SKAA
Y W
GLANOWE
zawierają ponad 50% minerałów węglanowych
WAPIENIE DOLOMITY
Minerały skałotwórcze  kalcyt, aragonit Minerał skałotwórczy  dolomit
pochodzenia
pochodzenia pochodzenia
chemicznego
chemicznego organicznego
Materiałem budującym
Powstają w wyniku
ten rodzaj skał są
reakcji chemicznych,
szczątki organiczne
takich jak wytrącanie
zbudowane z węglanu
wapnia.
Wapienie pochodzenia organicznego
- muszlowce (zlepy muszlowe)  niewielkie rozprzestrzenienie; powstają w
wyniku sedymentacyjnego nagromadzenia skorup małżów lub ramienionogów
- wapienie rafowe  budowle węglanowe utworzone zwykle przez więz
bę
organizmów kolonijnych
- wapienie krynoidowe (zbudowane z liliowców),
- kreda pisząca powstała w środowisku morskim zbudowana z kokolitów
(odmiana glonów wapiennych) i pyłu kalcytowego, który pełni rolę spoiwa.
- kreda jeziorna (wapień jeziorny) podobna do kredy piszącej. Zbudowana ze
szczątków organizmów słodkowodnych (mięczaków) oraz pyłu węglanowego.
1
Wapienie pochodzenia chemicznego
Są skałami o lokalnym rozprzestrzenieniu. Powstają na obszarach występowania
Są skałami o lokalnym rozprzestrzenieniu. Powstają na obszarach występowania
m.in. gorących z
ródeł. Część tworzy się też na skutek wytrącania się węglanu
m.in. gorących z
ródeł. Część tworzy się też na skutek wytrącania się węglanu
wapnia z wody morskiej.
wapnia z wody morskiej.
przykłady
przykłady
- martwica wapienna powstaje podczas wypływu wód zasobnych w Ca. Na
roślinach wytrąca się węglan wapnia - aragonit. Jest skałą porowatą często ze
śladami dobrze zachowanych fragmentów roślin porastających obszary wokół
z
ródeł. Starszą odmianą martwicy wapiennej jest trawertyn (następuje
rekrystalizacja aragonitu w kalcyt). Jest skałą zwięzłą i porowatą;
- masywne wapienie zbudowane z drobnokrystalicznego kalcytu wytrąconego z
wody morskiej
- wapienie oolitowe (ooidowe) zbudowane z owalnych form poniżej 2 mm, o
zbudowane z owalnych form poniżej 2 mm, o
budowie koncentryczno-promienistej. Tworzą się w spokojnych przybrzeżnych
budowie koncentryczno-promienistej. Tworzą się w spokojnych przybrzeżnych
warunkach jeziornych lub morskich
warunkach jeziornych lub morskich
Dolomity
Skały pochodzenia chemicznego. Trudno je odróżnić od wapieni zwłaszcza, że
istnieją ogniwa przejściowe, tj. dolomity wapniste i wapienie dolomityczne. Dzielą
się na:
PIERWOTNE  w wyniku chemicznego wytrącania z wód morskich lub jeziornych.
Tworzą pokłady o dość jednolitym wykształceniu litologicznym i niekiedy o
wyraz
nym uławiceniu. Są zwykle drobnokrystaliczne (mikrytowe) i
równokrystaliczne. Często zawierają piryt framboidalny i substancję organiczną.
Tekstura masywna, niekiedy równoległa.
WTÓRNE  (metasomatyczne, epigenetyczne)  w wyniku metasomatycznych
przemian wapieni i margli pod wpływem krążących szczelinami wód zasobnych w
Mg (częściowe wyparcie węglanu wapnia i zastąpienie go przez węglan magnezu).
Powoduje to często zmniejszenie objętości skały, stąd dolomity wtórne są
zwykle porowate, grubokrystaliczne (sparytowe), nierównokrystaliczne i
często okruszcowane siarczkami Zn, Pb, Cu.
2
Skały węglanowe
Geneza: chemiczna bądz
organogeniczna
Składniki skał węglanowych:
1. Matrix  składniki ortochemiczne (otochemy) budujące spoiwo.
mikryt - mikrokrystaliczny osad węglanowy składający się z kryształów
mniejszych niż 4 m�.
sparyt - węglany o średnicy przekraczającej 4 m�.
