2011-11-03
WPROWADZENIE RAMOWEJ DYREKTYWY
WODNEJ UE (2000) (RDW)
" Przeciwdziałanie pogarszaniu się stanu części wód i
osiągniecia dobrego stanu wszystkich wód do
końca roku 2015;
" Dla wód powierzchniowych  dobry stan jest
MAKROFITOWY INDEKS wyznaczony przez  dobry stan ekologiczny ;
RZECZNY
METODY KLASYFIKACJI JAKOŚCI WÓD 
Ocena stanu ekologicznego
STAN EKOLOGICZNY
Porównanie stanu istniejącego ze stanem oczekiwanym w warunkach referencyjnych
Stan ekologiczny
Wyraz jakości struktury i funkcjonowania ekosystemu
Podstawa klasyfikacji stanu ekologicznego
wodnego
Warunki referencyjne
Stan, obecny lub w przeszłości, odzwierciedlający warunki zbliżone do naturalnych
" Elementy biologiczne (podstawowe);
oraz nie wykazujÄ…cy lub wykazujÄ…cy jedynie minimalnie zaburzenia na skutek
działalności człowieka
" Elementy hydromorfologiczne (wspierajÄ…ce);
" Elementy chemiczne i fizyczno-chemiczne
Ustalenie warunków referencyjnych oraz ocena stanu ekologicznego wód
(wspierajÄ…ce);
płynących podstawa do opracowania planów gospodarowania wodami
WPROWADZENIE RAMOWEJ DYREKTYWY
TYPOLOGIA RZEK POLSKI
WODNEJ UE (2000) (RDW)
Część wód powierzchniowych zgodnie z
DyrektywÄ… 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 Kryteria typologii:
paz
dziernika 2000 r.
" Typologia wysokościowa (górski, wyżynny, nizinny);
 oznacza oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych taki jak:
" Typologia wielkości powierzchni zlewni (mały,
jezioro, zbiornik, strumień, rzeka lub kanał, część strumienia, rzeki lub
średni, duży, bardzo duży);
kanału, wody przejściowe lub pas wód przybrzeżnych.:
" Typologia geologiczna (wapienny, krzemianowy,
Jednolite części wód powierzchniowych organiczny);
Poza podstawowym podziałem wód śródlądowych na wody lenityczne i lotyczne
dla oceny stanu ekologicznego
dzieli się je ze względu na zróżnicowanie czynników fizycznych, chemicznych,
hydrologicznych i położenia geograficznego
wyszczególnionych w kryteriach typologii zawartych w Dyrektywie
W Polsce wyróżniono 26 typów rzek zaszeregowanych do IX grup, oraz 2 typy jezior
1
2011-11-03
Typy rzek
Grupa I 12.Potok fliszowy JEDNOLITA CZEŚĆ WÓD
1. Potok tatrzaoski krzemianowy 14.Mała rzeka fliszowa
2. Potok tatrzaoski węglanowy 15.Średna rzeka wyżynna wschodnia
3.Potok sudecki Grupa VII
Grupa II 16. Potok nizinny lessowy lub gliniasty
4.Potok wyżynny krzemianowy z substratem 19. Rzeka nizinna piaszczysto- gliniasta (o powierzchni
gruboziarnistym zlewni <1000km2)
" Oddzielny i znaczący element wód powierzchniowych, jak np.
Grupa III 20. Rzeka nizinna żwirowa (o powierzchni zlewni
5 Potok wyżynny krzemianowy z substratem <1000km2)
jezioro, sztuczny zbiornik, struga, potok, rzeka lub kanał;
drobnoziarnistym 24. Rzeka w dolinie zatorfionej (o powierzchni zlewni
Grupa IV <1000km2)
6. Potok wyżynny węglanowy z substratem 25.Rzeka łącząca jeziora (o powierzchni zlewni
drobnoziarnistym <1000km2)
" Na podstawie przeprowadzonych prac wyróżniono: na
Grupa V
Grupa VIII
8. Mała rzeka wyżynna krzemianowa Typ 19,20,24,25 (o powierzchni zlewni >1000km2) terytorium Polski 4510 jednolitych części wód  2806 w
10.Średnia rzeka wyżynna  zachodnia Grupa IX
dorzeczu Wisły i 1704 w dorzeczu Odry;
Grupa VI 17.Potok nizinny piaszczysty
7. Potok wyżynny węglanowy z substratem 18.Potok nizinny żwirowy
gruboziarnistym 23.Potok organiczny
9. Mała rzeka wyżynna węglanowa 26.Rzeka w dolinie wielkiej rzeki
" Na terenie działania RZGW w Krakowie wyodrębniono 776
jednolitych części wód;
Typy jezior
Grupa I nizinne jeziora stratyfikowane
Grupa II nizinne jeziora nie stratyfikowane
Zgodnie z
BIOLOGICZNE METODY KLASYFIKACJI
rozporzÄ…dzeniem Ministra Åšrodowiska
JAKOŚCI WÓD
z dnia 20 sierpnia 2008 r.
