56
technologie i bezpieczeństwo
ocena ryzyka zawodowego
Sortowacz odpadów komunalnych
Ocena ryzyka zawodowego sortowacza została wykonana metodą wg normy PN-N-18002; w meto-
dzie zakłada się możliwość powstania wypadku i szacuje jakościowo parametry ryzyka, którymi
są możliwe, spowodowane zdarzeniem, ciężkości następstw (skutki) i prawdopodobieństwo, z jaki-
mi następstwa te mogą wystąpić. Ciężkość następstw i prawdopodobieństwo wystąpienia następstw
szacowane są na trzech poziomach, ryzyko zawodowe wartościowane jest w skali trójstopniowej,
na trzech poziomach.
Iwona Romanowska-Słomka
Charakterystyka stanowiska
Sortowacz ręcznie segreguje odpady komunalne na liniach sortowniczych. Praca wykonywana jest głównie w pomieszczeniach. W czasie
jednej zmiany sortowacz może pracować w różnych miejscach ciągów technologicznych, w kabinie sortowniczej zmieszanych odpadów
komunalnych, odpadów organicznych lub przy sortowaniu opakowań PET. Praca odbywa się na dwie zmiany.
Karta informacji o zagrożeniach na stanowisku sortowacza odpadów komunalnych
Zagrożenia y
ródło zagrożenia (przyczyna) Możliwe skutki zagrożenia Środki ochrony przed zagrożeniami
Grupa ryzyka Droga zakażenia Przechowywanie dokumentów
Zagrożenia biologiczne
Arenaviridae limfocytarny Gryzonie (szczury, myszy, itp.) Limfocytarne zapalenie opon Środki ochrony indywidualnej, tępienie
i splotów naczyniowych szczurów, urządzenia odpylające
gr. 3, brak szczepień Powietrzno-pyłowa, bezpośrednia Nie
(skaleczenia)
Wirus zapalenia wątroby typu C Odpady np. strzykawki Zapalenie wątroby, częsta Środki ochrony indywidualnej, au-
postać przewlekła, marskość, tomatyzacja pracy w laboratoriach,
rak wątroby sterylizacja
gr. 3, brak szczepień Bezpośrednia (skaleczenie), przez Tak
krew i inne płyny ustrojowe
człowieka
Wirus zapalenia wątroby typu B i D Odpady, np. strzykawki Zapalenie wątroby, częsta Środki ochrony indywidualnej, szczepie-
postać przewlekła, marskość, nia, automatyzacja pracy w laborato-
rak wątroby riach, sterylizacja
gr. 3, szczepienia Bezpośrednia (skaleczenie), przez Tak
krew i inne płyny ustrojowe
człowieka
Wirus zapalenia wątroby typu A Ludzie, odpady Zapalenie wątroby typu A, Szczepienia ochronne, środki ochrony
zapalenie żołądka i jelit indywidualnej, dezynfekcja, sterylizacja
gr. 2, szczepienia Kałowo-pokarmowa, bezpośrednia Nie
Retroviridae, ludzki wirus upośle- Ludzie AIDS, zespół nabytego obni- Środki ochrony indywidualnej,
dzenia odporności HIV żenia odporności, nowotwo- dezynfekcja
ry, śmierć
gr. 3, brak szczepień Bezpośrednie przez krew i inne płyny Tak
ustrojowe
Clostridium perfringens Gleba, odpady Zgorzel gazowa, posocznica Natychmiastowe opatrywanie ran, ręka-
Laseczka zgorzeli gazowej wice ochronne, obuwie ochronne
gr. 2, brak szczepień Bezpośrednia, po zranieniach Nie
6/2008
57
Clostridium tetani Gleba, odpady Tężec, działanie toksyczne Szczepienia, natychmiastowe opatry-
Laseczka tężca T wanie ran, środki ochrony indywidual-
nej, podawanie anatoksyny tężcowej
po skaleczeniach
gr. 2, szczepienie Bezpośrednia, po zranieniach Nie
Enterobakter earogenes (cloacae) Kał ludzi i zwierząt, odpady Oportunistyczne zapalenie Przestrzeganie zasad higieny, dezyn-
dróg moczowych, zapalenie fekcja, środki ochrony indywidualnej,
żołądka, jelit, płuc, innych wentylacja
narządów
gr. 2, brak szczepień Powietrzno-kropelkowa, powietrz- Nie
no pyłowa, bezpośrednia
Enterobacter spp. Kał ludzi i zwierząt, gleba, odpady Oportunistyczne zapalenie Przestrzeganie zasad higieny, dezyn-
