Zoonozy
Definicje
lð
Zoonoza (choroba odzwierzęca)  choroba przenosząca się w sposób naturalny ze
zwierząt kręgowych na człowieka
lð
Rozróżnia się 5 kategorii zoonoz
lð
Bezpośrednie  czynnik zakaz
ny przenosi się przez kontakt bezpośredni lub
pośredni (wydaliny, wydzieliny), przy czym podczas transmisji patogen nie
przechodzi cyklu rozwojowego (wścieklizna, bruceloza)
lð
Metazoonozy  rozprzestrzeniają się za pośrednictwem wektorów
mechanicznych lub biologicznych (dżuma, schistosomoza, gorączka
Zachodniego Nilu)
lð
Saprozoonozy  szerzÄ… siÄ™ drogÄ… alimentarnÄ… (salmoneloza)
lð
Cyklozoonozy  istnieje przynajmniej 1 żywiciel pośredni, który jest kręgowcem
(bÄ…blowica)
lð
Ksenozoonozy  przenoszenie czynnika zakaz
nego następuje przez
przeszczepy pochodzące od zakażonych dawców zwierzęcych
Zoonozy
Przepisy prawa
lð
Ustawa o Państwowej Inspekcji Sanitarnej z 14 marca 1985 r.
lð
Ustawa o chorobach zakaz
nych i zakażeniach z 6 września 2001 r.
lð
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 5 marca 1975 r. w sprawie
jednolitych metod postępowania przy zapobieganiu i zwalczaniu niektórych chorób
zakaz
nych
lð
Wykaz chorób zakaz
nych i zakażeń
lð
Wykaz stanów chorobowych stanowiących przeciwwskazanie do wykonywania
niektórych czynności związanych z produkcją środków spożywczych
lð
Określono zasady współdziałania służb
Zoonozy
Wykaz zoonoz
lð
Borelioza
lð
Nosacizna
lð
Bruceloza
lð
Promienica
lð
Choroba Creutzfeldta  Jakoba
lð
Pryszczyca
lð
Choroba kociego pazura
lð
Salmoneloza
lð
Czerwonka bakteryjna
lð
Åšwierzb
lð
Dżuma
lð
Tasiemczyce
lð
Glistnica
lð
Toksokaroza
lð
GorÄ…czka Q
lð
Toksoplazmoza
lð
Gruz
lica
lð
Tularemia
lð
Grzybice
lð
WÄ…glik
lð
Jersinioza
lð
Włośnica
lð
Kampylobakterioza
lð
Wścieklizna
lð
Krwotoczne zapalenie jelit (E.coli)
lð
Zapalenie mózgu i opon mózgowych
lð
Leptospirozy
lð
Botulizm
lð
Listerioza
lð
Żółta gorączka
lð
Chlamydofiloza
lð
GorÄ…czki krwotoczne
Zoonozy
Choroby prionowe
Gąbczaste encefalopatie człowieka TSE stanowią grupę chorób zwyrodnieniowych
ośrodkowego układu nerwowego wywołanych przez priony, kończących się śmiercią.
lð
KURU  atakowała mieszkańców górskich rejonów Papui  Nowej Gwinei z plemienia
Fore, którzy oddają się rytualnemu kanibalizmowi, spożywając mózgi zmarłych
mężczyzn. Choroba cechowała się brakiem koordynacji ruchowej, a w póżniejszym
okresie otępieniem i 100% śmiertelnością. Okres wylęgania to 3  12 miesięcy.
Twarz umierającego człowieka miała wygląd śmiejącego się człowieka więc chorobę
nazywano również  śmiejąca się śmierć
lð
Zespół Gertsmanna  Strausslera  Scheinkera  jest dziedziczną chorobą o okresie
wylęgania 2  6 lat, spowodowana mutacją w genie PrP. Mutacja pojawia się u jednej
osoby na 10 mln. Chorobę cechuje utrata koordynacji ruchów i postepujące otępienie.
W mózgu oprócz zmian gąbczastych, występują złogi amyloidu
lð
Śmiertelna rodzinna bezsenność  występuje bardzo rzadko, opisano ją u 6 rodzin,
okres wylęgania około rok. Przyczyną jest mutacja w genie PrP, głównymi objawami
jest otępienia i zaburzenia snu
Zoonozy
Choroby prionowe
lð
Choroba Creutzfeldta  Jakoba  występuje na całym świecie, lecz nie wiadomo jak
siÄ™ szerzy w populacji ludzkiej. IstniejÄ… trzy postacie
lð
Zachorowania sporadyczne o nieznanej etiologii dotyczy 85  90% chorcyh na
TSE
lð
Postać rodzinna spowodowana mutacją genu PrPNP na 20 chromosomie
dotyczy 5  10% pacjentów
lð
Jatrogenna  po przeszczepach, poprzez używanie skażonych narzędzi
chirurgicznych lub elektrod domózgowych 5% przypadków
lð
Wariant choroby Creutzfeldta  Jakoba  jest prionową chorobą występującą u ludzi
w iweku poniżej 30 lat, jest zoonozą, przenosi się z chorych krów na ludzi za
pośrednictwem spożywanego mięsa, tkanki nerwowej i być może narządów
zakażonych BSE krów. Pierwszy przypadek zdiagnozowano w styczniu 1994r.