w sprawie sposobu klasyfikacji jednolitych części wód
powierzchniowych, " Metody biologiczne są czułe i bardziej precyzyjne od metod
fizyczno-chemicznych, pozwalających na określenie jakości
wód tylko w chwili pomiaru i z uwzględnieniem ograniczonej
KLASYFIKACJA STANU EKOLOGICZNEGO JEDNOLITYCH CZ
ÅšCI
liczby parametrów. Obserwacje kondycji, liczebności oraz
WÓD POWIERZCHNIOWYCH POLEGA NA NADANIU JEDNOLITEJ
składu gatunkowego umożliwiają oszacowanie zmian
CZ
ŚCI TYCH WÓD JEDNEJ Z PI
CIU KLAS JAKOŚCI WÓD:
zachodzących w środowisku, ponieważ organizmy podlegają
Klasa jakości wód Stan ekologiczny
ciągłej jego presji;
I Bardzo dobry
" Badania biologiczne w kompleksowym ujęciu z fizyczno-
II Dobry
chemicznymi znajdujÄ… zastosowanie do oceny przebiegu
III Umiarkowany
procesu samooczyszczania wód, oraz wpływu na środowisko
IV SÅ‚aby wodne zanieczyszczeo antropogenicznych;
V ZÅ‚y
DO OCENY STANU EKOLOGICZNEGO WÓD Klasyfikacja stanu ekologicznego na podstawie Wskaz
nika Jakości Ekologicznej [WJE]
OBECNIE STOSUJE SI
:
qðWskaz
niki fitobentosowe 
obserwowana wartość wskaz
nika biologicznego
indeks okrzemkowy IO dla rzek i indeks JIO dla jezior
WJE =
referencyjna wartość wskaz
nika
qð Indeksy makrofitowe 
biologicznego
Makrofitowy Indeks Rzeczny i Makrofitowy Indeks Stanu Ekologicznego (dla jezior),
qð AnalizÄ™ makrobezkrÄ™gowców bentosowych
Ustalanie wartości referencyjnej dla elementów biologicznych
dla obu rodzajów wód (warunki referencyjne w trakcie ustalania)
Warunki referencyjne elementów biologicznych  wartość liczbowa
wskaz
nika-odpowiednia wartość statystyczna danych ze stanowisk
qðOcenÄ™ ichtiofauny (warunki referencyjne w trakcie ustalania)
referencyjnych np.: średnia, mediana wartość maksymalna
Wybór zależy od specyfiki elementu oraz jakości i ilości dostępnych
qðOcenÄ™ fitoplanktonu na podstawie zawartość chlorofilu  a . danych
2
2011-11-03
LITORAL z makrofitami
INDEKSY MAKROFITOWE
" Makrofitowy Indeks Rzeczny MIR;
" Makrofitowy Indeks Stanu Ekologicznego;
ALISMA
UKA
AD MAKROFITÓW W JEZIORZE
PLANTAGO-
AQUATICA
Veronica
beccabunga
Żabieniec babka wodna
SAGITTARIA
SAGITTARIA
SAGITTIFOLIA
SAGITTIFOLIA CD
Strzałka wodna
Strzałka wodna
3
2011-11-03
TYPHA
Typha latifolia
SPARGANIUM EMERSUM
ANGUSTIFOLIA
Hydrocharis Morsus-ranae
RZ
SOWATE (Lemnaceae)
Wszystkie gatunki z tej rodziny maja łodygę przekształconą w płaską lub
RDESTNICE-POTAMOGETON
lekko wypukłą blaszkę liściową, z której od spodu wyrastają nitkowate
proste korzonki (niektóre gatunki ich nie mają). Na łodyżce znajdują się 1-
2 kieszonki, w których rozwijają się młode roślinki. W tych kieszonkach
bardzo rzadko pojawiajÄ… siÄ™ jednopienne kwiaty. Owoc posiada do 6
nasion. Do rodziny należy rodzaj Lemna z 13 gatunkami, Spirodela z 3
gatunkami, a także Wolffia i Wolffiella każdy z 10 gatunkami.
