Kultura minojska
Nazwa  od mitycznego króla Krety Minosa, inaczej zwana kulturą kreteńską. Najstarsza z
cywilizacji rejonu morza Egejskiego, odkryta i opisana przez brytyjskiego archeologa Artura
Evansa na początku XX wieku. Historia cywilizacji kreteńskiej podzielona została na trzy główne
okresy:
wczesnominojski (2600  2000 p.n.e.)
średniominojski (2000  1600 p.n.e.)
póz
nominojski (1600  1125 p.n.e.)
Kultura minojska wykazuje wpływy egipskie oraz zachodnioazjatyckie. Pierwszy okres jej
świetności przypada na epokę średniominojską, wówczas powstają na Krecie pierwsze pałace, co
świadczyć może o istnieniu wówczas na wyspie silnej władzy centralnej. Głównymi ośrodkami
owej władzy były Knossos, Fajstos i Malia. Około roku 1700 p.n.e. Kretę nawiedził potężny
kataklizm, którego przyczyny nie są do końca wyjaśnione  prawdopodobnie było to trzęsienie
ziemi bądz
najazd Achajów, którzy złupili, a następnie zburzyli pałace kreteńskie. Po tym
wydarzeniu nastąpiła epoka tzw. drugich pałaców (1700  1400 p.n.e.), w czasie której pałace w
Knossos, Fajstos i Mali zostały odbudowane i znacznie powiększone. Okres ten prawdopodobnie
naznaczony był hegemonią Knossos, którego władcy zjednoczyli Kretę i narzucili jej swoją władzę.
Potęga Krety ostatecznie złamana została w 1400 r. p.n.e., podczas najazdu Greków z Peloponez
pałace zostały splądrowane, a wyspa utraciła swoją niezależność aż do okresu póz
nominojskiego
(ok. 1200 p.n.e.).
Pierwszy okres szczytowy, lata 1900  1700 p.n.e.
- potężna flota umożliwiająca handel na wielką skalę (eksport m.in. oliwy, wina, wyrobów
artystycznych i rzemieślniczych)
- założenie kolonii na Kyterze
- rozwój budownictwa pałacowego
- doskonale zorganizowany system dróg
- wchodzi w użycie przekształcone, egipskie pismo hieroglificzne zastąpione póz
niej przez tzw.
pismo linearne
Drugi okres szczytowy, lata 1600  1400 p.n.e.
- wielkie pałace poddane zostały przebudowom i przeróbkom dla zapewnienia komfortu
mieszkańcom: przestronne i doskonale dostosowane do warunków klimatycznych,
wyposażone w monumentalne schody, kolumnady, freski i reliefy stiukowe, które podkreślały
wdzięk i piękno tych budowli
Malarstwo freskowe:
- wykazuje niezwykle wysoki poziom artystycznych
- doskonałe opanowanie technik malarskich i wyrafinowane formy
- wyróżnia się kilka okresów malarstwa na Krecie: malarstwo freskowe od naturalistycznego
przedstawiania roślin, zwierząt i ludzi przeszło w swej fazie dojrzałej do stylu klasycznego,
którego najbardziej charakterystycznym przykładem jest tzw.  Paryżanka - fresk z pałacu w
Knossos, przedstawiający postać kobiecą. W ostatnim okresie malarstwo kreteńskie wykazuje
pewne skostnienie form, skłonność do stylizacji i wyczerpanie inwencji twórczej.
- w pewnym sensie wykazuje pokrewieństwo z malarstwem egipskim  m.in. ujęcia profilowe
- wypracowanie własnych systemów dekoracyjnych  cała ściana pokryta dekoracją malarską,
malowany fryz u góry ściany
Malarstwo wazowe przedstawia podobne tendencje jak freski, zaobserwować można przejście
od stylu realistycznego do sformalizowanego i schematycznego.
Rzez
ba kreteńska to przede wszystkim niewielkich rozmiarów statuetki (np. bogini z wężami z
pałacu w Knossos, styl tzw.  plastyki pałacowej ) lub polichromowane reliefy stiukowe i reliefy
na wazach steatytowych.
Zupełnie nieznana była na Krecie rzez
ba monumentalna i kultowa.
Rzemiosło artystyczne na Krecie osiągnęło niezwykle wysoki poziom. Niemal do perfekcji
 opanowana została obróbka metali i drogich kamieni, technika inkrustacyjna, gliptyka, itp.
