MARCIN KUBIENIEC*
Zwiększenie poziomu rentowności przedsiębiorstwa poprzez wykorzystanie
surowców z odpadów
SÅ‚owa kluczowe
hutnictwo  rentowność  przetop
Streszczenie
Celem referatu jest przedstawienie wyników badań efektywności inwestycji, mającej na celu zwiększenie
rentowności i konkurencyjności rybnickiego przedsiębiorstwa PRO-TECH. Firma ta zajmuje się produkcją
wysokociśnieniowych układów hydrauliki siłowej dla górnictwa. Cykl produkcyjny w głównej mierze opiera
się na przetwarzaniu bloków ze stali nierdzewnej. Podczas obróbki za pomocą obrabiarek CNC powstaje
ogromna ilość odpadów, która do tej pory sprzedawana była, jako złom. Na początku 2009 roku, a więc
w dobie szczególnego nasilenia kryzysu finansowego zdecydowała się zainwestować w linię technologiczną
umożliwiającą przetop stali w celu ponownego jej wykorzystania. Oprócz oczywistych zysków płynących
z tego rozwiązania, dużą rolę odgrywa także możliwość zastosowania outsourcingu, w tym przypadku
hartowania elementów stalowych dla innych firm. Praca zawiera dokładne analizy kosztów inwestycji oraz
dane dotyczące zmiany rentowności przedsiębiorstwa po jej zastosowaniu.
1. Wprowadzenie
W połowie 2008 roku globalny kryzys finansowy, mający swój początek w Stanach
Zjednoczonych, dotarł również do Polski. O ile na całym świecie główną ofiarą kryzysu stał się
sektor usług finansowych; o tyle w naszym kraju szczególnie boleśnie dotkną on branżę
wydobywczą i hutniczą. Banki chcąc się obronić przed niewypłacalnością swoich klientów,
głównie przedsiębiorstw, zaostrzyły kryteria przyznawania kredytów, co odbiło się negatywnie na
możliwości finansowania działalności tychże firm i ich inwestycjach, w tym infrastrukturalnych
oraz deweloperskich, co z kolei dało efekt obniżonego popytu na materiały wykorzystywane
w budownictwie - głównie stal.
Głównym elementem niezbędnym do produkcji stali, oprócz rudy żelaza, czy też złomów stali,
jest koks. Surowca tego używa się w procesie wielkopiecowym, jako paliwa oraz reduktora
*
Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Górnictwa i Geoinżynierii
e-mail: [e-mail]
535
Kubieniec M.: Zwiększenie poziomu rentowności przedsiębiorstwa poprzez wykorzystanie surowców &
tlenków żelaza. Sam koks produkowany jest przez zakłady o analogicznej nazwie  koksownie.
Koks jest to paliwem uzyskiwanym poprzez przemysłowe wygrzewanie węgla kamiennego
w temperaturze od 600 do 1200 °C w piecu koksowniczym. Aby jednak można go byÅ‚o
produkować potrzebny jest kolejny półprodukt w  łańcuszku , w postaci odpowiedniego rodzaju
węgla, w tym przypadku typu 35 zwanego potocznie węglem koksowym. Jego wydobyciem
i sprzedażą zajmują się zakłady górnicze. Na końcu tego domina stoją firmy opierające swoją
działalność na usługach, bądz
produkcji dla górnictwa. Brak zamówień, ciągnący za sobą spadek
produkcji stali oraz koksu ma odbicie w zmniejszeniu wydobycia węgla kamiennego, powodując
w ten sposób brak nowych inwestycji oraz modernizacji.
Do grona przedsiębiorstw opierających swoją produkcję praktycznie wyłącznie na węglu
kamiennym należy rybnickie przedsiębiorstwo PRO-TECH sp. z o. o. Od samego początku, a więc
od momentu powstania w 1988 roku zajmuje się on produkcją elementów hydrauliki siłowej dla
górnictwa podziemnego węgla kamiennego.