Rozprzestrzenione w wodach całego świata, pokrywają powierzchnię
małych stawów, odnóg rzek, a nawet kałuż. Większość z nich zamiera
zimÄ…
Potamogeton Crispus
Potammogeton perfoliatus
Potamogeton natans
Potamogeton pusillus
Potamogeton perfoliatus
SPIRODELA POLYRHIZA (LINNE) SCHLEIDEN
LEMNA MINOR LINNE (1753) - RZ
SA
(1839)- RZ
SA WIELOKORZENNA
DROBNA
SYNONIMY : Lemna polyrhiza Linne (1753)
POCHODZENIE : Rozprzestrzeniona w zbiornikach wodnych ze stojącą i wolno płynącą wodą Europy, Azji i Afryki.
POCHODZENIE : Rozprzestrzeniona w zbiornikach wodnych Europy i Azji, występuje w stojących i wolno
płynących wodach oraz ilastych brzegach wysychających stawów i w zakolach.
OPIS : Ma kształt okrągło jajowatych zielonych płytek. Z jednej strony płytka rozgałęzia się, a od spodu odchodzi od niej
cienki, półprzez
roczysty korzonek. Korzonki spełniają rolę mechaniczną - utrzymując równowagę płytki. Blaszka ma kolor OPIS : Zewnętrznie przypomina Rzęsę drobną lecz odróżnia się od niej pewną ilością cech
jasnozielony długości 5 mm i szerokości 3 mm. Rzęsy kwitną bardzo rzadko tworząc uproszczone kwiaty. Na wiosnę na
morfologicznych. W zasadzie rozmnaża się wegetatywnie. Jest to roślina zimująca. Nieduże, brunatno
listkach powstają drobniutkie żółte kwiatki o dwóch pręcikach i jednym słupku. Zapylenie odbywa się przy pomocy owadów
czerwone, zimujące pąki, z nadejściem jesieni opadają na dno zbiornika, a wiosną wypływają na
i pająków biegających po powierzchni wody. Póz
ną jesienią rzęsa opada na dno zbiornika wodnego i tam spędza zimę,
powierzchnię wody. Kwitnie rzadko, zapylana jest przez owady, żyjące na powierzchni wody.
aby na wiosnę znowu wypłynąć na powierzchnię wody. Rośliny zimujące pod lodem nie zamarzają i nie tracą swych
Kwiatostan składa się z dwóch nagich jednopręcikowych męskich kwiatków lub jednego żeńskiego,
życiowych zdolności.
oraz jednego słupka.
4
2011-11-03
LEMNA GIBBA LINNE (1753)- RZ
SA
Porównanie wielkości
.
KARA
OWATA
sYNONIMY : Lenticula gibba Moench
POCHODZENIE : Rozprzestrzeniona jest w zbiornikach wodnych środkowej i zachodniej Europy. Uważa się
że centrum jej rozprzestrzeniania znajduje się w Polsce.
OPIS : Jej bezlistna łodyga jest lekko wygiętą, cienką, jaskrawozieloną, okrągłą płytką o średnicy do 8
mm, od której odchodzi pojedynczy, półprzez
roczysty, cienki korzonek. Od spodu wypukła. Spotykana
rzadziej niż "Lemna minor"".
Lemna minor
pojedynczy, półprzez
roczysty, cienki
korzonek
Lemna turionifera
Lemna polyrhiza
LEMNA TRISCULA LINNE (1753)- RZ
SA
TRÓJROWKOWA
WOLFIA ARRHIZA (LINNE) HORKEL (1857)
POCHODZENIE : Szeroko rozprzestrzeniona w zbiornikach wodnych Europy, Azji, Ameryki Północnej i Australii. Rośnie w
głębi wody, a w okresie kwitnienia wypływa na powierzchnię.
- WOLFIA BEZKORZENIOWA
OPIS : Jej człony pędowe są rozgałęzione, cienkie, lancetowatego kształtu. Płytki ma półprzez
roczyste często z
POCHODZENIE : Malutka roślina spotykana w zbiornikach północnej Afryki, zachodniej Azji, południowej Europy;
trzema jasnozielonymi cząstkami długości do 1,25 cm. Pędy długo pozostają połączone z macierzystą rośliną i
w Polsce spotykana rzadko.
tworzą wielopłytkowe grupy. W ten sposób się rozmnaża.
OPIS : Zewnętrznie przypomina maleńkie, napęczniałe, okrągłe kuleczki, pływające na powierzchni wody.
System korzeniowy nie istnieje. Kuleczki średnicy 0,4-1,5 mm, koloru blado-zielono żółtego do soczyście
zielonego.
OCENA I KLASYFIKACJA RZEK NA
PODSTAWIE INDEKSU MAKROFITÓW
Typy jednolitych części wód w zależności od
typologii gatunków i zbiorowisk makrofitów .
