Monika Szyszka
HISTORIA JAPONII
YAYOI %_u
(IV w. p.n.e.  III w. n.e.)
W III w p.n.e. nastąpiły migracje ludności rasy mongoloidalnej z Azji Wschodniej, która
uciekała przed walkami, toczącymi się w III w p.n.e. pomiędzy państwami chińskimi, a póz
niej też
w II w p.n.e. na terenach państw koreańskich. Napływ imigrantów z kontynentu przyczynił się do
wchłonięcia l kultury jM
mon ub zepchnięcia jej na północ. W ten sposób, w wyniku przemieszania
cech ludów z kilku warstw migracji powstał ludy, które pierwotnie zamieszkiwały Wyspy
Japońskie. Uchodz
cy z kontynentu przynieśli ze sobą technologię wytopu metali, irygacji pól oraz
uprawy ryżu i rozpowszechnili na Wyspach Japoński kulturę wyższą  zwaną obecnie Yayoi. Dzięki
osiągnięciom technologicznym, takim jak: wytop metalu, irygacja pól, wyrób ceramiki z użyciem
koła garncarskiego czy uprawa ryżu, mieszkańcy archipelagu dokonali skoku gospodarczo-
społecznego, co przyczyniło się do rozwarstwiana społeczeństwa i wyodrębnienia się grup
rodowych, które stały się zrębem przyszłej japońskiej arystokracji. W ten sposób matriarchalny
model społeczeństwa zastąpiony został zapożyczonym z kontynentu patriarchatem. Mieszkańcy
wysp utrzymywali stałe kontakty handlowe z kontynentem o czym świadczą odnalezione w
wykopaliskach: broń z brązu, lustra, szklane paciorki i biżuteria.
Tył lustra z brązu
Bardzo dokładny obraz epoki Yayoi dały wykopaliska przeprowadzone w miejscowości
MATSUMI Szkoła Języka Japońskiego
ul. Komandorska 53E/1 53-342 Wrocław
tel. [phone]
email: [e-mail]
www.matsumi.pl
2009© Wszelkie prawa zastrzeżone
Toro. Odkryto tam ślady 23 ziemianek tateana, do których należało 50 oddzielnych, niezależnych
pól oddzielonych płotami z palików oraz 3 oszalowane deskami studnie. Pola wyposażono w system
irygacyjny składający się z kanału irygacyjnego o długości 370 m i zbiorników retencyjnych.
Miejscowość podzielona była na mniejsze skupiska domów, a każde zaopatrzone było w magazyn,
śmietnik i cmentarz. Domy budowane były na planie owalu, okręgu lub prostokąta, miały pochyłe
ściany oraz dachy pokryte strzechą ze słomy lub trzciny i zwrócone były na południowy wschód.
Rekonstrukcja domów mieszkalnych w Yoshinogari.
Magazyny zbożowe budowane na palach wykazują cechy polinezyjskie. O życiu
codziennym ludzi kultury Yayoi wiele mówią liczne znaleziska, w tym przedmioty użytku
codziennego: drewniane narzędzia, patyki do krzesania ognia, drewniane obuwie typu geta i rakiety
śnieżne, radła, motyki, stołki, misy, łyżki, moz
dzierze do łuskania ryżu, łuki, kościane groty strzał,
kamienne toporki, siekiery, noże, skrobaczki, ciężarki do sieci rybackich, glinianie dzbany, garnki
oraz czarki barwione na czerwono.
MATSUMI Szkoła Języka Japońskiego
ul. Komandorska 53E/1 53-342 Wrocław
tel. [phone]
email: [e-mail]
www.matsumi.pl
2009© Wszelkie prawa zastrzeżone
Rekonstrukcja spichlerza w Yoshinogari
W przydomowych śmietniskach znaleziono także resztki pożywienia, na które składały się:
orzechy, kasztany, jadalne żołędzie, dzikie winogrona, brzoskwinie, gruszki, jagody, mięso jeleni,
dzików, żółwi i małży, a także pozostałości roślin motylkowych, tykw, dyni i melonów.
Charakterystycznym wytworem i jednocześnie najbardziej spektakularnym osiągnięciem
technologicznym tego okresu sÄ… dM
taku (Å‚8"), czyli brÄ…zowe dzwony bez serc. Prawdopodobnie
były zakopywane lub ustawiane pomiędzy polami ryżowymi, aby pełnić funkcje rytualne.
Powierzchnia dzwonów często ozdobiona jest reliefami przedstawiającymi życie codzienne: ludzi,
zwierzęta, domy, łodzie czy sceny z polowań.