dróg moczowych, żołądka, fekcja, środki ochrony indywidualnej,
jelit, płuc i innych narządów wentylacja
gr. 2, brak szczepień Bezpośrednia, powietrzno-kropelko- Nie
wa, powietrzno-pyłowa
Enterococcus spp. Zwierzęta, kał, odpady Oportunistyczne zapalenie Przestrzeganie zasad higieny, dezyn-
dróg moczowych, pęcherzyka fekcja, środki ochrony indywidualnej,
żółciowego, wsierdzia wentylacja
gr. 2, brak szczepień Bezpośrednia, powietrzno-kropelko- Nie
wa, powietrzno-pyłowa
Escherichia coli, szczepy Kał, gleba, odpady Krwotoczne zapalenie okręż- Przestrzeganie zasad higieny, dezyn-
werocytotoksygenne nicy, hemolityczna uremia, fekcja, środki ochrony indywidualnej,
wytwarza toksyny wentylacja
gr. 3, brak szczepień Pokarmowa, bezpośrednia, Nie
T powietrzno- kropelkowa
Klebsiella oxytoca, Klebsiella pneu- Gleba, produkty roślinne Zakażenie dróg moczowych Środki ochrony indywidualnej, dezynfek-
monice /pałeczka zapalenia płuc i zwierzęce i innych narządów, zapalenie cja, redukcja zapylenia, wentylacja
płuc, cuchnący nieżyt nosa,
gr. 2, brak szczepień Powietrzno-kropelkowa, powietrz- Nie
inne zakażenia
no pyłowa, bezpośrednia
Staphylococcus aureus (gronkowiec Ludzie, pył Zakażenia ropne, stany za- Przestrzeganie zasad higieny, dezyn-
złocisty) palne dróg oddechowych fekcja, środki ochrony indywidualnej,
i innych narządów, zatrucia wentylacja
pokarmowe, posocznica, aler-
gr. 2, brak szczepień Powietrzno-pyłowa, powietrzno-kro- Nie
gia skórna
pelkowa, bezpośrednia (skaleczenia)
Salmonella choleraesuis var. pałecz- Woda, gleba, odpady Salmonelloza (zapalenie Środki ochrony indywidualnej, dezynfek-
ka duru mysiego żołądka i jelit, zatrucia cja, przestrzeganie zasad czystości
pokarmowe) i higieny w miejscu pracy, wentylacja
gr. 2, brak szczepień Pokarmowo-wodna, rzadko Nie
powietrzno-kropelkowa
Salmonella choleraesuis var. typ hi / Woda, gleba, odpady Dur brzuszny Szczepienia ochronne, środki ochrony
pałeczka duru brzusznego indywidualnej, dezynfekcja, sterylizacja,
przestrzeganie zasad czystości i higieny
w miejscu pracy
gr. 3, szczepienia Pokarmowo-wodna, rzadko Nie
powietrzno-kropelkowa
Pseudomonas Zanieczyszczenia glebą Oportunistyczne zapalenie Środki ochrony indywidualnej
dróg moczowych, zapalenie
płuc, zakażenie skóry (rop-
gr. 2, brak szczepień Bezpośrednio po zranieniach Nie
nie), zapalenie wsierdzia
Bacillus anthracis (laseczka Pył, odpady Wąglik postać płucna, skór- Redukcja zapylenia, środki ochrony indy-
wąglika) na, jelitowa widualnej, dezynfekcja, sterylizacja
gr. 3, brak Bezpośrednia, powietrzno pyłowa, Nie
pokarmowa
Shigella sonnei (pałeczka Ludzie Czerwonka bakteryjna (zapa- Środki ochrony indywidualnej, dezynfek-
czerwonki) lenie jelita grubego z krwawą cja, sterylizacja, oświata zdrowotna
biegunką)
gr. 2, brak szczepień Pokarmowo-wodna Nie
Aspergillus fumigatus kropidlak Pleśniejące drewno, papier, skóry Aspergiloza płuc, astma, aler- Ochrona obiektów przed spleśnieniem,
popielaty i inne odpady giczny nieżyt nosa, wytwarza środki ochrony indywidualnej, redukcja
toksyny zapylenia, odgrzybianie, dezynfekcja
gr. 2, brak szczepień Powietrzno-kropelkowa, Nie
A, T powietrzno-pyłowa
Penicillium funiculosum Pleśniejące drewno, papier, skóry Zatrucia (wątroba, płuca, ner- Ochrona obiektów przed spleśnie-
i inne odpady ki) choroby nowotworowe, niem, środki ochrony indywidualnej,
wytwarza mikotoksyny redukcja zapylenia, odgrzybianie,
dezynfekcja
gr. 2, brak szczepień Powietrzno-kropelkowa, Nie