Wrotami zakażenia jest układ pokarmowy. Inkubacja od 1 miesiąca do 10 lat, chory
umiera po 3  12 miesięcy od pierwszych objawów.
Zoonozy
Choroby wirusowe
Choroba kociego pazura
lð
Wywoływana przez wewnątzkomórkowe protobakterie Rochalimea henselae, R. quintata oraz Afipia felis.
Wywołują one u ludzi chorobę o typowym przebiegu (łagodna siatkowica węzłów chłonnych) lub nietypowym
lð
Głównym z
ródłem zakażenia są koty (90%) u których choroba przebiega w formie subklinicznej. Wrotami
zakażenia są zadrapania, rany, otarcia, ukłucia zarażonych pcheł. 80% zachorowań ludzi dotyczy osób
poniżej 20 lat
lð
Objawy:
lð
Postać typowa  inkubacja 10 dni, na skórze szyi i na kończynach pojawiają się krosty, zanikające po 1
 2 tygodniach. Po 2 tygodniach powiększeniu ulegają węzły chłonne (utrzymuje się około 6 tygodni)
często występuje gorączka i złe samopoczucie. Samowyzdrowienie następuje po 2  4 miesiącach.
Daje silną długotrwała odporność
lð
Postać nietypowa  obserwuje się ziarniniakowe zapalenie spojówek z adenopatią węzłów chłonnych
zausznych. Może pojawiać się także zapalenie migdałków, mózgu, tętnic mózgowych, narządów
wewnętrznych
lð
Rozpoznanie: badanie alergiczne, biopsja węzłów chłonnych, wykazanie swoistych przeciwciał testem ELISA
i IF
lð
Leczenie: antybiotykoterapia (ciprofloksacyna, gentamycyna)
lð
Zapobieganie: przestrzeganie higieny w kontaktach z kotami, dokładne mycie rąk, toaleta ran,
niedopuszczanie do lizania ran przez koty
Zoonozy
Choroby wirusowe
Kleszczowe zapalenie mózgu
lð
Wywoływana przez wirus z rodzaju Flavivirus
lð
Rezerwuarem są drobne dzikie zwierzęta, zwierzyna płowa, zwierzęta gospodarskie
oraz kleszcze (w Europie Ixodes ricinus). Kleszcze zarażają się od kóz i krów w
okresie wiremii pijąc ich krew, wirus utrzymuje się w organizmie kleszcza przez całe
życie i może być przekazywany transowarialnie. Do zakażenia człowieka dochodzi w
momencie ukłucia przez kleszcza, ale także poprzez mleko zakażonych kóz
lð
Wrota zakażenia: uszkodzona przez kleszcza skóra, przewód pokarmowy, drogi
oddechowe
lð
Objawy: dwufazowa gorączka, objawy neurologiczne, z przewagą objawów
mózgowych lub oponowych. Inkubacja 5  15 dni występuje wiremia trwająca 6  12
dni, obserwuje siÄ™ gorÄ…czkÄ™ powyżej 38ºC, silne bóle gÅ‚owy, osÅ‚abienie mięśni,
wymioty, biegunkę. Po 4  8 dniowej przerwie następuje 2 faza związana z
zakażeniem ukÅ‚adu nerwowego objawia siÄ™ gorÄ…czkÄ… 38  41ºC, silnymi bólami
głowy, światłowstrętem, objawami mózgowymi i oponowymi, zaburzeniami snu,
czucia, śmiertelność wynosi 1  2%
Zoonozy
Choroby wirusowe
lð
Rozpoznawanie: obraz kliniczny, przesłanki epidemiologiczne, badania
diagnostyczne
lð
Diagnostyka różnicowa: zapalenia mózgu na tle bakteryjnym i wirusowym
lð
Zapobieganie: unieszkodliwianie z
ródła zakażenia, ochrona osobista przez
ukąszeniami kleszczy, wczesne usuwanie kleszczy z ciała, gotowanie mleka,
szczepienia grup objętych ryzykiem
lð
W przypadku epidemii chorzy są hospitalizowani, istnieje obowiązek zgłaszania i
wykonywania badań diagnostycznych
Zoonozy
Choroby wirusowe
Ospa rzekoma
lð
Wywoływana przez wirus ospy rzekomej Pseudopoxvirus, należący do rodziny
Poxviridae rodzaju Orthopoxvirus
lð
Zarazek izolowano od krów i kotów (szczególnie w lecie i jesienią  co może
wskazywać na gryzoniami jako rezerwuar wirusa)
lð
Możliwe jest zakażenie przez uszkodzoną skórę, drogą pokarmową lub aerogenną.