MATSUMI Szkoła Języka Japońskiego
ul. Komandorska 53E/1 53-342 Wrocław
tel. [phone]
email: [e-mail]
www.matsumi.pl
2009© Wszelkie prawa zastrzeżone
DM
taku  dzwony z brÄ…zu
Epoka Yayoi jest momentem przełomowym dla tworzącego sie społeczeństwa, które
przechodzi od modelu matriarchalnego do patriarchatu. Bezpośrednie informacje na ten temat
znalez
ć można w kronikach chińskich San kuo shih i w Wajiden. Są w nich wzmianki o federacji
Yamatai skladającej się z 29 państw-miast, na czele których stała Pimiko (zwana też Himiko lub
Himeko). Była ona szamanką i władczynią jednej z krain japońskich, a jej imię zachowało się w
kronikach, dzięki zapisom o poselstwie, które w 239 roku wysłała do Chin. Po śmierci Himiko
(pomiędzy 240 a 248 rokiem) wybuchła wojna domowa, w wyniku której na tronie osadzono
mężczyznę. Po krótkim czasie jednak okazało się, że nowe rządy nie były zadowalające i tron
przywrócono kobiecie. Tym razem władzę objęła piętnastoletnia dziewczyna o imieniu Iyo, której
imię zanotowano w kronikach chińskich, kiedy wysłała kolejne poselstwo do Chin.
Epoka Yayoi jest też okresem historycznym, w który wykształcił się zespół wierzeń, zwany
obecnie shintoizmem. Początkowo istniały często niezależnie od siebie lokalne wierzenia, które
jednak już około I w p.n.e. ułożyły się w zwarty system. ShintM
jest określane mianem religii
MATSUMI Szkoła Języka Japońskiego
ul. Komandorska 53E/1 53-342 Wrocław
tel. [phone]
email: [e-mail]
www.matsumi.pl
2009© Wszelkie prawa zastrzeżone
naturalnej, co oznacza brak założyciela, o cechach manaizmu (wiara, że przedmioty są obdarzone
mocą) i animizmu (wiara przypisywanie zwierzętom i roślinom posiadanie duszy). Nazwa shintM
,
które obecnie określa cały system, powstała dopiero w opozycji do buddyzmu w VI w. Początkowo
wierzenia przekazywane były w tradycji ustnej. Spisane zostały w VIII w formie kroniki
zatytuÅ‚owanej Kojiki ( äS‹NŠKsiÄ™ga dawnych wydarzeÅ„).
Świadectwem dużego znaczenia i wysokiego poziomu skodyfikowania są pozostałości
świątyń budowanych już od około I w p.n.e. Wcześniej do celów rytualnych używano uroczysk,
lasów i gajów.
Chram shintM
w Ise
CechÄ… charakterystycznÄ… shintM
jest politeizm. Liczy się, że bóstw shintoistyczych (kami ^y)
jest yaoyorozu, czyli 8 milionów (faktycznie naliczono ich około 1,5 tyś). Są to zarówno bóstwa
niebiańskie, jak i ziemskie, powiązane pokrewieństwem. Każde bóstwo ma swoją ściśle określoną
specjalizację i żadnego z nich nie da się zastąpić. Dlatego też każdemu należy okazywać szacunek.
W ramach wierzeń shintM
narodził się kult przodków, w ramach którego każdy umierający
członek rodziny staje się ujigami (l^y), czyli bóstwem rodowym.
Wierzenia shintM
wykreowały ideę Krainy Umarłych, zwanej Yomotsukuni, która jest
odpowiednikiem europejskiego czyśćca. Do tego miejsca udają się duchy po pośmiertnym
oczyszczeniu. Niektóre z duchów osiadają na szczytach gór i opiekują się ludz
mi na Ziemi.
Mieszkańcy archipelagu, począwszy od epoki Yayoi wierzyli, że bliskość duchów zapewnia spokój
umysłu, czystość ciała i miejsca oraz zapewnia pomyślność w życiu. Stąd wzięła się dbałość o
MATSUMI Szkoła Języka Japońskiego
ul. Komandorska 53E/1 53-342 Wrocław
tel. [phone]
email: [e-mail]
www.matsumi.pl
2009© Wszelkie prawa zastrzeżone
czystość rytualną, ponieważ czyste duchy przebywają tylko w miejscach rytualnie czystych. Do
oczyszczania przestrzeni sacrum służą (do dzisiaj) sól, ryż, biały piasek oraz woda.
Duchom i bóstwom składa się ofiary shinsen, którymi są ryż, sake, ryżowe ciastka mochi,
owoce i sól.
Bardzo duże znaczenie dla shintM
ma pojęcie tabu, które zakazuje między innymi kontaktów
ze śmiercią czy wypowiadanie imion zmarłych.
ShintM
jest wiarą bardzo naturalną, która odzwierciedla związki człowieka z naturą a także
więzi społeczne. Według tych wierzeń człowiek, jako jednostka ma znaczenie tylko jako część
większego układu, a życie na Ziemi jest największym dobrem człowieka.
Rytuałami i dbałością o religijną oprawę wiary dbają kapłan kannushi  powodujący
bóstwami oraz miko (zwane także nuko lub imiko), czyli szamanki, które przejawiają zdolności do
jasnowidzenia i  opętanie przez bóstwa kami . Kontaktują się one z bóstwami w trakcie rytualnego
tańca kagura (^y}i).