T powietrzno pyłowa
6/2008
58
Fusarium sporotrichioides, zarodni- Pleśniejące drewno, papier, skóry Zaburzenia oddychania, cho- Ochrona obiektów przed spleśnieniem,
ki grzyba Fusarium solani i inne odpady roby nowotworowe, wytwa- środki ochrony indywidualnej, redukcja
rza mikotoksyny zapylenia, odgrzybianie, dezynfekcja
gr. 2, brak szczepień Powietrzno-kropelkowa, Nie
T powietrzno-pyłowa
Lotne związki organiczne wytwa- Pleśniejące drewno, papier, skóry Zatrucia z objawami Środki ochrony indywidualnej, redukcja
rzane w dużych ilościach przez i inne odpady ogólnymi (nudności, złe zapylenia, odgrzybianie dezynfekcja
grzyby pleśniowe samopoczucie)
gr. 2, brak szczepień Powietrzno-kropelkowa, Nie
powietrzno-pyłowa
Aspergillus niger Pleśniejące drewno, papier, skóry Zakażenie ucha, alergiczny Środki ochrony indywidualnej, ochrona
kropidlak czarny i inne odpady nieżyt nosa, astma, wytwa- obiektów przed spleśnieniem, redukcja
rza toksyny zapylenia
gr. 2, brak szczepień Powietrzno-kropelkowa, Nie
A, T powietrzno-pyłowa
Echinococcus multilocularis (bąblo- Kał kotów i innych zwierząt Bąblowica wątroby, rzadziej Przestrzeganie zasad higieny, oświata
wica, pasożyty) płuc, mózgu lub innych zdrowotna
organów
gr. 3, brak szczepień Powietrzno-kropelkowa, Nie
powietrzno-pyłowa
Zagrożenie y
ródło zagrożenia (przyczyna) Możliwe skutki zagrożenia Środki ochrony przed zagrożeniami
Zagrożenia fizyczne, chemiczne i psychofizyczne
Upadek na tym samym Śliskie, nierówne powierzchnie Złamanie kończyn, zwichnięcia, Zachowanie uwagi, odpowiednie obu-
poziomie stłuczenia wie robocze
Przygniecenie, uderzenie Segregowane przedmioty Stłuczenia Przestrzeganie instrukcji, zachowanie
przez spadające przedmioty uwagi
Uderzenie o nieruchome Wyposażenie sortowni Guzy, potłuczenie, skaleczenia Wzmożona uwaga
przedmioty
Przeciążenie układu ruchu Praca w pozycji stojącej Długotrwałe i nawracające Ergonomiczne stanowisko, ogranicze-
(statyczne) dolegliwości układu mięśnio- nie ekspozycji, przerwy w pracy
wo-szkieletowego, urazy kręgosłupa
Kontakt z przedmiotami Segregowane przedmioty Skaleczenia, rany cięte dłoni Przestrzeganie instrukcji, rękawice
ostrymi, szorstkimi ochronne
Hałas Urządzenia w kabinach sortowniczych Ubytki słuchu Ochronniki słuchu
Pochwycenie przez ruchome Taśmociąg Urazy rąk, zmiażdżenia, rany cięte Przestrzeganie instrukcji, wzmożona
przedmioty dłoni uwaga
Zapylenie Segregowane odpady Choroby układu oddechowego Środki ochrony indywidualnej,
wentylacja
Pożar Materiały i substancje łatwopalne Poparzenie termiczne Przestrzeganie instrukcji, wzmożona
w segregowanych odpadach uwaga
Wybuch Materiały i substancje łatwopalne Śmierć, poparzenie termiczne Przestrzeganie instrukcji, wzmożona
w puszkach uwaga
Substancje i preparaty che- Segregowane odpady Zatrucia, choroby wątroby, nerek, Środki ochrony indywidualnej,
miczne toksyczne układu oddechowego, nerwowego wentylacja
itp.
Substancje i preparaty che- Segregowane odpady Poparzenia chemiczne Środki ochrony indywidualnej,
miczne żrące wentylacja
Substancje i preparaty che- Segregowane odpady Alergia skórna, astma Środki ochrony indywidualnej,
miczne uczulające wentylacja
Wartościowanie ryzyka
Szacowanie szkód i prawdopodobieństwa szkód oraz wartościowanie ryzyka wykonano metodą wg PN-N-18002 w skali trójstopnio-
wej. Ciężkość następstw: mała, średnia, duża. Prawdopodobieństwo następstw: mało prawdopodobne, prawdopodobne, wysoce
prawdopodobne. Ryzyko zawodowe: małe, średnie, duże.