2. Cel projektu badawczego
Celem badania było określenie możliwości poprawy rentowności firmy dzięki pomysłowi
ponownego wykorzystania surowców odpadowych powstałych podczas obróbki skrawaniem
elementów metalowych. Autorski pomysł opisano na przykładzie  sztandarowego produktu
firmy, rozdzielacza blokowego typu RB-5. Proces jego produkcji składa się z trzech etapów. Na
początku stalowy płaskownik o wymiarach 3cm x 8cm x 300cm cięty jest na mniejsze fragmenty,
tak, aby mogły być poddane dalszej obróbce. Kolejnym etapem jest obróbka na numerycznie
sterowanych obrabiarkach CNC. Ostatnim etapem jest przekazanie poszczególnych części do
montowni i poskładanie ich w całość.
W ten sposób z kęsa stali ważącego 16 kg otrzymuje się gotowe do pracy urządzenie ważące
już tylko 8 kg a więc aż o połowę mniej. Drugą połowę stalowego bloku można odnalez
ć
w postaci wiórów w koszu obrabiarki. Oprócz destrukcyjnej właściwości, polegającej na
niewiarygodnej wręcz łatwości wkręcania się w podeszwy butów, przedstawiają one przede
wszystkim dużą wartość finansową. Na okres czasu, w którym autor przedstawiał analizy, a więc
w czas, od lipca do września 2008 roku tona płaskowników ze stali nierdzewnej kosztowała około
15 tys. zł, co w przeliczeniu na kilogram daje 15zł . Dla porównania cena, jaką można było
otrzymać za 8 kg wiórów w punkcie skupu złomu zaledwie 2zł 80gr. Gdyby przetopić z powrotem
w postać bloczka ich cena za kilogram wzrosła by prawie 43 krotnie. Ta analiza skłoniła autora do
napisania niniejszego referatu.
3. Badania
W celu stwierdzenia jak i czy w ogóle da zwiększyć się poziom rentowności w badanym
przedsiębiorstwie potrzebnych było do obliczeń kilka istotnych danych. Na początku należało
określić, jakie wyroby i w jakich ilościach produkuje firma.
Produkty firmy PRO-TECH:
- Zawór przełączający DN20/10,
- Zawór odcinający ZK,
- Zawór zwrotny PO 10,
- Zawór dławiąco zwrotny,
- Rozdzielacz blokowy RB5.
536
V Krakowska Konferencja Młodych Uczonych, Kraków 2010
Kolejnym etapem badań było obliczenie stosunku ubytku masy gotowego produktu do
początkowej masy stalowego kęsa, z którego jest wytwarzany. Dzięki tym danym można było
obliczyć zarówno całkowitą masę stalowych zwiertów powstałych podczas produkcji, jak i masę
gotowych produktów. Mając te dane można było przejść do analizy finansowej całego procesu.
Rozpoczęto ją od pomnożenia wartości z rysunku 1, przedstawiającego ilościową produkcję
danych elementów i wartości z rysunku 2, czyli cen poszczególnych produktów. W ten sposób
otrzymano wynik będący sumą przychodów firmy ze sprzedaży gotowych produktów, co
przedstawiono na rysunku 3.
