niewielkim artykule z czasopisma zaczernić słowa na początku i końcu każdego
zdania. Następnie przeczytać artykuł, próbując go zrekonstruować.
Czytać tekst początkowo z opuszczonymi (zaczernionymi) słowami, następnie
z opuszczonymi częściami tekstu.

Ćwiczenie 2 i 3 wykonywać w grupie dwuosobowej, czytając teksty przygotowane wzajemnie.



Tylko jeden procent ludności świata wykorzystuje efektywnie możliwości
mózgu!


Stopień rozumienia czytanego tekstu można zwiększyć również poprzez aktywizację
myślenia podczas lektury. Jednym ze sposobów jest wykorzystanie algorytmów:
integralnego i zróżnicowanego, które pozwalają uporządkować jednocześnie
procedurę percepcji, zrozumienia i zapamiętania tekstu.
Algorytmem nazywa się reguły postępowania w określonych sytuacjach lub
działaniach. Szczególną cechą ludzkiego zachowania w ogóle jest programowanie
wielu działań umysłowych. Prawdopodobnie każdy czytelnik ma swój wstępny plan
czytania, ale w licznych przypadkach jego efektywność jest niewielka. Właśnie
algorytmy, nazywane niekiedy w literaturze przedmiotu "myśleniem z zewnątrz
kierowanym" lub "kluczami kontekstowymi", stwarzają możliwość
skuteczniejszej organizacji pracy podczas czytania.
Przyswojona w trakcie czytania informacja może być układana w różne bloki algorytmu.

Integralny (całkowity) algorytm czytania, jak z nazwy wynika, dotyczy
całego tekstu i składa się z następujących elementów:

tytułu książki lub artykułu,
szczegółowych danych formalnych o dokumencie (tytuł czasopisma, rok, nr
strony lub miejsce i rok wydania książki itp.),
autora,
zasadniczej treści (temat, przedmiot badawczy, myśl autora),
danych faktograficznych,
cech szczególnych materiału w kontekście dyskusyjnym i krytycznym,
elementów nowości (oryginalności) materiału i możliwości praktycznego jego
wykorzystania,
poszukiwanej informacji.

Komentarza wymagają jedynie elementy 5-7. I tak, w punkcie piątym zakłada się
zwrócenie uwagi i przyswojenie różnych danych liczbowych, nazw własnych i specjalnych
określeń. Elementy szósty i siódmy odwołują się do indywidualnych cech czytelnika,
jego wiedzy, doświadczenia i celu czytania. To, co jednemu wydawać się może
oczywiste, innemu - mniej doświadczonemu - wydać się może elementem całkowicie
nowym, zaś nastawionemu krytycznie - dyskusyjnym. W każdym razie oba te elementy
dopuszczają wysoką aktywność czytelnika.
Jak praktycznie wykorzystać algorytm? Należy przede wszystkim zapamiętać jego
części oraz zrozumieć i uzmysłowić sobie ich treść. Następnie w trakcie czytania
spostrzeganą informację porównywać z poszczególnymi elementami algorytmu i w
przypadku zgodności przyporządkować im daną informację. Szufladkujemy więc,
jak gdyby, treść czytanego tekstu według wcześniej założonego programu, co w
efekcie ułatwia poszukiwanie informacji i jej zrozumienie.
Zróżnicowany (dyferencjalny) algorytm czytania jest z kolei schematem
organizacji lektury znaczeniowo samodzielnych bloków tekstu (np. akapitów, podrozdziałów),
które przy jego pomocy można rozkładać na odrębne logiczne całości. Składają
się nań następujące czynności:

wydzielenie słów kluczowych,
wyodrębnienie szeregów znaczeniowych,
wydzielenie łańcucha desygnatów, to jest przedmiotów (myślowych, materialnych)
odpowiadających poszczególnym nazwom,
opracowanie desygnatów,
podjęcie decyzji na podstawie przeczytanego fragmentu.

Jak posługiwać się algorytmem zróżnicowanym, czyli wykazującym różnicę? Wpierw
wydzielamy w czytanym bloku tekstu słowa kluczowe (tj. charakterystyczne dla
danej dziedziny wiedzy wyrażenia w postaci nazwy jedno- lub kilkuwyrazowej)
zawierające podstawowy ciężar znaczeniowy. Mogą one oznaczać zarówno jakiś obiekt,
jak też jego cechę, stan lub działanie. Następnie łączymy słowa kluczowe w lakoniczne
zdania (szeregi znaczeniowe) oddające główne myśli autora. Dokonujemy zatem
myślowego konspektowania tekstu, w wyniku czego krystalizuje się jego sens.
Z kolei mózg nasz dekoduje zebraną informację (pkt 3 i 4), nadając jej formę
najdogodniejszą i najbardziej dla siebie zrozumiałą. Niejako formułuje komunikat
dla siebie samego zgodnie z posiadanym doświadczeniem i celem czytania.
I czynność ostatnia, mająca charakter samokontroli: po przeczytaniu fragmentu
tekstu podejmujemy decyzję o tym, czy dobrze zrozumieliśmy przeczytany fragment,
czy powinniśmy go szczegółowo przemyśleć, czy też czytać dalej.
Powyższe procesy myślowe, rozczłonowane w zróżnicowanym algorytmie, w rzeczywistości
zachodzą szybko, równocześnie i w znacznym stopniu podświadomie. Jednakże, aby
je usprawnić należy ćwiczyć poszczególne elementy oddziel nie.