Największą sławę zdobyło kreteńskie rzemiosło ceramiczne, dzięki stosowaniu koła
garncarskiego i pieców utrzymujących garncarze potrafili wyrabiać wazy o niezwykle cienkich
ściankach, które dekorowano ornamentem geometrycznym albo przyrodniczym z bogatym
wykorzystaniem polichromii. Szczególnie charakterystyczna i piękna jest grupa waz dekorowana
motywami morskimi  ślimakami, ośmiornicami, itp. Za najświetniejszą odmianę ceramik
kreteńskiej uważa się powszechnie wazy wykonane w tzw. stylu Kamares, zdobione głównie
sformalizowanym ornamentem roślinnym w kolorze białym, czerwonym i pomarańczowym na
czarnym tle.
Trzy style ceramiki minojskiej:
typ  Kamares  okres wczesnominojski
- wysoka technika wykonania
- całkowicie odrębne formy
- nasycone barwy, ekspresyjne kompozycje, geometryzacja, motywy roślinne
 styl morski - ok. 1700  1500/1450 p.n.e.
- kierunek naturalistyczny
- motywy roślinne i zwierzęce  świat morski
 styl pałacowy - ok. 1450  1400 p.n.e.
- stałość powtarzalnego wzorca, produkcja masowa
W okresie minojskim pojawił się również typ grobowca tolosowego (charakterystyczny również
w póz
niejszym okresie dla kultury mykeńskiej oraz rozpowszechniony w czasach póz
niejszych w
Grecji, Italii, Tracji oraz w północnym Nadczarnomorzu. Tolos to kamienny grobowiec na planie
koła lub zbliżonym do koła, przykryty pozornym sklepieniem kopułowym (grobowiec kopułowy
lub grobowiec w kształcie ula), sklepieniem płaskim lub też w ogóle pozbawiony jakiegokolwiek
przykrycia. Mógł być to po prostu kopiec ziemi usypany nad pomieszczeniem zawierającym
szczątki zmarłego lub zmarłych wraz z wyposażeniem grobowym.
Kultura minojska upadła pod naporem plemion achajskich, które wtargnęły na Kretę około roku
1400 p.n.e., podbiły ją, uzależniły politycznie i gospodarczo.
Pałac w Knossos jako najbardziej charakterystyczny
przykład architektury i ściennego malarstwa minojskiego:
2000 p.n.e. Okres pierwszych pałaców mykeńskich (budowa pierwszego pałacu),
1700 p.n.e. Trzęsienie ziemi niszczy pierwszy pałac.
Okres drugich pałaców (budowa drugiego pałacu).
W rozplanowaniu budowli brak symetrii, we wnętrzu znajduje się ogromna ilość pomieszczeń,
schodów i korytarzy. Liczba pomieszczeń pałacowych i ich różnorodność wynika z faktu, że nie
była to tylko rezydencja władcy, lecz założenie spełniające niejako rolę stolicy państwa. Pałac był
organizmem samowystarczalnym, posiadającym oprócz części mieszkalnej i reprezentacyjnej także
własne warsztaty, magazyny, archiwa i miejsca kultu. Wszystkie pomieszczenia były zgrupowane
wokół wielkiego, centralnego dziedzińca. Cechą charakterystyczną był niemal zupełny brak
obwarowań. Pałac był budowlą piętrową, z licznymi, wewnętrznymi klatkami schodowymi, które
podobnie stropy sal reprezentacyjnych, wsparte były na drewnianych, malowanych kolumnach o
charakterystycznym, rozszerzającym się ku górze trzonie. Kolumny i stropy były drewniane, ściany
natomiast zbudowano z kamienia lub cegły suszonej. Tynkowane ściany pomieszczeń pałacowych
ozdobione były bogatymi malowidłami, kładzionymi techniką fresku. Z małych fragmentów
pozostałych w dolnych partiach ścian oraz kawałków tynku odtworzone zostały barwne malowidła
ukazujące sceny dworskiej, strojne postaci kobiece, widowiska (prawdopodobnie kultowe)
ukazujące akrobacje dziewcząt i młodzieńców na rogach pędzącego byka oraz krajobrazy z
kwiatami i zwierzętami wśród skał. Ponad nimi umieszczono dekoracyjne fryzy z motywem tarczy
ósemkowej i obosiecznego topora.