ILOŚĆ WYPRODUKOWANYCH ELEMENTÓW ROK 2007
41986
45000
40000
35000
30000
25000
18254
20000
15000
9897
6875
10000
4080
2880
5000
0
Zawór Rozdzielacz Zawór odcinający Zawór zwrotny Zawrór dławiąco RAZEM
przełączający blokowy RB5 ZK PO 10 zwrotny
DN20/10
Rysunek 1. Roczna produkcja poszczególnych produktów firmy
y
ródło: opracowanie własne
Figure1. Annual quantity of production particular products
1600
1400
1200
1000
800
600
400
200
0
Zawór Rozdzielacz Zawór odcinający Zawór zwrotny Zawrór dławiąco CENA ŚRENIA
przełączający blokowy RB5 ZK PO 10 zwrotny
DN20/10
Rysunek 2. Ceny poszczególnych produktów
y
ródło: opracowanie własne
Figure1. Prices of product
537
Kubieniec M.: Zwiększenie poziomu rentowności przedsiębiorstwa poprzez wykorzystanie surowców &
120
100
80
50
55
67
60
84
95
ZA
OM
40
PRODUKT
50
45
20
33
16
5
0
Zawór Rozdzielacz Zawór odcinający Zawór zwrotny Zawór dławiąco
przełączający blokowy RB5 ZK PO 10 zwrotny
DN20/10
Rysunek 3. Procentowy udział odpadu w produkcji konkretnych podzespołów
y
ródło: opracowanie własne
Figure 3. Percentage value of the waste quantity to the total amount of the material used in production
167 Mg
50,1 Mg 116,9 Mg
złom stalowy gotowe elementy
Rysunek 4. Roczna masa przetwarzanej stali
y
ródło: opracowanie własne
Figure 4. Annual consumption of stainless steel
20 554 425 zł
17 535 zł 20 536 890 zł
złom stalowy gotowe elementy
Rysunek 5. Roczny przychód firmy za sprzedaży gotowych elementów oraz złomu stalowego
y
ródło: opracowanie własne
Figure 5. Annual income from products and strap
538
V Krakowska Konferencja Młodych Uczonych, Kraków 2010
Drugim przychodem jest suma, jaką otrzymuje się za sprzedaż metalowych wiórów. Wielkość
produkcji metalowych odpadów, a więc 50.1 ton pomnożona przez cenę, jaką można za nie
uzyskać daje przychód zaznaczony na żółto na rysunku 5.
Zysk, jaki można uzyskać z tytułu sprzedaży wiórów jest praktycznie marginalny, odnosząc do
niego przychód firmy ze sprzedaży gotowych produktów.
Nie musi jednak tak być. Gdyby powtórnie przetopić wióry w postać stalowych bloków, bądz

kęsów i wykorzystać ponownie w procesie produkcji można sporo zaoszczędzić, obniżając poziom
kosztów. Obliczenie potencjalnych oszczędności wydaje się być bardzo łatwe. Wystarczy
pomnożyć kwotę 17 535 zł przez 3. Otrzymana wartość wynosi 751 500zł i stanowi już blisko 4%
całkowitych przychodów ze sprzedaży. Wciąż mało, ale biorąc pod uwagę oszczędności, jakie
dzięki temu uda się zyskać, a także nowe możliwości produkcyjne, gra jest warta przysłowiowej
świeczki. O ile prosty i łatwy wydaje się sam pomysł, o tyle jego realizacja jest już dużo
trudniejsza i bardziej pracochłonna. Największym obciążeniem finansowym dla przedsiębiorstwa
jest zakup kompletnej linii do przetopu oraz walcowania stali. Całkowity koszt zakupu tego
urządzenia to wydatek około 4, 5mln zł. To jedyny koszt wstępny. Oprócz zakupu potrzebnego
sprzętu kolejnymi obciążeniami będą koszty pracy pieca oraz koszty jego obsługi. Na te pierwsze
składają się opłaty za energię elektryczną wydatki związane z okresowymi badaniami oraz koszty
zakupu dodatków stopowych gwarantujących jednakowe parametry i powtarzalność odlewu, bądz

kęsów. Koszty obsługi pieca stanowione są przez wydatki związane z zatrudnieniem odlewnika
czuwającego nad przebiegiem procesu, a także, jakością stopów oraz pracownika obsługującego
linię. Zestawienie powyższych wydatków obrazuje tabela 1.
