EKONOMIA
EKONOMIA
EKONOMIA
EKONOMIA
EKONOMIA
EKONOMIA
EKONOMIA
EKONOMIA
Inflacja
Przyczyny inflacji i jej rodzaje.
Koszty i sposoby przeciwdziałania inflacji.
Opracowanie: Dr Dariusz Prokopowicz
WARSZAWA
� Copyright by Dariusz Prokopowicz
2005
Banknoty a wysoka inflacja
Banknoty a wysoka inflacja
Banknoty w sytuacji hiperinflacji
du\
a ilość  zer oznaczająca wysoką inflację
przewa\
ają w obiegu
są zwykle łatwiejsze do podrobienia
2
Pojęcie inflacji
Pojęcie inflacji
Inflacja
jest to stan ciągłego wzrostu ogólnego poziomu cen (nadmierne
przepełnienie rynku pieniądzem; nadmierna ilość pieniądza na rynku) w
miarę upływu czasu. Inflacja ma rodowód łaciński inflacja -
rozdęcie; inflaro  rozdymać.
definiuje się jako stały wzrost przeciętnego poziomu cen
rynkowych na towary i usługi nabywane przez ludność.
to proces wzrostu poziomu cen, powodujący niekontrolowane
i nieakceptowane społecznie zmiany proporcji podziału
dochodu narodowego.
we współczesnej gospodarce światowej występuje ona
powszechnie, choć ró\
nym nasileniem w poszczególnych
krajach.
3
Inflacja zaczęła rozwijać się w XX wieku
Inflacja zaczęła rozwijać się w XX wieku
Inflacja w przeszłości pojawiała się rzadko, zazwyczaj w
okresach prowadzonych wojen lub powa\
nych
ogólnoświatowych kryzysów.
Inflacja pojawiła się ona w latach 30. i 40. ubiegłego
wieku, z całą siłą natomiast ujawniła się po drugiej wojnie
światowej.
Dopiero wielkie kryzysy gospodarcze na początku XX
wieku spowodowały, \
e zaczęto ją postrzegać jako
zjawisko ekonomiczne nieodłącznie towarzyszące
procesom gospodarczym.
Pojawienie się inflacji w okresie międzywojennym
związane równie\
było ze zmianą międzynarodowych
systemów kursów walutowych.
4
Przyczyny inflacji
Przyczyny inflacji
Ekonomiści mają ró\
ne poglądy na temat przyczyn
inflacji i przyjmuje się, \
e większość ich koncepcji jest
słuszna, poniewa\
wywołuje ją wiele czynników.
W koncepcji monetarystów przyczyną inflacji jest występowanie
nadmiaru pieniądza na rynku w stosunku do poda\
y dóbr i usług.
Najwybitniejszy przedstawiciel tego kierunku  Milton Friedman
twierdzi, \
e nadwy\
ka popytu na dobra nad ich poda\
ą jest
następstwem nadmiernego wzrostu poda\
y pieniądza w ujęciu
nominalnym, co powoduje przesunięcie się w górę krzywej popytu,
podczas gdy wielkość poda\
y dóbr i usług w tym czasie nie wzrasta.
Nadmierna poda\
pieniądza pozwala ludziom kupić więcej dóbr i
usług, a poniewa\
ich ilość nie zwiększa się, to wywołuje to wzrost
cen.
5
Inflacja ciągniona przez popyt
Inflacja ciągniona przez popyt
Przyczyny inflacji
Przyczyny inflacji
Przyczyny inflacji zwykle tkwią w zjawisku szybszego
wzrostu popytu ni\
poda\
y, w wyniku szybszego
wzrostu płac i innych dochodów ludności ni\
produkcji.
Sytuacja taka wywołuje tzw. inflację ciągniona przez popyt.
Inflacja ciągniona przez popyt pojawia się wówczas, gdy zbyt du\
y
efektywny popyt zderza się z niedostateczną wielkością dóbr i
usług występujących na rynku.
Trudną do opanowania przyczyną inflacji jest wzrost kosztów
produkcji. Występuje wówczas specyficzny wariant inflacji
ciągnionej przez popyt.