Ćwiczenie
W ciągu 2 tygodni czytać codziennie 1-2 artykuły ze swojej specjalności,
szeregując równocześnie otrzymaną informację według schematu algorytmu integralnego.
Następnie dokonać rozbioru akapitów zgodnie z algorytmem zróżnicowanym.

Algorytmy czytania, choć niewątpliwie pomocne w przyswajaniu najistotniejszych
fragmentów tekstu, nie zyskały jednak wśród czytelników większej popularności.
Być może dlatego, że czytanie jest procesem twórczym, każdorazowo - w zależności
od celu - inaczej zorganizowanym, co znaczyłoby, że nie ma uniwersalnych i optymalnych
schematów na zrozumienie czytanego tekstu.
Zapamiętywanie
Trzecim etapem procesu czytania jest zapamiętywanie. Badanie mechanizmów pamięci
ma długą historię, jednakże daleko jeszcze do pełnego ich zrozumienia. Istnieje
kilka teorii pamięci różnie objaśniających procesy zachodzące w mózgu człowieka.
Odnotujmy może na marginesie, że już sam fakt obecności kilku teorii świadczy
o braku jasności w tych kwestiach.
Dla teoretycznej podbudowy problemu szybkiego czytania interesująca jest teoria
dzieląca pamięć na krótkoczasową i długoczasową.
W pamięci krótkoczasowej, nazywanej też operacyjną, gromadzone są wskazówki
i informacje otrzymane na krótko przed rozpoczęciem czynności lub w czasie jej
trwania. Pozostają one w pamięci stosunkowo niedługo, odgrywając ważną rolę
w przebiegu omówionej wcześniej antycypacji, gdyż dzięki zachowaniu w pamięci
treści przeczytanego fragmentu tekstu pojawiają się możliwości powstania różnych
myślowych domysłów i przewidywań.


Pamięć ludzka może pomieścić 1000 miliardów elementów informacji



Natomiast w pamięci długoczasowej, albo trwałej, przechowywane są wiadomości
nabyte w czasie nauki oraz uzyskane w wyniku doświadczenia zawodowego czy w
ogóle życiowego. Ten rodzaj pamięci stanowi źródło wszelkiej wiedzy i umiejętności
człowieka.
Nowe informacje przechowywane są przez pewien czas w krótkoczasowej formie,
a następnie mogą przekształcić się w trwałą pamięć. Ustalono eksperymentalnie,
że świeże ślady pamięciowe podrażnione zewnętrznym bodźcem mogą zanikać. Chcąc
zatem zapewnić sobie efektywność szybkiego czytania należy uwolnić się od zewnętrznych
napięć i traktować czytanie jako odpowiedzialną czynność, w której nic nie powinno
przeszkadzać.
Operatywność pamięci można poprawić przestrzegając pewnych jej praw:

Zapamiętanie jest tym trwalsze, im głębsze jest przekonanie o potrzebie
zapamiętania. "Słaba pamięć" najczęściej nie dowodzi małej zdolności
do zapamiętywania, lecz świadczy o braku organizacji lektury i niejasności
celu czytania. Należy jednocześnie chronić w pamięci informacje niezbędne,
a pozbywać się niepotrzebnych.
Efektywność zapamiętywania mechanicznego (tzw. wkuwania) jest 20-krotnie
niższa od rozumowego (sensownego).
Pojemność pamięci nie zależy od ogólnej ilości informacji, lecz od ilości
odrębnych, zakończonych jej części, która jest stała i waha się od 5 do 9.
Praktycznie oznacza to, że człowiek zapamiętuje z jednakową trudnością np.
siedem cyfr, siedem słów lub logicznie powiązanych zdań. Zatem w trakcie czytania,
w czasie przerwy fiksacyjnej oka, wygodniejsze są do zapamiętania dłuższe
cząstki tekstu, i odwrotnie - rozdrobnienie go utrudnia zapamiętanie.

Warto przy okazji powiedzieć o niezwykłych możliwościach ludzkiej pamięci.
Ocenia się, że pamięć rozwiniętego mózgu człowieka może pomieścić 1000 miliardów
elementów informacji, co jest wielkością dziesiątki tysięcy razy większą niż
pojemność pamięci operacyjnej najwyższej klasy komputerów. Gdyby człowiek mógł
w pełni wykorzystać te możliwości, to - mówiąc obrazowo - opanowałby sześć języków
obcych, przyswoił programy trzech wyższych uczelni i zapamiętał treść wszystkich
82 tysięcy haseł wielkiej encyklopedii powszechnej. Dodajmy jeszcze, że mózg
przeciętnego człowieka zdolny jest wykonać w ciągu sekundy liczbę operacji rzędu
1015 (1 kwadrylion). Jednakże tak wielka ilość informacji nie jest
przyjmowana nawet przy najszybszym czytaniu.
Pomiędzy możliwościami mózgu a ich wykorzystaniem przez człowieka istnieje
ogromna dysproporcja. Uczeni twierdzą, że około 95% wykształconych komórek mózgowych
jest systematycznie "niedoładowana" informacją i nie uczestniczy w
pracy pamięci. Niektórzy wypowiadają też pogląd, że jedynie 1% ludności świata
wykorzystuje możliwości mózgu dostatecznie efektywnie.
Zatem spożytkowanie chociaż części tych wielkich i nie zawsze uświadamianych
sobie "psychicznych rezerw" leży u podstaw szybkiego czytania, maksymalnie
aktywizującego uwagę, myślenie i pamięć czytelnika.