Rytualny taniec kagura
(fot. http://fatcat.ftj.agh.edu.pl/~sigma/kagura.ht)
MATSUMI Szkoła Języka Japońskiego
ul. Komandorska 53E/1 53-342 Wrocław
tel. [phone]
email: [e-mail]
www.matsumi.pl
2009© Wszelkie prawa zastrzeżone
Kosmologia według shintM

Na początku był stateczny chaos, bezład i nicość. Potem nastąpiło dynamiczne rozdzielenie
materii lżejszej od cięższej i pobudzenie świata do życia. Wyłoniło się męskie bóstwo Ama no mi
na kanushi  Pan Strzegący Zaklętego Snu Materii Rozciągającej się Wszędzie , który zaraz po
tym ukrył swoje ciało. Po nim na świecie pojawiła się boska trójca: bogini Słońca Amaterasu,
bóstwo Księżyca Tsukuyomi oraz bóstwo żywiołów wodnych Susanoo. Bogini Amateresu zesłała
swojego wnuka Ninigiego na Wyspy Japońskie, żeby je podbił. Wnukiem Ninigiego był pierwszy
mityczny cesarz Japonii Jimmu.
Bóstwa dzielone są na 7 kategorii:
1: uraniczne, atmosferyczne (akwatyczne, montaniczne)
2. wegetatywne (roślinne i zwierzęce)
3: powstałe euhemerystycznie (apoteozowani cesarze, przodkowie)
4: funkcjonalne (narodziny, śmierć, miłość)
5: profesjonalne (rolnictwo, myślistwo, rybołówstwo)
6: opiekuńcze (ognisko domowe, próg)
7: abstrakcyjne (chaos, zło, czystość, odwaga)1
SA
OWNICZEK TERMINÓW SHINTOISTYCZNYCH
KEGARE   zabrudzenia , czyli zmywalne, doraz
ne  grzechy jakimi sÄ… choroby, defekty,
nieszczęścia, plagi i śmierć.
KOTODAMA  zaklęcia, klątwy.
MAGA  słowo pochodzące od terminu  mage , czyli  skrzywienie, zboczenie, przegięcie ,
które jest traktowane jako przejaw  kary boskiej .
MATSURI  przyświątynne święto poświęcone jakiemuś bóstwu.
MISOGI  rytualny obrządek oczyszczający,  święte obmycie z tsumi.
MIYA, JINGU  chram shintoistyczny, siedziba bóstwa i miejsce oddawani czci. Budowane
w czysto japońskim stylu z naturalnych materiałów: drewno bez metalowych połączeń,
1Kotański, W., W kręgu shintoizmu, tom II, Dialog, Warszawa 1995, s. 140.
MATSUMI Szkoła Języka Japońskiego
ul. Komandorska 53E/1 53-342 Wrocław
tel. [phone]
email: [e-mail]
www.matsumi.pl
2009© Wszelkie prawa zastrzeżone
ganek z balustradą, dach kryty korą cyprysa lub miskanta i składa się z:
żð honden  głównej hali  siedziba bóstwa
żð shintai  substratu kami (czÄ™sto w postaci lustra, zakrzywionych klejnotów
magatama, miecza lub symbolu fallicznego)
żð haiden  sali czci  miejsca modlitwy wiernych
żð heiden  hali ofiar kapÅ‚aÅ„skich
żð kaguraden  podestu do taÅ„czenia taÅ„ca kagura
żð temizuya  hali do obmycia rÄ…k
żð bramy torii
żð tamagaki  ogrodzenia
NORITO  zaklęcia (spisane w X w). Składają się z rytmicznych, długich fraz i zawierają
prośby o oczyszczenie ze zmaz tsumi, prośby o deszcz czy urodzaj oraz podziękowanie.
SHI  śmierć (największe tabu), wynika z całkowitej utraty mocy i jest nieczysta rytualnie.
Po zetknięciu z nią należy dokonać rytualnego oczyszczenia misogi.
TATARI  dosłownie  spuszczenie bolesnego ciosu . Tak zwana  kara za grzechy ,
traktowana jako forma ostrzeżenia ze strony bóstwa.
TSUMI  splamienie, zmaza lub skaza. Splamienia dzielone na: niebieskie (publiczne)
dokonane po raz pierwszy przez przez Susanoo oraz ziemskie (prywatne). 2 razy w roku
wymagane jest rytualne oczyszczenie z tsumi.
URANAI  wróżby, np.: futomami, czyli wróżba polegająca na przypalaniu ogniem
Å‚opatki jelenia.
KALENDARZ ÅšWI
T SHINTOISTYCZNYCH
- pierwszy tydzień Nowego Roku
- 3. marca Hinamatsuri (Święto lalek  święto dziewcząt)
- 5. maja Tango (święto chłopców)
- 7. lipca Tanabata (Święto gwiazd)
- 9. września ChM
yM
(święto chryzantem)
MATSUMI Szkoła Języka Japońskiego
ul. Komandorska 53E/1 53-342 Wrocław
tel. [phone]
email: [e-mail]
www.matsumi.pl
2009© Wszelkie prawa zastrzeżone