Przyczyną jest w tym wypadku jest wzrost kosztów (np. wskutek
podwy\
szonych płac z tytułu nadgodzin lub wzrost cen surowców, podatków).
W takiej sytuacji ceny zaczynają szybko wzrastać, ograniczając
wielkość popytu i prowadząc do spadku produkcji.
6
Luka inflacyjna i
Luka inflacyjna i
Przyczyny inflacji
reglamentacja towarów Przyczyny inflacji
reglamentacja towarów
Luka inflacyjna jest to nadwy\
ka globalnego popytu
nad globalną poda\
ą.
Nadwy\
ka ta powstaje w sytuacji, gdy wzrost cen jest stosunkowo
niedu\
y, zaś zdolności produkcyjne są w pełni wykorzystane.
Objawem tej luki mo\
e być fakt, \
e uczestnicy rynku, posiadając
środki pienię\
ne, mają trudności w nabyciu dóbr i usług
niezbędnych do zaspokojenia ich potrzeb.
W ten sposób zmuszeni są do przymusowych oszczędności.
Częstym zjawiskiem pojawiającym się wraz z luką inflacyjną jest
reglamentacja towarów. Polega ona na wprowadzeniu przez rząd
limitów na spo\
ycie pewnych dóbr.
To z kolei wywołuje następne zjawiska, takie jak: bezpośrednia
wymiana towarowa, "czarny rynek", na którym ceny
poszukiwanych towarów są o wiele wy\
sze.
7
Formy inflacji ze względu na jej tempo
Formy inflacji ze względu na jej tempo
Ze względu na tempo inflacji wyró\
nia się jej
następujące formy:
inflację umiarkowaną (pełzającą), która występuje wtedy, gdy
wzrost cen jest stosunkowo wolny i wyra\
a się wskaz
nikiem
jednocyfrowym, tj. do 10 % w skali rocznej.
inflację kroczącą (z reguły do kilkunastu procent rocznie), gdy
oczekiwania inflacyjne wywołują określone zachowania
podmiotów gospodarczych wzmagające ten proces, przy
czym zaczyna się ona wymykać kontroli.
8
Formy inflacji ze względu na jej tempo
Formy inflacji ze względu na jej tempo
inflację galopującą, którą charakteryzuje wysoka stopa
inflacji, a wzrost cen wyra\
a się wskaz
nikiem np. dwu- i
trzycyfrowym.
hiperinflację, gdy natę\
enie procesów inflacyjnych
uniemo\
liwia racjonalne gospodarowanie z powodu
niemo\
ności prowadzenia rachunku ekonomicznego,
planowania działań gospodarczych, nieskuteczności
systemów motywacyjnych, co prowadzi do anarchizacji \
ycia
społecznego.
9
Inflacja umiarkowana
Inflacja umiarkowana
Ta forma inflacji nie powoduje zakłóceń w przebiegu procesów
gospodarczych i poddaje się kontroli.
W warunkach tej inflacji występują tak\
e niewielkie odchylenia
wzajemnych relacji cen.
Pieniądz w niewielkim stopniu traci swoją siłę nabywczą, a więc
ludzie nie starają się pozbyć gotówki w najkrótszym czasie i za
wszelką cenę.
Szkodliwość ekonomiczna inflacji umiarkowanej jest niewielka, a
społeczeństwo nie wpada przez nią w panikę.
10
Hiperinflacja
Hiperinflacja
Hiperinflacja jest związana z sytuacją polityczną oraz załamaniem
gospodarki danego kraju.
Towarzyszy jej zazwyczaj chaos i ró\
norodne zaburzenia: strajki,
demonstracje i rozruchy.
Hiperinflacja miała miejsce w wielu krajach po pierwszej wojnie
światowej, a tak\
e znamiona tego zjawiska wystąpiły w krajach
postkomunistycznych, na początku procesów transformacji lub
przed ich rozpoczęciem.
W latach 1989  1990 w Polsce stopa inflacji była bardzo wysoka,
co groziło całkowitym załamaniem gospodarczym.