Tabela 1. Koszty zakupu oraz użytkowania nowej linii technologicznej do przetopu wiórów (koszty użytkowania
oraz obsługi dotyczą jednego procesu przetopu)
y
ródło: opracowanie własne
Table 1. Capital expenditures of investition
ZAKUP KOMPLETNEJ LINII TECHNOLOGICZNEJ 4 500 000 zł
KOSZTY UŻYTKOWNIKA
OPA
ATY ZA ENERGI
ELEKTRYCZN
0,233zł/KWh x 200KWh x 9h = 419,40 zł
BADANIA OKRESOWE 25 zł
DODATKI STOPOWE 390 zł
KOSZTY OBSA
UGI
ETAT PRACOWNIKA OBSA
UGI 9h x 11zł 99 zł
ETET ODLEWNIKA 100 zł
RAZEM 933 zł
Aby proces topienia stali był w omawianym przypadku opłacalny, musi odbywać się przy jak
najniższych cenach energii elektrycznej, która w indukcyjnej metodzie przetopu stanowi prawie
80% całkowitych kosztów produkcji. Można, więc założyć, że topienie będzie odbywać się
jedynie podczas obowiązywania taryfy nocnej dla energii elektrycznej, która jest wówczas 30%
tańsza. Taryfa ta obowiązuje przez 9h, natomiast stal, będzie się topić jedynie przez 4h. Pojawia
się, więc problem wynikający z nadmiaru czasu i niewystarczającej ilości surowca potrzebnego do
całkowitego wykorzystania czasu przetopu, czyli znacznego niewykorzystania możliwości
produkcyjnych kupowanego pieca. Problem ten może się jednak okazać się dla przedsiębiorstwa
szansą na zwiększenie przychodów. Jest tak, dlatego, że w tym momencie przedsiębiorstwo staje
się swoistą "mikrohutą , która na własne potrzeby może kupować stal nierdzewną z punktów
539
Kubieniec M.: Zwiększenie poziomu rentowności przedsiębiorstwa poprzez wykorzystanie surowców &
skupu złomu. Pytanie ile na tym można zyskać? Kupując posegregowany i przygotowany do
transportu złom stali nierdzewnej płaci się około 4, 5zł za kilogram. Piec, którego używa
przedsiębiorstwo jest w stanie jednorazowo przetopić 250 kg, więc za złom zapłaci 1125 zł. Koszt
przetopu, jak w poprzednim przykładzie wynosi 933zł. Podsumowując, całkowity wydatek
wyniesie 2058zł. Przedstawiono tą kwestię na rysunku 6. Za tę cenę otrzymuje się 250 kg stali
o dokładnie takich samych parametrach jak ta kupiona w hurtowni. Zestawienie wygląda
następująco. Za 1kg stali kupionej w hurtowni należy zapłacić 15zł, kiedy przetopi się wióry koszt
jednego kilograma będzie wynosił 3, 73zł. Gdy natomiast będzie się topić wyselekcjonowane
odpady z punktu skupu złomu cena kilograma wzrośnie do 8, 23zł. Uśredniając ceny, po
wprowadzeniu technologii koszt wyprodukowania jednego kilograma będzie wynosił 6, 03 zł,
a więc o ponad połowę mniej. Jednak mimo zastosowania technologii proces recyklingu stali nie
jest w stanie w stu procentach zaspokoić zapotrzebowania na surowiec i firma PRO-TECH sp.
z o.o. w dalszym ciągu będzie musiała część materiału kupować z hurtowni (w przeliczeniu 195kg
dziennie). Powyższe rozważania liczbowo przedstawiają rysunki 6, 7 oraz 8.