Dotyczy najczęściej ludzi pracujących z bydłem
lð
Objawy: inkubacja 3  5 dni, w miejscu zakażenia pojawiają się pojedyncze wykwity w
postaci czerwonych plamek, następnie niebiesko-czerwonych guzków o twardej
konsystencji, a póz
niej krost. Wykwity najczęściej zlokalizowane są na rękach i
twarzy. Następnie pękają, pokrywają się strupem, który odpada po 6  8 tygodniach
nie pozostawiając blizn. Wykwity mogą rozprzestrzeniać się po całym ciele na
wskutek przeniesienia wirusa przez chorego. Możliwe są powikłania bakteryjne
powodujące zropienie zmian skórnych
lð
Zapobieganie: higiena, nie stosuje się szczepień, należy zapobiec rozprzestrzenianiu
się zmian i ich zakażenia
Zoonozy
Choroby wirusowe
Pryszczyca
lð
Dotychczas opisano kilkadziesiąt przypadków pryszczycy u ludzi, którzy mieli bliski
kontakt z chorymi krowami lub trzodÄ… chlewnÄ…
lð
Człowiek zakaża się przez kontakt bezpośredni przez uszkodzoną skórę lub drogą
powietrzno  kropelkową. Choroba szerzy się także przez przedmioty i środki
transportu skażone wirusem. Znane są przypadki zachorowań na wskutek picia
mleka od chorych na pryszczyce krów
lð
Inkubacja trwa 1  10 dni, występuje gorączka, bóle głowy i mięśni, nieżyt górnych
dróg oddechowych, w ciągu 1  2 dni pojawiają się na błonie śluzowej pęcherze
wypełnione surowiczym płynem. W miejscu pęknięcia pojawiają się nadżerki. U dzieci
może przebiegać w formie ostrej
Zoonozy
Choroby wirusowe
Wścieklizna
lð
Wywoływana przez neurotropowy wirus z rodziny Rhabdoviridae, rodzaj Lyssavirus
lð
Wyróżniono siedem genotypów wirusa
lð
Serotyp 1  klasyczny wirus wścieklizny (zwierzęta naziemne i człowiek)
lð
Serotyp 2  Lagos
lð
Serotyp 3  Mokola
lð
Serotyp 4  Duvenhage
lð
Serotyp 5 i 6  europejski wirus nietoperzy 1 i 2
lð
Serotyp 7  australijski wirus nietoperzy
lð
Człowiek zakaża się najczęściej na wskutek pokąsanie przez zwierze zakażone lub
chore, zanieczyszczenie uszkodzonej skóry ich śliną, drogą pokarmową lub
aerogennÄ…
lð
y
ródło zakażenia: lisy, psy, koty, zwierzęta domowe, nietoperze, gryzonie
Zoonozy
Choroby wirusowe
lð
Okres wylęgania u człowieka trwa 3  8 tygodni (sporadycznie 10 dni do roku)
lð
Rozpoznanie choroby początkowo jest trudne gdyż brak typowych dla tej jednostki
objawów. Początkowo obserwuje się gorączkę, bóle głowy, nudności, w miejscu
ukąszenia wystepuja świąd. U 80% chorych choroba przebiega z objawami szału.
Charakterystyczny jest wodowstręt objawiający się gwałtownymi skurczami mięśni
gardła i głośni przy próbach połykania, a niekiedy także na sam widok płynu oraz
ślinotok. Mogą wystepować omamy wzrokowe i słuchowe oraz niepokój. Chory
umiera w okresie porażeń
lð
Sposób postepowania w przypadku podejrzenia wścieklizny u człowieka określają
przepisy
lð
Instrukcja Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Ministra Rolnictwa w sprawie
zapobiegania wściekliz
nie u ludzi z 5/12/1967
lð
Zasady ustalania wskazań do szczepień opublikowane przez PZWL w 1986
lð
Ranę należy przemyć strumieniem wody z mydłem, opatrzyć i przystąpić do podania
surowicy i szczepień