W toku hiperinflacji następuje gwałtowna ucieczka od pieniądza, a
jego miejsce w obiegu krajowym zajmują zazwyczaj waluty obce 
w czasie hiperinflacji w Niemczech i w Polsce w latach 20. tę
funkcję przejął dolar USA.
11
Skutki hiperinflacji
Skutki hiperinflacji
W sytuacji występowania hiperinflacji natę\
enie procesów
inflacyjnych jest tak du\
e, \
e uniemo\
liwia racjonalne
gospodarowanie z powodu niemo\
ności prowadzenia rachunku
ekonomicznego, planowania działań gospodarczych,
nieskuteczności systemów motywacyjnych, co prowadzi do
anarchizacji \
ycia społecznego.
W ogólnym ujęciu do skutki inflacji (charakteryzującej się wysokim
tempem wzrostu cen) podzielić mo\
na na dwie grupy, przyjmując
zało\
enie, \
e gdy występuje wysoka inflacja to jedni ludzie na
niej zyskują inni tracą.
12
Kto traci na inflacji?
Kto traci na inflacji?
grupy społeczne, które maja stałe dochody czyli emeryci,
renciści, pracownicy sfery bud\
etowej
inwestorzy - inwestują kapitał, aby otrzymać dochód; ryzyko
inwestycyjne wzrasta gdy\
nie zna cen jakie będą za kilka lat
przez co traci
osoby, które oszczędzają - w ka\
dym przypadku mamy do
czynienia z deprecjacją czyli ze stałym spadkiem siły
nabywczej pieniądza. Zaoszczędzona suma staje się
mniejsza za kilka lat ni\
w dniu oszczędzania, zyskują
oszczędności szufladowe
13
Kto zyskuje na inflacji?
Kto zyskuje na inflacji?
osoby, które zaciągają kredyt przy stałym oprocentowaniu - w
przypadku wzrostu cen pieniądz traci na wartości a rata kredytu
jest taka sama
bud\
et państwa - je\
eli ceny rosną szybciej ni\
koszty produkcji;
wysoka cena sprzeda\
y - wy\
szy podatek
14
Inflacja utajona
Inflacja utajona
Inflację utajoną (ukrytą, tłumioną) charakteryzują
przymusowe oszczędności, wywołane poda\
ą
niedostateczną w stosunku do efektywnego popytu
(tzw. luką inflacyjną).
Inflacja ta określona jest przez potencjalny wzrost cen, tj. taki jaki
nastąpiłby, gdyby nie działały ograniczenia administracyjne cen
przez stosowanie interwencjonizmu państwowego np.
wprowadzenie cen urzędowych, zamro\
enie cen.
Odwrotnością inflacji utajonej jest inflacja otwarta (jawna), która
zasadniczo wyra\
a się wzrostem cen, który nie jest ograniczany
urzędowo.
15
Inflacja utajona
Inflacja utajona
Występowanie inflacji utajonej związane jest występowaniem
gospodarki centralnie planowanej (centralnie kierowanej). Inflacja ta
występowała w przeszłości powszechnie w krajach o gospodarce
centralnie planowanej, tj. głównie byłych krajach
komunistycznych.
Wyra\
ała się ona w trwałej nadwy\
ce popytu nad ograniczoną
poda\
ą dóbr i usług przy względnie stałym i administracyjnie
regulowanym poziomie cen rynkowych.
Wiele tych cen kształtowało się nawet poni\
ej kosztów własnych,
co wymagało stosowania na szeroką skalę dotacji z bud\
etu
państwa.
16
Inflacja utajona
Inflacja utajona
Skutkiem inflacji utajonej były:
głęboka nierównowaga na rynku
upokarzające kolejki
kupowanie na zapas
spekulacja
nieuprzejma obsługa
brak motywacji do pracy
brak ekonomicznego przymusu racjonalnego gospodarowania
w przedsiębiorstwach
nadmierne zu\
ycie materiałów, energii, paliwa, itp.