Karta informacji o ryzyku zawodowym na stanowisku sortowacza odpadów komunalnych
Zagrożenie Ciężkość następstw Prawdopodobieństwo Ryzyko
Zagrożenie biologiczne
Arenaviridae limfocytarny Duża Mało prawdopodobne Średnie
Wirus zapalenia wątroby typu C Duża Mało prawdopodobne Średnie
6/2008
59
Wirus zapalenia wątroby typu B i D Średnia Mało prawdopodobne Małe
Wirus zapalenia wątroby typu A Średnia Mało prawdopodobne Małe
Retroviridae, ludzki wirus upośledzenia odporności HIV Duża Mało prawdopodobne Średnie
Clostridium perfringens. Laseczka zgorzeli gazowej Duża Mało prawdopodobne Średnie
Clostridium tetani. Laseczka tężca Duża Mało prawdopodobne Średnie
Enterobacter spp. Średnia Mało prawdopodobne Małe
Wirus zapalenia wątroby typu A Średnia Mało prawdopodobne Małe
Enterobakter earogenes (cloacae) Średnia Mało prawdopodobne Małe
Enterobacter spp. Średnia Mało prawdopodobne Małe
Enterococcus spp. Średnia Mało prawdopodobne Małe
Escherichia coli, szczepy werocytotoksygenne Średnia Mało prawdopodobne Małe
Klebsiella oxytoca, Klebsiella pneumonice /pałeczka zapalenia Średnia Mało prawdopodobne Małe
płuc
Staphylococcus aureus (gronkowiec złocisty) Średnia Prawdopodobne Średnie
Salmonella choleraesuis var. pałeczka duru mysiego Średnia Mało prawdopodobne Małe
Salmonella choleraesuis var. typ hi/pałeczka duru brzusznego Średnia Mało prawdopodobne Małe
Bacillus anthracis/laseczka wąglika Średnia Mało prawdopodobne Małe
Shigella sonnei (pałeczka czerwonki) Średnia Mało prawdopodobne Małe
Aspergillus fumigatus kropidlak popielaty Średnia Prawdopodobne Średnie
Penicillium funiculosum Średnia Prawdopodobne Średnie
Fusarium sporotrichioides, Zarodniki grzyba Fusarium solani Średnia Prawdopodobne Średnie
Lotne związki organiczne wytwarzane w dużych ilościach przez Mała Prawdopodobne Małe
grzyby pleśniowe
Aspergillus niger (kropidlak czarny) Średnia Prawdopodobne Średnie
Echinococcus multilocularis (bąblowica, pasożyty) Duża Mało prawdopodobne Średnie
Zagrożenia fizyczne, chemiczne i psychofizyczne
Upadek na tym samym poziomie Średnia Prawdopodobne Średnie
Przygniecenie, uderzenie przez spadające przedmioty Średnia Prawdopodobne Średnie
Uderzenie o nieruchome przedmioty Mała Prawdopodobne Małe
Przeciążenie układu ruchu (statyczne) Średnia Prawdopodobne Średnie
Kontakt z przedmiotami ostrymi, szorstkimi Mała Prawdopodobne Małe
Hałas Duża Mało prawdopodobne Średnie
Pochwycenie przez ruchome przedmioty Średnia Mało prawdopodobne Małe
Zapylenie Średnia Mało prawdopodobne Małe
Pożar Duża Mało prawdopodobne Średnie
Wybuch Duża Mało prawdopodobne Średnie
Substancje i preparaty chemiczne toksyczne Duża Mało prawdopodobne Średnie
Substancje i preparaty chemiczne żrące Średnia Prawdopodobne Średnie
Substancje i preparaty chemiczne uczulające Średnia Prawdopodobne Średnie
Ciężkość następstw: średnia  długotrwałe
Uwagi
Przykład:
i nawracające dolegliwości układu mięśnio-
Ryzyko zawodowe jest ściśle związane Ryzyko związane z czynnikami bio- wo-szkieletowego. Prawdopodobieństwo
ze środowiskiem pracy. Dla takich sa- logicznymi. Pracownik narażony jest następstw: prawdopodobne  zdarzenia
mych stanowisk, ale w różnych warun- na czynniki biologiczne  wirus zapale- takie mają miejsce. Ryzyko: średnie
n
kach pracy, zagrożenia i poziom ryzyka nia wątroby typu C.
mogą być różne. Szacując stopień szkód Ciężkość następstw: duża  choroby no-
dr inż. Iwona Romanowska-Słomka
zagrożenia, przyjmuje się możliwe naj- wotworowe, śmierć. Prawdopodobień- Wyższa Szkoła Ochrony Pracy w Katowicach
większe skutki. W szacowaniu prawdo- stwo następstw: mało prawdopodobne
podobieństwa skutków należy wziąć  w okresie 10 lat u pracowników nie wy-
pod uwagę warunki pracy, zdarzenia, stąpiło wirusowe zapalenie wątroby typu
jakie miały miejsce w  przeszłości , za- C. Ryzyko: średnie.
chowania pracownika itp. Po wiedzę na- Ryzyko związane z przeciążeniem ukła-
leży sięgnąć do danych statystycznych, du ruchu (statycznym). Praca w pozycji
obserwacji itd. stojącej.
6/2008