" piaszczyste o drobnoziarnistym materiale dennym koryta takim
jak piasek, glina lub muł; należą do nich typy abiotyczne 16, 17,
19a,19b, większość 21, 22,25 oraz silnie zmienione
Cladophora sp.
" Kamienisto-żwirowe o grubszym materiale dennym koryta;
należą do nich typy abiotyczne18, 20a,20b,nieliczne 25 oraz
część silnie zmienionych
" Organiczne na ogół przepływające przez tereny bagniste o
torfowym materiale skarpy brzegowej, z dużą miąższością silnie
uwodnionych osadów organicznych w korycie; należą do nich
typy abiotyczne 23, 24, część 25 i nieliczne silnie zmienione.
5
2011-11-03
Makrofitowa metoda oceny jakości wód rzecznych uwzględnia:
MAKROFITOWY INDEKS RZECZNY
" Poziom trofii środowiska sprzyjającego rozwojowi roślin wyrażony wartością
wskaz
nikowÄ… L;
" Współczynnik wagowy W, będący miarą tolerancji ekologicznej gatunku.
Analizę gatunków roślin przeprowadza się na odcinku 100 m wzdłuż linii brzegu .
Makrofitowy Indeks Rzeczny MIR- wyraża wzór:
Pomiar polega na iloÅ›ciowym oszacowaniu stopnia pokrycia powierzchni każdym ×ðWi ×ð Pi
åðLi
wyodrębnionym gatunkiem wskaz
nikowym wedÅ‚ug 9 punktowej skali, na podstawie, MIR =ð ×ð10
której okreÅ›la siÄ™ pokrycie powierzchni w % odpowiednio: ×ð Pi
åðWi
9 100-75 %
w którym:
Li - wartość wskaz
nikowa dla i ego gatunku
8 75-50 %
Wi -współczynnik wagowy dla i ego gatunku
7 50-25,%
Pi  współczynnik pokrycia powierzchni i -tego gatunku według 9 stopniowej skali
6 25-10%
Wskaz
nik MIR przyjmuje wartości od 10 do 100 (najwyższe wartości osiągnięte są dla
5 10 -5%
rzek o dobrej jakości wód)
4 5-2,5%
3 2,5-1%
" Makrofitowy Indeks Rzeczny w Polsce określa się w oparciu o149 gatunków
makrofitów, dla których wyznaczono wartości L i W
2 1-0,1%
1 <0,1%
100 m linii brzegowej
Kierunek
nurtu
Lista gatunków wskaz
nikowych w metodzie MIR w układzie systematycznym (L-liczby wskaz
nikowe, W- współczynniki
wagowe)
Wartości graniczne wskaz
nika MIR dla 3 typów
MIR MIR MIR MIR MIR MIR
GATUNEK GATUNEK GATUNEK GATUNEK GATUNEK GATUNEK
L W L W L W L W L W L W
makrofitowych rzek i 5 klas stanu ekologicznego
1
GLONY Alisma plantago-aquatica 4 2 DWULIÅšCIENNE Hyocomium annoricum 3 Potamogeton friesii 3 2 Polygonum amphibium' 4 1
0
Potamogeton
Batrachosoermum sp. 4 2 Alopecurus geniculatus 4 1 Berula erecta 4 2
Philonotis calcarea 9 2 7 1 Polygonum hydropiper 3 1
gramineus
Chara fragilis 6 2 Butomus umbellatus 5 2 Calla palustris 6 2
Philonotis fontana 9 2 Potamogeton lucens 4 3 Polygonum persicaria 2 2
Cladophora sp. 6 2 Carex acuta 5 1 Callitriche cophocaroa 5 2 1
Rhacomitrium aciculare 2 Potamogeton natans 4 1 Potentilla palustris 9 1
0
Enteromoroha sp. 1 2 Carex acutifonnis 4 1 Callitriche hamulata 9 3
Rhynchostegium Potamogeton
5 1 3 2 Ranunculus aquatilis 5 3
Hildenbrandia rivularis 1 2 Carex paniculata 5 1 Callitriche palustris 6 1 riparioides nodosus,
1 Potamogeton
Oedogonium sp. 6 1 Carex riparia 4 2 Caltha palustris 6 1 Sphagnum sp. 2 5 2 Ranunculus circinatus 5 2
0 obtusifolius
Rhizoclonium sp. 1 1 Carex rostrata 6 3 Ceratophvllum demersum 2 3 Potamogeton
