Niemcy






Leon Kruczkowski - "Niemcy"
        CZAS I MIEJSCE AKCJI: Akcja dramatu toczy się podczas II wojny światowej, pod koniec września 1943 roku. Jej miejsce to niemieckie miasto Getynga (akt II i III) oraz okupowane kraje Europy: Polska, (akt I, odsłona I), Norwegia (akt I, odsłona II)  i Francja (akt I, odsłona III).
BOHATEROWIE
        PROFESOR SONNENBRUCH: Uważa się za porządnego człowieka, nie akceptując tego, co robią faszyści, zamyka się szczelnie w
świecie nauki i swojej rodziny. Wierzy, ze uda mu się w ten sposób przetrwać zły czas, ocalić w sobie wszystkie te wartości, które uznawał przed dojściem Hitlera do władzy. Okazuje się to zaledwie złudzeniem, profesor ponosi moralną klęskę. W chwili próby okazuje się człowiekiem słabym, w imię spokoju
własnego i swojej rodziny, odmawia pomocy Petersowi. Zresztą spotkanie z antyfaszystą wyraźnie ukazuje mu fałszywość wybranej drogi, zostaje skompromitowana cała konstrukcja myślowa, którą wypracował sobie, by usprawiedliwić bierność, zamknięcie w azylu, nawet tchórzostwo. Zwykło się uważać, że właśnie tacy ludzie w znacznym stopniu umożliwili Hitlerowi dojście do władzy i popełnienie tysięcy zbrodni. Byli tak zwaną milczącą większością społeczeństwa.
        RUTH SONNENBRUCH: Córka profesora jest artystką. Podróżuje po okupowanej Europie przyjmując pozę ignorującego rzeczywistość obserwatora. Wciąż powtarza, że nie ma sobie niczego do zarzucenia, że nie bierze udziału w zbrodniach, zachowuje dystans wobec całego świata. Najbardziej ceni sobie niezależność. Pomaga Petersowi nie dlatego, że jest antyfaszystką, ale właśnie z racji owej niezależności, prawa do ludzkiego odruchu, sposobu postępowania, który wybrała. Zademonstrowała wielką odwagę, nie została przez faszyzm do końca zniewolona, nie uległa ogłupiającej propagandzie. To jedna z najciekawszych postaci całego dramatu, osoba skomplikowana, trudna do jednoznacznej oceny. Na podstawie początkowych scen należy ją oceniać negatywnie, w chwili najtrudniejszej zaskakuje nas decyzją, której nie podjąłby człowiek tchórzliwy, bardzo przeciętny.
        WILLI SONNENBRUCH: Syn profesora to oficer SS. Jest człowiekiem skrajnie cynicznym i zakłamanym, okrutnikiem i zbrodniarzem. Stał się typowym produktem niemieckiej propagandy oraz systemu wychowawczego. Nie ma żadnych skrupułów, dobre maniery maskują jego bestialstwo. Jest całkowicie oddany służbie Hitlerowi, chociaż nie zapomina w okupowanej Norwegii i o własnych interesach. Popełniane zbrodnie nie przeszkadzają mu w manifestowaniu swej miłości do matki.
        Fanatyczny w pracy, tępieniu wszelkich przejawów niezgody na faszyzm, zarazem bywa wręcz czułostkowy, ale też gardzi bliskimi, którzy nie podzielają jego poglądów.
        BERTA SONNENBRUCH: Żona profesora przyjmuje
wszystko, co wmawia jej propaganda. Na wojnie straciła syna. Żyje więc w nienawiści do każdego walczącego z faszyzmem, właśnie
wrogów hitleryzmu obwinia za śmierć syna. Niewiele rozumie z otaczającego ją świata. Chce żyć w wielkich Niemczech, jest dumna z podbojów dokonywanych przez rodaków, nienawidzi obcych. Bardzo podobnie zachowuje się Liesel, wdowa po zabitym synu profesora. Tej ostatniej osobista tragedia nie nauczyła niczego, nie chce zrozumieć, że to Niemcy byli agresorami, że broniące się przed nim narody walczyły w słusznej sprawie i nie je należy obwiniać za śmierć, zniszczenie niesione przez wojnę.
        HOPPE: Zwykły, przeciętny człowiek, zapewne w sensie pokoju dobry pracownik i ojciec. Odmieniła go wojna, faszyzm. Dla spokoju, by nie narazić się przełożonym, jest gotów zabić niewinne dziecko. Posłuszny wykonawca zbrodniczych rozkazów, umiejący stłumić w sobie ludzkie odruchy. Ale mimo to odczuwający wyrzuty sumienia - przypominający scenę z jabłkiem.
        JOACHIM PETERS: Za działalność antyfaszystowską znalazł się w obozie. To z pewnością człowiek szlachetny i bardzo odważny, przyjmujący postawę niezłomnego wojownika. Niestety, tak piękna postać została w dramacie Kruczkowskiego ukazana schematycznie, zaledwie naszkicowana. Praktycznie nie możemy niczego powiedzieć o charakterze Petersa, znamy jedynie dokonany przez niego wybór polityczny.
        PROBLEMATYKA: Niemcy to panorama społeczeństwa niemieckiego w okresie ostatniej wojny światowej, panorama odbijająca się w różnych postawach członków tylko jednej rodziny. Kruczkowski budując ten obraz chciał przezwyciężyć uproszczony wizerunek Niemców, których obarczano wszystkimi możliwymi złymi cechami i traktowano zbiorczo, nie
wyróżniając poszczególnych postaw. Na przykładzie niemieckiego społeczeństwa został również ukazany ogólny mechanizm zniewolenia tzw. milczącej większości. Niegdyś uczciwi, porządni ludzie - jak Hoppe czy sam profesor - nie umieją zdobyć się na protest, są bezwolni, mało tego, bywają i zdolni do zbrodni.
        Bohaterowie Niemców mają jakby dwie twarze. Jako funkcjonariusze państwowi są okrutni, gotowi do każdej zbrodni. Równocześnie kochają swe rodziny, domy, bywają sentymentalni i czułostkowi. Kruczkowski przedstawił jedną rodzinę - Sonnenbruchów. Właśnie w jej kręgu odnajdziemy różne postawy wobec wojny, faszyzmu, innych ludzi, autor ukazał całą
psychologiczną złożoność poszczególnych postaw, postaci. Jest wśród nich i sam profesor. Tak zwany porządny Niemiec, który nikogo nie mordował, nie katował. Dawał natomiast milczące przyzwolenie na faszystowskie zbrodnie, nie miał nawet odwagi udzielić pomocy swemu byłemu asystentowi. Wybrał drogę pozornej ucieczki od świata, którego nie akceptował.
        BUDOWA UTWORU: Niemcy składają się jakby z dwu podstawowych części: rozbudowanej wstępnej (Akt I) i zasadniczej (Akt II i III). Akt pierwszy, ekspozycyjny, jest rozbudowany przestrzennie, poszczególne sceny rozgrywają się w różnych krajach. Akty następne koncentrują się wyłącznie na Getyndze, niewielkim niemieckim mieście uniwersyteckim. Punktem przełomowym całego utworu jest pojawienie się Petersa, zbiegłego więźnia. Jego przybycie i reakcja stanowi na nie sprawdzian postaw bohaterów. Poznajemy je za sprawą ożywionych, nawet gwałtownych rozmów. Z kolei po nich następuje cicha, nocna rozmowa profesora Sonnenbrucha z Joachimem Petersem. Finał, ma charakter otwarty; nie wiemy, jak potoczą się dalsze losy bohaterów, nie ma jednoznacznego rozwiązania akcji dramatu.