2500
2000
1500
1125
1000
500
933 933
0
WA
ASNY KUPIONY
Rysunek 6. Koszt przetopu 250 kg własnych odpadów i odpadów zakupionych
y
ródło: opracowanie własne
Figure 6. Cost of production 250 kg stainless steel from our wastes and bought strap
16000
14000
3732
12000
8232
10000
8000
15000 KOSZT
6000
11268
ZYSK
4000 8324
6768
2000
0
Zakup z hurtowni Zakup złomu Z własnych odpadów ŚREDNIA
Rysunek 7. Stosunek kosztów produkcji i zysku na jednej tonie
y
ródło: opracowanie własne
Figure 7. Profits from salvage materials from our wastes and bought
540
V Krakowska Konferencja Młodych Uczonych, Kraków 2010
195
250
HURTOWNIA STALI
WA
ASNY SUROWIEC
SUROWIEC Z ZAKUPU
250
Rysunek 8 Dywersyfikacja dostaw surowca do produkcji
y
ródło: opracowanie własne
Figure 8 Diversification of stainless steel supply in [kg] one melt process
W dobie szalejącego kryzysu ceny maszyn i urządzeń obniżyły się, co dodatkowo wpłynęło na
podjęcie decyzji o zastosowaniu technologii recyklingu wiórów ze stali nierdzewnej. Na dzień
dzisiejszy firma PRO-TECH sp. z o.o. jest w trakcie realizacji drugiego etapu inwestycji,
polegającego na uruchomieniu mini walcowni stali. Do tej pory zrealizowana została pierwsza
cześć projektu polegająca na zakupie pieca indukcyjnego do przetopu stali, oraz form odlewni-
czych. Rentowność przedsiębiorstwa na koniec 2009 roku, a więc po wprowadzeniu produkcji
odlewów metodą wosku traconego wynosiła w zaokrągleniu 11%, podczas gdy w 2008 roku
jedynie 4,3%. Docelowo ma ona wynosić 15%. Wyniki poprawy rentowności przedstawiono
graficznie na rysunku 9.
15
16
14
11
12
10
8
6
4,3
4
2
0
PRZED INWESTYCJ
PO I ETAPIE INWESTYCJI PO ZAKOC
CZENIU ETAPU INWESTYCJI
Rysunek 9. Poziom rentowności przedsiębiorstwa PRO-TECH przed i po wdrożeniu inwestycji przetopu
własnych odpadów produkcyjnych
y
ródło: opracowanie własne
Figure 9. Percentage of increase of profitability
541
Kubieniec M.: Zwiększenie poziomu rentowności przedsiębiorstwa poprzez wykorzystanie surowców &
4. Zakończenie
Inwestycja w nową linię technologiczną okazała się dla firmy bardzo korzystna. Rezerwy
kapitałowe z poprzednich lat i ogromny spadek cen maszyn umożliwiły zrealizowanie
przedsięwzięcia, na które wcześniej firma nie mogłaby sobie pozwolić. Wdrożenie technologii
przetopu nie tylko poprawiło rentowność przedsiębiorstwa, ale również umożliwiło wejście na
bardzo perspektywiczny rynek odlewów ze stali nierdzewnych.
Literatura:
[1] http://hutnictwo.wnp.pl/notowania/indeks_cen_stali_puds/
MARCIN KUBIENIEC
Increasing profitability of enterprise by using raw materials from wastes
Keywords
steelworks  increasing profitability  melting
Abstract
The aim of this article is to present obtained results of the research and the analysis of the financial
investment and its influence on the profit and competitiveness of the PRO-TECH enterprise in Rybnik. This
company produces the high pressure hydraulics systems for the mining. The production process is mainly
based on converting the blocks of the stainless steel. During that process conducted by the lathe CNC we get
a huge amount of waste which so far has been sold for scrap. In the beginning of 2009, in times of the high
intensity of the economic crisis, the company has decided to invest in new technological line which enable to
smelt the stainless steel and reuse it in another process. Of course apart from the obvious profits coming from
that practical solution more important seems to be the possibility of using the outsourcing, in this case
tempering the stainless steel elements for other companies. This article includes detailed analyses of the
investments costs and data concerned with the changes in the profitability of the enterprise after applying new
technological process.
542