17
Stagflacja
Stagflacja
jest to proces równoczesnego spadku wielkości produkcji i
zatrudnienia, połączony ze wzrostem bezrobocia, czyli proces
stagnacji gospodarczej oraz wzrostu przeciętnego poziomu cen, czyli
inflacji.
to określenie powstałe z połączenia fragmentów słów stagnacja oraz
inflacja i oznacza okresy w gospodarce, gdy zarówno inflacja jak i
bezrobocie rosną.
Powodem stagflacji jest obni\
enie poda\
y globalnej na przykład
wskutek szoku poda\
owego (np. podniesienie cen ropy naftowej przez
kraje OPEC w latach siedemdziesiątych), który prowadzi do światowej
inflacji i recesji.
Szok poda\
owy, czyli obni\
enie poda\
y globalnej jest na ogół
powodowany wzrostem cen środków produkcji wskutek
egzogenicznego wzrostu pozapłacowych kosztów wytwarzania (np.
energii).
18
Złudzenie inflacyjne
Złudzenie inflacyjne
Zjawisko  złudzenia inflacyjnego (iluzji pienię\
nej)
uto\
samia wzrost płac nominalnych ze wzrostem płac
realnych.
Ludzie ulegają  złudzeniu inflacyjnemu wtedy, gdy mylą zmiany
realne ze zmianami nominalnymi. Ludzki dobrobyt zale\
y od
zmiennych realnych, nie zaś nominalnych.
Wzrost wynagrodzenia pracowników powoduje wzrost kosztów
wytwarzania, co prowadzi zarówno do wzrostu cen, jak i do wzrostu
produkcji.
Pracownicy, którzy otrzymali wy\
sze płace z tytułu pracy w godzinach
nadliczbowych, są przekonani, \
e wzrosły ich płace realne, tzn. wzrosła
siła nabywcza zarobionych pieniędzy. Pojawia się wówczas zjawisko
 złudzenia inflacyjnego (iluzji pienię\
nej).
19
Problemy w gospodarce będące z
ródłem trudności w
Problemy w gospodarce będące z
ródłem trudności w
dziedzinie przezwycię\
ania inflacji w Polsce w 1989 roku
dziedzinie przezwycię\
ania inflacji w Polsce w 1989 roku
(w okresie występowania hiperinflacji)
Bardzo wysoka stopa inflacji, sięgająca około 1000 %.
Dysproporcjonalna struktura gospodarcza charakteryzująca się szczególnie
wysoką hipertrofią przemysłu cię\
kiego, którego udział wynosił prawie 64 %
całej produkcji przemysłowej.
Zadłu\
enie zagraniczne Polski osiągnęło w 1989 r. ponad 40 mld dolarów
USA i wykazywało stałą tendencję rosnącą.
W gospodarce dominowała państwowa własność. Sektor państwowy był
wysoce nieefektywny i nieelastyczny.
Cała gospodarka charakteryzowała się du\
ym zacofaniem technicznym i
nikłymi skłonnościami do innowacji.
Poziom \
yciowy ludności był bardzo niski a struktura spo\
ycia ludności była
w wysokim stopniu odbiegająca od standardów krajów rozwiniętych.
Polska waluta krajowa nie tylko była niewymienialna, lecz miała bardzo słabą
pozycję w stosunku do  twardych walut krajów wysoko rozwiniętych.
20
Likwidacja skutków stagflacji
Likwidacja skutków stagflacji
Przykładem przezwycię\
enia długookresowych,
inflacyjnych skutków stagflacji jest przystosowanie się
krajów zachodnich do sytuacji szoku poda\
owego,
wywołanego znacznym podniesieniem cen ropy
naftowej przez kraje OPEC (w latach 70.).
Kraje zachodnie wprowadzały ró\
nego rodzaju środki
oszczędnościowe w celu zu\
ycia ropy naftowej: ograniczano
ruch samochodowy, wprowadzano oszczędności energii
elektrycznej itp.
Poza tym podjęto szeroko zakrojone badania nad
wynalezieniem energooszczędnych technologii i
wprowadzano je tam, gdzie tylko było to mo\
liwe.
21