III CKN 202/97 " Orzeczenie wydane 10 paz
dziernika 1997
WYROK z dnia 10 paz
dziernika 1997 r. (III
CKN 202/97)
1. Niewykonanie zobowiązania samo przez się nie może być uznane za działanie
bezprawne w rozumieniu art. 415 k.c.
2. Artykuł 3571 k.c. nie uprawnia kredytobiorcy do żądania nakazania udzielenia mu
nowego kredytu.
Przewodniczący: sędzia SN G. Filcek.
Sędziowie SN: T. Domińczyk, K. Zawada (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w dniu 10 paz
dziernika 1997 r. na rozprawie sprawy z
powództwa Józefa Ż. przeciwko Bankowi Spółdzielczemu w L. i Bankowi Zachodniemu SA
 Oddziałowi w C. o oznaczenie sposobu wykonania zobowiązania i zapłatę na skutek kasacji
powoda od wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 13 marca 1997 r. sygn. akt (...)
oddalił kasację i zasądził tytułem kosztów procesu w instancji kasacyjnej od powoda na rzecz
Banku Spółdzielczego w L. 800 zł, a na rzecz Banku Zachodniego SA  Oddział w C. 1 000
zł.
Uzasadnienie:
Józef Ż. w pozwie skierowanym przeciwko Bankowi Spółdzielczemu w L. i Bankowi
Rozwoju Rolnictwa SA  Oddział w C. wniósł o zmianę sposobu oznaczenia zobowiązań z
zawartych z tymi bankami umów kredytowych, przez wstrzymanie postępowań
egzekucyjnych i zawieszenie wszelkich płatności wobec budżetu i instytucji państwowych;
ostatecznie zaś swoje żądanie w tym zakresie sprecyzował w ten sposób, że wniósł
0nakazanie udzielenia mu dalszych kredytów. Ponadto zażądał zasądzenia od pozwanych
kwoty 150 000 zł (po denominacji) tytułem zadość uczynienia za poniesione straty moralne,
społeczne i finansowe.
Sąd Wojewódzki w Wałbrzychu wyrokiem z dnia 4 grudnia 1996 r. oddalił powództwo. Sąd
ten ustalił, że powód w 1991 r. zawarł dwie umowy kredytowe z Bankiem Spółdzielczym w
L. oraz jedną z Bankiem Rozwoju Rolnictwa SA  Oddział w C.; wszystkie zastrzegały
odsetki według zmiennych stóp procentowych. Z uwagi na trudności, jakie powód napotykał
w spłacie kredytów, umową nr 148/2/W z dnia 26 listopada 1992 r. dokonano ich
restrukturyzacji, odraczając termin spłaty oraz ustalając odsetki według stałej stopy
procentowej. Wobec niewywiązywania się powoda także ze zmodyfikowanych zobowiązań,
banki podjęły działania zmierzające do egzekucji swych roszczeń. Starania powoda o
udzielenie mu  kredytu naprawczego przez Bank Spółdzielczy w L.P. i Gospodarczy Bank
Południowo-Zachodni w W. nie odniosły skutku, ponieważ powód nie spełniał stosownych
przesłanek. Oddalając powództwo, Sąd Wojewódzki przyjął, że nie ma podstaw do nakazania
pozwanym bankom udzielenia powodowi dalszych kredytów, jak też, iż powód nie wykazał
powstania i wysokości szkody, której naprawienia dochodzi.
W apelacji powód zarzucił wyrokowi Sądu Wojewódzkiego w szczególności naruszenie
art. 3571 ż 1 i 2 k.c., przez przyjęcie, że nie wystąpiła nadzwyczajna zmiana stosunków
pociągająca za sobą niemożność zwrotu kredytu, oraz art. 6 k.c., przez przyjęcie, że powód
nie udowodnił powstania i wysokości szkody.
Sąd Apelacyjny we Wrocławiu, oddalając zaskarżonym wyrokiem apelację powoda, uznał, że
nie ma podstaw do zastosowania w sprawie art. 3571 k.c. Powód zawarł umowy kredytowe w
1991 r. Mógł więc przewidzieć ewentualną zmianę stosunków, wynikającą z zachodzących
wówczas przeobrażeń. Poza tym wysunięte przez powoda żądanie nakazania pozwanym
udzielenia mu nowego kredytu nie mieści się wśród uprawnień, które przyznaje art. 3571 k.c.