1hamnium a/opecurum 7 1 I 1 Ranunculusflammula 7 2
pectinatus
Stigeoclonium sp. 1 1 Carex vesicaria 6 2 Ceratophyllum submersum 2 3
wartości MIR dla makrofitowych typów rzek
Potamogeton
WATROBOWCE 4 2 Ranunculus,fluitans 7 2 klasa stanu ekologicznego
Ulothrix sp. 1 1 Catabrosa aquatica 5 1 Cicuta virosa 6 2
perfoliatus
Vaucheria sp. 4 1 Eleocharis palustris 6 2 Hppuris vulgaris 4 1 Potamogeton
Chiloscyphus pallescens 7 2 6 3 Ranunculus lingua 8 2 piaszczyste kamienisto -żwirowe Duże rzeki nizinne
praelongus
MCHY 2 1 Elodea canadensis 5 2 Hottonia palustris 6 2
Chiloscyphus pa/yanthus 8 2 Potamogeton pusillus 4 2 Ranunculus peltatus 4 3 i organiczne
Amb/ysteI!ium riparium 1 1 Glyceriafluitans 5 2 Hvdrocotyle vulgaris 5 1
Potamogeton
Blindia acuta 10 3 Glvceria maxima 3 1 Lysimachia thyrsiflora 7 3 Jungermannia atrovires 8 2 2 2 Ranunculus sceleratus 2 1
trichoides
Brachvthecium plumosum 9 3 G1vceria plicata 5 1 Lysimachia vulgaris 4 1 1 Ranunculus
Marsupella emarginata 3 Sagittaria sagittifolia 4 2 6 2 e"44,5 e"47,1 e"37,9
0 trichophyllus
Hvdrocharis morsus- 1 Bardzo dobry
Brachvthecium rivulare 8 2 6 2 Mentha aquatica 5 1
1
ranae
Nardia compressa 2 Scirpus lacustris 4 2 Rorippa amphibia 3 1
0
Brachythecium rutabalum 3 2 Iris pseudacorus 6 2 Menyanthes trifoliata 9 3
(44,5-35,0> (47,1-36,8> (37,9-35,0>
Pellia endiviifolia 6 2 Scirpus maritimus 3 1 Rumex hvdrolapathum 4 1
2 dobry
Ca/liergonella cuspidata 8 2 Juncus bulbosus 10 1 Montia fontana 8 1
Pellia epiphylla 7 2 Scirpus sylvaticus 5 2 Scrophularia umbrosa 4 1
Conocepohalum conicum 7 1 Lemna gibba I 3 Myosotis palustris 4 1
Sparganium (35,0-25,4> (36,8-26,5> (35,0-32,1>
Porella pinnata 6 1 9 1 Sium latifolium 7 1
3 umiarkowany
angustifolium
Dichodontium flavescens 9 2 Lemna minor 2 2 Myriophyllum altemiflorum 8 1
Dichodontium pellucidum 9 2 Lemna trisulca 4 2 Myriophyllum spicatum 3 2 Riccia fluitans 5 1 Sparganium emersum 4 2 Stachys palustris 2 1
(25,4-15,8> (26,5-16,2> (32,1-29,2>
4 słaby
Dicranella palustris 10 2 Phalaris arundinacea 2 1 Myriophvllum verticillatum 5 2 Scapania undulata 9 3 Sparganium erectum 3 1 Utricularia vulgaris 5 1
Veronica anagallis-
Fontinalis antipyretica 6 2 Potamgeton acutifolius 6 1 Nasturtium officinale 5 2
PAPROTNIKI Sparganium minimum 7 1 4 2
aquatica <15,8 <16,2 <29,2
5 zły
Hygroamblystegium fluviatile 5 2 Potamogeton alpinus 7 2 Nuphar lutea 4 2
Eauisetum fluviatile 6 2 Spirodela palyrhiza 2 2 Veronica beccabunga 4 1
Hygroamblystegium tenax 5 2 Potamogeton berchtoldii 5 2 Nymphaea alba 6 2
Equisetum palustre 5 2 Stratiotes aloides 6 2 Veronica catenata 5 1
Hygrohypnum luridum 9 2 Potamogeton compressus 4 2 Oenanthe aquatica 5 1
Thelypteris palustris 6 1 Typha angustifolia 3 2 Veronica scutellata 7 1
Hygrohypnum ochraceum 9 2 Potamogeton crispus 4 2 Peucedanum palustre 5 2 JEDNOLIÅšCIENNE Tvpha latifolia 2 2 Viola palustris 9 1
Acorus calamus 2 3 Wolffia arhiza 3 1
Alisma lanceolatum 4 2 Zannichellia palustris 2 1
6
2011-11-03
7