2. Składniki ziarnowe - składniki allochemiczne (allochemy) budujące szkielet
skały.
bioklasty  szczątki organiczne obumarłych zwierząt
ooidy (oolit)  koncentryczno-promieniste ziarna węglanowe powstałe
głównie w wyniku wytracania chemicznego. Niektóre
ooidy mają jądra zbudowane z materiału detrytycznego
inne składniki ziarnowe: intraklsaty, pelloidy, pellety (grudki, gruzełki),
ekstraklasty
Bioklast Amonity Bioklast Mszywioły
3
Wapień organogeniczno-mikrytowy
Zasadniczą masę skały tworzy mikryt węglanowy, w którym występują bioklasty
NX
Wapień organogeniczno-sparytowy
Skała zbudowana ze sparytu węglanowego, w którym występują bioklasty;
skała poprzecinana licznymi mikrytowymi żyłkami.
NX
4
Dolomit pierwotny
Podstawową masę skały tworzy drobnokrystaliczny dolomit.
NX
Dolomit wtórny
Skała zbudowana ze sparytu węglanowego; dostrzegalny romboedryczny
pokrój kryształów dolomitu
NX
5
Wapień oolitowo-sparytowy
Zasadniczym składnikiem skały są oolity, o dobrze widocznej koncentryczno-
promienistej budowie wewnętrznej, zróżnicowanym kształcie i wielkości. Spoiwem
jest sparyt węglanowy. Jako domieszka w nieznacznych ilościach występują
bioklasty.
Skały krzemionkowe
Geneza: chemiczna bądz
organogeniczna
Utwory osadowe zawierające ponad 50% obj. autigenicznych minerałów z grupy
SiO2: opalu, chalcedonu, kwarcu (mikrokwarcu).
W składzie mogą znalez
ć się: epiklasty, piroklasty, substancja ilasta, minerały
węglanowe, tlenki, siarczki żelaza i inne.
Skały krzemionkowe powstają w efekcie:
- Gromadzenia krzemionkowych elementów szkieletowych,
- Bezpośredniej precypitacji (wytrącania krzemionki z roztworu wodnego),
- Koncentracji minerałów krzemionkowych w procesach diagenetycznych
przeobrażeń pierwotnie krzemionkowych skał.
6
Skały krzemionkowe organogeniczne
Spongiolit  zlityfikowane igły (spikule) gąbek (zbudowane z opalu, chalcedonu)
7
Skały krzemionkowe
Skały krzemionkowe organogeniczne
Radiolaryt
Ziemia okrzemkowa
Zlityfikowane szkielety promienic -
Zlityfikowane okrzemki (opalowe
radiolarii (głownie chalcedonowe)
skorupki jednokomórkowych glonów)
Skały krzemionkowe chemogeniczne
Chalcedonit
Ogólne określenie skały krzemionkowej zwykle o wtórnej,
diagenetycznej genezie, której głównym składnikiem jest chalcedon
8
Skały gipsowo-solne (EWAPORATY)
Geneza: chemiczna.
Ewaporaty powstają w wyniku wytrącania wskutek intensywnego parowania.
Skały gipsowe - (gipsyty, gipsowce)  monomineralne utwory zbudowane z gipsu
Alabaster  drobnokrystaliczna skała gipsowa.
Skały anhydrytowe (anhydryty, anhydrowce) - monomineralne utwory zbudowane
z anhydrytu
Sole kamienne  utwory zbudowane z halitu.
Sole karnalitowe, polihalitowe, sylwinowe i in.
Skały polimineralne:
- Sole gipsowo-solne
- Sole twarde (utwory zbudowane z halitu, sylwinu i minerału siarczanowego).
- Sole potasowo-magnezowe
CHALCEDON  skrytokrystaliczna odmiana
kwarcu
Cechy optyczne takie jak dla kwarcu.
Dla chalcedonu charakterystyczne wachlarzowate skupienia
wydłużonych osobników.
chalcedon
9
OPAL  substancja mineralna!, koloidalna krzemionka;
z czasem przekrystalizowuje w chalcedon
SiO2 � nH2O
Barwa Pleochroizm A
upliwość Relief Morfologia
bezbarwny brak brak płaski, substancja
amorficzna
lekko
ujemny
Barwy interferencyjne Wygaszanie
światła
Izotropowy Izotropowy
10