Sąd Apelacyjny podzielił także stanowisko sądu pierwszej instancji o braku przesłanek do
zasądzenia dochodzonego przez powoda odszkodowania.
Podstawę wniesionej przez powoda kasacji od wyroku Sądu Apelacyjnego stanowi zarzut
naruszenia art. 233 ż 1 k.p.c., przez dowolne przyjęcie, że po zawarciu umów kredytowych
nie nastąpiła nieprzewidziana przez powoda nadzwyczajna zmiana stosunków, oraz zarzut
naruszenia art. 415 k.c., przez nieuwzględnienie, że pozwani, wskutek zawinionego nie
udzielenia powodowi, wbrew ciążącemu na nich obowiązkowi, kredytu, wyrządzili mu
szkodę w wysokości nie spłaconego dotychczasowego kredytu, odsetek za zwłokę, nie
uiszczonych składek na ubezpieczenia rolnicze, zaległego podatku rolnego, utraconego zysku
z hodowli.
Kasacja jest bezzasadna.
Stosownie do art. 3931 pkt 2 k.p.c., kasację można oprzeć na naruszeniu przepisów
postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Podniesione
przez powoda naruszenie art. 233 ż 1 k.p.c. w zakresie oceny dowodów dotyczących
przesłanek zastosowania art. 3571 k.c. nie może być natomiast, choćby do naruszenia tego
rzeczywiście doszło, uznane za mogące mieć istotny wpływ na wynik sprawy. Jest bowiem
oczywiste, że art. 3571 k.c., nie mógłby, gdyby nawet w sprawie zachodziły przesłanki do
jego zastosowania, uprawniać powoda do, będącego przedmiotem powództwa, żądania
nakazania udzielenia mu nowego kredytu. Przepis ten pozwala sądowi jedynie na oznaczenie
nowego sposobu wykonania zobowiązania lub nowej wysokości świadczenia albo orzec o
rozwiązaniu umowy. Należy zaznaczyć przy tym, że kwestionowana ocena dowodów w pełni
odpowiada kryteriom przewidzianym w art. 233 ż 1 k.p.c.
Podobnie nie ma jakichkolwiek usprawiedliwionych podstaw zarzut naruszenia art. 415 k.c.
Zasadą prawa cywilnego jest swoboda umów, przejawiająca się, między innymi, w swobodzie
decyzji, czy i z kim zawrzeć umowę (art. 3531 k.c.). Sytuacje, w których dana osoba jest
zobowiązana do zawarcia określonej umowy z inną osobą są stosunkowo nieliczne, i
najczęściej z
ródłem takiego zobowiązania jest również zawarta wcześniej umowa (por. np.
art. 389 k.c.). Powód nie wykazał, na podstawie jakich zdarzeń i na jakich zasadach pozwane
banki miały być zobowiązane do zawarcia z nim nowych umów kredytowych. Nie można
zatem przyjąć istnienia po ich stronie takiego zobowiązania. Skoro pozwane banki nie były w
ogóle zobowiązane do udzielenia powodowi kredytu, to tym samym nie mogły się one
dopuścić czynu niedozwolonego, na który powołuje się powód. Należy przy tym dodać, że
jeżeliby nawet po stronie pozwanych banków takie zobowiązanie istniało i nie wywiązałyby
się one z niego, samo to jeszcze nie wystarczałoby do przypisania im popełnienia czynu
niedozwolonego w rozumieniu art. 415 k.c. Czyn niedozwolony, w znaczeniu art. 415 k.c.,
może bowiem  jak się przyjmuje  mieć miejsce tylko wtedy, gdy sprawca szkody naruszył
obowiązek powszechny, ciążący na każdym. Niewykonanie zatem zobowiązania samo przez
się nie może być uznane za działanie bezprawne w rozumieniu art. 415 k.c. Taka jego
kwalifikacja jest uzasadniona tylko wtedy, gdy jednocześnie następuje naruszenie obowiązku
powszechnego, ciążącego na każdym.
Z przytoczonych powodów kasację należało oddalić (art. 39312 k.p.c.).
O kosztach postępowania kasacyjnego Sąd Najwyższy rozstrzygnął stosownie do art. 98 i 108
ż 1 k.p.c. oraz ż 10 ust. 1 i 2 oraz ż 18 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia
4 czerwca 1992 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie w postępowaniu przed organami
wymiaru sprawiedliwości (Dz. U. Nr 48, poz. 220 ze zm.).